Ku Titsongahata—Mfanelo Leyi Kondletelaka Ku Rhula
Anakanya leswaku misava a yi ta tsakisa njhani loko un’wana ni un’wana a a titsongahata. Vanhu a va nga ta karhata, swirho swa ndyangu a swi nga ta tshamela ku holova, minhlangano a yi nga ta phikizana ni matiko a ya ta veka matlhari hansi. Xana u nga swi tsakela ku hanya endhawini yo tano?
MALANDZA ya Yehovha Xikwembu ya ntiyiso ma karhi ma tilulamisela misava leyintshwa leyi a yi tshembiseke, laha ku titsongahata emisaveni hinkwayo ku nga ta ka ku nga langutiwi tanihi ku tsana, kambe tanihi nchumu lowu faneleke ni lowu lulameke. (2 Petro 3:13) Entiyisweni, se ma sungule ku hlakulela mfanelo leyi ya ku titsongahata. Hikwalaho ka yini? Hikuva hi swona leswi Yehovha a swi lavaka eka wona. Muprofeta wakwe Mikiya u tsarile: “Wena munhu wa la misaveni, u ku byerile leswi swi nga swinene. Xana Yehovha u kombela leswaku u n’wi tlherisela yini, loko ku nga ri ku kombisa vululami ni ku rhandza musa ni ku titsongahata loko u famba ni Xikwembu xa wena?”—Mikiya 6:8.
Ku titsongahata ku nga ha hlamusela swilo swo tala, ku nga ha vula ku nga vi na vutianakanyi, kumbe ku nga tinyungubyisi, ku nga tikukumuxi hi vuswikoti lebyi u nga na byona, hi leswi u swi fikeleleke evuton’wini ni hi leswi u nga na swona. Ku ya hi dikixinari yin’wana, ku titsongahata ku nga ha tlhela ku vula “ku hanya hi mimpimanyeto yo karhi.” Munhu la titsongahataka u hanya hi mimpimanyeto leyinene. Naswona wa pfumela leswaku ku na swipimelo eka leswi a faneleke a swi endla ni leswi a kotaka ku swi endla. Wa swi tiva leswaku ku na swilo leswi nga laviki yena. I ntiyiso leswaku ha va navela vanhu lava titsongahataka. Mutlhokovetseri wa Munghezi Joseph Addison u tsarile: “Ku hava lexi tsakisaka ku tlula ku titsongahata ka ntiyiso.”
Ku titsongahata a hi mfanelo ya ntumbuluko eka vanhu lava nga hetisekangiki. Hi fanele ku wa hi pfuka leswaku hi fikelela mfanelo leyi. Leswaku ri hi khutaza, Rito ra Xikwembu ri hlamusela swiendlakalo swo hlayanyana leswi kombisaka leswi ku titsongahata swi vulaka swona hi tindlela to hambana-hambana.
Tihosi Timbirhi Leti Titsongahataka
Un’wana wa malandza ya Yehovha yo tshembeka ngopfu a ku ri Davhida, loyi a a ha ri mufana loko a totiwa leswaku a ta va hosi ya Israyele ya nkarhi lowu taka. Endzhaku ka swona, Hosi Sawulo loyi a a fuma u khomise Davhida xa ncila wa bulubulu, hi ku lava ku n’wi dlaya a n’wi endla leswaku a tshama a ri karhi a tsendzeleka.—1 Samuwele 16:1, 11-13; 19:9, 10; 26:2, 3.
Hambiloko a ri ehansi ka swiyimo sweswo, Davhida a a swi tiva leswaku a ku ri na swipimelo swa leswi a a fanele a swi endla loko a lava ku sirhelela vutomi bya yena. Siku rin’wana emananga, Davhida u sivele Abixayi leswaku a nga pulukanyisi Hosi Sawulo loyi a a yile hi vurhongo, a ku: “A hi swinene eka mina hi ku ya hi langutelo ra Yehovha leswaku ndzi tshambuluta voko ra mina ndzi lwa ni mutotiwa wa Yehovha!” (1 Samuwele 26:8-11) Davhida a a swi tiva leswaku a hi vutihlamuleri bya yena ku susa Sawulo exikhundlheni xa vuhosi. Hi ndlela leyi Davhida u kombise ku titsongahata hi ku landzela mimpimanyeto leyinene. Hilaha ku fanaka, malandza ya Xikwembu ya manguva lawa ma swi tiva leswaku “hi ku ya hi langutelo ra Yehovha” ku na swilo leswi ma nga fanelangiki ma swi endla, hambiloko vutomi bya munhu byi ri ekhombyeni.—Mintirho 15:28, 29; 21:25.
Solomoni n’wana Hosi Davhida na yena u kombise ku titsongahata loko a ha ri mufana, hambiloko yena a swi endle hi ndlela yin’wana. Loko Solomoni a vekiwa exiluvelweni, u titwe a nga faneleki ku byarha vutihlamuleri byo tika bya ku va hosi. U khongerile: “Yehovha Xikwembu xanga, wena u endle nandza wa wena a va hosi ematshan’weni ya Davhida tatana, kambe mina ndzo va mufana lontsongo. A ndzi swi tivi ku huma ni ku nghena.” Swi le rivaleni leswaku Solomoni a a swi xiya leswaku a nga na vuswikoti ni ntokoto. Kutani a a titsongahata, a nga kombisi vutianakanyi, kumbe ku tinyungubyisa. Solomoni u kombele leswaku Yehovha a n’wi nyika ku twisisa, naswona xikombelo xakwe xi hlamuriwile.—1 Tihosi 3:4-12.
Mesiya Ni Murhangeri Wakwe
Emalembeni lama tlulaka 1 000 endzhaku ka siku ra Solomoni, Yohane Mukhuvuri u bulele Mesiya ndlela. Tanihi murhangeri wa Mutotiwa, Yohane a a hetisisa vuprofeta bya Bibele. Ingi a tikukumuxile hikwalaho ka lunghelo leri a a ri na rona. Nakambe Yohane ingi a ringete ku tifundzha hikuva a a ri xaka ra Mesiya hi ku tswariwa. Kambe Yohane u byele van’wana leswaku a swi nga n’wi faneli ni ku ntshunxa tingoti ta maphaxani ya Yesu. Loko Yesu a titisa eNambyeni wa Yordani leswaku a ta khuvuriwa, Yohane u te: “Hi mina ndzi fanelaka ku khuvuriwa hi wena, ha yini wena u ta eka mina?” Leswi swi kombisa leswaku Yohane a a nga ri munhu wa ku tikukumuxa. Kambe a a ri munhu wa ku titsongahata.—Matewu 3:14; Malakiya 4:5, 6; Luka 1:13-17; Yohane 1:26, 27.
Endzhaku ka loko Yesu a khuvuriwile, u khomeke hi vutirheli bya nkarhi hinkwawo, ku nga ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Hambileswi Yesu a a ri munhu loyi a hetisekeke, u te: “A ndzi nge endli xilo ni xin’we hi ku tisungulela . . . A ndzi lavi ku rhandza ka mina, kambe ndzi lava ku rhandza ka loyi a nga ndzi rhuma.” Ku tlula kwalaho, Yesu a a nga lavi ku fundzhiwa hi vanhu, kambe a a lava ku yisa ku dzuneka eka Yehovha eka xin’wana ni xin’wana lexi a xi endlaka. (Yohane 5:30, 41-44) Wa nga vona ku titsongahata ko tano!
Kutani swi le rivaleni leswaku malandza yo tshembeka ya Yehovha—yo kota Davhida, Solomoni, Yohane Mukhuvuri ku katsa ni munhu la hetisekeke Yesu Kreste—a ma titsongahata. A ma nga tikukumuxi, a ma nga tinyungubyisi kumbe ku kombisa moya wa vutianakanyi, kambe a ma hanya hi mimpimanyeto. Swikombiso swa vona swi vonaka swi ri leswi pfunaka eka malandza ya Yehovha ya manguva lawa leswaku ma hlakulela moya wa ku titsongahata ni ku wu kombisa. Hambiswiritano, ka ha ri na swivangelo swin’wana leswi nga ma susumetelaka ku endla tano.
Ematin’wini ya vanhu ya nguva leyi ya mpfilumpfilu, ku titsongahata i mfanelo ya risima swinene eka Vakreste va ntiyiso. Ku endla leswaku munhu a va ni ku rhula na Yehovha Xikwembu, vanhu-kulobye, a tlhela a va ni ku rhula eka yena n’wini.
Ku Rhula Na Yehovha Xikwembu
Ku rhula na Yehovha ku nga koteka ntsena loko hi hanya hi ku landza swipimelo leswi a nga swi vekela vugandzeri bya ntiyiso. Vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha, va tlule swipimelo leswi vekiweke hi Xikwembu, kutani va ve vanhu vo sungula lava tsandzekeke ku titsongahata. Va lahlekeriwe hi xiyimo lexinene emahlweni ka Yehovha, va lahlekeriwa ni hi kaya ra vona, vumundzuku bya vona swin’we ni vutomi bya vona. (Genesa 3:1-5, 16-19) Hakunene va kume hakelo yo vavisa swinene!
A hi dyondzeni eka xihoxo xa Adamu na Evha, hikuva vugandzeri bya ntiyiso byi na swipimelo eka leswi hi faneleke hi swi endla. Hi xikombiso, Bibele yi vula leswaku “loko ti ri timbhisa, kumbe vagandzeri va swifaniso swa hava, kumbe vaoswi, kumbe vanhu lava hlayiseriweke swikongomelo leswi nga riki swa ntumbuluko, kumbe vavanuna lava etlelaka ni vavanuna-kulobye, kumbe makhamba, kumbe vanhu va makwanga, kumbe swidakwa, kumbe varhuketeri, kumbe vadyeleri, va nga ka va nga yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.” (1 Vakorinto 6:9, 10) Yehovha u veke swipimelo leswi hi vutlhari leswaku ku vuyeriwa hina, naswona hi ta va hi kombisa vutlhari loko hi hanya hi ku ya hi swipimelo leswi. (Esaya 48:17, 18) Swivuriso 11:2 ya hi byela: “Vutlhari byi ni lava titsongahataka.”
Ku vuriwa yini hi loko nhlangano wa vukhongeri wu hi byela leswaku hambiloko ho tlula swipimelo leswi, hi ta ya emahlweni hi tsakela ku rhula na Xikwembu? Nhlangano wo tano wu ta va wu ringeta ku hi kanganyisa. Kasi hi tlhelo rin’wana, ku titsongahata ku hi pfuna ku hlakulela vuxaka lebyikulu na Yehovha Xikwembu.
Ku Rhula Ni Vanhu-kulorhi
Ku titsongahata ku tlhela ku kondletela vuxaka byo rhula ni vanhu van’wana. Hi xikombiso, loko vatswari va veka xikombiso xa ku eneriseka hi leswi va nga na swona ni ku rhangisa swilo swa moya ku sungula, hakanyingi vana va vona va hlakulela langutelo leri fanaka. Vana swi ta va olovela ku eneriseka hi leswi va nga na swona, hambiloko va nga swi kumi minkarhi hinkwayo leswi va swi lavaka. Leswi swi ta va pfuna ku hanya hi ku titsongahata, naswona vutomi bya ndyangu byi ta va ni ku rhula loku engetelekeke.
Lava va nga valanguteri va fanele va hlakulela ku titsongahata ngopfu naswona va nga tirhisi vulawuri bya vona hi ndlela yo biha. Hi xikombiso, Vakreste va lerisiwa leswi: “Mi nga hundzeli halahaya ka swilo leswi tsariweke.” (1 Vakorinto 4:6) Vakulu va vandlha va swi xiya leswaku a va fanelanga va ringeta ku sindzisa vanhu van’wana leswaku va amukela mavonelo ya vona. Ematshan’weni ya sweswo, va tirhisa Rito ra Xikwembu tanihi xisekelo leswaku va khutaza ku teka ndlela leyinene etimhakeni ta mahanyelo, ku ambala, ku tilunghisa kumbe vuhungasi. (2 Timotiya 3:14-17) Loko swirho swa vandlha swi xiya leswaku vakulu va hlayisa swipimelo swa Matsalwa, leswi swi endla leswaku va va ni xichavo eka vavanuna lava, ni ku kondletela moya wa ku khathalelana, ku rhandzana ni ku rhula evandlheni.
Ku Rhula Ka Wena N’wini
Lava hanyaka hi ku titsongahata va kuma ku rhula ka le ndzeni. Munhu loyi a nga ni ku rhula a nga hisiwi hi ku navela xikhundla. Leswi a swi vuli swona leswaku a nga na tona tipakani ta yena n’wini. Hi xikombiso, a nga ha navela malunghelo lama engetelekeke ya ntirho, kambe u yimela Xikwembu, naswona malunghelo wahi ni wahi ya Vukreste lawa a ma kumaka u ma languta ma ri lama humaka eka Yehovha. A nga ma languti onge u ma fikelele hi matimba ya yena n’wini. Leswi swi tshineta munhu la titsongahataka ekusuhi na Yehovha, “Xikwembu xa ku rhula.”—Vafilipiya 4:9.
A hi nge minkarhi yin’wana hi titwa onge vanhu van’wana va hi teka hi ri swikangalafula. Xana a swi twali swi antswa ku tekiwa hi ri swikangalafula hikwalaho ka leswi hi titsongahataka, ku ri ni ku tikokela nyingiso hi ku tikurisa? Vanhu lava titsongahataka a va naveli xikhundlha. Hi ndlela leyi, va va eku rhuleni vona hi voxe, loku pfunaka ku rhurisa mintlhaveko ni ku va ni rihanyo lerinene.
Ku Hlakulela Ku Titsongahata Ni Ku Hanya Ha Kona
Adamu na Evha va hluriwe hi ku tikurisa—ku nga mukhuva lowu va wu tluleteke vana va vona. I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi papalata ku endla xihoxo lexi, lexi endliweke hi vatswari va hina vo sungula? Xana hi nga yi hlakulela njhani mfanelo leyinene ya ku titsongahata?
Xo sungula, ku byi twisisa kahle vuxaka bya hina na Yehovha, Muvumbi wa vuako hinkwabyo, swi nga hi pfuna. Hi swihi swilo leswi hina vini hi swi fikeleleke, leswi hi nga swi pimanisaka ni leswi Xikwembu xi swi hetisiseke? Yehovha u vutise nandza wakwe wo tshembeka Yobo a ku: “A wu ri kwihi loko ndzi simeka misava? Ndzi byele, loko u ri ni ku twisisa.” (Yobo 38:4) Yobo a a nga ri na rito. Hilaha ku fanaka, xana vutivi bya hina, vuswikoti na ntokoto wa hina a swi hikiwanga? Xana a swi nge hi vuyerisi ku pfumela leswaku hi na swipimelo?
Ku tlula kwalaho, Bibele ya hi byela: “Misava ni leswi teleke eka yona i swa Yehovha, Tiko leri noneke ni lava tshamaka eka rona.” Leswi swi katsa “xiharhi xin’wana ni xin’wana xa le khwatini, swiharhi leswi nga ehenhla ka tintshava ta 1 000.” Yehovha a nga vula a ku: “Silivhere i ya mina, ni nsuku i wa mina.” (Pisalema 24:1; 50:10; Hagayi 2:8) I yini leswi hi nga na swona, leswi hi nga swi ringanisaka ni leswi swi nga na Yehovha? Ni n’wakumi loyi a tlulaka vanhu hinkwavo hi rifuwo, a nga na xivangelo xa ku tikukumuxa hi leswi a nga na swona! Kutani ke, i vutlhari ku yingisa ndzayo leyi huhuteriweke ya muapostola Pawulo, leyi a yi tsaleleke Vakreste va le Rhoma, leyi nge: “Hi musa lowu nga faneriwiki lowu ndzi nyikiweke wona ndzi byela un’wana ni un’wana kwalaho exikarhi ka n’wina leswaku a nga tiehleketeleli ku tlula mpimo lowu a faneleke ku tiehleketelela ha wona.”—Varhoma 12:3.
Tanihi malandza ya Xikwembu lama navelaka ku hlakulela ku titsongahata, hi fanele hi khongelela mihandzu ya moya—ku nga rirhandzu, ntsako, ku rhula, ku va ni mbilu yo leha, musa, vunene, ripfumelo, ku olova ni ku tikhoma. (Luka 11:13; Vagalatiya 5:22, 23) Hikwalaho ka yini? Hikuva yin’wana ni yin’wana ya timfanelo leti, yi ta hi pfuna ku titsongahata. Hi xikombiso, ku rhandza vanhu-kulorhi swi ta hi pfuna ku lwisana ni mikhuva ya ku tikukumuxa kumbe vutianakanyi. Naswona ku tikhoma ku ta hi pfuna leswaku hi va ni vukheta leswaku hi nga vi ni moya wa ku tikurisa.
A hi lemukeni! Nkarhi ni nkarhi swi lava leswaku hi tihlayisa leswaku hi nga hojomeli emakhombyeni ya ku tikurisa. Tihosi timbirhi leti boxiweke eku sunguleni a ti nga titsongahati nkarhi hinkwawo. Hosi Davhida hi matlotlo u tikume a hlaye Vaisrayele, ku nga nchumu lowu a wu lwisana ni ku rhandza ka Yehovha. Hosi Solomoni u tikukumuxile ku fikela laha a hlanganyeleke ni le ka vugandzeri bya mavunwa.—2 Samuwele 24:1-10; 1 Tihosi 11:1-13.
Loko ntsena mafambiselo lawa ya ku nga chavi Xikwembu ya ha ri kona, ku titsongahata ku lava ku hitekeriwa nkarhi ni nkarhi. Hambiswiritano, matshalatshala ya kona ma vuyerisa. Emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, ku ta hanya vanhu lava va titsongahataka ntsena. Va ta xiya ku titsongahata tanihi mfanelo leyinene, hayi ku tsana. Mawaku ku tsakisa ka swona, loko vanhu ni mindyangu hinkwayo va katekisiwa hi ku rhula loku taka hikwalaho ka ku titsongahata!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Hi ku titsongahata, Yesu u dzunise Yehovha eka xin’wana ni xin’wana lexi a a xi endla