I Mani La Kongomisaka Ndlela Ya Wena Ya Ku Ehleketa?

“A NDZI lavi munhu a ndzi byela leswaku ndzi ehleketa njhani! Naswona a ndzi lavi munhu a ndzi byela leswaku ndzi endla yini!” Hi ntolovelo ku vula tano hi ku tibuma swi vula leswaku u titshemba ngopfu naswona u tshemba vutlhari bya wena. Xana hi yona ndlela leyi u titwaka ha yona? Swa twisiseka leswaku a ku na munhu la faneleke a ku endlela swiboho. Kambe, xana i vutlhari ku bakanya hi ku hatlisa leswi nga vonakaka swi ri xitsundzuxo lexinene? Xana hakunene a nga kona la nga ku pfunaka ku endla swiboho swa vutlhari? Kumbe, xana u nga tiyiseka hakunene leswaku a nga kona la kongomisaka ndlela ya wena ya ku ehleketa, wena u nga tivi nchumu ha swona?

Hi xikombiso, emahlweni ka nyimpi ya vumbirhi ya misava, Joseph Goebbels, holobye loyi a a tlhoma Hitler tinsiva, u ve mulawuri wa bindzu ra tifilimi ta le Jarimani. Hikwalaho ka yini? Hikuva u swi xiyile leswaku sweswo a swi ta n’wi endla a va ni matimba lamakulu yo “kucetela ripfumelo ra vanhu ni mukhuva wa vona.” (Propaganda and the German Cinema 1933-1945) Swi le rivaleni leswaku wa ma xiya mano lawa a ma tirhiseke hi ndlela leyi ni tindlela tin’wana leswaku a lawula vanhu—vanhu ntsena lava tolovelekeke—leswaku va landzela filosofi ya Manazi va nga swi voni.

Ntiyiso hi leswaku ndlela leyi u ehleketaka ha yona swin’we ni ndlela leyi u tikhomaka ha yona, minkarhi hinkwayo yi kuceteriwa hi ndlela yo karhi hi mintlhaveko ni mavonelo ya vanhu lava u va yingiselaka. Entiyisweni, leswi a swi vuli leswaku i nchumu wo biha minkarhi hinkwayo. Loko vanhu volavo va khathala hi wena—ku fana ni vadyondzisi, vanghana, kumbe vatswari—xisweswo u ta vuyeriwa swinene hi ndzayo ya vona ni xitsundzuxo xa vona. Kambe loko va ri vanhu lava khathalaka ha vona vini ntsena, lava xisiweke kumbe lava onhakeke mianakanyo, “vaxisi va mianakanyo,” hilaha muapostola Pawulo a va hlamuseleke hakona, xisweswo tivonele!—Tito 1:10; Deteronoma 13:6-8.

Hikwalaho, u nga tiendli la nga khathaliki, u ehleketa leswaku a nga kona la nga ku kucetelaka. (Ringanisa 1 Vakorinto 10:12.) Kumbexana ana se wa kuceteriwa—hi mpimo lowukulu lowu u nga wu pfumeriki—ni ku swi xiya u nga swi xiyi. Teka xikombiso xa swilo leswi u endlaka xiboho xa ku swi xava loko u ya eku xaveni. Xana minkarhi hinkwayo i xiboho lexi u tiendlelaka xona, xa vutlhari? Kumbe, xana vanhu van’wana va kucetela ndlela leyi u hlawulaka ha yona, hi ntolovelo va endla tano hi ndlela leyi nga xiyekiki, ya vukanganyisi kambe yi ri ya matimba swinene? Mukambisisi la nga mutsari wa phepha-hungu, ku nga Eric Clark u anakanya leswaku swi tano. U ri: “Loko hi ya hi kokiwa hi swinavetisi, a hi swi xiyi, kambe hakunene hi kona hi khumbekaka ngopfu.” U tlhela a vika leswaku loko vanhu va vutisiwa ndlela leyi va vonaka swinavetisi swi ri ni matimba ha yona, “vo tala va pfumela leswaku swa kucetela, kambe a swi kuceteli vona.” Hakanyingi vanhu va anakanya leswaku ku khumbeka vanhu van’wana, hayi vona. “Swi vonaka onge hi vona ntsena va sirhelelekeke.”—The Want Makers.

Xana U Lawuriwa Hi Sathana?

Hambiloko swinavetisi swa siku ni siku swi ku kucetela, swi nga ha endleka swi nga vi na vuyelo byo biha. Hambiswiritano, ku na nkucetelo wun’wana lowu nga ni khombo swinene. Bibele yi swi veka erivaleni leswaku Sathana i mukuceteri lonkulu. (Nhlavutelo 12:9) Kahle-kahle filosofi yakwe yi fana ni vonelo ra munavetisi un’wana loyi a nga tshama a vula leswaku ku na tindlela timbirhi ta ku kucetela vaxavi—“hi ku va kanganyisa kumbe hi ku va lawula.” Loko vanhu lava tlhomaka tinsiva ni lava navetisaka va swi kota ku tirhisa tindlela to tano ta vutlhari leswaku va lawula ndlela leyi u ehleketaka hi yona, Sathana u fanele a tlharihe ngopfu ku va tlula eku tirhiseni ka maendlelo yo tano!—Yohane 8:44.

Muapostola Pawulo a a swi tiva leswi. A a chava leswaku Vakreste-kulobye van’wana va nga sungula ku khondla mavoko kutani va phasiwa hi vuxisi bya Sathana. U tsarile a ku: “Ndza chava leswaku hi ndlela yo karhi, hilaha nyoka yi kanganyiseke Evha hakona hi vukanganyisi bya yona, mianakanyo ya n’wina yi nga onhiwa eka ku tshembeka ni ku tenga loku faneleke Kreste.” (2 Vakorinto 11:3) Anakanyisisa hi xitsundzuxo xexo. Loko swi nga ri tano u ta fana ni vanhu lava ehleketaka leswaku vuxisi ni ku lawuriwa swa kucetela—“kambe a swi kuceteli vona.” Ntiyiso wa leswaku vuxisi bya Sathana bya tirha, wa voniwa hinkwako eka tihanyi, ku homboloka ni vukanganyisi leswi xiyekaka ngopfu eka xitukulwana lexi.

Xisweswo Pawulo u kombele Vakreste-kulobye leswaku va ‘tshika ku titwananisa ni mafambiselo lawa ya swilo.’ (Varhoma 12:2) Muhundzuluxeri un’wana wa Bibele u veke marito ya Pawulo hi ndlela leyi: “U nga pfumeli leswaku misava leyi u hanyaka eka yona yi ku lawula.” (Varhoma 12:2, Phillips) Sathana u ta endla xin’wana ni xin’wana leswaku a ku sindzisa ku endla leswi rhandziwaka hi yena, ku fana ni muvumbi wa khale loyi a a sindzisa vumba leswaku byi kota ku humesa mimfungho ni xivumbeko lexi a lavaka leswaku byi va xona. Sathana u tirhisa tipolitiki ta misava, bindzu, vukhongeri ni vuhungasi leswaku swi endla tano. Kahle-kahle, xana nkucetelo wakwe wu hangalake ku fikela kwihi? Wu hangalake hilaha a wu ri hakona hi nkarhi wa muapostola Yohane. Yohane u te: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yohane 5:19; nakambe vona 2 Vakorinto 4:4.) Loko u byi kanakana vuswikoti bya Sathana byo kanganyisa vanhu ni ku onha ndlela leyi va ehleketaka ha yona, tsundzuka ndlela leyi a humeleleke ha yona eka tiko hinkwaro ra vanhu, ku nga tiko ra Israyele, leri a ri tinyiketele eka Xikwembu. (1 Vakorinto 10:6-12) Xana nchumu lowu fanaka wu nga humelela ni le ka wena? Wu nga ku humelelela loko u pfumelela miehleketo ya wena yi kuceteriwa hi nkucetelo wa Sathana lowu kanganyisaka.

Tiva Leswaku Ku Endleka Yini

Hi ntolovelo, minkucetelo yo tano leyi nga ni mano yi nga kucetela miehleketo ya wena ntsena loko u yi pfumelela yi ku kucetela. Ebukwini yakwe leyi nge The Hidden Persuaders, Vance Packard u te: “Ha ha ri ni vuswikoti bya ku tilwela hi matimba eka minkucetelo yo tano [leyi fihlekeke]: hi nga hlawula leswaku yi nga hi kuceteli. Ku lava ku va eka swiyimo hinkwaswo, ha ha swi kota ku tihlawulela, kutani a hi nge lawuriwi hi ku olova loko hi tiva leswaku ku endleka yini.” Sweswo swi tano ni hi vuxisi swin’we ni vukanganyisi.

Entiyisweni, ku kombisa ku “tiva leswaku ku endleka yini,” u fanele u pfumelela miehleketo ya wena leswaku yi amukela minkucetelo leyinene. Mianakanyo leyi hanyeke kahle, ku fana ni miri lowu hanyeke kahle, yi fanele yi khathaleriwa kahle leswaku yi tirha hi mfanelo. (Swivuriso 5:1, 2) Ku pfumala vutivi ku nga va ni khombo ku fana ni ku dyondzisiwa swilo leswi hoxeke. Xisweswo, hambiloko ku ri ntiyiso leswaku u fanele ku hlayisa mianakanyo ya wena eka mavonelo lama hambukisaka ni tifilosofi, ringeta leswaku u nga soli kumbe u va ni vonelo ro biha eka ndzayo hinkwayo kumbe eka rungula leri u byeriwaka rona.—1 Yohane 4:1.

Nkucetelo lowu tshembekeke wu hambanile ni vuxisi lebyi tumbeleke. Hakunene muapostola Pawulo u tsundzuxe Timotiya lontsongo leswaku a xiya “vanhu vo homboloka ni vaxisi [lava a] va ta ya emahlweni va nyanya evubihini bya vona, va hambukisa, na vona va hambukisiwa.” Kambe Pawulo u engetile a ku: “Hambiswiritano, wena tshama eka swilo leswi u swi dyondzeke, leswi u susumetelekeke ku swi pfumela, u tiva vanhu lava u swi dyondzeke eka vona.” (2 Timotiya 3:13, 14) Tanihi leswi swilo leswi u swi nghenisaka emiehleketweni ya wena swi nga ta ku kucetela hi ndlela yo karhi, nchumu wa nkoka i ku ‘tiva vanhu lava u dyondzaka swilo eka vona,’ u tiyiseka leswaku i vanhu lava khathalaka hi wena, ku nga ri lava tikhathalelaka.

Leswaku i yini lexi u nga ta xi hlawula swi le ka wena. U nga hlawula “ku titwananisa ni mafambiselo lawa ya swilo,” hi ku pfumelela tifilosofi ni mimpimanyeto ya misava leyi swi lawula ndlela leyi u ehleketaka ha yona. (Varhoma 12:2) Kambe misava leyi a yi khathali ha wena. Hikokwalaho, muapostola Pawulo wa tsundzuxa a ku: “Tivoneleni: swi nga ha endleka ku va ni un’wana loyi a nga ta mi phasa hi filosofi ni vuxisi bya hava hi ku ya hi ndhavuko wa vanhu.” (Vakolosa 2:8) Leswaku munhu a lawuriwa hi ndlela ya Sathana, kumbe a ‘phasiwa’ hi yena, a swi lavi matshalatshala lamakulu. Swi fana ni musi wa fole. U nga khumbeka ntsena hi ku hefemula moya lowu thyakeke.

Kambe, u nga ku papalata ku hefemula “moya” wolowo. (Vaefesa 2:2) Ematshan’weni ya sweswo, landzela xitsundzuxo xa Pawulo lexi nge: “Mi hundzuka hi ku hundzula mianakanyo ya n’wina, leswaku mi ta tiyiseka hi ku rhandza ka Xikwembu loku nga kunene ni loku amukelekaka ni loku hetisekeke.” (Varhoma 12:2) Leswi swi lava ku endla matshalatshala. (Swivuriso 2:1-5) Tsundzuka, Yehovha a nga lawuli munhu hi vukanganyisi. U endla leswaku rungula hinkwaro leri lavekaka ri kumeka, kambe leswaku u vuyeriwa hi rona, u fanele u ri yingisa naswona u ri pfumelela ri lawula ndlela leyi u ehleketaka ha yona. (Esaya 30:20, 21; 1 Vatesalonika 2:13) U fanele ku tiyimisela ku tata mianakanyo ya wena hi ntiyiso lowu tameriweke hi “matsalwa yo kwetsima,” ku nga Bibele, Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke.—2 Timotiya 3:15-17.

Pfumelela Yehovha A Ku Lawula

Nkoka wa ku angula hi ku swi rhandza ni ku yingisa loko u lava ku vuyeriwa hi ku pfumelela Yehovha leswaku a lawula ndlela leyi u ehleketaka hi yona, wu kombisiwe kahle loko Yehovha a byela muprofeta Yeremiya ku endzela ndhawu leyi muvumbi a vumbelaka eka yona. Yeremiya u vone muvumbi a cinca mianakanyo malunghana ni leswi a a lava ku swi endla hi xibya xin’wana, endzhaku ka loko lexi a a xi vumba xi ‘onhiwe hi voko ra muvumbi.’ Hiloko Yehovha a ku: “A nḍi ku, na mina nḍi nga endla ha ṅwina, yindlu ya Israel, hi laha muv̌umbi yoloyi a endleke ha kona? . . . V̌onani, ku kotisa loko v̌umba byi le mav̌okweni ya muv̌umbi, na ṅwina, yindlu ya Israel, mi tano e v̌okweni ra mina.” (Yeremiya 18:1-6) Xana sweswo a swi vula leswaku vanhu va Israyele a va fana ni vumba lebyi nga hanyiki emavokweni ya Yehovha, lebyi a a ta vumba xilo xin’wana ni xin’wana lexi a xi rhandzaka hi byona?

Yehovha a nga ma tirhisi matimba yakwe hinkwawo ku endla leswaku vanhu va endla swilo leswi lwisanaka ni ku rhandza ka vona; naswona a nga na vutihlamuleri eka swibye leswi nga vumbekangiki kahle, hilaha swi nga vaka hakona hi muvumbi. (Deteronoma 32:4) Swihoxo swi va kona loko vanhu lava Yehovha a ringetaka ku va vumba hi ndlela leyinene va ala nkongomiso wakwe. Koloko i ku hambana lokukulu exikarhi ka wena ni vumba lebyi nga hanyiki. U ni ntshunxeko wa ku endla hilaha u rhandzaka hakona. Hi ku wu tirhisa, u nga hlawula ku amukela ku lawuriwa hi Yehovha kumbe u ku bakanya hi vomu.

Yoleyo i dyondzo leyinene swonghasi! Xisweswo i swinene ngopfu ku yingisa rito ra Yehovha ku ri ni ku vula hi ku tibuma u ku, “A ndzi lavi munhu a ndzi byela leswaku ndzi endla yini”! Hinkwerhu ha swi lava ku kongomisiwa hi Yehovha. (Yohane 17:3) Fana ni mupisalema Davhida, la khongeleke a ku: “Yehova! Nḍi kombe tindlela ta wena, u nḍi dyonḍisa mikhuv̌a ya wena.” (Pisalema 25:4) Tsundzuka leswi Hosi Solomoni a swi vuleke: “L’a tlhariheke, a a yingise, o ta tiengetela ku tiv̌a.” (Swivuriso 1:5) Xana u ta yingisa? Loko wo yingisa, “ku anakanya ku ta ku langutela, ku twisisa ku ta ku hlayisa.”—Swivuriso 2:11.