Vatswari, Xana Xikombiso Xa N’wina Xi Dyondzisa Yini?

“Vanani vatekeleri va Xikwembu, leswi mi nga vana lava rhandzekaka, naswona mi hambeta mi famba erirhandzwini.”—VAEFESA 5:1, 2.

1. I vukongomisi bya muxaka muni lebyi Yehovha a byi nyikeke mpatswa wo sungula wa vanhu?

YEHOVHA i Musunguri wa lunghiselelo ra ndyangu. Ndyangu wun’wana ni wun’wana wu ve kona hikwalaho ka leswi a simekeke ndyangu wo sungula kutani a nyika mpatswa wo sungula wa vanhu matimba ya ku tswala. (Vaefesa 3:14, 15) U nyike Adamu na Evha milawu ya xisekelo malunghana ni vutihlamuleri bya vona, a tlhela a va nyika ntshunxeko lowu ringaneke wo tirhisa tindlela leti va ti rhandzaka leswaku va hetisisa vutihlamuleri lebyi. (Genesa 1:28-30; 2:15-22) Loko Adamu na Evha va dyohile, swiyimo leswi mindyangu a yi fanele yi langutana na swona swi sungule ku rharhangana swinene. Hambiswiritano, Yehovha hi rirhandzu u nyikele vukongomisi lebyi a byi ta pfuna malandza ya yena ku hlangavetana ni swiyimo swo tano.

2. (a) Yehovha u yi tiyise njhani ndzayo leyi tsariweke hi ku tirhisa nawu wa nomu? (b) I xivutiso xihi lexi vatswari va faneleke va tivutisa xona?

² Tanihi Mudyondzisi wa hina Lonkulu, Yehovha a nga hi nyikanga milawu leyi tsariweke ntsena ya leswi hi faneleke hi swi endla ni leswi hi faneleke hi swi papalata. Eminkarhini ya khale, milawu leyi tsariweke u yi hlanganise ni leyi vuriweke hi nomu hi ku tirhisa vaprista ni vaprofeta ni hi ku tirhisa tinhloko ta mindyangu. Xana u tirhisa vamani namuntlha ku nyikela dyondzo yo tano ya nomu? U tirhisa vakulu ni vatswari lava nga Vakreste. Loko u ri mutswari, xana u endla xiavelo xa wena xo dyondzisa ndyangu wa wena tindlela ta Yehovha?—Swivuriso 6:20-23.

3. Tinhloko ta mindyangu ti nga dyondza yini eka Yehovha malunghana ni dyondzo leyi humelelaka?

³ Xana vuleteri byebyo byi fanele byi nyikeriwa njhani endyangwini? Yehovha u veka xikombiso. U swi veka erivaleni leswi nga swinene ni leswi nga swo biha, naswona u swi kandziyisa hi ku phindha-phindha. (Eksoda 20:4, 5; Deteronoma 4:23, 24; 5:8, 9; 6:14, 15; Yoxuwa 24:19, 20) U tirhisa swivutiso leswi tlhontlhaka miehleketo. (Yobo 38:4, 8, 31) Hi ku tirhisa swifaniso ni swikombiso swa swilo swa xiviri evuton’wini, u fikelela minsusumeto ya hina ni ku aka timbilu ta hina. (Genesa 15:5; Daniyele 3:1-29) Vatswari, loko mi dyondzisa vana va n’wina, xana mi ringeta ku tekelela xikombiso xexo?

4. Hi dyondza yini eka Yehovha malunghana ni ku tshinya, naswona ha yini ku tshinya ku laveka?

⁴ Yehovha u yima a tiyile eka leswi lulameke, kambe wa byi twisisa vuyelo bya ku nga hetiseki. Kutani emahlweni ko va a xupula vanhu lava nga hetisekangiki, wa va dyondzisa ni ku va lemukisa kun’we ni ku va tsundzuxa hi ku phindha-phindha. (Genesa 19:15, 16; Yeremiya 7:23-26) Loko a tshinya, u swi endla hi mpimo lowu faneleke, a nga hundzeleti. (Pisalema 103:10, 11; Esaya 28:26-29) Loko hi khoma vana va hina hi ndlela yoleyo, swi komba leswaku ha n’wi tiva Yehovha, naswona swi ta olova swinene leswaku na vona va n’wi tiva.—Yeremiya 22:16; 1 Yohane 4:8.

5. Vatswari va nga dyondza yini eka Yehovha malunghana ni ku yingisa?

⁵ Lexi tsakisaka, Yehovha wa yingisela tanihi Tatana wa le tilweni wa rirhandzu. A nga nyiki swileriso ntsena. Wa hi khutaza leswaku hi n’wi phofulela leswi nga etimbilwini ta hina. (Pisalema 62:8) Naswona loko mintlhaveko leyi hi yi phofulaka yi nga ri yinene, a nga hi holoveli a ri etilweni. U lehisa mbilu a hi dyondzisa. Hikwalaho, yi fanerile swinene ndzayo ya muapostola Pawulo leyi nge: “Vanani vatekeleri va Xikwembu, leswi mi nga vana lava rhandzekaka”! (Vaefesa 4:31–5:1) Vona xikombiso lexinene swonghasi lexi Yehovha a xi vekelaka vatswari loko va lwela ku letela vana va vona! I xikombiso lexi fikelelaka timbilu ta hina ni ku endla leswaku hi swi rhandza ku famba endleleni ya yena leyi yisaka evuton’wini.

Nsusumeto Wa Xikombiso

6. Xana langutelo ni xikombiso xa vatswari swi va khumba njhani vana?

⁶ Ku tlhandlekela eka vuleteri bya nomu, xikombiso xi ni nsusumeto lowukulu eka vana. Hambi vatswari va swi lava kumbe e-e, vana va vona va ta tekelela leswi va swi endlaka. Swi nga tsakisa vatswari—minkarhi yin’wana swi nga va tsema nhlana—loko va twa vana va vona va vula swilo leswi vona va swi vuleke. Loko mahanyelo ni langutelo ra vatswari swi kombisa leswaku va ti tlangela swinene timhaka ta moya, leswi swi nghenisa moya lowunene eka vana.—Swivuriso 20:7.

7. I xikombiso xa muxaka muni xa vutswari lexi Yefta a xi vekeleke n’wana wakwe wa nhwanyana, naswona vuyelo byi ve byihi?

⁷ Vuyelo bya xikombiso xa vatswari byi kombisiwa kahle eBibeleni. Yefta, loyi Yehovha a n’wi tirhiseke ku rhangela Vaisrayele leswaku va ya hlula Vaamoni, nakambe a a ri ni n’wana. Ndlela leyi Yefta a hlamuleke hosi ya Amoni ha yona yi kombisa leswaku u ma hlaye ko tala matimu ya leswi Yehovha a swi endleleke Vaisrayele. U tshahe matimu wolawo hi ku ntshunxeka, naswona u kombise ripfumelo ro tiya eka Yehovha. Handle ko kanakana, xikombiso xakwe xi pfune n’wana wakwe wa nhwanyana leswaku a va ni ripfumelo ni ku hlakulela moya wa ku tinyiketela lowu a wu kombiseke loko a tinyiketela ku tshama a nga tekiwi leswaku a tirhela Yehovha vutomi hinkwabyo.—Vaavanyisi 11:14-27, 34-40; ringanisa Yoxuwa 1:8.

8. (a) I malangutelo wahi lamanene lama kombisiweke hi vatswari va Samuwele? (b) Sweswo swi n’wi pfune njhani Samuwele?

⁸ Samuwele a a ri xikombiso lexinene loko a ha ri n’wana, naswona u tshame a tshembekile eka Xikwembu vutomi byakwe hinkwabyo tanihi muprofeta. Xana u nga rhandza leswaku vana va wena va tekelela xikombiso xakwe? Anakanyisisa hi xikombiso lexi vekiweke hi vatswari va Samuwele, ku nga Elikana na Hana. Hambileswi xiyimo xa ndyangu wa vona a xi nga tshamisekanga, a va tshamela ku tlhandlukela eXilo va ya gandzela, exivandleni lexi tabernakela yo kwetsima a yi ri eka xona. (1 Samuwele 1:3-8, 21) Xiya ntlhaveko lowukulu lowu Hana a a ri na wona loko a khongela. (1 Samuwele 1:9-13) Xiya ndlela leyi havambirhi va titweke ha yona hi nkoka wa ku hetisisa xin’wana ni xin’wana lexi va xi tshembiseke Xikwembu. (1 Samuwele 1:22-28) Handle ko kanakana, xikombiso xa vona lexinene xi pfune Samuwele leswaku a hlakulela timfanelo leti endleke leswaku a famba hi ndlela yo lulama—hambiloko vanhu lava a a hanya na vona, lava a va tivula vatirheli va Yehovha, va nga kombisi xichavo eka tindlela ta Xikwembu. Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u veke Samuwele leswaku a va muprofeta wa Yena.—1 Samuwele 2:11, 12; 3:1-21.

9. (a) I nsusumeto wihi wa le kaya lowu veke ni vuyelo lebyinene eka Timotiya? (b) Timotiya u ve munhu wa muxaka muni?

⁹ Xana a wu swi lavi leswaku n’wana wa wena a fana na Timotiya, loyi, loko a ha ri jaha, a tirheke swin’we na muapostola Pawulo? Tata wa Timotiya a a nga ri mupfumeri, kambe mana wakwe ni kokwa wakwe wa xisati va n’wi vekele xikombiso lexinene xa ku tlangela swilo swa moya. Handle ko kanakana, leswi swi vekele Timotiya masungulo lamanene ya vutomi bya Vukreste. Hi byeriwa leswaku mana wakwe, Yunisi, ni kokwa wakwe Luwisa a va ri ni “ripfumelo . . . leri nga riki na vukanganyisi.” Vutomi bya vona tanihi Vakreste a byi nga ri bya vukanganyisi; entiyisweni a va hanya hi ku ya hi leswi a va vula leswaku va pfumela eka swona, naswona va dyondzise Timotiya lontsongo leswaku a endla leswi fanaka. Timotiya u tikombise a ri munhu la tshembekaka ni loyi a khathalaka hi vuhlayiseki bya van’wana.—2 Timotiya 1:5; Vafilipiya 2:20-22.

10. (a) I swikombiso swihi swa le handle leswi nga khumbaka vana va hina? (b) Hi fanele hi angurisa ku yini loko vana va hina va kombisa moya wo tano hi mavulavulelo kumbe malangutelo ya vona?

¹⁰ Swikombiso leswi khumbaka vana va hina a swi le kaya hinkwaswo. Ku ni vana lava va nghenaka na vona xikolo, ku ni vadyondzisi lava ntirho wa vona ku nga ku hundzula mianakanyo ya vana, ku ni vanhu lava sindzisaka un’wana ni un’wana leswaku a pfumelelana ni mindhavuko leyi dzikeke swinene ya muganga kumbe ya tiko, ku ni vatlangi va ndhuma lava va dzunisiwaka hi vanhu vo tala hikwalaho ka vuswikoti bya vona, naswona ku ni vatirhela-mfumo lava mahanyelo ya vona ma kombisiwaka emahungwini. Nakambe, vana va timiliyoni va vona maxangu ya nyimpi. Xana hi fanele hi hlamala loko mavulavulelo kumbe malangutelo ya vana va hina ma kombisa moya wo tano? Hi angurisa ku yini loko va endla tano? Xana xiphiqo lexi xi nga herisiwa hi ku va holovela kumbe ku va tshinya hi matimba? Ematshan’weni yo angula vana va hina hi ku hatlisa, xana a swi nga ta antswa ku tivutisa hi ku, ‘Xana swi kona leswi nga ndzi pfunaka ku langutana ni xiyimo lexi, eka ndlela leyi Yehovha a hi khomaka ha yona?’—Ringanisa Varhoma 2:4.

11. Loko vatswari va endla swihoxo, xana sweswo swi nga ri khumba njhani langutelo ra vana va vona?

¹¹ Kunene, vatswari lava nga hetisekangiki a va nge swi koti minkarhi hinkwayo ku langutana ni swiyimo hilaha ku humelelaka. Va ta swi endla swihoxo. Loko vana va swi xiya sweswo, xana swi ta onha xichavo lexi va nga na xona eka vatswari va vona? Swi nga xi onha, ngopfu-ngopfu loko vatswari va ringeta ku sasa swihoxo swa vona hi ku tirhisa matimba ya vona hi ndlela yo biha. Kambe ku nga va ni vuyelo lebyinene ngopfu loko vatswari va titsongahata naswona va pfumela loko va endle swihoxo. Loko va endla tano, va nga vekela vana va vona xikombiso lexinene, tanihi leswi va faneleke va dyondzisiwa ku endla tano.—Yakobo 4:6.

Leswi Xikombiso Xa Hina Xi Nga Dyondzisaka Swona

12, 13. (a) Vana va fanele va dyondza yini malunghana ni rirhandzu, naswona va nga dyondzisiwa rona njhani hilaha ku humelelaka? (b) Ha yini swi ri swa nkoka leswaku vana va dyondzisiwa rirhandzu?

¹² Ku ni tidyondzo to tala letinene leti nga dyondzisiwaka hilaha ku humelelaka swinene loko nawu wa nomu wu fambisana ni xikombiso lexinene. Xiya ti nga ri tingani.

¹³ Ku kombisa rirhandzu ro pfumala vutianakanyi: Yin’wana ya tidyondzo ta nkoka swinene leti faneleke ti dyondzisiwa hi xikombiso, i nhlamuselo ya rirhandzu. “Hi ni rirhandzu, hikuva [Xikwembu] hi xona xi nga sungula xi hi rhandza.” (1 Yohane 4:19) Hi xona Musunguri ni xikombiso lexikulu xa rirhandzu. Rirhandzu leri ri fambisanaka ni misinya ya milawu, a·gaʹpe, eBibeleni ri boxiwa minkarhi yo tlula 100. I mfanelo leyi funghaka Vakreste va ntiyiso. (Yohane 13:35) Rirhandzu ro tano ri fanele ri kombisiwa eka Xikwembu ni le ka Yesu Kreste, kasi ni vanhu va fanele va kombisana rona—hambi ku ri eka vanhu lava hi nga va tsakeriki. (Matewu 5:44, 45; 1 Yohane 5:3) Rirhandzu leri ri fanele ri va etimbilwini ta hina naswona ri fanele ri vonaka evuton’wini bya hina hi nga si ri dyondzisa vana va hina hilaha ku humelelaka. Mintirho yi vulavula ku tlula marito. Endyangwini, vana va fanele va vona rirhandzu ni timfanelo tin’wana to fana na rona, naswona va fanele va kombisiwa rona. Loko swilo leswi swi nga ri kona, n’wana a nga kuli kahle emirini, emianakanyweni ni le mintlhavekweni. Nakambe vana va fanele va vona ndlela leyi rirhandzu ri kombisiwaka kahle ha yona eka Vakreste-kulobye lava nga riki swirho swa ndyangu wa ka vona.—Varhoma 12:10; 1 Petro 3:8.

14. (a) Vana va nga dyondzisiwa njhani ku endla ntirho lowunene lowu enerisaka? (b) Leswi swi nga endliwa njhani eka xiyimo lexi ndyangu wa wena wu nga eka xona?

¹⁴ Ku dyondza ku tirha: Ntirho i nchumu wa nkoka evuton’wini. Leswaku munhu a tixixima, u fanele a dyondza ku endla ntirho lowunene. (Eklesiasta 2:24; 2 Vatesalonika 3:10) Loko n’wana a nyikiwa mintirho leyi a nga yi dyondzisiwangiki kahle, kutani a holoveriwa loko a nga yi endlanga kahle, hakanyingi a nge dyondzi ku endla ntirho lowunene. Kambe loko vana va dyondzisiwa hi ku tirha swin’we ni vatswari va vona naswona va bumabumeriwa loko swi fanerile, hakanyingi va dyondza ku endla ntirho lowu enerisaka. Loko xikombiso xa vatswari xi fambisana ni nhlamuselo, vana va nga dyondza ku endla ntirho kahle ni ku hlula swihinga, nakambe va nga dyondza ku namarhela ntirho wu kala wu hela kun’we ni ndlela yo anakanya ni ku endla swiboho. Eka xiyimo lexi va nga pfuniwa ku twisisa leswaku Yehovha na yena wa tirha, u endla ntirho lowunene, ni leswaku Yesu u tekelela leswi endliwaka hi Tata wakwe. (Genesa 1:31; Swivuriso 8:27-31; Yohane 5:17) Loko ndyangu wu ri ni purasi kumbe bindzu ro karhi, swirho swin’wana swa ndyangu swi nga tirha swin’we. Kumbexana manana a nga dyondzisa n’wana wakwe wa xinuna kumbe wa xisati ku sweka ni ku basisa endzhaku ka swakudya. Loko tatana a tirha ekule ni le kaya a nga hlela ku tirha swo karhi ekaya ni vana vakwe. Swa vuyerisa swinene loko vatswari va nga anakanyi hi ku hatla va heta ntirho ntsena kambe ni hi ku hlomisela vana va vona swa vutomi!

15. Tidyondzo ta ripfumelo ti nga dyondzisiwa njhani? Kombisa.

¹⁵ Ku hlayisa ripfumelo niloko u langutane ni maxangu: Ripfumelo na rona i nchumu wa nkoka evuton’wini bya hina. Loko ku vulavuriwa hi ripfumelo edyondzweni ya ndyangu, vana va nga dyondza ku ri hlamusela. Nakambe va nga lemuka xikombiso xa leswaku ripfumelo ri sungula ku kula etimbilwini ta vona. Kambe loko va vona vatswari va vona va kombisa ripfumelo leri nga tsekatsekiki loko va langutane ni miringo leyikulu, ku nga va ni vuyelo bya vutomi hinkwabyo. Xichudeni xa Bibele le Panama xi tshembisiwe ku hlongoriwa endlwini hi nuna wa xona loko xi nga tshiki ku tirhela Yehovha. Hambiswiritano, xichudeni lexi a xi hamba xi famba hi milenge ni vana va xona va mune lavatsongo mpfhuka wa tikhilomitara ta 16, kutani xi famba hi bazi tikhilomitara tin’wana ta 30, xi ya eHolweni ya Mfumo leyi a yi ri yona ya le kusuhi. Hi ku khutaziwa hi xikombiso xexo, swirho swa kwalomu ka 20 swa ndyangu wakwe swi amukele ndlela ya ntiyiso.

Ku Veka Xikombiso Hi Ku Hlaya Bibele Siku Na Siku

16. Ha yini swi ri swinene leswaku ndyangu wu hlaya Bibele siku na siku?

¹⁶ Mukhuva wun’wana wa risima swinene lowu ndyangu wihi ni wihi wu nga wu simekaka—mukhuva lowu nga ta pfuna vatswari ni lowu nga ta va xikombiso lexinene eka vana leswaku va wu tekelela—i ku hlaya Bibele nkarhi na nkarhi. Loko swi koteka, hlayani Bibele siku na siku. Lexi nga xa nkoka a hi ku hlaya rungula ro tala. Xa nkoka swinene i ku yi hlaya nkarhi na nkarhi ni ku yi tirhisa hi ndlela leyinene. Eka vana, ku hlaya Bibele ku nga seketeriwa hi ku yingisela tikhasete ta Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele loko ti ri kona hi ririmi ra ka n’wina. Ku hlaya Rito ra Xikwembu siku na siku swi hi pfuna ku tshama hi ri ni miehleketo ya Xikwembu. Naswona loko ku hlaya ko tano ka Bibele ku endliwa hi ndyangu hinkwawo, hayi hi munhu ha un’we, leswi swi nga pfuna mindyangu hinkwayo leswaku yi famba etindleleni ta Yehovha. Leyi i ndlela leyi khutaziweke eMintsombanweni ya sweswinyana ya “Ku Hanya Hi Ndlela Ya Xikwembu,” eka drama leyi nge Mindyangu—Endlani Ku Hlaya Ka Bibele Ka Siku Ni Siku Ku Va Ndlela Ya N’wina Ya Vutomi!—Pisalema 1:1-3.

17. Ku dyondza ka ndyangu Bibele ni ku tiva matsalwa-nkulu hi nhloko swi pfuna njhani eku tirhiseni ka ndzayo leyi nga eka Vaefesa 6:4?

¹⁷ Ku hlaya Bibele siku na siku tanihi ndyangu swi fambisana ni leswi muapostola Pawulo a swi tsaleke epapileni rakwe leri huhuteriweke leri yaka eka Vakreste va le Efesa, loko a ku: “Vatatana, mi nga karhati vana va n’wina, kambe hambetani mi va kurisa hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Xana swi vula yini sweswo? “Nkongomiso wa mianakanyo” hi ku kongoma swi vula “ku nghenisa mianakanyo”; kutani vatatana lava nga Vakreste va khutaziwa ku nghenisa mianakanyo ya Yehovha Xikwembu eka vana va vona—va pfuna vana leswaku va tiva miehleketo ya Xikwembu. Ku khutaza vana leswaku va tiva matsalwa-nkulu hi nhloko swi nga pfuna ku fikelela xilaveko lexi. Xikongomelo xa kona i ku endla leswaku miehleketo ya Yehovha yi kongomisa miehleketo ya vana leswaku ku navela ni mahanyelo ya vona swi ya swi pfumelelana ni mimpimanyeto ya Xikwembu, hambi vatswari va ri swin’we ni vana va vona kumbe va nga ri na vona. Bibele i xisekelo xa miehleketo yo tano.—Deteronoma 6:6, 7.

18. Loko hi hlaya Bibele, ku nga laveka yini leswaku (a) hi yi twisisa kahle? (b) hi pfuneka hi ndzayo ya yona? (c) hi pfumelelana ni leswi yi swi paluxaka malunghana ni xikongomelo xa Yehovha? (d) hi pfuneka hi leswi yi swi vulaka malunghana ni malangutelo ni swiendlo swa vanhu?

¹⁸ Kunene, hi fanele hi twisisa leswi Bibele yi swi vulaka leswaku yi khumba vutomi bya hina. Eka vo tala, leswi swi nga lava leswaku xiyenge xin’we va xi hlaya ko tala. Leswaku hi swi twisisa kahle swivulwa swo karhi, hi nga fanela ku languta marito ya kona eka xihlamusela-marito kumbe eka Insight on the Scriptures. Loko tsalwa ri ri ni ndzayo kumbe nawu wo karhi, tinyike nkarhi wa ku vulavula hi swiyimo swa minkarhi ya hina leswi fambelanaka ni ndzayo kumbe nawu wa kona. Kutani u nga vutisa, ‘Xana ku tirhisa ndzayo leyi swi nga hi pfuna njhani?’ (Esaya 48:17, 18) Loko tsalwa ri vulavula hi mhaka yo karhi malunghana ni xikongomelo xa Yehovha, vutisa, ‘Xana leswi swi byi khumba njhani vutomi bya hina?’ Kumbexana mi nga va mi hlaya mhaka leyi vulavulaka hi malangutelo ni swiendlo swa vanhu. Xana a va langutane ni mintshikilelo yihi evuton’wini? Xana va hlangavetane njhani na yona? Hi nga pfunekisa ku yini eka xikombiso xa vona? Minkarhi hinkwayo vanani ni nkarhi wo vulavula hileswi rungula ro karhi ri vulaka swona evuton’wini bya hina namuntlha.—Varhoma 15:4; 1 Vakorinto 10:11.

19. Loko hi tekelela Xikwembu, hi ta va hi va endlela yini vana va hina?

¹⁹ Vona ndlela leyinene swonghasi yo dzikisa miehleketo ya Xikwembu emianakanyweni ni le timbilwini ta hina! Xisweswo hi ta pfuniwa hakunene leswaku hi va ‘vatekeleri va Xikwembu, hileswi hi nga vana lava rhandzekaka.’ (Vaefesa 5:1) Naswona hi ta veka xikombiso lexi fanelekaka, lexi vana va hina va nga xi tekelelaka.

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Vatswari va nga pfuneka njhani eka xikombiso xa Yehovha?

◻ Ha yini ku dyondzisa vana hi nomu ku fanele ku fambisana ni xikombiso lexinene xa vatswari?

◻ Hi tihi tidyondzo tin’wana leti dyondzisiwaka ku antswa hi xikombiso xa vatswari?

◻ Hi nga pfunekisa ku yini hi xitalo hi ku hlaya Bibele tanihi ndyangu?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Vo tala va tsakela ku hlaya swin’we Bibele tanihi ndyangu siku na siku