Vatswari—Sirhelelani Vana Va N’wina!

EXIKOLWENI xa le henhla xa le Nigeria, nhwanyana loyi a dumile hi ku tikhoma loko biha ka rimbewu a rhandza ku nyika swichudeni-kulobye swa xisati xitsundzuxo malunghana ni timhaka ta rimbewu. Wun’wana wa minkongomiso yo xixa nyimba a ku ri ku nwa byalwa lebyi bavaka swinene lebyi hlanganisiweke swinene ni fole. Timhaka ta yena, leti a ti tekeke etibukwini ta swifaniso leswi nga ambalangiki, ti nyanyule swichudeni-kulobye swo tala. Van’wana va sungule ku ringeta hi ku endla rimbewu, ivi un’wana wa vona a tika. Leswaku a xixa nyimba, u nwe mpfangano wa byala ni fole. Ku nga si hela tiawara ti nga ri tingani, u sungule ku hlanta ngati. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, u fele exibedlhele.

Emisaveni ya namuntlha, vantshwa vo tala va vulavula ngopfu hi rimbewu, va onha vayingiseri va vona lava pfumelaka hi ku olova. Xana vantshwa va fanele va ya eka mani leswaku va kuma vutivi lebyi kongomeke lebyi nga ta va sirhelela? Wa nga vona ndlela leyi swi nga swinene ha yona loko va ya eka vatswari va vona lava chavaka Xikwembu, lava nga ni vutihlamuleri byo va kurisa “hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.”—Vaefesa 6:4.

Malangutelo Ya Vantima Malunghana Ni Dyondzo Ya Rimbewu

Emisaveni hinkwayo, vatswari vo tala swa va tikela ku bula ni vana va vona hi timhaka ta rimbewu. Sweswo swi tano ngopfu-ngopfu eka Vantima. Donald, tatana wa le Sierra Leone u te: “A ku vulavuriwi hi tona nikatsongo. A hi xiphemu xa ndhavuko wa Vantima ku endla tano.” Wansati wa le Nigeria la vuriwaka Confident wa pfumela: “Vatswari va mina va languta rimbewu tanihi nchumu lowu ku nga fanelangiki ku vulavuriwa ha wona erivaleni; hi ndhavuko swa yila.”

Eka mindhavuko yin’wana ya le Afrika, swi tekiwa ku ri ndzhukano ku boxa marito lama vulavulaka hi ta rimbewu yo tanihi xiluma, mbewu ya vununa kumbe ku ya enkarhini. Manana un’wana wa Mukreste u alele n’wana wa yena wa nhwanyana ku tirhisa rito “rimbewu,” hambi leswi a vuleke leswaku n’wana loyi a nga ri tirhisa rito “vumbhisa.” Ku hambana ni sweswo, Rito ra Xikwembu ku nga Bibele ri vulavula hi ku kongoma hi rimbewu ni swirho swa rimbewu. (Genesa 17:11; 18:11; 30:16, 17; Levhitika 15:2) Xikongomelo xa leswi a hi ku tsema nhlana kumbe ku nyanyula kambe i ku sirhelela ni ku letela vanhu va Xikwembu.—2 Timotiya 3:16.

Handle ka ku yila ka ndhavuko, xivangelo xin’wana lexi endlaka vatswari van’wana va kokela endzhaku xi hlamuseriwe hi tatana wa le Nigeria la nga te: “Loko ndzi vulavula hi rimbewu ni vana va mina, swi nga va susumetela ku tikhoma hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu.” Kambe xana rungula leri xiximekaka, leri sekeriweke eBibeleni ra mayelana ni rimbewu ri khutaza vana ku tsutsumela ku endla rimbewu? E-e, a swi tano. Entiyisweni, swi nga ha endleka leswaku vutivi lebyitsongo lebyi vana va nga na byona, byi tala ku va endla va nghena ekhombyeni. Bibele yi ri: ‘Vutlhari lebyi sekeriweke eka vutivi lebyi kongomeke bya sirhelela.’—Eklesiasta 7:12.

Exifanisweni xa Yesu, wanuna wo tlhariha, hi ku vona ka ha ri emahlweni swidzedze leswi nga ha taka, u ake yindlu ya yena eribyeni kasi wanuna wa xiphukuphuku u ake esaveni ivi a weriwa hi khombo. (Matewu 7:24-27) Hi ku fanana, vatswari va Vakreste lava tlhariheke, hi ku tiva leswaku vana va vona va ta langutana ni mintshikilelo leyi fanaka ni swidzedze leswaku va pfumelelana ni mimpimanyeto ya rimbewu leyi hohlokeke, va tiyisa vana va vona hi vutivi lebyi kongomeke ni ku twisisa loku nga ta va pfuna ku tshama va tiyile.

Xivangelo lexi engetelekeke lexi endlaka vatswari vo tala va nga vulavuli hi rimbewu ni vana va vona xi hlamuseriwe hi wansati wa le Afrika a ku: “Loko ndza ha ri muntshwa, vatswari va mina va Timbhoni a va nga vulavuli hi timhaka ta rimbewu na mina, kutani a swi tanga emiehleketweni ya mina ku vulavula hi timhaka leti ni vana va mina.” Hambiswiritano, mintshikilelo i yikulu eka vantshwa va namuntlha ku tlula leswi a yi ri xiswona eka vantshwa malembe ya 10 kumbe 20 lama hundzeke. Leswi a swi hlamarisi. Rito ra Xikwembu ri vhumbhe leswaku “emasikwini yo hetelela . . . , vanhu vo homboloka ni vaxisi va ta ya emahlweni va nyanya evubihini bya vona, va hambukisa, na vona va hambukisiwa.”—2 Timotiya 3:1, 13.

Ku engetela eka xiphiqo xolexo i mhaka ya leswaku vana vo tala va kokela endzhaku kumbe a va swi koti ku tiphofula eka vatswari va vona. Ku vulavurisana hi matlhelo mambirhi hakanyingi a hi kunene hambi ku ri etimhakeni leti nga nyawuriki. Muntshwa wa malembe ya 19 hi vukhale u titshandzile a ku: “A ndzi burisani ni vatswari va mina hi swilo swo karhi. A ku na ku vulavurisana lokunene exikarhi ka mina na tatana. A nga ndzi yingiseli.”

Vantshwa va nga ha chava leswaku ku vutisa hi timhaka ta rimbewu swi ta tisa vuyelo byo biha. Nhwanyana wa malembe ya 16 hi vukhale u te: “A ndzi buli hi swiphiqo swa rimbewu ni vatswari va mina hikwalaho ka ndlela leyi va angulaka ha yona eka timhaka to tano. Enkarhini wun’wana lowu hundzeke sesi wa mina u vutise Manana swivutiso swin’wana swa mayelana ni rimbewu. Ematshan’weni ya ku va Manana a n’wi pfuna hi xiphiqo xa yena, u sungule ku kanakana makungu ya yena. Hakanyingi Manana a ndzi vitana a ndzi vutisa hi sesi wa mina, minkarhi yin’wana a vutisa hi mahanyelo ya yena. A ndzi lavi ku lahlekeriwa hi rirhandzu ra Manana, kutani a ndzi va byeli swiphiqo swa mina.”

Ha Yini U Dyondzisa?

Ku dyondzisa vana va hina ku fikela eka mpimo lowu eneleke malunghana ni timhaka ta rimbewu a ko va nchumu lowunene wo wu endla ntsena kambe swi kombisa tintswalo. Loko vatswari va nga va dyondzisi vana va vona hi ta rimbewu, van’wana va ta swi endla—hi ntolovelo hi xihatla ku tlula leswi vatswari va nga ha vaka va swi languterile naswona ku nga ri hi ku pfumelelana ni misinya ya milawu ya Xikwembu. Nhwanyana wa malembe ya 13 hi vukhale u endle vumbhisa hikuva a byeriwe hi mudyondzi-kulobye leswaku loko a nga lahlekeriwi hi vunhwana bya yena, u ta karhatiwa hi xitlhavi lexi chavisaka enkarhini lowu taka. U byeriwe leswaku, “va ta tsema nturhu wa wena hi xikero.” Loko endzhakunyana a vutisiwile leswaku ha yini a nga n’wi byelanga mana wa yena wa Mukreste leswi a swi tweke, nhwanyana loyi u hlamurile a ku, timhaka to tano a ku nga buriwi hi tona ni vanhu lavakulu.

Nhwanyana wa le Nigeria u te: “Vanghana va mina va le xikolweni va ringete ku ndzi khorwisa leswaku rimbewu i nchumu lowu vanhu hinkwavo lava hanyeke kahle va faneleke va hlanganyela eka wona. Va ndzi byele leswaku loko ndzi nga ri endli rimbewu sweswi, loko ndzi ta fika eka malembe ya 21 hi vukhale, ndzi ta sungula ku khomiwa hi vuvabyi lebyi nga ta va ni vuyelo lebyi nga ni khombo eka vusati bya mina. Hikwalaho, va te, leswaku a sivela khombo rolero leri chavisaka, a swi ri swinene leswaku a va ni vuxaka bya rimbewu emahlweni ka vukati.”

Hikwalaho ka leswi a veke ni mbulavurisano lowunene ni vatswari va yena, hi ku hatlisa u vone ku ri na ku hambana ni leswi a swi dyondzeke ekaya. “Hi ntolovelo, ndzi tlhelele ekaya ivi ndzi byela manana leswi va ndzi byeleke swona exikolweni.” Mana wa yena u swi kotile ku kaneta rungula rolero ra mavunwa.—Ringanisa Swivuriso 14:15.

Ku nyika vana vutivi lebyi lavekaka swi va pfuna ku kuma vutlhari bya Xikwembu etimhakeni ta rimbewu, vatswari va va hlomisela ku twisisa swiyimo leswi nga ni khombo ni ku xiya vanhu lava lavaka ku va hlasela. Swa pfuna ku va sirhelela eka nhlomulo wa mavabyi lama tluletiwaka hi rimbewu ni tinyimba leti nga lavekiki. Swi hoxa xandla eka ku tixixima ka vona ni xichavo lexi va xi kumaka eka van’wana. Swa va ntshunxa eka ku twisisa swilo hi ndlela leyi hoxeke ni ku vilela. Swi kurisa langutelo leri tiyeke ni lerinene eka rimbewu leri faneleke, leswi hoxaka xandla entsakweni loko va ta tekiwa endzhakunyana. Swi nga va pfuna ku hlayisa xiyimo lexinene na Xikwembu. Naswona loko vana va vona nkhathalelo wa rirhandzu wu kombisiwa eka vona, swi nga va susumetela ku xixima ni ku rhandza vatswari va vona swinene.

Mbulavurisano Lowunene

Leswaku vatswari va endla ndzayo yi pfumelelana ni swilaveko swa vana va vona, ku fanele ku va ni mbulavurisano hi matlhelo hamambirhi. Loko vatswari va nga swi tivi leswi nga emianakanyweni ni le timbilwini ta vana va vona, ndzayo leyi twalaka a yi nge pfuni ngopfu, ku fana ni loko dokodela a ringeta ku nyika muvabyi murhi handle ko tiva xiyimo xa vuvabyi bya yena. Leswaku va va vatsundzuxi lava humelelaka, vatswari va fanele va tiva leswi vana va vona va swi anakanyaka ni ndlela leyi va titwaka ha yona hakunene. Va fanele va twisisa mintshikilelo ni swiphiqo leswi vana va vona va langutanaka na swona ni swivutiso leswi va karhataka. I swa nkoka ku yingisela vana hi vukheta, u “hatlisa emhakeni yo twa, [u] nonoka emhakeni yo vulavula.”—Yakobo 1:19; Swivuriso 12:18; Eklesiasta 7:8.

Swi lava nkarhi, ku lehisa mbilu ni matshalatshala leswaku vatswari va hlakulela ni ku hlayisa vuxaka bya le kusuhi ni vana va vona, vuxaka lebyi vana va titwaka va ntshunxekile ku phofula mintlhaveko ya vona. Leswi swi tsakisa ngopfu loko swi fikeleriwa! Tatana wa le Afrika Vupela-dyambu wa vana va ntlhanu u ri: “Ndzi tatana loyi va tshembelaka eka yena. Vana va bula na mina hi timhaka hinkwato hi ku ntshunxeka, ku katsa ni ta rimbewu. Hambi ku ri vanhwanyana va tiphofula eka mina. Hi tinyika nkarhi hi bula hi swiphiqo swa vona. Va tlhela va ndzi byela hi ntsako lowu va nga na wona.”

Bola, un’wana wa vana va yena va vanhwanyana, u ri: “A ndzi n’wi fihleli nchumu tatana. Tatana wa anakanyela naswona u va ni ntwela-vusiwana. A nga hi chavisi kumbe ku hi khoma hi tihanyi, hambi loko hi dyohile. Ematshan’weni yo hlundzuka, u ta kambisisa mhaka ivi a hi kombisa leswi hi faneleke hi swi endla kumbe leswi a hi nga fanelanga hi swi endlile. Hakanyingi u vulavula hi buku leyi nge Youth ni buku leyi nge Ntsako eNdyangwini.”a

Loko swi koteka, i swinene leswaku vatswari va sungula ku vulavula ni vana va vona hi rimbewu loko vana va ha ri vatsongo. Leswi swi veka masungulo ya mabulo lama yaka emahlweni eka malembe lama nonon’hwaka ya kondlo-a-ndzi-dyi. Loko mabulo ma nga sunguriwi hi ku hatlisa, minkarhi yin’wana swa nonon’hwa ku ma sungula loko va kurile, kambe swi nga endliwa. Manana un’wana wa vana va ntlhanu u te: “Ndzi tisindzise ku vulavula ha rona ku kondza eku heteleleni ndzi nga ha khomiwi hi tingana, ni n’wana wa mina a nga ha khomiwi hi tingana.” Hikwalaho ka leswi vuhlayiseki bya n’wana wa wena byi nga ekhombyeni, matshalatshala yo tano entiyisweni i ya nkoka.

Va Sirhelelekile Ni Ku Tsaka

Vana va tlangela vatswari lava hi rirhandzu va va havaxerisaka hi vutivi lebyi nga ta va sirhelela. Xiya tinhlamuselo tin’wana ta Timbhoni ta Yehovha ta Vantima:

Mojisola wa malembe ya 24 u te: “Minkarhi hinkwayo ndzi ta n’wi nkhensa manana. U ndzi dyondzise dyondzo leyi lavekaka hi rimbewu hi nkarhi lowu faneleke. Hambileswi a ndzi khomiwa hi tingana loko a bula hi timhaka toleto loko ndza ha ri ntsongo, sweswi ndzi vona vuyelo bya swilo leswi manana a ndzi endleleke swona.”

Iniobong wa engetela: “Minkarhi hinkwayo ndza tsaka loko ndzi ehleketa hi leswi Manana a ndzi endleleke swona hi ku ndzi letela hi ndlela leyi faneleke malunghana ni rimbewu. A ku ri mpfuno wa nkoka swinene wa ku ndzi kongomisa eka vusati. Ndza hlambanya leswaku ndzi ta endla leswi fanaka eka vana va mina lava ndzi nga ta va tswala.”

Kunle wa malembe ya 19 hi vukhale u te: “Vatswari va mina va ndzi pfunile ku tiyisela mintshikilelo leyi humaka eka vavasati va misava lava endlaka rimbewu va nga si tekiwa. Loko a ku nga ri ndzetelo lowu va ndzi nyikeke wona, a ndzi ta va ndzi tikhome hi ndlela yo biha. Minkarhi hinkwayo ndzi ta tlangela leswi va swi endleke.”

Christiana u te: “Ndzi vuyeriwe swinene hi ku va ni mbulavurisano na manana malunghana ni rimbewu. Ndzi sirheleriwile eka mavabyi lama dlayaka ni le ka tinyimba leti nga lavekiki, naswona ndzi swi kotile ku vekela tindzisana ta mina ta xinuna ni ta xisati xikombiso lexinene xo xi landzela. Ndza xiximiwa hi vanhu, naswona nuna wa mina wa nkarhi lowu taka na yena u ta ndzi xixima. Xa nkoka ngopfu, ndzi ni vuxaka lebyinene na Yehovha Xikwembu hikwalaho ko hlayisa xileriso xa yena.”

Bola, la hlamuseriweke eku sunguleni u te: “A ku ri ni mudyondzi-kulorhi loyi a vuleke leswaku rimbewu ri fanele ri endliwa handle ka xiboho xa vukati. Eka yena, a ku ri vuhungasi. Hambiswiritano, u swi kume swi nga ri vuhungasi loko a ta va a tikile naswona a nga swi koti ku tsala xikambelo leswaku a ta kuma xitifiketi xa xikolo na hina. Loko a ndzi nga ri na tatana lonene wo ndzi kongomisa, kumbexana a ndzi ta va ndzi fana na yena, ndzi dyondza hi ku va ni swiphiqo.”

I nkateko loko vatswari va Vakreste va pfuna vana va vona leswaku va “tlharih[a] leswaku [va] ta pona” emisaveni leyi pengisiwaka hi rimbewu! (2 Timotiya 3:15) Ndzetelo wa vona lowu humaka eBibeleni wu fana ni vuhlalu bya risima lebyi bombisaka ni ku sasekisa vana emahlweni ka Xikwembu. (Swivuriso 1:8, 9) Vana va titwa va sirhelelekile, naswona vatswari va tiphina hi ku eneriseka lokukulu. Tatana wa le Afrika loyi minkarhi hinkwayo a lwelaka ku hlayisa tindlela ta ku vulavurisana ti pfulekile ni vana va yena u te: “Hi ni ku rhula ka mianakanyo. Ha tiyiseka leswaku vana va hina va swi tiva leswi tsakisaka Yehovha; a va nge xisiwi hi vanhu va misava. Ha tiyiseka leswaku a va nge endli swilo leswi nga ta karhata ndyangu. Ndzi nkhensa Yehovha leswi a seketeleke ntshembo wa hina eka vana va hina.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Vantshwa va Vakreste lava kumaka rungula leri sekeriweke eBibeleni leri humaka eka vatswari va nga ala mintsheketo leyi soholotiweke leyi vantshwa van’wana va yi vulaka