Mi Va Vahlayi Lava Tsakeke Va Buku Ya Nhlavutelo
“Wa tsaka loyi a hlayaka swi twakala ni lava twaka marito ya vuprofeta lebyi, kutani va hlayisa swilo leswi tsariweke eka byona.”—NHLAVUTELO 1:3.
1. Muapostola Yohane a a ri ehansi ka swiyimo swihi loko a tsala Nhlavutelo, naswona swivono leswi swi tsariwe hi xikongomelo xihi?
“MINA Yohane . . . ndzi ve exihlengeni lexi vuriwaka Patmosi hikwalaho ka ku vulavula hi Xikwembu ni ku nyikela vumbhoni mayelana na Yesu.” (Nhlavutelo 1:9) Sweswo a swi ri swiyimo leswi muapostola Yohane a tsaleke buku ya Apokalipsi kumbe Nhlavutelo, a ri ehansi ka swona. Ku anakanyiwa leswaku a a hlongoriwile a ya ePatmosi hi nkarhi wa vulawuri bya Hosi ya Rhoma ku nga Domitian (81-96 C.E.), loyi a a sindzisa leswaku ku gandzeriwa yena tanihi hosi, naswona u sungule ku xanisa Vakreste. Loko a ri ePatmosi, Yohane u kombiwe nxaxamelo wa swivono leswi a swi tsaleke ehansi. U swi rungulele Vakreste vo sungula, ku nga ri hi xikongomelo xa ku va chavisa, kambe hi xikongomelo xa ku va tiyisa, ku va chavelela ni ku va khutaza hikwalaho ka miringo leyi a va langutane na yona ni leyi a ya ha ta.—Mintirho 28:22; Nhlavutelo 1:4; 2:3, 9, 10, 13.
2. Ha yini xiyimo lexi Yohane ni Vakreste-kulobye va veke eka xona xi ri xa nkoka eka Vakreste lava hanyaka namuntlha?
2 Swiyimo leswi buku leyi ya Bibele yi tsariweke ehansi ka swona i swa nkoka swinene eka Vakreste lava hanyaka namuntlha. Yohane a a xaniseriwa ku nyikela vumbhoni hi Yehovha ni hi N’wana wa Yena, Kreste Yesu. Yena ni Vakreste-kulobye a va hanya exiyin’weni xo tika swinene, hikuva, hambileswi a va tikarhatela ku va vaaka-tiko lavanene, a va nga ta swi kota ku gandzela hosi. (Luka 4:8) Ematikweni man’wana, Vakreste va ntiyiso namuntlha va langutana ni xiyimo lexi fanaka, laha Mfumo wu vulaka leswaku hi wona wu nga ni mfanelo yo vula leswaku hi swihi leswi “faneleke etimhakeni ta vukhongeri.” Hikwalaho, ma khutaza hakunene marito ya xingheniso xa buku ya Nhlavutelo: “Wa tsaka loyi a hlayaka swi twakala ni lava twaka marito ya vuprofeta lebyi, kutani va hlayisa swilo leswi tsariweke eka byona; hikuva nkarhi lowu vekiweke wu kusuhi.” (Nhlavutelo 1:3) Ina, vahlayi va Nhlavutelo lava yingisaka ni ku endla leswi yi swi vulaka va nga kuma ntsako wa ntiyiso ni mikateko yo tala.
3. I mani Xihlovo xa Nhlavutelo leyi nyikiweke Yohane?
3 I mani Xihlovo xa Nhlavutelo, naswona yi hundziseriwa njhani? Ndzimana yo sungula yi ri: “Nhlavutelo ya Yesu Kreste, leyi a yi nyikiweke hi Xikwembu, leswaku a komba mahlonga yakwe swilo leswi faneleke ku endleka hi ku hatlisa. Kutani u rhume ntsumi yakwe, a yi nyikela yi ri swikombiso eka hlonga ra yena Yohane.” (Nhlavutelo 1:1) Hi ku kongoma, Xihlovo xa Nhlavutelo i Yehovha Xikwembu, loyi a yi nyikeke Yesu, ivi Yesu a yi hundzisela eka Yohane hi ku tirhisa ntsumi. Loko hi kambisisa mhaka hi vuenti hi kuma leswaku Yesu u tlhele a tirhisa moya wo kwetsima ku hundzisela marungula emavandlheni ni ku komba Yohane swivono.—Nhlavutelo 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22; 4:2; 17:3; 21:10; ringanisa Mintirho 2:33.
4. Hi yihi ndlela leyi namuntlha Yehovha a ha yi tirhisaka ku kongomisa vanhu va yena laha misaveni?
4 Yehovha wa ha tirhisa N’wana wakwe, “nhloko ya vandlha,” ku dyondzisa malandza yakwe emisaveni. (Vaefesa 5:23; Esaya 54:13; Yohane 6:45) Nakambe Yehovha u tirhisa moya wakwe ku dyondzisa vanhu va yena. (Yohane 15:26; 1 Vakorinto 2:10) Naswona tanihi leswi Yesu a tirhiseke “hlonga ra yena Yohane” ku hundzisela swakudya leswi akaka swa moya emavandlheni ya lembe-xidzana ro sungula, kutani namuntlha u tirhisa “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” leri vumbiweke hi ‘vamakwavo’ vakwe lava totiweke lava nga emisaveni, leswaku ri phamela va yindlu yakwe ni vanghana va vona ‘swakudya swa moya hi nkarhi lowu faneleke.’ (Matewu 24:45-47; 25:40) Va tsaka lava xiximaka Xihlovo xa ‘tinyiko letinene’ leti hi ti kumaka ti ri swakudya swa moya, lava xiximaka ni vanhu lava xi va tirhisaka ku ti hundzisela eka hina.—Yakobo 1:17.
Mavandlha Lama Kongomisiwaka Hi Kreste
5. (a) Mavandlha ya Vukreste ni valanguteri va wona swi fanisiwa na yini? (b) Hambileswi hi nga hetisekangiki, i yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi kuma ntsako?
5 Eka tindzima to sungula ta Nhlavutelo, mavandlha ya Vukreste ma fanisiwa ni switlhoma-timboni. Valanguteri va wona va fanisiwa ni tintsumi (varhumiwa) ni tinyeleti. (Nhlavutelo 1:20)a Loko a vulavula hi yena n’wini, Kreste u byele Yohane a ku: “Loyi a tameleke tinyeleti ta nkombo evokweni rakwe ra xinene, loyi a fambaka exikarhi ka swo tlhoma timboni swa nsuku swa nkombo.” (Nhlavutelo 2:1) Marungula ya nkombo lama rhumeriweke emavandlheni ya nkombo ya le tikweni ra khale ra Asiya ma komba leswaku eka lembe-xidzana ro sungula C.E., mavandlha lawa ni vakulu va wona a ma endla kahle eka swin’wana, kasi eka swin’wana a ma salela endzhaku. Swi tano ni namuntlha. Hikwalaho, hi ta tsaka swinene loko hi nga kohleki nikatsongo leswaku Kreste, Nhloko ya hina, u le xikarhi ka mavandlha. U swi tiva kahle leswi endlekaka. Hi ndlela yo fanekisela, valanguteri va le “vokweni rakwe ra xinene,” hi leswaku va lawuriwa ni ku kongomisiwa hi yena, naswona va ni vutihlamuleri eka yena malunghana ni ndlela leyi va risaka vandlha ha yona.—Mintirho 20:28; Vaheveru 13:17.
6. I yini lexi kombaka leswaku a hi valanguteri ntsena lava nga na vutihlamuleri eka Kreste?
6 Hambiswiritano, hi ta va hi tikanganyisa loko hi anakanya leswaku i valanguteri ntsena lava nga ni vutihlamuleri eka Kreste hikwalaho ka mintirho ya vona. Eka rin’wana ra marungula yakwe, Kreste u te: “Mavandlha hinkwawo ma ta tiva leswaku hi mina loyi a lavisisaka tinso ni timbilu, naswona ndzi ta mi nyika ha un’we-un’we hi ku ya hi swiendlo swa n’wina.” (Nhlavutelo 2:23) Lexi i xilemukiso tlhelo i xikhutazo—xilemukiso xa leswaku Kreste u tiva minsusumeto ya timbilu ta hina, kasi i xikhutazo hikuva xa hi tiyisekisa leswaku Kreste wa ma vona matshalatshala ya hina, naswona u ta hi katekisa loko hi endla leswi hi nga swi kotaka.—Marka 14:6-9; Luka 21:3, 4.
7. Vakreste va le Filadelfiya va ri ‘hlayise njhani rito ra mayelana ni ku tiyisela ka Yesu’?
7 Rungula ra Kreste leri yaka evandlheni ra muti wa Filadelfiya le Lidiya a ri tamelanga marito ya ku tshinya, kambe ri tshembisa mhaka leyi faneleke yi va ya nkoka swinene eka hina. “Leswi u hlayiseke rito leri yelanaka ni ku tiyisela ka mina, na mina ndzi ta ku hlayisa enkarhini wa ndzingo, lowu nga ta wela misava hinkwayo leyi akiweke, ku ringa lava tshamaka emisaveni.” (Nhlavutelo 3:10) Marito ya Xigriki lama hundzuluxeriweke ma ku, “hlayiseke rito leri yelanaka ni ku tiyisela ka mina” ma nga tlhela ma vula ku, “hlayise leswi ndzi swi vuleke mayelana ni ku tiyisela.” Ndzimana 8 yi komba leswaku Vakreste va le Filadelfiya a va yingisanga swileriso swa Kreste ntsena, kambe va tlhele va landzela xitsundzuxo xakwe xa leswaku va tiyisela hi ku tshembeka.—Matewu 10:22; Luka 21:19.
8. (a) I xitshembiso xihi lexi Yesu a xi tshembiseke Vakreste va le Filadelfiya? (b) I vamani namuntlha lava khumbiwaka hi ‘nkarhi wa ndzingo’?
8 Yesu u ye emahlweni a vula leswaku a a ta va hlayisa “enkarhini wa ndzingo.” Leswaku sweswo a swi vula yini eka Vakreste va nkarhi wolowo, a hi swi tivi. Hambileswi nxaniso wu yimekenyana endzhaku ka ku fa ka Domitian hi 96 C.E., ku tlhele ku sungula nxaniso wun’wana hi nkarhi wa ku fuma ka Trajan (98-117 C.E.), loyi handle ko kanakana a tiseke miringo yin’wana. Kambe ‘nkarhi lowukulu wa ndzingo’ wu fike “esikwini ra Hosi” “enkarhini wa makumu,” laha hi nga kona sweswi. (Nhlavutelo 1:10; Daniyele 12:4) Vakreste lava totiweke hi moya va fike enkarhini wo hlawuleka wa ndzingo hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava ni le ndzhakunyana ka yona. Hambiswiritano, ‘nkarhi wa ndzingo’ wa ha ya emahlweni. Wu khumba “misava hinkwayo leyi akiweke,” ku katsa ni timiliyoni ta ntshungu lowukulu, leti nga ni ntshembo wa ku pona nhlomulo lowukulu. (Nhlavutelo 3:10; 7:9, 14) Hi ta tsaka loko hi ‘hlayisa leswi Yesu a swi vuleke mayelana ni ku tiyisela,’ loko a ku: “Loyi a tiyiseleke ku fika emakumu hi yena la nga ta ponisiwa.”—Matewu 24:13.
Ku Titsongahatela Vuhosi Bya Yehovha Hi Ntsako
9, 10. (a) Xivono xa xiluvelo xa Yehovha xi fanele xi hi khumba hi tindlela tihi? (b) Ku hlaya ka hina Nhlavutelo ku nga engetela ntsako wa hina hi ndlela yihi?
9 Xivono xa xiluvelo xa Yehovha ni huvo yakwe ya le tilweni, lexi nyikeriwaka eka ndzima 4 na 5 ya Nhlavutelo, xi fanele xi hi susumetela ku n’wi xixima. Hi fanele hi khumbeka hi marito yo dzunisa lama humaka embilwini, lama phofuriweke hi swivumbiwa swa matimba swa le tilweni leswi titsongahataka hi ntsako eka vuhosi bya Yehovha lebyi lulameke. (Nhlavutelo 4:8-11) Marito ya hina ma fanele ma twala exikarhi ka marito ya swivumbiwa leswi nge: “Ku dzuneka ni ku xiximiwa ni ku vangama ni matimba a swi ve eka Loyi a tshameke exiluvelweni ni le ka Xinyimpfana hi masiku ni masiku.”—Nhlavutelo 5:13.
10 Kahle-kahle, leswi swi vula ku va hi titsongahatela ku endla ku rhandza ka Yehovha hi ntsako etimhakeni hinkwato. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Xin’wana ni xin’wana lexi mi xi endlaka hi rito kumbe hi ntirho, endlani hinkwaswo hi vito ra Hosi Yesu, mi nkhensa Xikwembu Tatana ha yena.” (Vakolosa 3:17) Ku hlaya ka hina Nhlavutelo ku ta endla leswaku hi tsaka hakunene loko hi xixima vuhosi bya Yehovha hi mianakanyo ni timbilu ta hina hinkwato, ni loko hi anakanyisisa hi ku rhandza kakwe etimhakeni hinkwato ta vutomi bya hina.
11, 12. (a) Xana mafambiselo ya misava ya Sathana ma ta tsekatsekisiwa ni ku lovisiwa njhani? (b) Hi ku ya hi Nhlavutelo ndzima 7, i vamani lava nga ta ‘kota ku yima’ enkarhini wolowo?
11 Ku titsongahatela vuhosi bya Yehovha hi ntsako hi xona xisekelo xa ntsako eka munhu ha un’we ni le vuakweni hinkwabyo. Ku nga ri khale, ku tsekatseka lokukulu ka misava ko fanekisela ku ta ninginisa mafambiselo ya misava ya Sathana ku ya fikela emasungulweni ya wona, kutani ma lovisiwa. Vanhu lava alaka ku titsongahatela hulumendhe ya Mfumo wa Kreste wa le tilweni, leyi yimelaka vuhosi lebyi faneleke bya Xikwembu, a va nge vi na vuchavelo. Vuprofeta byi ri: “Tihosi ta misava ni lava va swiyimo swa le henhla ni tindhuna ta nyimpi ni vafuwi ni lava va matimba ni mahlonga hinkwawo ni vanhu hinkwavo lava ntshunxekeke va tifihla emabakweni ni le maribyeni lamakulu ya tintshava. Kutani va byela tintshava ni maribye lamakulu hi ku phindhaphindha, va ku: ‘Hi weleni mi hi fihla emahlweni ka xikandza xa Loyi a tshameke exiluvelweni ni le ka vukarhi bya Xinyimpfana, hikuva siku lerikulu ra vukarhi bya vona ri fikile, kutani i mani loyi a nga kotaka ku ri yimela?’”—Nhlavutelo 6:12, 15-17.
12 Mayelana ni xivutiso xexo, eka ndzima leyi landzelaka muapostola Yohane u hlamusela lava vumbaka ntshungu lowukulu, lava humaka enhlomulweni lowukulu, va ri lava “[yimeke] emahlweni ka xiluvelo ni le mahlweni ka Xinyimpfana.” (Nhlavutelo 7:9, 14, 15) Ku yima ka vona emahlweni ka xiluvelo xa Xikwembu swi komba leswaku va xixima xiluvelo xexo naswona va titsongahatela vuhosi bya Yehovha hi ku helela. Xisweswo va va lava amukelekaka.
13. (a) Vunyingi bya vaaki va misava byi gandzela yini, naswona mfungho lowu nga emombyeni ni le vokweni ra vona wu fanekisela yini? (b) Kutani ha yini ku phikelela ku ta laveka?
13 Hi tlhelo lerin’wana, ndzima 13 yi hlamusela vaaki lavan’wana hinkwavo va misava va ri lava gandzelaka mafambiselo ya Sathana ya politiki, lama fanekiseriwaka hi xivandzana. Va funghiwa “emombyeni” wa vona kumbe “evokweni” ra vona, leswi kombisaka leswaku va seketela mafambiselo wolawo hi mianakanyo ni hi swiendlo swa vona. (Nhlavutelo 13:1-8, 16, 17) Kutani ndzima 14 ya tlhandlekela yi ku: “Loko mani kumbe mani a gandzela xivandzana ni xifaniso xa xona, naswona a amukela mfungho emombyeni wa yena kumbe evokweni ra yena, u ta nwa ni vhinyo ya ku hlundzuka ka Xikwembu leyi cheriwaka yi nga timuriwanga exinwelweni xa vukarhi bya xona . . . Laha hi lomu ku kombisiwaka kona ku tiyisela ka vakwetsimi, lava hlayisaka swileriso swa Xikwembu ni ripfumelo eka Yesu.” (Nhlavutelo 14:9, 10, 12) Hi ku famba ka nkarhi, xivutiso lexi nga ta vutisiwa hi ku phindha-phindha hi lexi nge: Wena u seketela mani? Xana u seketela Yehovha ni vuhosi byakwe kumbe u seketela mafambiselo ya politiki lama lwisanaka ni Xikwembu, lama fanekiseriwaka hi xivandzana? Va ta tsaka lava va papalataka ku nyikiwa mfungho wa xivandzana ni lava phikelelaka va titsongahatela vuhosi bya Yehovha hi ku tshembeka.
14, 15. I rungula rihi leri nghenelelaka eka nhlamuselo ya Nhlavutelo ya Armagedoni, naswona ri vula yini eka hina?
14 Vafumi va “misava hinkwayo leyi akiweke” va kwetlembetana na Yehovha emhakeni ya vuhosi. Mhaka yi ta tsemiwa hi Armagedoni, “nyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.” (Nhlavutelo 16:14, 16) Mongo wa mhaka wu le ka nhlamuselo ya ku hlengeletana ka vafumi va misava lava tiyimiseleke ku lwa na Yehovha. Yesu hi byakwe wa nghenelela exivonweni lexi, a ku: “Maswivo! Ndzi ta ku fana ni khamba. Wa tsaka loyi a tshamaka a hitekile, a hlayisa tinguvu takwe ta le handle, leswaku a nga fambi a nga ambalanga kutani vanhu va hlalela tingana takwe.” (Nhlavutelo 16:15) Leswi swi nga va swi hlangana ni mhaka ya varindzi va tempele lava a va ri Valevhi, lava a va hluvuriwa tinguvu ta vona kutani va khomisiwa tingana erivaleni, loko va kumiwa va etlele hi nkarhi wa vona wa ku rindza.
15 Mhaka yi le rivaleni: Loko hi lava ku pona Armagedoni, hi fanele hi tshama hi xalamukile emoyeni, leswi nga ta endla leswaku hi tshama hi ri ni tinguvu to fanekisela leti hi kombisaka hi ri Timbhoni ta Yehovha Xikwembu leti tshembekaka. Hi ta tsaka loko hi papalata vurhongo bya moya kutani hi phikelela handle ko karhala, hi hlanganyela hi ku hiseka eku hangalaseni ka “mahungu lamanene lama nga heriki” mayelana ni Mfumo lowu tlhomiweke wa Xikwembu.—Nhlavutelo 14:6.
‘Wa Tsaka Mani Na Mani La Hlayisaka Marito Lawa’
16. Ha yini tindzima to hetelela ta Nhlavutelo ti ri xihlovo lexikulu xa ntsako?
16 Vahlayi lava tsakeke va buku ya Nhlavutelo va khana hi ntsako loko va hlaya tindzima to hetelela leti hlamuselaka ntshembo wa hina wo hlamarisa—matilo lamantshwa ni misava leyintshwa, ku nga hulumendhe yo lulama ya Mfumo wa le tilweni, leyi nga ta fuma vandla ra vanhu lerintshwa, leri basisiweke, hinkwaswo swi endleriwa ku dzunisa “Yehovha Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.” (Nhlavutelo 21:22) Loko nxaxamelo wa swivono swo hlamarisa wu fika emakumu, ntsumi leyi rhumiweke yi byele Yohane yi ku: “Marito lawa ma tshembekile i ya ntiyiso; ina, Yehovha Xikwembu xa marito lama huhuteriweke ya vaprofeta u rhume ntsumi ya yena ku komba mahlonga ya yena swilo leswi faneleke ku endleka hi ku hatlisa. Kutani waswivo, ndza ta hi ku hatlisa. Wa tsaka munhu un’wana ni un’wana la hlayisaka marito ya vuprofeta bya buku-nsongwa leyi.”—Nhlavutelo 22:6, 7.
17. (a) Hi xihi xitiyisekiso lexi nyikeriwaka eka Nhlavutelo 22:6? (b) I yini lexi hi faneleke hi xalamukela ku xi papalata?
17 Vahlayi va Nhlavutelo lava tsakeke va ta tsundzuka leswaku marito yo fana ni lawa ma humelela eku sunguleni ka “buku-nsongwa” leyi. (Nhlavutelo 1:1, 3) Marito lawa ma hi tiyisekisa leswaku “swilo” hinkwaswo leswi profetiweke ebukwini leyi yo hetelela ya Bibele swi ta “endleka hi ku hatlisa.” Hi hanya endzeni-ndzeni ka nkarhi wa makumu lerova swiendlakalo leswi profetiweke eka Nhlavutelo swi fanele swi endleka hi xihatla hi ku landzelelana ka swona. Hikwalaho, ku rhula kwihi ni kwihi loku nga ha vonakaka ku ri kona emafambiselweni ya Sathana a ku fanelanga ku hi yenga hi khomiwa hi vurhongo. Muhlayi la xalamukeke u ta tsundzuka switsundzuxo leswi nyikeriweke emarungulweni lama rhumeriweke emavandlheni ya nkombo ya le Asiya, naswona u ta papalata mintlhamu ya ku hlongorisa swilo leswi vonakaka, ku gandzela swikwembu swa hava, ku tikhoma ko biha, ku kufumela ni ku tihlanganisa ni mimpambukwa ya vugwinehi.
18, 19. (a) Ha yini Yesu a fanele a ta, naswona hi wihi ntshembo lowu phofuriweke hi Yohane lowu na hina hi nga na wona? (b) Yehovha u ta ‘ta’ hi xikongomelo xihi?
18 Ebukwini ya Nhlavutelo, Yesu u vula ko talanyana a ku: “Ndza ta hi ku hatlisa.” (Nhlavutelo 2:16; 3:11; 22:7, 20a) U fanele a ta a ta avanyisa Babilona Lonkulu, mafambiselo ya Sathana ya politiki ni vanhu hinkwavo lava alaka ku titsongahatela vuhosi bya Yehovha, lebyi sweswi byi yimeriwaka hi Mfumo wa Vumesiya. Hi hlanganyela swin’we na muapostola Yohane eka marito yakwe lama nge: “Amen! Tana, Hosi Yesu.”—Nhlavutelo 22:20b.
19 Yehovha hi byakwe u ri: “Waswivo, ndza ta hi ku hatlisa, ndzi ni hakelo leyi ndzi yi humesaka, leswaku ndzi nyika un’wana ni un’wana hi ku ya hi ntirho wa yena.” (Nhlavutelo 22:12) Loko ha ha rindzele hakelo yo hlamarisa ya ku hanya hilaha ku nga heriki ‘etilweni lerintshwa’ kumbe ‘emisaveni leyintshwa’ leyi tshembisiweke, onge hi nga hlanganyela hi ku hiseka eku hundziseleni ka xirhambo lexi landzelaka eka vanhu hinkwavo va timbilu letinene: “‘Tana!’ Mani na mani la khomiweke hi torha a a te; mani na mani la swi navelaka a a nwe mati ya vutomi mahala.” (Nhlavutelo 22:17) Onge na vona va nga va vahlayi lava tsakeke va buku ya Nhlavutelo leyi huhuteriweke ni leyi khutazaka!
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Vona buku leyi nge Nhlavutelo—Ku Chaputa Ka Yona Loku Hlamarisaka Ku Tshinele!, matluka 28-9, 136 (nhlamuselo ya le hansi).
Tinhla Ta Mpfuxeto
◻ Yehovha u tirhise vamani ku hundzisela Nhlavutelo, naswona hi nga dyondza yini eka swona?
◻ Ha yini swi fanele swi hi tsakisa ku hlaya marungula lama rhumeriweke emavandlheni ya nkombo ya le Asiya?
◻ Hi nga tshama njhani hi hlayisekile hi ‘nkarhi wa ndzingo’?
◻ Hi wihi ntsako lowu hi nga ta wu kuma loko hi yingisa marito ya buku-nsongwa leyi tameleke Nhlavutelo?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Va tsaka lava xiximaka Xihlovo xa marungula lama tsakisaka
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Wa tsaka loyi a tshamaka a xalamukile