Xana Vuhungasi Bya Wena Bya Ku Vuyerisa?
“Hambetani mi tiyiseka hi leswi amukelekaka eHosini.”—EFE. 5:10.
1, 2. (a) Rito ra Xikwembu ri swi kombisa njhani leswaku Yehovha u lava leswaku hi tiphina hi vutomi? (b) Ku teka vuhungasi tanihi “nyiko leyi humaka eka Xikwembu” swi ta hi susumetela ku endla yini?
EBIBELENI hi kuma marito lama kombisaka leswaku Yehovha a nga lavi leswaku hi hanya ntsena kambe u lava leswaku hi tlhela hi tiphina hi vutomi. Hi xikombiso, Pisalema 104:14,15 yi vula leswaku Yehovha u humesa “swakudya emisaveni, ni vhinyo leyi tsakisaka mbilu ya munhu wa nyama, leswaku xikandza xi hatima hi mafurha, ni xinkwa lexi tiyisaka mbilu ya munhu wa nyama.” Hakunene Yehovha u kurisa swimilana leswaku swi tswala mavele, mafurha ni vhinyo leswaku hi ta kuma swakudya. Kambe vhinyo yi tlhela yi ‘tsakisa mbilu.’ Hambileswi vhinyo yi nga hi nyikiki vutomi, kambe yi endla leswaku hi tsaka. (Ekl. 9:7; 10:19) Entiyisweni, Yehovha u lava leswaku hi tsaka naswona timbilu ta hina ti tala hi ku “khana lokukulu.”—Mint. 14:16, 17.
2 Kutani a hi fanelanga hi ehleketa leswaku swi hoxile ku va hi tinyika nkarhi wo ‘xiyisisa swinene tinyenyana ta tilo’ ni “makhon’wa ya nhova” kumbe ku tiphina hi mintirho yin’wana leyi hi phyuphyisaka ni leyi endlaka vutomi bya hina byi tsakisa. (Mat. 6:26, 28; Ps. 8:3, 4) Vutomi lebyi tsakisaka i “nyiko leyi humaka eka Xikwembu.” (Ekl. 3:12, 13) Kutani loko hi teka vuhungasi tanihi xiphemu xa nyiko yoleyo swi ta hi susumetela ku yi tirhisa hi ndlela leyi nga ta tsakisa Munyiki wa yona.
Mixaka Ya Vuhungasi Ni Swipimelo
3. Ha yini vanhu va hlawula vuhungasi lebyi nga faniki?
3 Lava nga ni langutelo lerinene hi vuhungasi va swi tiva leswaku va fanele va byi hlawula kahle ni ku tivekela swipimelo. Ha yini va endla tano? Leswaku hi hlamula xivutiso lexi, a hi faniseni vuhungasi ni swakudya. Swakudya leswi rhandziwaka swa hambana hi ku ya hi matiko. Entiyisweni, swakudya leswi tsakeriwaka endhawini yin’wana swi nga ha endleka swi nga tsakeriwi endhawini yin’wanyana. Hilaha ku fanaka, vuhungasi lebyi Vakreste va le tikweni rin’wana va byi tsakelaka swi nga ha endleka Vakreste va le tikweni rin’wanyana va nga byi tsakeli. Hambi ku ri Vakreste lava tshamaka endhawini yin’we, un’wana a nga ha teka ku hlaya buku yo tsakisa ku ri ndlela yo wisa, kambe un’wanyana a nga ha swi teka swi phirha; kasi un’wana a nga ha teka ku famba hi xikanyakanya a vona tindhawu ku ri nchumu lowu phyuphyisaka, kambe un’wanyana a nga ha swi teka ku ri nchumu lowu karharisaka. Tanihi leswi vanhu va nga tihlawulelaka swakudya leswi va swi rhandzaka, va nga tlhela va tihlawulela vuhungasi lebyi va byi rhandzaka.—Rhom. 14:2-4.
4. Ha yini hi fanele hi tivekela swipimelo malunghana ni vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka? Kombisa.
4 Hambileswi hi nga tihlawulelaka vuhungasi lebyi hi byi rhandzaka, a hi fanelanga hi hlawula byin’wana ni byin’wana. Ehleketa hi mhaka ya swakudya. Hambileswi hi nga tsakelaka ku dya swakudya swo hambana-hambana, a hi nge hlawuli ku dya swakudya leswi boleke hikuva swi nga hi vabyisa. Hilaha ku fanaka, hambileswi hi nga tsakelaka ku tiphina hi vuhungasi lebyinene byo hambana-hambana, a hi nge hlawuli vuhungasi lebyi nga vekaka vutomi bya hina ekhombyeni, lebyi nga ni madzolonga kumbe lebyi nga ni mahanyelo lama thyakeke. Ku tihungasa ha byona swi lwisana ni milawu ya Bibele naswona swi nga onha vuxaka bya hina na Yehovha swin’we ni ku veka vutomi bya hina ekhombyeni. Kutani leswaku hi tiyiseka leswaku hi tihungasa ehansi ka swipimelo leswi hi tivekeleke swona, hi fanele hi kumisisa ka ha ri emahlweni loko vuhungasi byin’wana lebyi hi tsakisaka byi vuyerisa kumbe byi nga vuyerisi. (Efe. 5:10) Hi nga swi endlisa ku yini sweswo?
5. Hi nga swi tiva njhani loko vuhungasi bya hina byi fambisana ni milawu ya Xikwembu?
5 Vuhungasi byi fanele byi fambisana ni milawu leyi tsariweke eRitweni ra Xikwembu leswaku byi ta hi vuyerisa ni ku tsakisa Yehovha. (Ps. 86:11) Leswaku u kumisisa loko vuhungasi lebyi u byi rhandzaka byi fambisana ni milawu yoleyo, u nga ha tivutisa swivutiso swinharhu leswi nga katsakanyiwaka hi marito lama nge—yini?, nkarhi wo tanihi kwihi? na vamani? A hi kambisiseni swivutiso leswi ha xin’we-xin’we.
Byi Katsa Yini?
6. Hi byihi vuhungasi lebyi hi faneleke hi byi papalata naswona ha yini?
6 Loko u nga si hlawula vuhungasi, xivutiso xo sungula lexi u faneleke u tivutisa xona hi lexi nge, ‘Byi katsa yini vuhungasi lebyi ndzi byi rhandzaka?’ Kutani loko u ri karhi u lava nhlamulo, tsundzuka leswaku kahle-kahle ku ni mixaka yimbirhi ya vuhungasi. Vuhungasi byo sungula hi fanele hi byi papalata hi ku helela; kasi bya vumbirhi hi fanele hi rhanga hi byi kambisisa. Hi byihi vuhungasi byo sungula? Emisaveni leyi yo homboloka, vuhungasi byo tala byi katsa mintirho leyi lwisanaka ni milawu ya Xikwembu. (1 Yoh. 5:19) Vakreste va ntiyiso va fanele va papalata vuhungasi hinkwabyo byo tano. Vuhungasi byebyo byi katsa lebyi nga ni tihanyi leti tsemaka nhlana, vudimona, vusodoma, swifaniso swo navetisa rimbewu, madzolonga kumbe lebyi ndhundhuzelaka swiendlo swin’wana swo biha. (1 Kor. 6:9, 10; hlaya Nhlavutelo 21:8.) Ku nga khathariseki leswaku hi hexe kumbe hi ni vanhu van’wana, hi ta va hi kombisa Yehovha leswaku hi ‘nyenya leswi hombolokeke’ loko hi papalata vuhungasi byo tano.—Rhom. 12:9; 1 Yoh. 1:5, 6.
7, 8. Hi nga byi kambisisa njhani vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka? Kombisa.
7 Muxaka wa vumbirhi wa vuhungasi wu katsa vuhungasi byo hambana-hambana lebyi nga riki na swona swiendlo leswi Rito ra Xikwembu ri swi solaka hi ku kongoma. Eka swiyimo swo tano, hi fanele hi rhanga hi pimanisa hi vukheta swiendlo sweswo ni ndlela leyi Yehovha a langutaka swilo leswi nga swinene ha yona hi nga si byi hlawula, hilaha swi hlamuseriwaka hakona eka milawu ya Bibele. (Swiv. 4:10, 11) Kutani hi fanele hi endla xiboho lexi nga ta endla leswaku hi nga sali hi kingindziwa hi ripfalo. (Gal. 6:5; 1 Tim. 1:19) Hi nga swi endlisa ku yini sweswo? Ehleketa hi mhaka leyi: Loko hi nga si dya swakudya leswi hi nga swi tiviki, hi rhanga hi lava ku tiva leswaku swi cheriwe yini. Hilaha ku fanaka, emahlweni ko tihungasa hi vuhungasi byo karhi, hi fanele hi kumisisa leswaku byi katsa yini.—Efe. 5:17.
8 Hi xikombiso, u nga ha rhandza mintlangu naswona sweswo swa twisiseka hikuva mintlangu ya tsakisa. Kambe ku vuriwa yini loko u rhandza mintlangu yo karhi hileswi lava yi ngheneleke va nga ni moya wo phikizana swinene, va endlaka swilo leswi nga ni khombo, va vavisekaka ngopfu, va tsakaka hi ndlela leyi hundzeletiweke hileswi va ehleketaka leswaku tiko ra vona ri antswa ku tlula laman’wana? Endzhaku ko kambisisa swilo leswi katsekaka eka mintlangu yoleyo, u nga ha endla xiboho xa leswaku muxaka wolowo wa vuhungasi a wu fambisani ni ndlela leyi Yehovha a ehleketaka ha yona ni rungula ra ku rhula ni ra rirhandzu leri hi ri chumayelaka van’wana. (Esa. 61:1; Gal. 5:19-21) Kambe loko vuhungasi byo karhi byi ri ni swilo leswi amukelekaka eka Yehovha, byi nga ha ku vuyerisa byi tlhela byi ku phyuphyisa.—Gal. 5:22, 23; hlaya Vafilipiya 4:8.
Ndzi Ta Heta Nkarhi Wo Tanihi Kwihi Eka Byona?
9. Nhlamulo ya hina ya xivutiso lexi nge, ‘Ndzi ta heta nkarhi wo tanihi kwihi eka vuhungasi?’ yi kombisa yini?
9 Xivutiso xa vumbirhi lexi hi faneleke hi tivutisa xona hi lexi nge, ‘Ndzi ta heta nkarhi wo tanihi kwihi eka vuhungasi?’ Nhlamulo ya hina ya xivutiso lexi nge ‘Byi katsa yini vuhungasi lebyi ndzi byi rhandzaka?’ yi kombisa mboyamelo wa hina wa leswaku hi swihi swilo leswi hi swi tekaka swi amukeleka ni swilo leswi hi swi tekaka swi nga amukeleki. Hambiswiritano, nhlamulo ya xivutiso lexi nge, ‘Ndzi ta heta nkarhi wo tanihi kwihi eka byona?’ yi kombisa leswi hi swi rhangisaka, ku nga leswi hi swi tekaka swi ri swa nkoka ni leswi hi swi tekaka swi nga ri swa nkoka. Kutani hi nga swi tiva njhani loko hi rhangisa vuhungasi evuton’wini bya hina?
10, 11. Marito ya Yesu lama nga eka Matewu 6:33 ma hi pfuna njhani ku tiva leswaku hi nga heta nkarhi wo tanihi kwihi eka vuhungasi?
10 Yesu Kreste u byele valandzeri vakwe a ku: “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo ni hi ntamu wa wena hinkwawo.” (Mar. 12:30) Hikwalaho, hi fanele hi rhangisa ndlela leyi hi rhandzaka Yehovha ha yona evuton’wini bya hina. Sweswo hi nga swi kombisa hi ku yingisa xikhutazo xa Yesu lexi nge: “Kutani, hambetani mi lava mfumo ni ku lulama ka yena ku sungula, xisweswo swilo leswin’wana hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.” (Mat. 6:33) Marito wolawo ma nga hi pfuna njhani ku xiya leswaku hi byi teka byi ri bya nkoka hi ndlela yihi vuhungasi evuton’wini bya hina nileswaku hi fanele hi heta nkarhi wo tanihi eka byona?
11 Xiya mhaka leyi: Yesu u hi khutaze leswaku hi ‘hambeta hi lava mfumo ku sungula.’ A nga hi byelanga leswaku hi ‘hambeta hi lava mfumo ntsena.’ Swi le rivaleni leswaku Yesu a a swi tiva leswaku a hi nga ta lava Mfumo ntsena kambe a hi ta lava ni swilo swo tala evuton’wini. Hi lava ndhawu yo tshama, swakudya, swiambalo, dyondzo ya xisekelo, ntirho wa ku tihanyisa, vuhungasi ni swilo swin’wana. Hambiswiritano, eka swilo hinkwaswo leswi hi swi lavaka, i timhaka ta Mfumo ntsena leti hi ti rhangisaka. (1 Kor. 7:29-31) Ku twisisa mhaka yoleyo ya xisekelo swi ta hi susumetela ku veka vuhungasi ni mintirho leyin’wana endhawini ya vumbirhi kutani hi lava Mfumo ku sungula. Loko hi endla tano, vuhungasi byi nga hi vuyerisa.
12. Yinhla leyi nga eka Luka 14:28 yi nga tirhisiwa njhani eka vuhungasi?
12 Kutani loko swi ta emhakeni yo tihungasa, hi fanele hi hlayela ntsengo wa kona ka ha ri emahlweni. (Luka 14:28) Hi fanele hi tiva leswaku vuhungasi byo karhi byi ta hi dyela nkarhi wo tanihi kwihi. Kutani hi endla xiboho xa leswaku hi ta tirhisa nkarhi wo tanihi kwihi eka byona. A hi fanelanga hi tirhisa nkarhi wa hina wo tala eka vuhungasi lerova hi honisa mintirho ya nkoka yo tanihi dyondzo ya Bibele ya munhu hi yexe, vugandzeri bya ndyangu, ku ya eminhlanganweni ya Vukreste kumbe ku chumayela hi Mfumo. (Mar. 8:36) Kambe loko ku tihungasa minkarhi yin’wana swi hi nyika matimba yo hambeta hi rhangisa timhaka ta Mfumo, nkarhi lowu hi nga ta wu tirhisa eka vuhungasi byebyo wu ta hi vuyerisa.
I Vamani Vanghana Va Mina?
13. Ha yini hi fanele hi ehleketisisa hi vanhu lava hi nga tihungasaka na vona?
13 Xivutiso xa vunharhu lexi hi faneleke hi tivutisa xona hi lexi nge, ‘I vamani lava ndzi lavaka ku tihungasa na vona?’ I swa nkoka leswaku hi kambisisa xivutiso lexi. Ha yini? Hikuva vanghana va hina va nga hi susumetela ku hlawula vuhungasi lebyinene kumbe lebyi hoxeke. Tanihi leswi hi ntolovelo swi tsakisaka ku dya swakudya swin’we ni vanghana lavanene, ni ku tihungasa ni vanghana lavanene hakanyingi swa tsakisa. Hikwalaho, swa twisiseka leswi vunyingi bya hina, ngopfu-ngopfu vantshwa, va tsakelaka ku tihungasa ni van’wana. Hambiswiritano, leswaku vuhungasi bya hina byi ta hi vuyerisa, ku ta va vutlhari ku kumisisa ka ha ri emahlweni leswaku i vanhu va muxaka muni lava hi nga va hlawulaka leswaku va va vanghana va hina ni lava hi nga ta va papalata.—2 Tikr. 19:2; hlaya Swivuriso 13:20; Yak. 4:4.
14, 15. (a) Hi xihi xikombiso lexi Yesu a xi vekeke loko swi ta emhakeni yo hlawula vanghana lavanene? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi faneleke hi tivutisa swona loko hi hlawula vanghana?
14 Ku tekelela xikombiso xa Yesu loko swi ta emhakeni yo hlawula vanghana swi ta hi pfuna swinene. I khale Yesu a rhandza vanhu. (Swiv. 8:31) Loko a ri laha misaveni, u kombe vanhu hinkwavo rirhandzu ni xichavo. (Mat. 15:29-37) Hambiswiritano, Yesu a a swi tiva leswaku ku va ni xinghana eka vanhu ni ku va munghana wa vona lonkulu swa hambana. Hambileswi a a ri ni xinghana ni vanhu hinkwavo, kambe vanghana vakwe lavakulu a ku ri lava a va fikelela swilaveko swo karhi. Loko Yesu a vulavula ni vaapostola vakwe va 11 lavo tshembeka, u te: “Mi vanakulorhi va mina loko mi endla leswi ndzi mi lerisaka swona.” (Yoh. 15:14; hlaya na Yohane 13:27, 30.) Vanhu lava Yesu a veke munghana wa vona hi lava va n’wi landzeleke va tlhela va tirhela Yehovha.
15 Loko u nga si hlawula munhu wo karhi leswaku a va munghana wa wena lonkulu, swi ta va swinene leswaku u tsundzuka marito ya Yesu. Tivutise swivutiso swo tanihi leswi: ‘Xana leswi munhu loyi a swi vulaka ni ku swi endla swi kombisa leswaku u yingisa swileriso swa Yehovha ni swa Yesu? Xana u ni mahanyelo ni tidyondzo leti sekeriweke eBibeleni ku fana na mina? Xana loko ndzi ri na yena u ta ndzi khutaza ku rhangisa Mfumo evuton’wini bya mina ni ku va nandza wo tshembeka wa Yehovha?’ Loko u hlamule swivutiso leswi hi ina, u kume munghana lonene loyi u nga tihungasaka na yena.—Hlaya Pisalema 119:63; 2 Kor. 6:14; 2 Tim. 2:22.
Xana Vuhungasi Bya Hina Bya Faneleka?
16. Hi fanele hi tivutisa yini malunghana ni vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka?
16 Hi kambisise swivutiso swinharhu malunghana ni vuhungasi leswi nge—yini? nkarhi wo tanihi kwihi? na vamani? Leswaku vuhungasi bya hina byi va lebyi vuyerisaka byi fanele byi fambisana ni milawu ya Bibele etimhakeni leti hinkwato. Kutani loko hi nga si hlawula vuhungasi byo karhi, hi fanele hi byi kambela ku vona loko byi faneleka. Malunghana ni xivutiso lexi nge yini? hi fanele hi tivutisa: ‘Byi katsa yini? Byi khutaza mahanyelo lamanene kumbe yo biha?’ (Swiv. 4:20-27) Malunghana ni xivutiso lexi nge nkarhi wo tanihi kwihi? hi fanele hi tivutisa: ‘Ndzi ta heta nkarhi wo tanihi kwihi eka byona? Xana nkarhi lowu ndzi wu hetaka eka byona wu tele ngopfu?’ (1 Tim. 4:8) Malunghana ni xivutiso lexi nge vamani? hi fanele hi tivutisa: ‘I vamani lava ndzi nga ta tihungasa na vona? Xana vanhu va kona i vanghana lavanene kumbe i vanghana vo biha?’—Ekl. 9:18; 1 Kor. 15:33.
17, 18. (a) Hi nga tikambela njhani ku vona loko vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka byi fambisana ni milawu ya Bibele? (b) I yini leswi wena u tiyimiseleke ku swi endla malunghana ni vuhungasi lebyi u byi hlawulaka?
17 Loko vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka byi nga fambisani ni milawu ya Bibele etimhakeni letinharhu, swi vula leswaku a byi faneleki. Kambe loko vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka byi fambisana ni milawu ya Bibele etimhakeni letinharhu hinkwato, swi vula leswaku byi ta tsakisa Yehovha byi tlhela byi hi vuyerisa.—Ps. 119:33-35.
18 Kutani loko swi ta emhakeni ya vuhungasi, a hi tikarhateleni ku hlawula vuhungasi lebyinene, ku heta nkarhi lowu ringaneke eka byona ni ku tihungasa ni vanghana lavanene. Onge un’wana ni un’wana wa hina a nga xi landzela hi mbilu hinkwayo xitsundzuxo xa le Bibeleni lexi nge: “Hambi mi dya kumbe mi nwa kumbe mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo leswaku mi vangamisa Xikwembu.”—1 Kor. 10:31.
Xana U Nga Hlamusela?
Malunghana ni vuhungasi, u nga yi tirhisa njhani milawu leyi kumekaka eka . . .
• Matewu 6:33?
[Dayagramu leyi nga eka tluka 9]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)
✔Yini
[Dayagramu leyi nga eka tluka 10]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)
✔Nkarhi Wo Tanihi Kwihi
[Dayagramu leyi nga eka tluka 12]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)
✔Vamani
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Hi nga xi tekelela njhani xikombiso xa Yesu loko hi hlawula vanghana ni vuhungasi?