Xana Swa Twala Ku Pfumela Leswaku Ku Ta Va Ni Misava Leyi Nga Paradeyisi?

A VA talanga vanhu lava pfumelaka leswaku misava leyi yi ta kala yi va paradeyisi. Vo tala va anakanya leswaku yi ta lovisiwa. Hi ku ya hi buku leyi nge The Sacred Earth, leyi tsariweke hi Brian Leigh Molyneaux, misava leyi yi ve kona loko ku ve ni ‘ku buluka lokukulu evuakweni’ malembe ya timiliyoni lama hundzeke. Vo tala va pfumela leswaku loko misava leyi kun’we ni vuako hinkwabyo swi nga lovisiwi hi munhu, swi nga hetelela “swi povekile swi hundzuka langavi ra ndzilo.”

Mutlhokovetseri wa Munghezi wa lembe-xidzana ra vu-17 ku nga John Milton, a a nga anakanyi hi ndlela yoleyo leyi hoxeke. Eka xiphato xa yena xo leha lexi nge Paradise Lost, u tsale leswaku Xikwembu xi vumbe misava leswaku yi va kaya ra vanhu leri nga paradeyisi. Paradeyisi yoleyo yo sungula yi lahlekile. Hambiswiritano, Milton a a pfumela leswaku yi ta vuyeteriwa—leswaku siku rin’wana Yesu Kreste la nga mukutsuri a a ta “hakela lava tshembekaka eka yena kutani a va amukela eparadeyisini . . . eTilweni kumbe eMisaveni.” Milton u vule hi ku tiyiseka a ku: “Kutani Misava yi ta va Paradeyisi hi nkarhi wolowo.”

Xana Paradeyisi Yi Ta Va eTilweni Kumbe eMisaveni?

Vanhu vo tala lava nghenaka kereke va pfumelelana ni langutelo ra Milton ra leswaku va ta hetelela va kume hakelo yo karhi hikwalaho ka makhombo ni ku xaniseka loku va bohekeke ku langutana na kona emisaveni. Kambe xana hakelo yoleyo va ta yi tsakela va ri kwihi? Xana va ta va va ri “eTilweni kumbe eMisaveni”? Van’wana a va kali va anakanya hi misava. Va vula leswaku vanhu va ta tiphina “eparadeyisini” endzhaku ka loko va suke emisaveni kutani va ya hanya exivandleni xa moya etilweni.

Ebukwini leyi nge Heaven—A History, mutsari C. McDannell na B. Lang va vula leswaku Irenaeus loyi a a ri mutivi wa vukhongeri eka lembe-xidzana ra vumbirhi a a pfumela leswaku vutomi bya le paradeyisini leyi vuyeteriweke a “byi nge vi exivandleni xa le kule etilweni, kambe byi ta va emisaveni.” Hi ku ya hi buku yoleyo, hambileswi varhangeri va vukhongeri vo tanihi John Calvin na Martin Luther a va vula leswaku vona va ya etilweni, a va tlhela va pfumela leswaku “Xikwembu xi ta yi vuyetela misava.” Swirho swa vukhongeri byin’wana na swona swi ni tidyondzo leti fanaka. McDannell na Lang va tlhela va vula leswaku Vayuda van’wana a va pfumela leswaku hi nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu, maxangu hinkwawo ya vanhu “ma ta herisiwa naswona ku ta hanyiwa vutomi lebyi enerisaka emisaveni.” The Encyclopaedia of Middle Eastern Mythology and Religion yi vula leswaku hi ku ya hi dyondzo ya Vaperesiya va le minkarhini ya khale, “xiyimo xo sungula xa misava xi ta vuyeteriwa naswona vanhu va ta tlhela va hanya hi ku rhula.”

Ku humelele yini hi ntshembo wa misava leyi nga paradeyisi? Xana vutomi bya hina bya laha misaveni a byi ta va bya nkarhinyana ntsena? Hilaha Philo, mutivi wa filosofi wa Muyuda wa lembe-xidzana ro sungula a a anakanya hakona, xana a hi ta “heta nkarhinyana laha misaveni hi ri karhi hi vona maxangu” ivi hi hundzela exivandleni xa moya? Kumbe, xana Xikwembu a xi ri ni xikongomelo xin’wana emianakanyweni loko xi vumba misava kutani xi veka vanhu eparadeyisini? Xana munhu a nga eneriseka hilaha ku hetisekeke hi tlhelo ra moya a tlhela a tsaka kwala misaveni? Ha yini u nga kambisisi leswi Bibele yi swi vulaka hi mhaka leyi? Na wena u nga ha pfumelelana ni vanhu van’wana va timiliyoni lava vulaka leswaku swa twala ku va ni ntshembo wa leswaku paradeyisi ya laha misaveni yi ta vuyeteriwa.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Mutlhokovetseri John Milton a a pfumela leswaku Paradeyisi yi ta vuyeteriwa

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 2]

COVER: Earth: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./NASA

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 3]

Earth: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./NASA; John Milton: Leslie’s