Vutomi Byo Tsakisa Lebyi Ndzi Tiphineke Ha Byona eNtirhweni Wa Yehovha

NDYANGU WA KA HINA

Ndzi velekiwe hi 1934, vatswari va mina va huma eSwitzerland eTimmins, edorobeni ra mayini eOntario, Canada. Hi va-1939, mhani u sungule ku hlaya magazini wa Xihondzo xo Rindza a tlhela a ya etinhlengeletanweni ta vandlha ta Timbhoni ta Yehovha. A hamba a famba na mina ni vamakwerhu va tsevu. A swi tekanga nkarhi leswaku a va Mbhoni ya Yehovha.

A swi n’wi tsakisanga sweswo Bava, kambe Mhani a a wu rhandza ntiyiso naswona a a tiyimisele ku wu namarhela. A nga wu tshikanga ntiyiso hambiloko ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wu yirisiwile eCanada eku sunguleni ka va-1940. Mikarhi hinkwayo a a khoma Bava hi musa a tlhela a n’wi xixima hambileswi yena a a n’wi tlhava hi marito. Xikombiso xakwe lexinene xi pfune mina ni vamakwerhu leswaku hi amukela ntiyiso. Lexi tsakisaka, Bava u cince mahanyelo hi ku famba ka nkarhi ni ku sungula ku khoma ndyangu wakwe kahle.

NDZI SUNGULA NTIRHO WA NKARHI HINKWAWO

Hi ximumu xa 1950, ndzi ye enhlengeletanweni leyi nge Theocracy’s Increase Assembly eDorobeni ra New York. Endzhaku ko hlangana ni vamakwerhu va le matikweni yo hambanahambana ni ku yingisela mivulavurisano yo tsakisa ya mathwasana ya le Xikolweni xa Giliyadi, a ndzi navela ku endla swo tala entirhweni wa Yehovha. A ndzi tiyimisele swinene ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. Loko ndzi vuya ekaya, ndzi nambe ndzi tsarisa ku va phayona ra nkarhi hinkwawo. Rhavi ra le Canada ri ndzi tsalerile ri ndzi byela leswaku ndzi rhanga ndzi khuvuriwa. Ndzi khuvuriwile hi ti 1 ta October 1950. Endzhakunyana ka n’hweti, ndzi ve phayona ra nkarhi hinkwawo naswona ndzi averiwe ku ya eKapuskasing. Doroba rolero a ri ri ekule swinene ni le kaya.

Hi ximun’wana xa 1951, rhavi ri kombele Timbhoni leti a ti kota ku vulavula Xifurwa leswaku ti ehleketisisa hi ku rhurhela exifundzheni xa Quebec laha a ku vulavuriwa Xifurwa. A ku ri ni xilaveko lexikulu. Ndzi kule ndzi ri karhi ndzi vulavula Xifurwa na Xinghezi kutani na mina ndzi yile leswaku ndzi ya pfuneta naswona ndzi averiwe eRouyn. A ndzi nga tivi munhu edorobeni rero. A ndzo va ni adirese ya laha a ndzi fanele ndzi ya kona hilaha ndzi hlamuseleke hakona eku sunguleni. Kambe ndzi fike ndzi amukeriwa hi mandla mambirhi. Mina na Marcel hi ve vanghana lavakulu naswona ndzi tiphine hi ku phayona eQuebec malembe ya mune lama landzeleke, laha ndzi nga hetelela ndzi ve phayona ro hlawuleka.

NDZI YA EGILIYADI KAMBE SWILO LESWI A NDZI SWI LANGUTERILE SWI TEKA NKARHI KU ENDLEKA

Loko ndzi ri eQuebec, a ndzi tsake ngopfu loko ndzi rhambiwa eka tlilasi ya vu-26 ya Xikolo xa Giliyadi eSouth Lansing, New York. Ndzi thwase hi ti 12 ta February 1956 naswona ndzi averiwe etikweni leri sweswi ri vitaniwaka Ghana,b eVupeladyambu bya Afrika. Kambe loko ndzi nga si ya, ndzi boheke ku tlhelela eCanada “swa mavhikinyana” kukondza ndzi kuma maphepha ya mina yo endza.

Ndzi hetelele ndzi tshame tin’hweti ta nkombo eToronto loko ndza ha rindzele maphepha wolawo. Hi nkarhi wolowo, ndzi rhurheriwe hi ndyangu wa ka Cripps naswona kwalaho hilaha ndzi nga tiva Sheila, n’wana wa vona. Hi rhandzanile. Loko ndza ha lava ku n’wi kombela leswaku hi cata, maphepha ma humile. Mina na Sheila hi khongerile ivi hi endla xiboho xa leswaku ndzi ya exiavelweni xa mina. Kambe a hi hamba hi tsalelana mapapila ni ku rindza ku vona loko swi ta koteka leswaku hi tekana enkarhini lowu taka. A ku ri xiboho xo tika kambe hilaha swilo swi endlekeke hakona, a ku ri xona lexinene.

Endzhaku ko famba n’hweti hi xitimela, xikepe xo rhwala nhundzu ni hi xihahampfhuka, ndzi hetelele ndzi fike Accra, eGhana. Ndzi fike ndzi nyikiwa xiavelo xo va mulanguteri wa xifundzha. Hikwalaho ka xiavelo xexo, ndzi fambe tiko hinkwaro ra Ghana ku katsa na Ivory Coast (laha sweswi ku nga Côte d’Ivoire) na Togoland (laha sweswi ku nga Togo) ku nga matiko lama nga ekusuhi. Mikarhi yo tala, a ndzi famba ndzi ri ndzexe hi movha leyi rhavi a ri ndzi nyike yona. A ndzi tiphina hi xiavelo xexo!

Hi mahelovhiki, a ndzi nyikela mivulavulo etinhlengeletanweni ta muganga. A hi nga ri na Tiholo ta Tinhlengeletano. Kutani vamakwerhu a va aka lwangu hi timhandzi ta misengele (bamboo) ivi va ti fulela hi marhavi ya micindzu leswaku vayingiseri va nga tshwi hi dyambu. Leswi a ku nga ri na tifiriji laha a ku swekeriwa kona, swifuwo a swi dlayiwa loko swi fanele swi swekiwa leswaku vanhu va ta kuma nyama.

Mikarhi yin’wana a ku endleka swilo swa ku hlekisa eka tinhlengeletano toleto. Siku rin’wana loko Herb Jennings,c loyi na yena a a ri murhumiwa, a ri karhi a nyikela mbulavulo, homu yi balekile laha a ku swekeriwa kona. A yi tsutsuma yi ya hala ni hala exitejini ni laha vayingiseri a va tshame kona. Herb u yimise mbulavulo wakwe naswona homu a yi tsutsumatsutsuma yi pfilunganyekile. Vamakwerhu va mune lava a va ri switetemba va yi sivelerile ivi va yi khayimela laha a ku swekeriwa kona, hiloko vayingiseri va hleka.

Exikarhi ka vhiki, a ndzi komba vanhu vhidiyo ya The New World Society in Action ematikoxikaya ya le kusuhi. Leswaku ndzi endla sweswo, a ndzi bohelela lapi ro basa exikarhi ka timhandzi timbirhi kumbe misinya yimbirhi ivi ndzi yi tlanga hi muchini wo tlanga tivhidiyo. Vanhu a va yi rhandza. Eka vo tala, a ku ri vhidiyo yo sungula ku va va yi vona evuton’wini bya vona. A va phokotela swinene loko va vona vanhu va khuvuriwa. Vhidiyo yoleyo yi pfune vanhu ku vona leswaku a va ri eka nhlangano lowu nga ni vun’we emisaveni hinkwayo.

Endzhaku ko heta malembe ya kwalomu ka mambirhi ndzi ri eAfrika, a ndzi tsakile ku ya enhlengeletanweni ya matiko hinkwawo ya 1958 eDorobeni ra New York. A ndzi tsakile ku tlhela ndzi vona Sheila loyi a a suka eQuebec naswona se a a ri phayona ro hlawuleka. A hi vulavula hi ku tirhisa mapapila kambe leswi se hi hlanganeke, u pfumerile loko ndzi n’wi vuta. Ndzi tsalele Makwerhu Knorrd ndzi n’wi kombela loko swi ta koteka leswaku Sheila a ya eGiliyadi kutani a va na mina eAfrika. Makwerhu Knorr u pfumerile. Eku heteleleni Sheila u fikile eGhana. Hi catele eAccra, hi ti 3 ta October 1959. Hi swi vonile leswaku Yehovha u hi katekisile hileswi hi n’wi rhangiseke evuton’wini bya hina.

HI TIRHA SWIN’WE ECAMEROON

Hi 1961 hi averiwe ku ya eCameroon. Leswi a ndzi komberiwe ku sungula rhavi lerintshwa, a ndzi ri na swo tala swo swi endla. A ndzi fanele ndzi dyondza swo tala tanihi leswi a ndza ha ku hlawuriwa ku va nandza wa rhavi. Kutani hi 1965, Sheila u ndzi byele leswaku u tikile. Ku vula ntiyiso, swi hi tekele nkarhi ku amukela leswaku se a hi ta va vatswari. Kambe loko se hi sungula ku tsaka hi vutihlamuleri lebyi ni ku endla malunghiselelo yo tlhelela eCanada, ku endleke nchumu lowu tsemaka nhlana.

Sheila u humeriwe hi khwiri. Dokodela u hi byele leswaku n’wana yoloye a ku ri jaha. Sweswo swi endleke eka malembe yo tlula 50 lama hundzeke kambe a hi swi rivalanga. Hambileswi a hi ri ni gome hikwalaho ka leswi endlekeke, hi tshame exiavelweni xa hina lexi a hi xi rhandza swinene.

Mikarhi yo tala vamakwerhu eCameroon a va xanisiwa hikwalaho ka leswi a va nga katseki eka swa tipolitiki. Xiyimo a xi tika no tlurisa hi nkarhi lowu a ku hlawuriwa presidente. Leswi a hi swi chava swinene swi endleke hi ti 13 ta May, 1970, loko Timbhoni ta Yehovha ti yirisiwa. Rhavi ra hina ro xonga leri a ra ha ri rintshwa naswona a hi rhurhele eka rona eka tin’hweti ta ntlhanu leti hundzeke, ri tekiwile hi mfumo. Hi vhiki ntsena, varhumiwa hinkwavo ku katsa na mina na Sheila, hi hlongoriwile etikweni. A swi tika ku siya vamakwerhu hikuva a hi khathala hi vona naswona a hi vilela leswaku ku ta endleka yini hi vona eka masiku lama a ma ta landzela.

Hi tirhele erhavini ra le Furwa eka tin’hweti ta tsevu leti landzeleke. Kwalaho ndzi ye emahlweni ndzi endla leswi ndzi nga swi kotaka leswaku ndzi pfuna vamakwerhu eCameroon. Hi December ya lembe rero, hi averiwe ku ya erhavini ra Nigeria, leri sunguleke ku langutela ntirho wa le Cameroon. Vamakwerhu va le Nigeria va hi amukele hi mandla mambirhi naswona hi tiphinile ku tirhela kwalaho ku ringana malembe yo hlayanyana.

XIBOHO XO TIKA

Hi 1973 hi boheke ku endla xiboho xo tika swinene. Se a swi endla nkarhinyana Sheila a ri karhi a vabya. Loko hi ri enhlengeletanweni eNew York, u ririle ivi a ndzi byela a ku: “A ndza ha swi koti ku ya emahlweni! Ndzi karhele naswona mikarhi yo tala ndzi tshamela ku vabya.” Hi tirhe swin’we eVupeladyambu bya Afrika ku ringana malembe yo tlula 14. A ndzi tinyungubyisa hi ntirho lowu a wu endleleke Yehovha hi ku tshembeka kambe se a swi lava hi tshika swiavelo swa hina. Endzhaku ko bula ni ku khongela swinene hi xiyimo xa hina, hi endle xiboho xo tlhelela eCanada laha a hi ta ri khathalela ku antswa rihanyo rakwe. Ku tshika xiavelo xa hina tanihi varhumiwa ni ntirho wa nkarhi hinkwawo, a ku ri xiboho xo tika swinene lexi hi tshameke hi xi endla.

Loko hi fika eCanada, khale ka munghana wa mina loyi a a ri ni bindzu ra ku xavisa timovha edorobeni ra le n’walungu wa Toronto, u ndzi thorile. Hi hirhe ndhawu yo tshama, hi xava nhundzu leyi tirhisiweke naswona hi kote ku sungula vutomi handle ko nghena eswikweletini. A hi nga lavi ku va na swilo swo tala hileswi a hi tibyela leswaku siku rin’wana hi ta tlhela hi va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo. Lexi hi hlamariseke, leswi a hi swi navela swi hatle swi endleka hambileswi a hi nga swi langutelanga.

Ndzi sungule ku pfuneta hi Migqivela endhawini leyi a ku akiwa Holo ya Tinhlengeletano eNorval, Ontario. Hi ku famba ka nkarhi, ndzi hlawuriwe ku va mulanguteri wa Holo ya Tinhlengeletano. Sheila u sungule ku antswa naswona hi swi xiyile leswaku a a ta swi kota ku endla xiavelo lexi lexintshwa. Kutani hi rhurhele eHolweni ya Tinhlengeletano hi June 1974. A hi tsake ngopfu ku tlhela hi va eka ntirho wa nkarhi hinkwawo!

Lexi tsakisaka, Sheila u ye a antswa swinene. Endzhaku ka malembe mambirhi, hi amukele xiavelo xo endzela mavandlha. Hi averiwe muganga wa le Manitoba, lowu nga exifundzheni xa Canada laha xixika xa kona xi vuyisaka ni n’wana evukatini. Hambiswiritano, kwalaho hi tiphinile hi xinghana ni vamakwerhu. Hi dyondze leswaku a swi na mhaka leswaku hi tirhela Yehovha hi ri kwihi kambe xa nkoka i ku ya emahlweni hi n’wi tirhela kun’wana ni kun’wana laha hi nga kona.

NDZI DYONDZA DYONDZO YA NKOKA

Endzhaku ko heta malembe yo hlayanyana hi ri karhi hi endzela mavandlha, hi rhambiwe ku ya tirha eBethele ya le Canada hi 1978. Swi nga si ya kwihi, ndzi dyondze dyondzo ya nkoka kambe hi ndlela yo vava. Ndzi averiwe ku nyikela mbulavulo hi Xifurwa lowu a wu lehe awara ni hafu eka nhlengeletano yo hlawuleka leyi a yi khomeriwe eMontreal. Lexi twisaka ku vava, vayingiseri a va twanga nchumu naswona makwerhu wa le ka Ndzawulo ya Ntirho u tile a ta ndzi nyika ndzayo. A ndzi fanele ndzi swi xiye to ho suka leswaku kahlekahle a ndzi xivulavuri. Kambe ndzayo yoleyo ndzi yi bakanyile. A hi nga kumani na makwerhu yoloye. A ndzi vona a ndzi xopaxopa swi nga fanelanga, a nga ndzi bumabumelanga. Ndzi endle xihoxo hi ku bakanya ndzayo hikwalaho ka ndlela leyi yi nyikeriweke hayona ni munhu loyi a ndzi nyikeke yona.

Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, xirho xa Komiti ya Rhavi xi vulavule na mina hi mhaka leyi. Ndzi pfumerile leswaku a ndzi yi amukelanga ndzayo naswona ndzi tisorile. Endzhaku ndzi tlhele ndzi vulavula ni makwerhu loyi a ndzi tshinyeke. Hi musa u ndzi rivalerile. Mhaka leyi yi ndzi dyondzisa leswaku i swa nkoka ku titsongahata naswona a ndzi nge pfuki ndzi yi rivarile. (Swiv. 16:18) Ndzi khongele eka Yehovha hi mhaka leyi ko tala naswona ndzi tiyimisele ku ka ndzi nga ha swi phindhi swa ku tekela ndzayo ehansi.

Se ndzi ni malembe yo tlula 40 ndzi ri eBethele ya le Canada naswona ku sukela hi 1985 ndzi ve ni nkateko wo va xirho xa Komiti ya Rhavi. Hi February 2021, nsati wa mina loyi ndzi n’wi rhandzaka Sheila u lovile. Hambileswi ndzi nga ni gome ra ku loveriwa, na mina se ndzi karhatiwa hi mavabyi. Leswi ndzi tshamaka ndzi ri ni swo tala swo swi endla naswona ndzi tsakeke, ‘a ndzi swi voni leswaku masiku ma le ku fambeni.’ (Ekl. 5:20) Hambileswi ndzi langutaneke ni swiphiqo, ntsako lowu ndzi nga na wona wu swi tlulelela ekule swiphiqo sweswo. Ku rhangisa Yehovha evuton’wini bya mina ni malembe ya 70 lama ndzi ma heteke eka ntirho wa nkarhi hinkwawo, swi ndzi endle ndzi titwa ndzi enerisekile. Ndzi khongelela leswaku vamakwerhu lava ha riki vantshwa, va nga tshiki ku rhangisa Yehovha evuton’wini bya vona hikuva ndza tiyiseka leswaku na vona va ta tiphina hi vutomi lebyi kotekaka ntsena, hikwalaho ko tirhela Yehovha.