Ku Tirhela Yehovha Swi Ndzi Tisela Ntsako Lowukulu
Hi ku vula ka Fred Rusk
Loko ndza ha ri ntsongo ndzi vone ntiyiso wa marito ya Davhida lama nga eka Pisalema 27:10 lama nge: “Loko tatana na manana vo ndzi tshika, Yehovha u ta ndzi teka.” Inge ndzi hlamusela ndlela leyi marito wolawo ma veke ntiyiso ha yona eka mina.
NDZI kulele epurasini ra kokwa wa mina wa xinuna ra khotoni exifundzheni xa Georgia le U.S.A., hi nkarhi wa ku hohloka lokukulu ka ikhonomi loku veke kona hi va-1930. Leswi Tatana a a ri ni gome hikwalaho ka rifu ra Manana ni ra n’wana wa ka hina loyi a ha ku velekiwa, u ndzi siye na kokwana leswaku a ya lava ntirho edorobeni ra le kule swinene. Endzhaku ka nkarhi, u lave ku ndzi teka leswaku ndzi ya tshama na yena, kambe a swi kotekanga.
Vahahani hi vona lava a va langutela ndyangu wa ka hina. Hambileswi kokwana a a nga ngheni kereke, vahahani a va ri Mabaptist lama hisekaka naswona a va ndzi sindzisa ku hanya hi ku ya hi tidyondzo ta vukhongeri bya vona. A va ndzi byela leswaku loko ndzi nga yi ekerekeni Sonto yin’wana ni yin’wana, a va ta ndzi ba. Kutani ku sukela loko ndza ha ri ntsongo, a ndzi nga ri na mhaka ni vukhongeri. Hambiswiritano, a ndzi rhandza xikolo ni mintlango.
Riendzo Leri Cinceke Vutomi Bya Mina
Siku rin’wana ninhlikanhi hi 1941 loko ndzi ri ni malembe ya 15, mukhalabye un’wana ni nsati wakwe va hi endzerile. Ndzi byeriwe leswaku vito rakwe i Talmadge Rusk. A ndzi nga si tshama ndzi twa hi yena kambe u ndzi byele leswaku yena ni nsati wakwe a va ri Timbhoni ta Yehovha. Leswi a swi hlamuseleke malunghana ni xikongomelo xa Xikwembu xa leswaku vanhu va ta hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni, a swi hambane ngopfu ni leswi ndzi swi tweke ekerekeni. Swirho swo tala swa ndyangu wa ka hina swi kanete mhaka leyi va yi vuleke swi tlhela swi yi sandza. Va byeriwe leswaku va nga ha wu veki nenge wa vona ekaya. Hambiswiritano, Mary, hahani wa mina loyi a a ndzi siya hi malembe manharhu ntsena, u amukele Bibele swin’we ni minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni.
Hahani Mary u hatle a khorwiseka leswaku u kume ntiyiso naswona u khuvuriwe tanihi Mbhoni ya Yehovha hi 1942. U tlhele a vona ntiyiso wa vuprofeta bya Yesu lebyi nge: “Valala va munhu ku ta va vanhu va ndyangu wa yena.” (Mat. 10:34-36) Kokwana Talmadge u kanetiwe swinene hi ndyangu wa ka hina. Hahani un’wana lonkulu, loyi a a dume ngopfu etimhakeni ta le mugangeni wa ka hina, u endle xikungu ni meyara wa le dorobeni ra hina xa leswaku Kokwana Talmadge a khomiwa. U hehliwe hileswaku u xavisa swilo a nga ri na layisense. Kutani u pfaleriwile.
Phepha-hungu ra le dorobeni ra ka hina ri vike leswaku meyara, loyi nakambe a a ri muavanyisi, u byele lava a va ri ehubyeni ya kwalaho a ku: “Tibuku leti wanuna loyi a ti hangalasaka . . . ti ni khombo ku fana ni chefu.” Kokwana u hlule nandzu wakwe loko a wu hundzisele ehubyeni leyi tlakukeke, kambe hi nkarhi wolowo se a a hete masiku ya khume ekhotsweni.
Ndlela Leyi Hahani Mary A Ndzi Pfuneke Ha Yona
Hahani Mary u ndzi byele hi ta vupfumeri byakwe lebyintshwa naswona u sungule ku chumayela vaakelani va hina. Ndzi fambe na yena loko a ya fambisa dyondzo ya Bibele ni wanuna un’wana loyi a amukeleke buku leyi nge The New World.a Nghamu yakwe yi hi byele leswaku nuna wa yona u hete vusiku hinkwabyo a ri eku hlayeni ka buku yoleyo. Hambileswi a ndzi nga lavi ku hatla ndzi nghena etimhakeni ta vukhongeri, leswi ndzi swi dyondzeke swi ndzi khumbe mbilu. Hambiswiritano, tidyondzo ta Bibele a hi tona leti ngopfu-ngopfu ti ndzi khorwiseke leswaku Timbhoni i vanhu va Xikwembu. Kambe ndzi khorwisiwe hi ndlela leyi a ti kanetiwa ha yona.
Hi xikombiso, siku rin’wana loko hi vuya hi le ku hlakuleni ka xirhapa xa matamatisi, mina na hahani Mary hi kume tibuku leti hisiweke hi vahahani ti ri karhi ti tuvika musi, ku katsa ni gramafoni swin’we ni marekoti lawa a ma ri ni rungula ra Bibele. Ndzi hlundzuke ngopfu kambe un’wana wa vahahani wa mina u te: “Endzhaku ka nkarhi mi ta hi nkhensa hikwalaho ka leswi hi swi endleke.”
Hi 1943, hahani Mary u hlongoriwe ekaya hileswi a aleke ku tshika vupfumeri byakwe lebyintshwa ni ku chumayela vaakelani va hina. Hi nkarhi wolowo, ndzi tsake ngopfu hileswi ndzi dyondzeke leswaku Xikwembu xi ni vito leri nge Yehovha naswona xi ni rirhandzu ni ntwela-vusiwana, a xi hisi vanhu etiheleni. Ndzi tlhele ndzi dyondza leswaku Yehovha u ni nhlengeletano leyi nga ni rirhandzu hambileswi a ndzi nga si tshama ndzi ya eminhlanganweni ya kona.
Siku rin’wana loko ndzi ri karhi ndzi tsemeta byanyi, ku te movha leyi a yi famba katsongo naswona un’wana wa vavanuna vambirhi lava a va ri endzeni ka yona, u ndzi vutisile loko ku ri mina Fred. Loko va ndzi byele leswaku i Timbhoni, ndzi te: “Inge ndzi khandziya kutani hi famba hi ya vulavulela endhawini leyi tumbeleke.” Hahani Mary hi yena loyi a hleleke leswaku va ndzi endzela. Un’wana wa vavanuna volavo a ku ri Shield Toutjian, mutirheli la famba-fambaka, loyi a ndzi khutazeke ni ku ndzi nyika nkongomiso wa moya enkarhini lowu a ndzi wu lava swinene. Ndyangu wa ka hina se a wu kaneta mina tanihi leswi a ndzi lwela tidyondzo ta Timbhoni ta Yehovha.
Hahani Mary u ndzi tsalele papila a ri eVirginia laha a a rhurhele kona, naswona u vule leswaku loko ndzi tiyimisele ku tirhela Yehovha, ndzi nga ya ndzi ya tshama na yena. Ndzi nambe ndzi endla xiboho xo famba. Hi October 1943, hi Ravuntlhanu nimadyambu, ndzi hoxe swilo swa mina swa nkoka ebokisini kutani ndzi ya ri boha ensinyeni lowu nga ekulenyana ni le kaya. Hi Mugqivela, ndzi landze bokisi rero, kutani ndzi tsemakanya hi le ndzhaku ka yindlu ya muakelani wa hina ivi ndzi khandziya ndzi ya edorobeni. Ndzi tlhele ndzi khandziya ndzi ya edorobeni ra Roanoke, laha ndzi kumeke hahani Mary ekaya ra Edna Fowlkes.
Ndzi Endla Nhluvuko, Ndzi Khuvuriwa Ni Ku Ya eBethele
Edna a a ri Mbhoni leyi totiweke leyi nga ni musa, loyi a a fana na Lidiya wa le Bibeleni. U hirhe yindlu leyikulu kutani a rhurhela hahani Mary ni muhariva wakwe swin’we ni swinhwanyetana swakwe swimbirhi. Swinhwanyetana sweswo leswi vuriwaka Gladys na Grace swaka Gregory, swi ve varhumiwa hi ku famba ka nkarhi. Gladys, loyi sweswi a nga ni malembe ya kwalomu ka 90, wa ha tirha hi ku tshembeka erhavini ra le Japani.
Loko ndza ha tshama endlwini ya Edna, a ndzi ya eminhlanganweni ya Vukreste nkarhi ni nkarhi ni ku dyondzisiwa ku chumayela ensin’wini. Leswi se a ndzi ri ni ntshunxeko wo dyondza Rito ra Xikwembu ni ku ya eminhlanganweni, swi enerise ku navela ka mina ko lava ku tiva Yehovha. Hi June 14, 1944, ndzi khuvuriwile. Hahani Mary, Gladys na Grace va sungule ku phayona naswona va averiwe ku ya chumayela en’walungwini wa Virginia. Kwalaho va hoxe xandla eku simekiweni ka vandlha eLeesburg. Hi 1946, ndzi sungule ku phayona endhawini leyi a yi nga ri ekule ni laha a va phayona kona. Hi lembe rero, ndzi fambe na vona hi ya entsombanweni wa matiko yo hambana-hambana lowu nga rivalekiki, lowu a wu khomeriwe eCleveland, le Ohio, hi August 4-11.
Entsombanweni wolowo, Nathan Knorr, loyi a a ri murhangeri wa nhlengeletano ya Timbhoni ta Yehovha, u hlamusele hi ta makungu ya ku ndlandlamuxa Bethele ya le Brooklyn. Makungu wolawo a ma katsa ku akiwa ka muako lowuntshwa wo tshama eka wona ni ku engeteriwa ka vugandliselo. Kutani a ku laveka majaha yo tala. Ndzi endle xiboho xo ya tirhela Yehovha eBethele. Kutani ndzi rhumele fomo ya mina naswona hi December 1, 1946, endzhakunyana ka tin’hweti ti nga ri tingani, ndzi vitaniwile ku ya tirha eBethele.
Endzhaku ka lembe, Max Larson, mulanguteri wa vugandliselo, u te etafuleni ra mina eNdzawulweni yo Rhumela Tibuku. U ndzi byele leswaku se ndzi ta ya tirha eka Ndzawulo ya Ntirho. Eka ndzawulo yoleyo, ndzi dyondze swo tala malunghana ni ndlela leyi milawu ya Bibele yi tirhaka ha yona ni mintirho ya nhlengeletano ya Xikwembu, ngopfu-ngopfu loko ndzi tirha na T. J. (Bud) Sullivan, loyi a a ri mulanguteri wa ndzawulo.
Tatana u ndzi endzele ko hlayanyana eBethele. Endzhaku ka malembe, u sungule ku nghena kereke. Hi 1965 loko a ndzi endzela ro hetelela, u te: “U nga ta u ta ndzi endzela, kambe mina a ndzi nge he tlheli ndzi ku endzela laha.” Ndzi n’wi endzele minkarhi yo hlayanyana emahlweni ko va a fa. A a tshemba leswaku loko a fa u ta ya etilweni. Mina ndzi tshemba leswaku u le miehleketweni ya Yehovha, kutani loko swi ri tano, u ta pfuxiwa laha misaveni a ri ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki eParadeyisini leyi pfuxetiweke, ku nga ri etilweni laha a a ehleketa leswaku u ta ya kona.
Mintsombano Ni Mintirho Yin’wana Yo Aka Leyi Nga Rivalekiki
Minkarhi hinkwayo mintsombano a yi va swiendlakalo swa nkoka leswi a swi endla leswaku mavandlha ma andza ni ku ndzi pfuna leswaku ndzi endla nhluvuko entirhweni wa mina. Sweswo swi ve tano ngopfu-ngopfu eka mintsombano ya matiko yo hambana-hambana leyi khomeriweke eXitediyamu xa Yankee le New York hi va-1950. Eka ntsombano wun’wana wa matiko yo hambana-hambana wa hi 1958, eXitediyamu xa Yankee ni le Polo Grounds a ku lo hontlo hi vanhu va 253 922 lava humaka ematikweni ya 123. Entsombanweni wolowo ku endleke xiendlakalo xin’wana lexi ndzi nga ta ka ndzi nga xi rivali. Loko ndzi ri eku pfuneteni ehofisini ya ntsombano, Makwerhu Knorr u te eka mina hi ku hatlisa. U te: “Fred, ndzi rivale ku avela makwerhu loyi a nga ta vulavula ni maphayona hinkwawo lawa sweswi ma hlanganeke eholweni yo dyela leyi hirhiweke leyi nga riki ekule ni laha. Xana u nga swi kota ku tsutsumela kona kutani u fika u nyikela nkulumo leyi khutazaka malunghana ni mhaka leyi u nga ta ehleketa ha yona loko wa ha ri endleleni?” Ndzi khongele ko tala ndzi ri karhi ndzi hefemuteka loko ndzi nga si fika endhawini yoleyo.
Tanihi leswi nhlayo ya mavandlha a yi andza swinene eDorobeni ra New York hi va-1950 ni hi va-1960, mavandlha a ma nga ha ringani eka miako leyi hirhiwaka leyi a yi tirhisiwa tanihi Tiholo ta Mfumo. Kutani ku sukela hi 1970 ku ya fika hi 1990, ku xaviwe miako yinharhu eManhattan kutani yi lunghisiwa leswaku yi ta va tindhawu leti fanelekaka to khomela eka tona minhlangano. A ndzi ri mulanguteri wa tikomiti to aka leti lunghiseke miako yoleyo naswona ndzi tsundzuka swilo swo tala leswi tsakisaka malunghana ni ndlela leyi Yehovha a ma katekiseke ha yona mavandlha lama seketeleke miako leyi hi timali, leyi ninamuntlha ya ha tirhisiwaka tanihi tindhawu ta vugandzeri bya ntiyiso.
Vutomi Bya Mina Byi Cinca
Siku rin’wana hi 1957 loko ndzi ri eku fambeni hi le ntangeni lowu nga exikarhi ka muako lowu ku tshamiwaka eka wona ni vugandliselo, mpfula yi sungule ku na. Ndzi vone makwerhu un’wana wa xisati wo saseka loyi a a ha ku fika eBethele a ri emahlweni ka mina. A a nga ri na xambhulele kutani ndzi n’wi vitane leswaku a ta hi ta fambisana leswaku a nga tsakami. Ndzi hlangane tano na Marjorie naswona ku sukela loko hi tekanile hi 1960, hi tirhe swin’we hi ntsako entirhweni wa Yehovha eminkarhini leyinene ni leyo biha. Hi September 2010 hi hlanganise malembe ya 50 hi tekanile.
Loko ha ha ku vuya hi le masikwini ya hina yo sungula ya vukati, Makwerhu Knorr u ndzi byele leswaku ndzi averiwe ku va muleteri eXikolweni xa Giliyadi. Hakunene rero a ku ri lunghelo ro hlawuleka! Ku sukela hi 1961 ku ya fika hi 1965, ku hleriwe titlilasi ta ntlhanu leti a ti teka nkarhi wo leha, leti ngopfu-ngopfu a ti endleriwe ku letela vatirhi va le rhavini leswaku va kuma ndzetelo wo hlawuleka wo khathalela rhavi. Eku heleni ka 1965, titlilasi ti tlhele ti teka tin’hweti ta ntlhanu naswona ti dzike eku leteleni ka varhumiwa hilaha a swi ri hakona eku sunguleni.
Hi 1972, ndzi cinciwile eXikolweni xa Giliyadi ndzi ya tirha eka Ndzawulo leyi Hlamulaka Swivutiso, laha ndzi veke mulanguteri. Ku endla ndzavisiso leswaku ndzi hlamula swivutiso ni swiphiqo swo hambana-hambana swi ndzi pfune leswaku ndzi ti twisisa kahle tidyondzo ta Rito ra Xikwembu ni ndlela leyi ndzi nga tirhisaka milawu leyi tlakukeke ya Xikwembu loko ndzi pfuna van’wana.
Kutani hi 1987, ndzi averiwe ku ya tirha eka ndzawulo leyintshwa leyi vuriwaka Ndzawulo ya Rungula ra Swibedlhele. Vakulu lava tirhaka eka Tikomiti to Vulavurisana ni Swibedlhele va hleleriwe minhlangano yo va dyondzisa ndlela yo vulavurisana ni madokodela, vaavanyisi ni vatirhi va ta nhlayiso wa vanhu loko va burisana na vona hi langutelo ra hina ra Matsalwa malunghana ni ngati. Xiphiqo lexikulu a ku ri leswaku madokodela a ma pompela vana ngati handle ka mpfumelelo wa vatswari va vona naswona minkarhi yo tala a va kuma mpfumelelo wo endla tano eka muavanyisi.
Loko vamakwerhu va ringanyeta eka madokodela leswaku ma tirhisa vutshunguri byin’wana handle ko pompela ngati, hakanyingi a ma vula leswaku vutshunguri byebyo a byi kona kumbe bya durha swinene. Loko dokodela a vula sweswo eka mina, hakanyingi a ndzi n’wi byela ndzi ku, “Ndzi kombela u tshambuluta voko ra wena.” Loko a ri tshambulutile, a ndzi ku, “Kahle-kahle voko ra wena hi rona ri nga endlaka vuhandzuri handle ko tirhisa ngati.” Ku bumabumela dokodela hi ndlela yoleyo a swi n’wi tsundzuxa mhaka leyi a a yi tiva kahle ya leswaku loko mukwana wo endla vuhandzuri wu tirhisiwa hi vukheta wu nga endla leswaku ku nga humi ngati yo tala emirini wa munhu.
Eka malembe ya 20 lama hundzeke, Yehovha u ma katekise swinene matshalatshala wolawo yo letela madokodela ni vaavanyisi. Langutelo ra vona ri cince swinene loko va sungule ku xi twisisa kahle xiyimo xa hina. Va kume leswaku ndzavisiso wa swa vutshunguri wu kombisa leswaku vutshunguri lebyi nga laviki leswaku muvabyi a pomperiwa ngati bya pfuna, nileswaku ku ni madokodela yo tala lama tiyimiseleke ku pfuna Timbhoni swin’we ni swibedlhele leswi ti nga yisiwaka eka swona.
Ku sukela hi 1996, mina na Marjorie hi tirhe eNtsindza wa Dyondzo wa Watchtower ePatterson, le New York, lowu wu nga eka tikhilomitara ta kwalomu ka 110 en’walungwini wa Brooklyn. Kwalaho ndzi tirhe nkarhi wo koma eka Ndzawulo ya Ntirho naswona ku ringana nkarhi wo karhi ndzi pfunete eku leteleni ka vatirhi va le rhavini ni valanguteri va miganga ni va swifundzha. Emalembeni ya 12 lama hundzeke, ndzi tlhele ndzi tirha tanihi mulanguteri wa Ndzawulo leyi Hlamulaka Swivutiso, leyi susiweke eBrooklyn yi yisiwa ePatterson.
Mintlhontlho Ya Vudyuhari
Se swa ndzi tikela ku endla mintirho ya mina eBethele hileswi se ndzi nga ni malembe ya 85. Naswona ndzi karhatiwe hi vuvabyi bya khensa ku ringana malembe ya khume. Ndzi titwa ku fana na Hezekiya, loyi Yehovha a n’wi engeteleleke malembe ya ku hanya. (Esa. 38:5) Nsati wa mina na yena u ni swiphiqo swa rihanyo naswona ha pfunana leswaku a kota ku langutana ni vuvabyi byakwe bya Alzheimer. Marjorie u ni nkarhi wo leha a ri mutirheli wa Yehovha loyi a nga ni vuswikoti, mutsundzuxi wa vantshwa ni mupfuni tlhelo munghana wa mina wo tshembeka. Minkarhi hinkwayo u ve xichudeni lexinene xa Bibele tlhelo mudyondzisi lonene wa yona naswona vana va hina vo tala va moya va tshamela ku hi fonela, ku hi tsalela ni ku hi endzela.
Hahani Mary u fe hi March 2010 a ri ni malembe ya 87. A a ri mudyondzisi lonene wa Rito ra Xikwembu naswona u pfune van’wana leswaku va lwela vugandzeri bya ntiyiso. U hete malembe yo tala entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Ndza n’wi nkhensa swinene hileswi a ndzi pfuneke ku dyondza ntiyiso wa Rito ra Xikwembu nileswi ndzi n’wi tekeleleke ndzi va nandza wa Yehovha, Xikwembu xa hina xa rirhandzu. Hahani Mary u lahliwe etlhelo ka sirha ra nuna wakwe, loyi a tshameke a va murhumiwa eIsrael. Ndza tiyiseka leswaku va le mianakanyweni ya Yehovha naswona va rindzele ku pfuxiwa.
Loko ndzi ehleketa hi malembe lama tlulaka 67 lawa ndzi ma heteke ndzi tirhela Yehovha, ndzi nkhensa mikateko yo tala leyi ndzi yi kumeke. Ku endla ku rhandza ka Yehovha swi ndzi tisela ntsako. Leswi ndzi titshegeke hi musa wakwe lowu nga faneriwiki, ndzi xi tshemba hi mbilu hinkwayo xitshembiso xa N’wana wakwe lexi nge: “Un’wana ni un’wana la siyeke tindlu kumbe vamakwavo va xinuna kumbe vamakwavo va xisati kumbe tatana kumbe manana kumbe vana kumbe masimu hikwalaho ka vito ra mina u ta nyikiwa swo tala swinene ku tlula sweswo, naswona u ta dya ndzhaka ya vutomi lebyi nga heriki.”—Mat. 19:29.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Yi kandziyisiwe hi 1942 kambe sweswi a ya ha kandziyisiwi.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
Loko ndzi ri epurasini ra khotoni ra kokwa wa mina wa xinuna eGeorgia, le U.S.A., hi 1928
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
Hahani Mary na Kokwana Talmadge
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
Hahani Mary, Gladys na Grace
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
Loko ndzi khuvuriwa hi June 14, 1944
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
Loko ndzi ri eka Ndzawulo ya Ntirho eBethele
[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]
Ndzi ri na hahani Mary entsombanweni wa matiko yo hambana-hambana eXitediyamu xa Yankee hi 1958
[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]
Ndzi ri na Marjorie hi siku ra hina ra mucato
[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]
Hi ri swin’we hi 2008