Xana Wa Swi Kota Ku Rindza?

XANA wa swi tiva leswaku lembe ni lembe vanhu va heta nkarhi wo tanihi hi kwihi va rindzile? Va rindza loko va fole layini exitolo kumbe egaraji ya petirolo. Va rindzela swakudya eswitolo swo xavisa swakudya. Va rindza loko va fanele va vona dokodela wa rihanyo kumbe wa meno. Va rindzela mabazi ni switimela. Ina, munhu u heta nkarhi wo tala swinene evuton’wini byakwe a rindzele swo karhi. Hi ku ya hi mpimanyeto wun’wana, vanhu va le Jarimani ntsena, va lahlekeriwa hi tiawara ta 4,7 wa magidi ya timiliyoni hi lembe va rindzile emagondzweni! Munhu un’wana loko a ri karhi a hlayela u kume leswaku nkarhi wolowo wu ringana ni lowu vanhu va kwalomu ka 7 000 va languteriweke ku wu hanya.

Ku rindza swi nga ha ku heta matimba. Manguva lawa, wu vonaka wu nga ri kona nkarhi lowu ringaneke wa ku endla swilo hinkwaswo naswona ku anakanya hi swilo leswi a hi fanele hi ri eku swi endleni ku nga endla leswaku ku rindza ku hi tisela ntshikilelo lowukulu. Alexander Rose, mutsari wa tibuku, u tshama a ku: “Hafu ya nhlomulo wa vutomi wu vangiwa hi ku rindza.”

Benjamin Franklin, murhangeri wa le Amerika u xiye leswaku swi nga tlhela swi dya mali yo tala ku rindza. Kwalomu ka malembe ya 250 lama hundzeke, u te: “Nkarhi wa durha.” Hi yona mhaka leyi vanhu va mabindzu va lavaka tindlela ta ku papalata ku rindza swi nga fanelanga hi nkarhi wa ntirho. Ku endliwa ka nhundzu yo tala hi nkarhi wutsongo swi nga tisa mpindzulo wo tala. Vini va mabindzu lama tirhelaka vanhu hi ku kongoma va ringeta ku va endlela mpfuno wa xihatla—swakudya swa xihatla, ku nghenisa mali ebanki u ri emovheni ni swin’wana swo fana ni sweswo—hikuva va swi tiva leswaku ku tsakisa vaxavi swi katsa ku hunguta nkarhi lowu va wu hetaka va rindzile.

Ku Hlakata Vutomi Bya Hina

Ralph Waldo Emerson, mutlhokovetseri wa lembe-xidzana ra vu-19 u tshame a vilela hi ndlela leyi: “Vanhu va lahlekeriwa hi nkarhi wo tala wa vutomi bya vona va rindzile!” Ku nga ri khale, Lance Morrow la nga mutsari wa tibuku, u vilele hi ku phirheka ni ku karhala leswi vangiwaka hi ku rindza. Kambe u tlhele a vulavula hi “gome leri tumbeleke leri vangiwaka hi ku rindza.” Hi rihi gome ra kona? “I ku tiva leswaku nchumu wa wena wa nkoka, ku nga nkarhi, lowu nga xiphemu xa vutomi bya wena, wa yiviwa naswona a wu nge he kumeki.” Swi tisa gome kambe i ntiyiso. Nkarhi lowu lahlekaka hikwalaho ka ku rindza wu lahlekela makumu.

Phela, loko vutomi a byi nga komanga hi ndlela leyi byi nga xiswona, a swi nga ta hi vilerisa ku rindza. Kambe vutomi byi komile. Emalembeni ya magidi lama hundzeke, mupisalema wa le Bibeleni u te: “Masiku ya malembe ya hina i malembe ya 70; loko ku ri hikwalaho ka matimba yo hlawuleka i malembe ya 80, kambe eka wona ku tshama ku ri ni ku karhateka ni swilo swo biha; hikuva ma hundza hi ku hatlisa, kutani hi haha.” (Pisalema 90:10) Kun’wana ni kun’wana laha hi hanyaka kona ni leswi hi nga xiswona, vutomi bya hina—ku nga masiku, tiawara, timinete leti hi languteleke ku ti hanya loko hi velekiwa—byi pimiwile. Hambiswiritano, a hi swi koti ku papalata swiyimo leswi hi sindzisaka ku lahlekeriwa hi nkarhi wolowo wa risima hi rindze swiendlakalo swo karhi kumbe vanhu vo karhi.

Ku Dyondza Ndlela Ya Ku Rindza

Vo tala va hina hi tshame hi famba hi movha ni muchayeri nkarhi wun’wana a ringetaka ku hundza movha lowu nga emahlweni ka yena. Hakanyingi a swi n’wi bohi ku endla tano—muchayeri loyi u va a nga tsutsumeli xo karhi. Hambiswiritano, a nga swi rhandzi ku sala muchayeri un’wana endzhaku. Ku tsandzeka ka yena ku lehisa mbilu ku kombisa leswaku a nga si dyondza ku rindza. A nga dyondzanga? Ina, ku rindza swo dyondziwa. A nga kona la velekiwaka a swi kota. Swihlangi swi koxa nkhathalelo wa xihatla loko swi khomiwe hi ndlala kumbe swi nga tshamisekanga. Loko swi ri karhi swi kula swi dyondza leswaku minkarhi yin’wana swi fanele ku rindza leswaku swi kuma leswi swi swi lavaka. Kunene, leswi ku rindza ku nga xiphemu lexi nga papalatekiki xa vutomi bya hina, ku tiva ndlela leyi u nga rindzaka ha yona hi ku lehisa mbilu loko swi lava u endla tano, swi kombisa leswaku u munhu la wupfeke.

I ntiyiso leswaku ku ni swiyimo swa xihatla laha swi twisisekaka loko munhu a nga swi koti ku lehisa mbilu. Wanuna la ha ku tekaka, la tsutsumiselaka nsati wakwe la tikeke exibedlhele hi leswi a nga kusuhi ni ku veleka, a nge voniwi nandzu loko a nga swi koti ku lehisa mbilu hikwalaho ko hlwerisiwa. Tintsumi leti a ti hatlisisa Lota leswaku a huma eSodoma a ti nga tiyimiselanga ku rindza loko Lota a hlwela. Ndzoviso a wu ri kwala nyongeni naswona vutomi bya Lota ni ndyangu wakwe a byi ri ekhombyeni. (Genesa 19:15, 16) Hambiswiritano, eswiyin’weni swo tala loko vanhu va boheka ku rindza, vutomi byi suka byi nga ri ekhombyeni. Eswiyin’weni sweswo, swilo swi nga famba kahle loko vanhu hinkwavo vo dyondza ku lehisa mbilu—hambiloko ku rindza koloko ku vangiwe hi leswi munhu wo karhi a nga riki na ntokoto kumbe hi ku nga khathali. Tlhandlakambirhi, swi nga olova ku lehisa mbilu loko vanhu hinkwavo va dyondze ku wu tirhisa hi ndlela leyi vuyerisaka nkarhi wa vona lowu va wu hetaka va rindzile. Bokisi leri nga eka tluka 5 ri ni swiringanyeto swa ku endla leswaku u vuyeriwa loko u rindzile, u nga lehisi mbilu ntsena.

A swi nge honisiwi leswaku moya wa ku tsandzeka ku lehisa mbilu wu nga ha kombisa ku va ni langutelo ra ku titlakusa, ku titeka u ri wa nkoka swinene lerova a wu nge rindzisiwi. Un’wana ni un’wana la nga ni langutelo ro tano, i swinene leswaku a anakanyisisa hi marito lama landzelaka lama humaka eBibeleni: “Wa antswa loyi a lehisaka mbilu ku ri ni loyi moya wakwe wu titlakusaka.” (Eklesiasta 7:8) Ku tikukumuxa kumbe ku tivona ku paluxa ku tsana lokukulu eka vumunhu, kutani xivuriso xa Bibele xi ri: “Un’wana ni un’wana la tikurisaka embilwini i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha.” (Swivuriso 16:5) Hikokwalaho, ku dyondza ku lehisa mbilu—ku nga ku dyondza ndlela ya ku rindza—swi nga lava leswaku hi tikambisisa kahle hi tlhela hi kambisisa vuxaka bya hina ni vanhu lava hi hanyaka na vona.

Ku Lehisa Mbilu Ku Ta Hakeriwa

Hakanyingi a hi heli mbilu loko hi khorwisekile leswaku nchumu lowu hi wu rindzeleke i wa nkoka hambiloko wo hlwela ni leswaku kunene wu ta hetelela wu fikile. Malunghana ni mhaka leyi, i swinene ku anakanyisisa hi ntiyiso wa leswaku hinkwavo vagandzeri va ntiyiso va Xikwembu va rindzele ku hetiseka ka switshembiso swa xona leswikulu, leswi kumekaka eBibeleni. Hi xikombiso, eka pisalema leyi huhuteriweke hi Xikwembu hi byeriwa leswi: “Lavo lulama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona hi masiku.” Xitshembiso lexi xi phindhiwe hi muapostola Yohane la nga te: “Loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu u tshama hi masiku.” (Pisalema 37:29; 1 Yohane 2:17) Swi le rivaleni leswaku loko ho hanya hilaha ku nga heriki, ku rindza a ku nge vi xiphiqo lexikulu. Kambe sweswi a hi hanyi hilaha ku nga heriki. Xana swa twala ku vulavula hi vutomi lebyi nga heriki?

Loko u nga si hlamula xivutiso xexo, tsundzuka leswaku Xikwembu xi vumbe vatswari va hina vo sungula va ri ni ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki. Ku dyoha ka vona hi kona ku endleke leswaku vona ni vana va vona va lahlekeriwa hi ntshembo wolowo—ku katsa na hina. Kambe, hi ku hatlisa endzhaku ka loko va dyohile, Xikwembu xi tivise xikongomelo xa xona xa ku hundzula vuyelo lebyi tisiweke hi ku nga yingisi ka vona. Xi tshembise leswaku ku tata “mbewu,” leyi tikombiseke yi ri Yesu Kreste.—Genesa 3:15; Varhoma 5:18.

Hi hina hi faneleke hi endla xiboho xa leswaku ha swi lava ku vuyeriwa eka ku hetiseka ka switshembiso sweswo kumbe e-e. Swi ta lava ku lehisa mbilu leswaku hi kota ku endla tano. Leswaku hi kota ku dyondza ndlela leyi ya ku lehisa mbilu, Bibele yi hi khutaza ku anakanyisisa hi xikombiso xa murimi. U byala mbewu yakwe kutani a ku na lexi a nga xi endlaka handle ko rindza hi ku lehisa mbilu—a endla hinkwaswo leswi a nga swi kotaka ku sirhelela swibyariwa swakwe—kukondza ku fika nkarhi wa ku tshovela. Kutani ku lehisa ka yena mbilu ka hakeriwa ivi a tshovela mihandzu ya ku tikarhata kakwe. (Yakobo 5:7) Muapostola Pawulo u boxa xikombiso xin’wana xa ku lehisa mbilu. U hi tsundzuxa xikombiso xa vavanuna ni vavasati vo tshembeka va khale. A va langutele ku hetiseka ka swikongomelo swa Xikwembu, kambe a va fanele ku rindzela nkarhi lowu Xikwembu xi wu vekeke. Pawulo u hi khutaza ku tekelela xikombiso xa vona, “lava dyaka ndzhaka ya switshembiso hikwalaho ka ripfumelo ni ku lehisa mbilu.”—Vaheveru 6:11, 12.

Ina, ku rindza i mhaka leyi nga papalatekiki evuton’wini. Kambe a ku fanelenga ku tshamela ku hi vangela gome. Eka lava va rindzeleke ku hetiseka ka swikongomelo swa Xikwembu, sweswo swi nga va tisela ntsako. Nkarhi lowu va wu hetaka va rindzile va nga wu tirhisa ku hlakulela vuxaka lebyikulu ni Xikwembu ni ku endla mintirho leyi kombisaka leswaku va ni ripfumelo. Naswona hi xikhongelo, ku dyondza ni ku anakanyisisa, va nga hlakulela ntshembo lowu tiyeke wa leswaku hinkwaswo leswi Xikwembu xi swi tshembiseke swi ta endleka hi nkarhi lowu xi wu vekeke.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

HUNGUTA GOME LERI VANGIWAKA HI KU RINDZA!

Kunguhata ka ha ri emahlweni! Loko u swi tiva leswaku u ta rindza, tilunghiselele ku hlaya, ku tsala, ku rhunga kumbe ku endla ntirho wo karhi lowu vuyerisaka.

Nkarhi wolowo wu tirhisele ku anakanyisisa hi swo karhi, ku nga nchumu lowu swi yaka swi tika ku wu endla emisaveni leyi hi hanyaka eka yona, leyi swilo swi endliwaka hi rivilo.

Veka tibuku ekusuhi ni laha riqingho ri tshamaka kona leswaku u kota ku hlaya loko wo boheka ku rindza; u nga hlaya matluka yo hlaya hi timinete ta ntlhanu kumbe ta khume.

Loko mi rindze mi ri ntlawa, tirhisa nkarhi wolowo ku burisana ni lavan’wana loko swi fanerile, u avelana na vona timhaka leti akaka.

Emovheni wa wena, veka buku yo tsalela eka yona kumbe ya ku hlaya leswaku u yi tirhisa loko wo tshuka u boheka ku rindza hi xitshuketa.

Pfala mahlo, wisa kumbe u khongela.

KU VA NI LANGUTELO LERINENE NI KU EHLEKETELA EMAHLWENI HI SWONA LESWI ENDLAKA LESWAKU U KOTA KU RINDZA.