1, 2. Hi swihi swilo swo hlamarisa leswi Eliya a swi voneke evuton’wini byakwe, kambe hi swihi swiendlakalo swo hlamarisa leswi a swi voneke ebakweni ra Ntshava ya Horebe?

ELIYA u tshame a vona swilo swo hlamarisa. U vone mawukuwuku ma n’wi tisela swakudya kambirhi hi siku loko a ri karhi a tumbula valala vakwe. U vone swibya swimbirhi leswi a swi tshama swi tele hi fulawa ni mafurha naswona a ma nga heli hambileswi a ku ri ni ndlala leyikulu etikweni. U tlhele a vona ndzilo wu xika hi le tilweni, ku ri ndlela yo hlamula xikhongelo xakwe. (1 Tihosi, tindzima 17, 18) Kambe, Eliya a a nga si tshama a vona nchumu wo fana ni lowu.

² Loko a ri karhi a khokhovela ekusuhi ni nyangwa lowu nghenaka ebakweni ra Ntshava ya Horebe, u vone swiendlakalo swo hlamarisa swi ta hi ku landzelelana. Xo sungula, a ku ri mheho. Swi vonaka onge mheho ya kona a yi ri ni matimba swinene naswona huwa ra yona a ri pfala ni tindleve, hikuva a yi ri ni matimba lerova a yi pandza tintshava ni ku fayetela maribye. Endzhaku ka sweswo ku landzele ku tsekatseka ka misava, loku a ku humesa swilo swa matimba leswi a swi ri ehansi ka misava. Kutani ku landzele ndzilo. Loko wu ri karhi wu hisa ndhawu yoleyo, swi nga ha endleka Eliya a twe moya wa wona wo hisa swinene.—1 Tihosi 19:8-12.

3. Xana hi byihi vumunhu bya Yehovha lebyi Eliya a byi voneke naswona hi nga byi vona kwihi vumunhu lebyi fanaka?

³ Swiendlakalo leswi swo hambanahambana leswi Eliya a swi voneke a swi ri ni nchumu lowu fanaka, a swi kombisa matimba lamakulu ya Yehovha Xikwembu. Ina, a swi kali swi lava leswaku hi vona masingita ku ri kona hi lemukaka leswaku Xikwembu xi ni mfanelo leyi. Swi le rivaleni leswaku xi na wona. Bibele yi hi byela leswaku ntumbuluko wu nyikela vumbhoni bya “matimba ya [Xikwembu] lama nga heriki ni leswaku hi xona Xikwembu.” (Varhoma 1:20) Ehleketa ntsena hi ku vonakala loku pfalaka ni mahlo swin’we ni pongo ra xidzedze, mpfula leyi halakaka kunene, xibakabaka lexikulu ngopfu lexi nga lo mpha, hi tinyeleti! Xana wa ma vona matimba ya Xikwembu eka swilo leswi? Kambe, a hi vangani lava ma lemukaka hakunene matimba ya Xikwembu emisaveni ya namuntlha. Kambe vo hlayanyana va ma languta hi ndlela leyi faneleke. Kambe, ku twisisa mfanelo leyi ya Xikwembu, swi hi nyika swivangelo swo tala swo tshinela eka Yehovha. Eka xiyenge lexi, hi ta kambisisa ngopfu matimba ya Yehovha lama nga ringaniki na nchumu.

Vumunhu Bya Nkoka Bya Yehovha

4, 5. (a) Xana vito ra Yehovha ri hlamuseriwa njhani eBibeleni? (b) Hikwalahokayini swi fanela ku va Yehovha a hlawula nkuzi leswaku yi fanekisela matimba yakwe?

⁴ Yehovha u ni matimba yo hlawuleka. Yeremiya 10:6 yi ri: “Yehovha Xikwembu xanga, a nga kona loyi a fanaka na wena. U nkulu, vito ra wena i rikulu naswona ri ni matimba.” Xiya leswaku vito ra Yehovha ri hlamuseriwa ri ri lerikulu ni leri nga ni matimba kumbe ntamu. Tsundzuka, vito rakwe ri vula leswaku “U Endla Leswaku Swi Va Kona.” I yini leswi endlaka leswaku Yehovha a vumba nchumu wun’wana ni wun’wana lowu a lavaka ku wu vumba ni ku tiendla nchumu lowu a lavaka ku va wona? Handle ko kanakana hileswi a nga ni matimba. Vuswikoti bya Yehovha bya ku teka goza, bya ku endla leswi a swi rhandzaka, a byi na ndzilakana. Byin’wana bya vumunhu byakwe bya nkoka i matimba wolawo.

⁵ Yehovha u tirhisa swifaniso leswaku a hi pfuna, hikuva hi nga ka hi nga swi koti ku tiva leswaku matimba yakwe i makulu ku fikela kwihi. Hilaha hi swi voneke hakona, nkuzi yi fanekisela matimba yakwe. (Ezekiyele 1:4-10) U hlawule kahle, hikuva hambi ku ri nkuzi leyi tirhisiwaka ekaya i xivumbiwa lexikulu, naswona xi ni matimba. Vanhu va le Palestina eminkarhini ya Bibele a va nga tali ku langutana ni nchumu lowu nga ni matimba, kumbe a va nga si tshama va langutana na wona. Kambe a va ti tiva tinkunzi leti nga ni matimba—tinkuzi to leva kumbe tinyarhi leto leva ngopfu, leti sweswi ti nga ha riki kona. (Yobo 39:9-12) Julius Caesar Mufumi wa le Rhoma u tshame a vula leswaku tinkuzi leti, a ti ri titsongonyana eka tindlopfu. U tsarile: “A ti ri ni matimba lamakulu, naswona a ti ri ni rivilo lerikulu.” Vona ndlela leyi a wu ta titwa u ri ntsongo ni ku tsana ha yona loko u yime ekusuhi ni xivumbiwa xo tano!

6. Hikwalahokayini ku ri Yehovha ntsena la vuriwaka wa “Matimba Hinkwawo”?

⁶ Hilaha ku fanaka, munhu a hi nchumu naswona a nga na matimba loko a pimanisiwa na Yehovha Xikwembu xa matimba. Eka yena, hambi ku ri matiko lama nga ni matimba ma fana ni ntshurinyana exikalweni. (Esaya 40:15) Yehovha u hambanile ni swivumbiwa swin’wana, u ni matimba lama nga heriki, hikuva hi yena ntsena la vuriwaka wa “Matimba Hinkwawo.”a (Nhlavutelo 15:3) Yehovha u ni ‘ntamu lowukulu ni matimba yo hlamarisa.’ (Esaya 40:26) Matimba yakwe a ma heli. A nga kumi matimba endhawini yo karhi, hikuva “matimba i ya Xikwembu.” (Pisalema 62:11) Kambe, xana Yehovha u ma tirhisa njhani matimba yakwe?

Ndlela Leyi Yehovha A Tirhisaka Matimba Yakwe Hayona

7. Moya lowo kwetsima wa Yehovha i yini, naswona marito ya ririmi ro sungula lama tirhisiweke eBibeleni ma ringanyeta yini?

⁷ Moya lowo kwetsima wu huma eka Yehovha hi mpimo lowukulu. I matimba ya Xikwembu lama tirhaka. Kahlekahle, eka Genesa 1:2, Bibele yi vula leswaku i “moya” wa Xikwembu. Marito yo sungula ya Xiheveru ni Xigriki lama hundzuluxeriweke ma va “moya,” mikarhi yin’wana ma nga ha hundzuluxeriwa ma va “mheho,” “ku hefemula” ni “ku hunga.” Hi ku ya hi vatsari va tidikixinari, marito yo sungula ya ririmi ma nga ha kombetela eka matimba lama nga vonakiki lama nga eku tirheni. A hi swi koti ku vona moya wa Xikwembu ku fana ni leswi hi nga swi kotiki ku vona mheho, kambe leswi wu swi endlaka i swa xiviri naswona ha swi vona.

8. EBibeleni, xana moya wa Xikwembu wu fanisiwa na yini, naswona hikwalahokayini swi fanela leswaku wu fanisiwa ni swilo leswi?

⁸ Moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu pfumelelana ni swiyimo nkarhi hinkwawo. Yehovha a nga wu tirhisa ku endla xin’wana ni xin’wana lexi a lavaka ku xi endla. Kutani, swa fanela leswi eBibeleni moya wa Xikwembu wu fanisiwaka ni “ritiho” ra xona, ‘voko ra xona ra matimba’ kumbe “voko leri tshambulutiweke” ra xona. (Luka 11:20; Deteronoma 5:15; Pisalema 8:3) Tanihi leswi munhu a nga ha tirhisaka voko rakwe ku endla mintirho yo hambana-hambana, xisweswo Xikwembu xi nga tirhisa moya wa xona ku endla swin’wana ni swin’wana leswi xi lavaka ku swi endla—ku fana ni ku vumba atomo leyitsongo kumbe ku pandza Lwandle ro Tshwuka kumbe ku endla leswaku Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va vulavula hi tindzimi timbe.

9. Hi yihi ndlela yin’wana leyi Yehovha a tirhisaka matimba yakwe hayona?

⁹ Yehovha na yena u ni matimba ya ku tirhisa vulawuri byakwe tanihi Hosi ya Misava Hinkwayo. Ehleketa u ri ni swivumbiwa swo tlhariha swa timiliyoni ta timiliyoni, leswi tiyimiseleke ku ku yingisa! Yehovha u fuma swivumbiwa swo tarisa xisweswo. U ni vanhu lava nga malandza yakwe, lava eMatsalweni hakanyingi va fanisiwaka ni vuthu. (Pisalema 68:11; 110:3) Kambe, vanhu a va na matimba loko va pimanisiwa ni tintsumi. Phela, loko vuthu ra Vaasiriya ri hlasela vanhu va Xikwembu, ntsumi yin’we yi dlaye masocha lama ringanaka 185 000 hi vusiku byin’we! (2 Tihosi 19:35) Tintsumi ta Xikwembu ti ni “matimba lamakulu.”—Pisalema 103:19, 20.

10. (a) Hikwalahokayini Lowa Matimba Hinkwawo a vuriwa Yehovha wa mavuthu? (b) I mani la nga ni matimba ku tlula swivumbiwa hinkwaswo leswi Yehovha a swi tumbuluxeke?

¹⁰ I tingani tintsumi leti nga kona? Muprofeta Daniyele u ve ni xivono xa le tilweni lexi eka xona a voneke swivumbiwa swa moya leswi tlulaka 100 wa timiliyoni swi ri emahlweni ka xiluvelo xa Yehovha, kambe a xi kona lexi kombisaka leswaku u vone swivumbiwa hinkwaswo swa moya. (Daniyele 7:10) Kutani, swi nga ha endleka ku ri ni madzana ya timiliyoni ta tintsumi. Hi yona mhaka leyi Xikwembu xi vuriwaka Yehovha wa mavuthu. Xithopo lexi xi hlamusela xikhundla xa yena lexi tlakukeke lexi a nga na xona tanihi Murhangeri wa tintsumi to tala ngopfu, leti hlelekeke. U veke munhu un’we ntsena leswaku a langutela swivumbiwa leswi hinkwaswo swa moya, ku nga N’wana wakwe, “mativula ya ntumbuluko hinkwawo.” (Vakolosa 1:15) Leswi a nga ntsumi leyikulu—ndhuna ya tintsumi hinkwato, tiserafi, makerubu—Yesu u ni matimba ya ku tlula hinkwaswo leswi Yehovha a swi tumbuluxeke.

11, 12. (a) Xana rito ra Xikwembu ri ni matimba hi tindlela tihi? (b) Yesu u te yini hi matimba lamukulu ngopfu ya Yehovha?

¹¹ Yehovha wa ha ri ni ndlela yin’wana ya ku kombisa matimba yakwe. Vaheveru 4:12 yi ri: “Rito ra Xikwembu ra hanya naswona ri ni matimba.” Xana u tshame u ma vona matimba lama hlamarisaka ya rito ra Xikwembu kumbe matimba ya marungula lama huhuteriweke hi moya, lawa sweswi ma hlayisiweke eBibeleni? Ma nga hi tiyisa, ma nga aka ripfumelo ra hina ni ku hi pfuna leswaku hi endla ku cinca lokukulu evuton’wini bya hina. Muapostola Pawulo u lemukise vapfumerikulobye leswaku va tivonela eka vanhu lava nga ni mahanyelo yo biha. Kutani a engetela a ku: “Hi leswi van’wana va n’wina a mi ri swona.” (1 Vakorinto 6:9-11) Hakunene, “rito ra Xikwembu” ri tirhe hi matimba eka vona naswona ri va pfune leswaku va cinca.

¹² Matimba ya Yehovha i makulu ngopfu ni tindlela leti a ma tirhisaka ha tona ta tirha swinene lerova a ma nge hluriwi hi nchumu. Yesu u te: “Eka Xikwembu swilo hinkwaswo swa koteka.” (Matewu 19:26) Hi swihi swikongomelo leswi Yehovha a swi hetisisaka hi matimba lawa?

Matimba Lama Tirhisiwaka Hi Ndlela Leyi Nga Ni Xikongomelo

13, 14. (a) Hikwalahokayini hi nga vulaka leswaku Yehovha a ngo va xihlovo xa matimba lexi nga hanyiki? (b) Xana Yehovha u ma tirhisa hi tindlela tihi matimba yakwe?

¹³ A ma kona matimba lama nga pimanisiwaka ni moya wa Yehovha; naswona Yehovha a hi matimba lama nga hanyiki, a ngo va xihlovo xa matimba ntsena. I Xikwembu lexi hanyaka lexi swi kotaka ku lawula matimba ya xona hi ku helela. Kambe, i yini lexi n’wi susumetelaka ku tirhisa matimba ya yena?

¹⁴ Hilaha hi nga ta swi vona hakona, Xikwembu xi tirhisa matimba ku vumba, ku herisa, ku sirhelela ni ku vuyetela—hi ku komisa, xi ma tirhisela ku endla xin’wana ni xin’wana lexi fambisanaka ni swikongomelo swa xona leswi hetisekeke. (Esaya 46:10) Eswiyin’weni swin’wana, Yehovha u tirhisa matimba yakwe ku paluxa timfanelo ta nkoka ta vumunhu byakwe swin’we ni milawu yakwe. Nchumu wa nkoka ngopfu, u tirhisa matimba ya yena ku hetisisa ku endla ku rhandza kakwe—ku kwetsimisa vito rakwe ro kwetsima hi ku tirhisa Mfumo wa Mesiya, ku kombisa leswaku ndlela leyi a fumaka hayona i yinene. A xi kona lexi nga sivelaka xikongomelo xexo.

15. Xana Yehovha u tirhisa matimba yakwe hi xikongomelo xihi eka malandza yakwe, naswona leswi swi kombisiwe njhani emhakeni ya Eliya?

¹⁵ Yehovha u tlhela a tirhisa matimba yakwe ku pfuna hina vanhu, ha un’weun’we. Xiya leswi 2 Tikronika 16:9 yi swi vulaka: “Matihlo ya Yehovha ma fambafamba emisaveni hinkwayo leswaku a pfuna lava n’wi tshembaka hi mbilu hinkwayo.” Leswi Eliya a swi voneke hilaha swi boxiweke hakona eku sunguleni, swi tiyisekisa mhaka leyi. Hikwalahokayini Yehovha a kombise matimba yakwe lamakulu ya Vukwembu eka yena? Phela, Yezabele Hosi ya Xisati leyo homboloka a a hlambanye leswaku Eliya a dlayiwa. Muprofeta loyi a a hanya hi ku tumbela, a balekisa vutomi byakwe. U titwe a ri yexe, a chuhile naswona a hele matimba—a a vona onge ntirho lowu a tikarhateke a wu endla a wu ri wa hava. Leswaku a chavelela wanuna loyi a a karhatekile, Yehovha u tsundzuxe Eliya hi matimba ya le henhla. Xidzedze, ku tsekatseka ka misava ni ndzilo, swi kombise Eliya leswaku Munhu la nga ni matimba lamakulu evuakweni hinkwabyo a a ri na yena kwalaho. Xana Eliya a a ta chava yini eka Yezabele, leswi yena a nga ni Xikwembu xa matimba hinkwawo etlhelo kakwe?—1 Tihosi 19:1-12.b

16. Hikwalahokayini swi hi chavelela ku anakanyisisa hi matimba lamakulu ya Yehovha?

¹⁶ Hambileswi sweswi ku nga riki nkarhi wakwe wa ku endla masingita, Yehovha a nga si cinca ku sukela esikwini ra Eliya. (1 Vakorinto 13:8) Ninamuntlha wa ha hisekela ku tirhisa matimba yakwe ku pfuna lava n’wi rhandzaka. I ntiyiso, u tshama endhawini leyi tlakukeke ya moya, kambe a nga le kule na hina. Matimba yakwe a ma tsandziwi hi nchumu, xisweswo mpfhuka a wu n’wi kavanyeti. Ematshan’weni ya sweswo, “Yehovha u le kusuhi ni hinkwavo lava n’wi vitanaka.” (Pisalema 145:18) Siku rin’wana loko muprofeta Daniyele a vitane Yehovha leswaku a n’wi pfuna, ntsumi yi humelele emahlweni ka yena a nga si heta ni ku khongela! (Daniyele 9:20-23) A xi kona lexi nga sivelaka Yehovha ku pfuna ni ku seketela lava a va rhandzaka.—Pisalema 118:6.

Xana Matimba Ya Xikwembu Ma Endla Hi Chava Ku Tshinela Eka Xona?

17. Xana matimba ya Yehovha ma endla leswaku hi n’wi chava hi ndlela yihi, kambe i ku chava ka muxaka muni loku hi nga fanelangiki hi va na kona?

¹⁷ Xana matimba ya Xikwembu ma endla leswaku hi xi chava? Hi nga hlamula hi ku ina, kumbe hi ku e-e. Ina, hikuva mfanelo leyi yakwe yi hi nyika swivangelo swo tala swa ku chava Xikwembu, ku nga xichavo lexikulu lexi hi vulavuleke ha xona exihlokweni lexi hundzuke. Bibele yi hi byela leswaku ku chava koloko, i “masungulo ya vutlhari.” (Pisalema 111:10) Kambe hi tlhela hi ku e-e, hikuva matimba ya Xikwembu a ma endli leswaku hi titwa hi chava onge hi chava xinghunghumana kumbe hi chava ku tshinela eka xona.

18. (a) Hikwalakayini vanhu vo tala va nga va tshembi vanhu lava nga ni matimba? (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku Yehovha a nge pfuki a tirhise matimba yakwe hi ndlela yo biha.?

¹⁸ “Matimba ma tala ku onha; matimba lama heleleke ma onha hilaha ku heleleke.” Marito lawa ma tsariwe hi n’wamatimu wa Munghezi la vuriwaka Lord Acton hi 1887. Marito yakwe ma vuriwe hi ku phindhaphindha, kumbexana hileswi vanhu vo tala va vonaka ma ri ntiyiso lowu nga kanetekiki. Hakanyingi vanhu lava nga hetisekangiki va tirhisa matimba hi ndlela yo biha, hilaha matimu ma swi tiyisekisaka hakona ko tala. (Eklesiasta 4:1; 8:9) Hikwalaho ka sweswo, vanhu vo tala a va va tshembi vanhu lava nga ni matimba, kutani va va fularhela. Yehovha yena u ni matimba lama heleleke. Xana ma n’wi onhile hi ndlela yo karhi? Doo! Hilaha hi swi voneke hakona, wa kwetsima, a nga onhakanga nikatsongo. Yehovha a nga fani ni vavanuna ni vavasati lava nga hetisekangiki lava nga ni matimba emisaveni leyi onhakeke. A nga si tshama a tirhisa matimba yakwe hi ndlela yo biha, naswona a nge pfuki a endle tano.

19, 20. (a) Hi byihi vumunhu byin’wana lebyi Yehovha a byi tirhisaka mikarhi hinkwayo loko a tirhisa matimba yakwe, naswona hikwalahokayini leswi swi chavelela? (b) Xana u nga ku hlamusela njhani ku tikhoma ka Yehovha, naswona hikwalahokayini ku ku tsakisa?

¹⁹ Tsundzuka, matimba a hi byona ntsena vumunhu bya Yehovha. Ha ha ta dyondza hi vululami byakwe, vutlhari byakwe ni rirhandzu rakwe. Kambe a hi fanelanga hi ehleketa leswaku timfanelo ta Yehovha ti vonaka ntsena hi ndlela yin’we, leyi nga cincacinciki, onge hiloko a kota ku tirhisa mfanelo yin’we hi nkarhi wun’we. A swi tano, hi ta swi vona eka tindzima leti landzelaka leswaku mikarhi hinkwayo Yehovha u tirhisa matimba yakwe hi ku landza vululami byakwe, vutlhari byakwe ni rirhandzu rakwe. Ehleketa hi mfanelo yin’wana leyi Xikwembu xi nga na yona, leyi hakanyingi vafumi va misava va nga riki na yona—ku tikhoma.

²⁰ A hi nge u hlangana ni munhu lonkulu swinene naswona a ri ni matimba lerova u twa a ku chavisa. Kambe, hi ku famba ka nkarhi wa swi lemuka leswaku u vonaka a ri ni musa. U tshama a lunghekile naswona a tiyimisele ku tirhisa matimba yakwe ku pfuna ni ku sirhelela vanhu, ngopfu-ngopfu lava nga sirhelelekangiki ni lava hlaselekaka hi ku olova. A nga ma tirhisi hi ndlela yo biha matimba yakwe. U n’wi vona a ri karhi a lumbetiwa ku nga ri na xivangelo, kambe u n’wi vona a nga cinca-cinci, a rhurile, a ri ni xindzhuti ni ku va ni musa. U nga ha tivutisa leswaku na wena u nga swi kota ku va ni moya wo rhula ni ku tikhoma ku fana na yena, ngopfu-ngopfu loko a wo va ni matimba yo fana ni yakwe! Loko u ya u n’wi tiva munhu yoloye, xana a wu nga ta sungula ku titwa u kokeleka eka yena? Hi ni swivangelo swa ntsandza-vahlayi swo tshinela eka Yehovha wa matimba hinkwawo. Ehleketa hi xiga hinkwaxo lexi nga xisekelo xa xihloko xa ndzima leyi: “Yehovha u hlwela ku hlundzuka naswona u ni matimba lamakulu.” (Nahume 1:3) Yehovha a nga hatliseli ku tirhisa matimba yakwe ku lwa ni vanhu vakwe, hambi ku ri lavo homboloka. U ni moya wo rhula ni musa. U tikombise a “hlwela ku hlundzuka” hambiloko vanhu va tshamela ku n’wi hlundzukisa.—Pisalema 78:37-41.

21. Hikwalahokayini Yehovha a nga sindzisi vanhu leswaku va endla ku rhandza kakwe, naswona leswi swi hi dyondzisa yini hi yena?

²¹ Ehleketa hi ku tikhoma ka Yehovha hi langutelo rin’wana. Loko a wu ri ni matimba lama nga heriki, xana u ehleketa leswaku minkarhi yin’wana a wu ta ringeka ku sindzisa vanhu leswaku va endla swilo hi ndlela ya wena? Yehovha, hambileswi a nga ni matimba hinkwawo, a nga sindzisi vanhu leswaku va n’wi tirhela. Hambileswi ku tirhela Xikwembu ku nga yona ntsena ndlela leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki, Yehovha a nga hi sindzisi leswaku hi n’wi tirhela. Ku ri na sweswo, u tshika munhu un’wana ni un’wana leswaku a tiendlela xiboho xakwe. U nyika swilemukiso malunghana ni minhlawulo yo biha, a tlhela a hi byela mimbuyelo ya swiboho leswinene. Kambe, hi hina hi faneleke hi endla xiboho. (Deteronoma 30:19, 20) Yehovha a nga byi tsakeli vutirheli lebyi endliwaka hi ku sindzisiwa kumbe hi ku chava matimba yakwe lamakulu. U lava lava nga ta n’wi tirhela hi ku swi rhandza.—2 Vakorinto 9:7.

22, 23. (a) I yini lexi kombaka leswaku Yehovha wa swi tsakela ku nyika van’wana matimba? (b) Xana hi ta dyondza yini eka ndzima leyi landzelaka?

²² A hi languteni xivangelo xo hetelela lexi endlaka leswaku hi nga hanyi hi ku chuha loko hi anakanya hi Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Vanhu lava nga ni matimba va chava ku nyika van’wana matimba. Kambe, Yehovha wa swi tsakela ku va nyika matimba vagandzeri vakwe lavo tshembeka. U nyika van’wana matimba ya ku lawula, hilaha a nyikeke N’wana wakwe matimba ha kona. (Matewu 28:18) Yehovha u nyika malandza yakwe matimba hi ndlela yin’wana. Bibele ya hlamusela: “Yehovha, vukulu, matimba, ku saseka, vunene ni xindzhuti i swa wena, hikuva hinkwaswo leswi nga ematilweni ni le misaveni i swa wena. . . . Evokweni ra wena ku ni matimba ni ntamu, voko ra wena ri kota ku endla swilo leswikulu ni ku nyika hinkwavo ntamu”—1 Tikronika 29:11, 12.

²³ Hakunene, Yehovha u ta swi tsakela ku ku nyika matimba. U tlhela a va nyika “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke” lava lavaka ku n’wi tirhela. (2 Vakorinto 4:7) Xana u titwa u kokeleka eka Xikwembu lexi xa matimba lamakulu, lexi tirhisaka matimba ya xona hi ndlela ya tintswalo ni rirhandzu? Eka ndzima leyi landzelaka, hi ta yisa nyingiso eka ndlela leyi Yehovha a tirhisaka matimba yakwe ha yona eku tumbuluxeni.

1, 2. Xana dyambu ri ma kombisa njhani matimba ya Yehovha ya ku tumbuluxa?

XANA u tshama u orha ndzilo nimadyambu loko xirhami xi vuyisa ni n’wana evukatini? Kumbexana a a wu tshambulutele ni swandla endzilweni leswaku u tinyawusa. Loko u tshinela ngopfu, u twa ku hisa ku tlula mpimo. Loko u tlhentlha u siya ndzilo la ko taniya, xirhami xo vuyavuyani!

² Ku ni “ndzilo” lowu kufumetaka miri wa hina siku ni siku. Ku hisa ka xitiko xa “ndzilo” wolowo ku twala xi ri empfhukeni lowu endlaka tikhilomitara ta 150 wa timiliyoni!aDyambu ri fanele ri katinga hakunene, tanihi leswi u twaka ku hisa ka rona ri ri empfhukeni lowukulu swonghasi! Kambe misava yi rhendzeleka ni xitiko xo tano xo hisa yi ri empfhukeni lowu faneleke. Loko misava a yi ri ekusuhi swinene, mati a ma ta phya ma hela; loko a yi ri ekule ngopfu, misava hinkwayo ka yona a yi ta sala yi ri gwitsi. Loko misava a yi ri ekule ngopfu kumbe yi ri ekusuhi swinene, a ku nga ta va ni lexi hanyaka eka yona. Miseve ya dyambu i ya nkoka leswaku ku va ni vutomi emisaveni, yi tengile naswona ya pfuna, kasi hi hala tlhelo ya rhandzeka.—Eklesiasta 11:7.

3. Xana dyambu ri kandziyisa ntiyiso wihi wa nkoka?

³ Hambiswiritano, vanhu vanyingi a va na mhaka na rona dyambu, hambileswi vutomi bya vona byi titshegeke hi rona. Xisweswo, a va swi voni leswi dyambu ri hi dyondzisaka swona. Bibele yi vula leswi hi Yehovha: “U endle ku vonakala ni dyambu.” (Pisalema 74:16) Hakunene, dyambu ri yisa ku dzuneka eka Yehovha, “Muendli wa tilo ni misava.” (Pisalema 19:1; 146:6) Ro va xin’wana xa switumbuluxiwa swa ntsandzavahlayi swa le tilweni leswi hi dyondzisaka hi matimba lamakulu ya Yehovha yo tumbuluxa. A hi kambisiseni swin’wana swa swilo leswi Yehovha a swi tumbuluxeke kutani hi vona leswaku hi nga dyondza yini hi matimba ya yena yo tumbuluxa.

“Langutani eMatilweni Mi Vona”

4, 5. Xana dyambu ri ni matimba yo tanihi kwihi, ri kule ku fika kwihi, naswona ri kule ku fika kwihi loko ri ringanisiwa ni tinyeti letin’wana?

⁴ Swi nga endleka wa swi tiva leswaku dyambu i nyeleti. Kambe ri vonaka ri ri rikulu ku tlula tinyeleti leti hi ti vonaka ni vusiku, hikuva rona ri le kusuhi ku ri na tona. Xana ri hisa ku fika kwihi? Endzeni-ndzeni ka rona ri hisa kwalomu ka 15 000 000°C. Loko wo teka xiphemu xa rona xa le ndzeni-ndzeni xo ringana ni nhloko ya neleta kutani u xi veka emisaveni, hambi wo yima eka mpfhuka wa tikhilomitara ta 140 ri nga ku vavula! Eka sekoni yin’wana ni yin’wana, dyambu ri humesa ndzilo lowu ringanaka ni ku buluka ka tibomo ta nyutliya ta madzana ya timiliyoni.

⁵ Dyambu i rikulu lerova misava ya hina yi nga nghena eka rona minkarhi yo tlula 1 300 000 ku tlhela ku sala ni ndhawu. Xana dyambu ro va nyeleti leyikulu ku tlula hinkwato? Doo, vativi va swilo swa le mpfhukeni va ri vitana xinyeletana xa xitshopana. Muapostola Pawulo u tsale a ku: “tinyeleti a ti vangami ku fana.” (1 Vakorinto 15:41) Swi nga ha endleka leswaku a a nga swi tivi leswaku marito wolawo lama huhuteriweke a ma tiyise ku fikela kwihi. Ku ni nyeleti leyikulu lerova loko yo vekiwa laha dyambu ri nga kona yi nga tata ndhawu hinkwayo yi hundza ni laha misaveni. Nyeleti yin’wana loko yo vekiwa laha dyambu ri nga kona yi nga tala ndhawu yi ya fika laha ku nga ni pulanete ya Saturn—hambileswi pulanete yoleyo yi nga ekule swinene ni misava lerova xibamubamu xi teke malembe ya mune ku ya fika kwalaho, xi ri karhi xi famba hi rivilo ro tlula kulu ya xibalesa xa voko hi minkarhi ya 40!

6. Xana Bibele yi swi kombisa njhani leswaku nhlayo ya tinyeleti i yikulu lerova munhu a nge swi koti ku ti hlaya?

⁶ Vukulu bya tinyeleti byona ha byi vona kambe lexi hlamarisaka i nhlayo ya tona. Entiyisweni, Bibele yi vula leswaku tinyeleti a ti hlayeki, ti fana ni “sava ra lwandle.” (Yeremiya 33:22) Sweswo swi komba leswaku ku ni tinyeleti to tala leti u nga kotiki ku ti vona hi mahlo. Ku engetela kwalaho, loko mutsari wa Bibele wo fana na Yeremiya a langute etilweni ni vusiku, kutani a ringeta ku hlayela tinyeleti leti ti vonakaka, a a ta va a hlayele ta magidi manharhu kumbe ku tlula, toleto hi tona ntsena leti mahlo ya munhu ma nga ti vonaka kahle ni vusiku. Nhlayo yoleyo yi nga ha ringanisiwa ni nhlayo ya sava leri tataka xandla ntsena. Entiyisweni, nhlayo ya tinyeleti i yikulu ngopfu, ku fana ni sava ra lwandle.b I mani loyi a nga kotaka ku hlayela tinyeleti to tano?

7. Xana xirimela lexi hi kotaka ku xi vona xa Milky Way xi nga va xi ri na tinyeleti tingani, naswona i swingani swirimela leswi nga kona eka ntumbuluko?

⁷ Esaya 40:26 ya hlamula: “Langutani ematilweni mi vona. I mani loyi a tumbuluxeke swilo leswi? Hi Loyi a swi humesaka ku fana ni vuthu hi nhlayo ya swona; Hinkwaswo u swi vitana hi mavito.” Pisalema 147:4 yi ri: “U hlayela tinyeleti.” Xana i ‘tinyeleti tingani’? Xivutiso lexi xa tika. Vativi va swilo swa le mpfhukeni va ringanyeta leswaku ku ni tinyeleti to tlula 100 wa magidi ya timiliyoni eka xirimela xa hina xa Milky Way ntsena.c Naswona van’wana va vula leswaku tin’wana ti le kule swinene. Kambe handle ka xirimela lexi hina hi kotaka ku xi vona, ka ha ri ni swin’wana swo tala swinene, naswona vunyingi bya swona byi ni tinyeleti to tala swinene. Xana i swingani swirimela leswi nga kona? Vativi va swilo swa le mpfhukeni va kume leswaku ku ni swirimela swa madzana kumbe magidi ya timiliyoni. Ku fikela sweswi, ha swi xiya leswaku vanhu a va tivi hambi ku ri nhlayo ya swirimela, hi nga ha vuli nhlayo ya tinyeleti ta madzana ya timiliyoni leti nga eka swirimela sweswo. Kambe Yehovha u tiva nhlayo ya tona. Ku tlula kwalaho, u thye nyeleti yin’wana ni yin’wana vito!

8. (a) Xana u nga wu hlamusela njhani mpimo wa xirimela lexi vuriwaka Milky Way? (b) Yehovha u ma simeke njhani mafambelo ya swilo swa le mpfhukeni?

⁸ Kambe hi nga sala hi yime ni tindleve loko hi anakanya hi vukulu bya swirimela. Ku tsemakanya xirimela lexi vuriwaka Milky Way, swi nga teka malembe ya 100 000 hi rivilo ra ku tlhava ka miseve ya dyambu. Anakanya hi rivilo leri chavisaka ra ku tlhava ka miseve ya dyambu leyi hlanganisaka mpfhuka wa tikhilomitara ta 300 000 hi sekoni. Miseve yoleyo a swi ta yi tekela malembe ya 100 000 ku tsemakanya xirimela lexi hi xi vonaka! Kambe xirimela lexi hi xi vonaka i xitsongo swinene eka swirimela swin’wana. Bibele yi vula leswaku Yehovha u “andlala matilo” onge hi loko ma ri nguvu yinene. (Pisalema 104:2) Nakambe u veke milawu ya mafambelo ya swilo sweswo leswi a swi tumbuluxeke. Ku sukela eka swinyeletana leswitsongo ku ya eka swirimela leswikulu, xin’wana ni xin’wana xi famba hi ku landza milawu ya ntumbuluko leyi simekiweke hi Xikwembu leswaku yi tirha. (Yobo 38:31-33) Xisweswo vativi va sayense va vule leswaku mafambelo ya swilo swa le mpfhukeni ma fana ni ncino wa vanhu lava beke dada! Kutani anakanya hi Loyi a tumbuluxeke swilo sweswo. Xana a swi ku hlamarisi leswi Xikwembu xi nga ni matimba yonghasi yo tumbuluxa?

“Muendli Wa Misava, U Yi Endle Hi Matimba Yakwe”

9, 10. Matimba ya Yehovha ma vonaka njhani eka ndlela leyi a ri vekeke ha yona dyambu ni swilo leswi ri swi voningelaka, ku nga Jupiter, misava ni n’weti?

⁹ Matimba ya Yehovha ya ku tumbuluxa ma vonaka kahle laha hi tshamaka kona, emisaveni. U veke misava endhawini leyi faneleke kahle evuakweni lebyi lebyikulu. Vativi van’wana va sayense va anakanya leswaku swi nga tika ku hanya eka swirimela swin’wana loko swi pimanisiwa ni misava ya hina. Xiphemu lexikulu xa xirimela lexi hi xi vonaka xa Milky Way swi tikomba xi nga vumberiwanga leswaku ku hanyiwa eka xona. Xivindzi xa xirimela xi gandlane hi tinyeleti. Kwalaho ku hisa ngopfu, naswona tinyeleti ti tshinelelane swinene. Hala matlhelo ka xirimela a swi kona swilo swo tala leswi lavekaka leswaku ku va ni vutomi. Dyambu ni leswi ri swi voningelaka swi vekiwe endhawini leyinene.

¹⁰ Misava yi kuma mpfuno eka pulanete leyikulu leyi nga ekule—ku nga Jupiter. Leswi yi nga yikulu eka Misava ku tlula minkarhi ya gidi, Jupiter yi ni matimba lamakulu ya nkoka-misava. Xana vuyelo bya kona i yini? Yi tswonga swilo leswi taka hi rivilo empfhukeni kumbe yi swi tlhengusa. Vativi va sayense va ringanyeta leswaku loko pulanete ya Jupiter a yi nga ri kona, swilo swa le mpfhukeni leswi welaka emisaveni a swi ta wa hi matimba lamakulu ku tlula leswi swi nga xiswona namuntlha hi minkarhi ya 10 000. Misava ya hina ya vuyeriwa hi sataliti leyi nga tolovelekangiki—ku nga n’weti. N’weti a wu lo xonga ntsena ni ku va “rivoni ra vusiku,” kambe wu tlhela wu khoma misava leswaku yi nga tsekatseki. Sweswo swi endla leswaku misava yi kuma tinguva hinkwato ta lembe—leswi na swona i swilo swa nkoka leswi endlaka swi koteka ku hanya eka yona.

11. Xana xibakabaka xa misava xi endliwe njhani leswaku xi va xisirhelelo?

¹¹ Matimba ya Yehovha yo tumbuluxa ma vonaka eka tindlela hinkwato leti misava yi vumbiweke ha tona. Xiya xibakabaka lexi hi sirhelelaka. Dyambu ri humesa miseve leyinene ni leyi nga ni khombo. Loko miseve leyi nga ni khombo yi tlhava exibakabakeni lexi nga ehenhla ka misava, yi endla leswaku moya wo tenga wu hundzuka nguvu ya le xibakabakeni. Kutani nguvu yoleyo ya le xibakabakeni yi tswonga miseve yo tala. Kahle-kahle, pulanete ya hina yi vumbiwe yi ri ni xisirhelelo xa yona!

12. Xana ndzhendzheleko wa mati lama nga exibakabakeni wu ma kombisa njhani matimba ya Yehovha yo tumbuluxa?

¹² Wolowo ko va mpfuno wun’we ntsena wa xibakabaka xa hina, ku nga mpfangano wa mimoya leyi lavekaka leswaku swivumbiwa leswi nga emisaveni kumbe empfhukeni swi kota ku hanya. Xin’wana xa swilo swo hlamarisa swa xibakabaka i ndzhendzheleko wa mati. Lembe na lembe dyambu ri teka mati lama tlulaka 400 000 wa tikhubiki khilomitara emalwandle lama nga emisaveni ma ri nkahelo. Mati wolawo ma endla mapapa, lama hangalasiwaka hinkwako hi mimoya ya le xibakabakeni. Mati lawa, ma hlantswiwa ma tlhela ma basisiwa, kutani ma tlhela ma na ma ri mpfula, ma ri gamboko ni xihangu, ivi ma endla mphakelo wa mati emisaveni. Swi hilaha Eklesiasta 1:7 yi vulaka hakona: “Swinkobyana hinkwaswo swi khulukela elwandle, kambe lwandle a ri tali. Laha swi khulukaka swi huma kona swi tlhelela kona leswaku swi ta tlhela swi khuluka.” I Yehovha ntsena la nga endlaka ndzhendzheleko wo tano.

13. Hi yihi mintirho ya matimba ya Mutumbuluxi leyi hi yi vonaka eka swimilana ni misava hi yoxe?

¹³ Kun’wana ni kun’wana laha hi vonaka nchumu lowu hanyaka, hi kota ku vona mintirho ya matimba ya Mutumbuluxi. Matimba ya Yehovha ya ku tumbuluxa ma kombisiwa ni hi mirhi ya redwood leyo leha ku tlula miako ya swithezi swa 30, kasi ku ni swimilana swo tala leswitsongo ngopfu emalwandle, leswi u nga swi vonaka hi makhiroskopu, leswi hi pfunaka leswaku hi kuma moya wo tenga lowu hi wu hefemulaka. Misava yi tele hi swilo leswi hanyaka—swivungu, nkuxu ni switsongwatsongwana, leswi hinkwaswo swi tirhisanaka hi ndlela leyi nga hlamuselekiki leyi pfunaka swimilana leswaku swi kula. Swa fanela loko Bibele yi vula leswaku misava yi ni matimba.—Genesa 4:12.

14. I matimba wahi lama nga kona ni le ka athomo leyitsongo?

¹⁴ Handle ko kanakana, Yehovha i “Muendli wa misava, u yi endle hi matimba yakwe.” (Yeremiya 10:12) Matimba ya Xikwembu ma vonaka ni le ka swivumbiwa leswitsongo. Hi xikombiso, timiliyoni ta tiathomo leti vandzamaneke a ti nge ringani ni ku bumbula ka nsisi wa munhu. Hambiloko athomo yo ndlandlamuxiwa kukondza yi leha ku ringana ni muako wa swithezi swa 14, nyutliyasi ya yona yi ta va yi ringana ni ndzoho ya munyu, leyi nga eka xithezi xa vunkombo. Kambe nyutliyasi leyitsongo hi yona yi vangaka ku buluka loku chavisaka ka bomo ya nyutliya!

“Hinkwaswo Leswi Hefemulaka”

15. Yehovha u n’wi dyondzise yini Yobo, hi ku n’wi hlamusela hi swiharhi hambanahambana swa nhova?

¹⁵ Vumbhoni byin’wana lebyi nga erivaleni bya matimba ya Yehovha ya ku tumbuluxa byi vonaka eka vutomi bya swiharhi emisaveni. Pisalema 148 yi longoloxe swilo swo tala leswi dzunisaka Yehovha, naswona ndzima 10 yi ri, “n’wina swiharhi na n’wina swifuwo hinkwaswo.” Ku kombisa leswaku ha yini munhu a fanele a chava Mutumbuluxi, Yehovha u vulavule na Yobo hi swiharhi swo kota nghala, mangwa, nkuzi yo leva, Behemoto (kumbe, mpfuvu), na Levhiyatani (leyi ku nga ha vaka ku ri ngwenya). Xikongomelo xa kona a xi ri xihi? Loko munhu a chava swivumbiwa leswi swa matimba, leswi chavisaka ni leswi nga lerhisekiki, xana u fanele a titwisa ku yini hi Mutumbuluxi wakwe?—Yobo, tindzima 38-41.

16. Xana i yini lexi ku tsakisaka hi tinyenyana tin’wana leti Yehovha a ti tumbuluxeke?

¹⁶ Nakambe Pisalema 148:10 yi vulavula hi “swinyenyana.” Wa nga anakanya hi tinxaka ta tona! Yehovha u byele Yobo hi yinca, leyi “hleka[ka] hanci ni mugadi wa yona.” Hakunene, nyenyana leyi yo leha 2,5 wa timitara yi nga ha tsandzeka ku haha, kambe yi nga tsutsuma hi rivilo ra tikhilomitara ta 65 hi awara, yi hlanganisa 4,5 wa timitara hi goza rin’we! (Yobo 39:13, 18) Kasi xinyenyana lexi vuriwaka albatross, nkarhi wa xona wo tala evuton’wini xi wu heta xi ri emoyeni ehenhla ka lwandle. Nyenyana leyi, leyi hahaka hi ku olova emoyeni, yi ni timpapa to leha timitara tinharhu. Yi kota ku haha tiawara yi nga kavati timpapa. Kasi xinyenyana lexi vuriwaka n’wabvuma i xitsongo eka tinyenyana hinkwato emisaveni, hikuva xona xi lehe tisentimitara ta ntlhanu. Xi kota ku kavata timpapa ta xona minkarhi ya 80 hi sekoni! Xinyenyana lexi, xi vangama bya xin’wetsin’wetsi lexi nga ni timpapa, xa swi kota ku kavata xi yime ndhawu yin’we emoyeni hambi ku ri ku haha hi xindzhakundzhaku.

17. Xana nkavangaheti yi kule ku fika kwihi, naswona swi endla hi titwa njhani hi Yehovha hi swihari leswi a swi ntumbuluxeke?

¹⁷ Pisalema 148:7 yi vula leswaku ni ‘swivumbiwa swa le lwandle’ swi dzunisa Yehovha. Ehleketa hi xiharhi lexi vo tala va pfumelaka leswaku hi xona lexikulu eka hinkwaswo leswi tshameke swi hanya epulaneteni leyi, ku nga nkavangaheti. Xivumbiwa lexi hlambelaka eka “swidziva swa mati hinkwaswo,” xi nga kula xi leha ku tlula 30 wa timitara. Ntiko wa xona wu nga ringana ni wa tindlopfu letikulu ta 30 ti hlanganile. Ntiko wa ririmi ra xona wu ringana ni wa ndlopfu yin’we. Mbilu ya xona yi ringana ni movha lowutsongo. Dyimbilu dya kona dyi ba minkarhi ya kaye ntsena hi minete—ku hambana ni mbilu ya xinyenyana lexi vuriwaka n’wabvuma, leyi nga baka minkarhi ya kwalomu ka 1 200 hi minete. Wun’wana wa misiha ya nkavangaheti i wukulu swinene lerova n’wana a nga kota ku kasa endzeni ka wona. Kunene, timbilu ta hina ti hi susumetela ku phindha xitsundzuxo lexi gimetaka buku ya Tipisalema, lexi nge: “Hinkwaswo leswi hefemulaka—a swi dzunise Yehovha.”—Pisalema 150:6.

Ku Dyondza Eka Matimba Ya Yehovha Yo Tumbuluxa

18, 19. Swivumbiwa leswi Yehovha a swi vumbeke laha misaveni swi hambanehambane ku fikela kwihi, naswona ntumbuluko wu hi dyondzisa yini hi vuhosi bya yena?

¹⁸ Xana hi dyondza yini eku tirhiseni ka Yehovha matimba ya yena yo tumbuluxa? Hi hlamarisiwa hi mixakaxaka ya leswi a swi tumbuluxeke. Mupisalema un’wana u te: “Mitirho ya wena yi tele swinene Yehovha Xikwembu xanga! . . . Misava yi tele hi swilo leswi u swi endleke.” (Pisalema 104:24) Hakunene swi tano! Lava dyondzeleke ntivovutomi va kume leswaku ku ni swilo leswi hanyaka emisaveni swo tlula miliyoni; kambe mavonelo ya vona ma hambana hi ku ya hi ku ku engeteleke timiliyoni tingani. Munhu loyi a kotaka ku endla swo karhi a nga ha helela hi vuswikoti byo endla swilo swintshwa. Hilaha ku hambaneke, Yehovha u ni matimba yo tisungulela swilo ni ku tumbuluxa swilo swintshwa swo hambanahambana, kunene swi le rivaleni leswaku a nga heleriwi.

¹⁹ Ku tirhisa ka Yehovha matimba ya yena yo tumbuluxa swi hi dyondzisa hi vuhosi bya yena. Rito leri nge “Mutumbuluxi” ri hambanisa Yehovha eka swilo hinkwaswo leswi nga evuakweni, leswi hinkwaswo ka swona swi nga “ntumbuluko.” Hambi ku ri N’wana wa Yehovha la nga yexe, loyi a a ri “mutirhi la nga ni vuswikoti” loko ku tumbuluxiwa, eBibeleni a nga vuriwi Mutumbuluxi kumbe Mutumbuluxikulobye. (Swivuriso 8:30; Matewu 19:4) Ematshan’weni ya sweswo u vuriwa “mativula ya ntumbuluko hinkwawo.” (Vakolosa 1:15) Xikhundlha xa Yehovha tanihi Mutumbuluxi xi n’wi nyika mfanelo leyi nga ringanisiwiki na nchumu, yo tirhisa matimba ya yena ya vuhosi leswaku a lawula vuako hinkwabyo.—Varhoma 1:20; Nhlavutelo 4:11.

20. Xana Yehovha u wise hi ndlela yihi ku sukela loko a hete ku tumbuluxa leswi nga laha misaveni?

²⁰ Xana Yehovha u tshikile ku tirhisa matimba ya yena yo tumbuluxa? Bibele yi vula leswaku loko Yehovha a heta ntirho wo tumbuluxa hi siku ra vutsevu, ‘a wisa hi siku ra vunkombo entirhweni hinkwawo lowu a ri eku wu endleni’ (Genesa 2:2) Muapostola Pawulo u kombisa leswaku “siku” ra vunkombo ri lehe magidi ya malembe, hikuva a ra ha ya emahlweni enkarhini wa yena. (Vaheveru 4:3-6) Xana rito leri nge ku “wisa” ri vula leswaku Yehovha u tshike ku tirha hilaha ku heleleke? Doo, Yehovha a nga tshikanga ku tirha. (Pisalema 92:4; Yohane 5:17) Kutani ke, ku wisa ka yena ku vula ku tshika ka yena ku tumbuluxa swilo leswi nga laha misaveni. Hambiswiritano, ntirho wa yena wo hetisisa swikongomelo swa yena, wu hambete wu ya emahlweni handle ko kavanyetiwa. Ntirho wolowo wu katsa ku huhuteriwa ka Matsalwa yo Kwetsima. Ntirho wa yena wu katsa ni ku endla ‘ntumbuluko lowuntshwa,’ lowu ku nga ta buriwa ha wona eka Ndzima 19.—2 Vakorinto 5:17.

21. Xana matimba ya Yehovha yo tumbuluxa ma ta va khumba njhani vanhu vo tshembeka evuton’wini bya vona hinkwabyo?

²¹ Loko siku ra Yehovha ro wisa ri fika emakumu, a vona leswaku mitirho ya yena hinkwayo leyi nga emisaveni a yi “saseke ngopfu,” hilaha a vuleke hakona loko a heta ku tumbuluxa hi siku ra vutsevu. (Genesa 1:31) Ndlela leyi a nga ta ma tirhisa ha yona matimba ya yena yo tumbuluxa lama nga pimiwiki, yi ta vonaka hi ku famba ka nkarhi. Hambiswiritano, hi nga tiyiseka leswaku hi ta hambeta hi tsakisiwa hi ndlela leyi Yehovha a nga ta ma tirhisa ha yona matimba ya yena yo tumbuluxa. Hi ta dyondza swo tala hi Yehovha hilaha ku nga heriki, hi ku kambisisa ntumbuluko wa yena. (Eklesiasta 3:11) Loko hi ya hi dyondza hi yena, hi ta ya hi n’wi chava swinene—naswona hi ta ya hi tshinela eka Mutumbuluxi wa hina Lonkulu.

1-3. (a) Hi wihi nxungeto lowu Vaisrayele va langutaneke na wona emavokweni ya Vaegipta? (b) Xana Yehovha u va lwele njhani vanhu vakwe?

VAISRAYELE a va phasekile—va ri exikarhi ka rigiyagiya ni lwandle leri a va nga ta swi kota ku ri tsemakanya. Vuthu ra Vaegipta, leri a ri tiyimisele ku va dlaya ri ku va bii, a ri ri eku va hlongoriseni.a Hambiswiritano, Muxe u khutaze vanhu va Xikwembu leswaku va nga heleriwi hi ntshembo. U va tiyisekise a ku: “Yehovha u ta mi lwela.”—Eksoda 14:14.

² Hambiswiritano, Muxe u huwelele eka Yehovha, kutani Xikwembu xi n’wi hlamula xi ku: “Hikwalaho ka yini u tshamela ku ndzi rilela? . . . tlakusela nhonga ya wena ehenhla ka lwandle, u ri hambanisa hi le xikarhi.” (Eksoda 14:15, 16) Ehleketa hi swiendlakalo leswi landzeleke. Hi nkarhi wolowo Yehovha a rhumela ntsumi, kutani ku humelela papa endzhaku ka Vaisrayele, kumbexana ri fike ri yima ku fana ni khumbi, ri sivela vuthu ra Vaegipta leswaku ri nga hlaseli. (Eksoda 14:19, 20; Pisalema 105:39) Muxe u tshambuluta voko rakwe. Lwandle ri biwa hi moya wa matimba, kutani ri pandzeka hi le xikarhi. Mati lawa ma tiya kutani ma yima ku fana ni khumbi, ma pfula ndlela leyi anameke hilaha ku ringaneke leswaku ku hundza tiko hinkwaro!—Eksoda 14:21; 15:8.

³ Leswi a langutaneke ni xiendlakalo lexi xo chavisa, Faro a a fanele a tlherisa masocha yakwe. Ku ri na sweswo, Faro la tikukumuxaka u ma lerisa leswaku ma hlasela. (Eksoda 14:23) Vaegipta va va hlongorisa, va nghena ni le lwandle, kambe nhlaselo wa vona a wu tlhaveriwi hi dyambu, wu hundzuka mpfilumpfilu loko mavhilwa ya tikalichi ta vona ma sungula ku tlomuka. Loko Vaisrayele se va ponile va ri eka tlhelo lerin’wana, Yehovha u lerisa Muxe a ku: “Tlakusela voko ra wena ehenhla ka lwandle leswaku mati ma tlhelela ehenhla ka Vaegipta, makalichi ya vona ya nyimpi ni vagadi va vona va tihanci.” Khumbi leriya ra mati ri wa, ri funengeta Faro ni masocha yakwe!—Eksoda 14:24-28; Pisalema 136:15.

4. (a) Xana Yehovha u tikombise a ri yini eLwandle lero Tshwuka? (b) Xana van’wana va nga titwisa ku yini hi ndlela leyi Yehovha a hlamuseriwaka ha yona?

⁴ Ku kutsuriwa ka tiko ra Israyele eLwandle ro Tshwuka a ku ri xiendlakalo xa nkoka ematin’wini ya ku tirhisana ka Xikwembu ni vanhu. Kwalaho Yehovha u tikombise a ri “nhenha ya matimba.” (Eksoda 15:3) Xana u titwa njhani hi leswi Yehovha a hlamuseriwaka hi ndlela leyi? Entiyisweni, nyimpi yi tise ku vaviseka ni mbitsi lowukulu eka vanhu. Xana swi nga ha endleka leswaku ku tirhisa ka Xikwembu matimba ya xona ya ku lovisa swi ku endla u nga naveli ku tshinela eka xona?

Nyimpi Ya Xikwembu Yi Pimanisiwa Ni Tinyimpi Ta Vanhu

5, 6. (a) Hikwalahokayini swi fanela leswi Xikwembu xi vitaniwaka “Yehovha wa mavuthu”? (b) Hi kwihi ku hambana eka tinyimpi ta Xikwembu ni tinyimpi ta vanhu?

⁵ Ku ringana mikarhi ya 260 eMatsalweni ya Xiheveru ni kambirhi eMatsalweni ya Xigriki ya Vakreste, Xikwembu xi nyikiwe xithopo lexi nge “Yehovha wa mavuthu.” (1 Samuwele 1:11) Leswi Yehovha a nga Hosi leyi Fumaka, u ni vuthu lerikulu ra tintsumi. (Yoxuwa 5:13-15; 1 Tihosi 22:19) Ya hlamarisa ndlela leyi vuthu leri ri lovisaka ha yona. (Esaya 37:36) A swi tsakisi ku ehleketa hi ku lovisiwa ka vanhu. Kambe, hi fanele hi tsundzuka leswaku tinyimpi ta Xikwembu a ti fani ni tinyimpi ta vanhu leti nga nyawuriki. Varhangeri va masocha ni va tipolitiki va nga ha ringeta ku sasa tinyimpi ta vona. Kambe, tinyimpi ta vanhu ti vangiwa hi makwanga ni vutianakanyi.

⁶ Hi hala tlhelo, Yehovha a nga tekeki loko a endla swiboho. Deteronoma 32:4 yi ri: “Ribye, ntirho wakwe wu hetisekile, tindlela takwe hinkwato ti lulamile. Xikwembu xo tshembeka, lexi nga endliki swo homboloka; xi lulamile naswona a xi na xisandzu.” Rito ra Xikwembu ra byi sola vukarhi, tihanyi ni madzolonga lama nga lawulekiki. (Genesa 49:7; Pisalema 11:5) Hikwalaho Yehovha a nga teki goza handle ka xivangelo. Wa tikhoma emhakeni ya ku tirhisa matimba yakwe lama lovisaka, naswona u ma tirhisa loko se ku ri hava lexi a nga xi endlaka. Swi hilaha a vuleke hakona hi muprofeta wakwe Ezekiyele: “‘Xana ndza tsaka loko munhu wo homboloka a fa?’ ku vula Yehovha Hosi Leyi Tlakukeke. ‘Xana a ndzi tsakeli leswaku a hundzuka etindleleni takwe kutani a ya emahlweni a hanya?’”—Ezekiyele 18:23.

7, 8. (a) Xana Yobo a a ehleketa yini mayelana ni ku xaniseka kakwe? (b) Xana Elihu u yi lulamise njhani ndlela leyi Yobo a a ehleketa ha yona? (c) Xana hi dyondza yini emhakeni ya Yobo?

⁷ Kutani, ha yini Yehovha a tirhisa matimba lama lovisaka? Hi nga si hlamula, hi nga ha tsundzuka wanuna wo lulama la vuriwaka Yobo. Sathana u pfuxe mphikamakaneta ya leswaku Yobo—entiyisweni, hambi ku ri mani—a nge swi koti ku tshama a tshembekile loko a ringiwa. Yehovha u hlamule mphikamakaneta yoleyo hi ku pfumelela Sathana leswaku a ringa ku tshembeka ka Yobo. Hikwalaho ka sweswo, Yobo u vabye ngopfu, a lahlekeriwa hi rifuwo rakwe ni hi vana vakwe. (Yobo 1:1–2:8) Yobo, hi ku ka a nga tivi timhaka leti a ti katseka, hi xihoxo u ehlekete leswaku ku xaniseka kakwe a ku ri nxupulo lowu nga fanelangiki lowu humaka eka Xikwembu. U vutise Xikwembu leswaku ha yini xi n’wi “hlasela,” xi n’wi endla “nala.”—Yobo 7:20; 13:24.

⁸ Jaha leri vuriwaka Elihu ri kombise ku hoxa ka ndlela leyi Yobo a a ehleketa ha yona, ri ku: “Xana wa tiyiseka leswaku u lulamile leswi u vulaka u ku, ‘Ndzi lulame ku tlula Xikwembu.” (Yobo 35:2) Hakunene, a hi vutlhari ku ehleketa leswaku hina hi tiva ku tlula Xikwembu kumbe ku ehleketa leswaku xi endle swilo hi ndlela leyi nga riki yinene. Elihu u te: “Xikwembu xa ntiyiso a xi nge pfuki xi endle leswo homboloka, Lowa Matimba Hinkwawo a nga endli leswo biha!” U tlhele a ku: “A hi nge pfuki hi twisise Lowa Matimba Hinkwawo; u ni matimba lamakulu, a nge pfuki a avanyise hi ndlela leyi lwisanaka ni vululami byakwe naswona u lulame swinene.” (Yobo 34:10; 36:22, 23; 37:23) Hi nga tiyiseka leswaku loko Xikwembu xi lwa, xi va xi ri ni xivangelo lexinene xo lwa. Loko ha ha anakanya hi sweswo, a hi kambisiseni swin’wana swa swivangelo leswi endlaka leswaku minkarhi yin’wana Xikwembu xa ku rhula xi lwa.—1 Vakorinto 14:33.

Lexi Endlaka Leswaku Xikwembu Xa Ku Rhula Xi Boheka Ku Lwa

9. Hikwalahokayini Xikwembu xo kwetsima xi lwa?

⁹ Endzhaku ko dzunisa Xikwembu tanihi “nhenha ya matimba,” Muxe u te: “Yehovha Xikwembu xanga, i mani loyi a fanaka na wena exikarhi ka swikwembu? I mani loyi a fanaka na wena, loyi a kombisaka ku kwetsima lokukulu?” (Eksoda 15:11) Hilaha ku fanaka muprofeta Habakuku u tsarile: “Matihlo ya wena a ma swi koti ku languta leswo biha, Naswona a wu swi koti ku tiyisela leswo homboloka.” (Habakuku 1:13) Hambileswi Yehovha a nga Xikwembu xa rirhandzu, nakambe i Xikwembu xo kwetsima ni lexi lulameke. Minkarhi yin’wana, timfanelo to tano ti n’wi susumetela ku tirhisa matimba yakwe ya ku lovisa. (Esaya 59:15-19; Luka 18:7) Xisweswo, Xikwembu a xi byi thyakisi vukwetsimi bya xona loko xi lwa. Ematshan’weni ya sweswo, xa lwa hikwalaho ka leswi xi kwetsimaka.—Eksoda 39:30.

10. Hi yihi ndlela yin’we ntsena leyi vulala lebyi profetiweke eka Genesa 3:15 byi nga ta hetiseka hayona, naswona vanhu vo lulama va ta vuyeriwa njhani?

¹⁰ Ehleketa hi xiyimo lexi tlhekekeke endzhaku ka loko mpatswa wo sungula, ku nga Adamu na Evha, wu xandzukele Xikwembu. (Genesa 3:1-6) Loko Yehovha a a lo pfumelela vuhomboloki bya vona, a a ta va a tsongahate xiyimo xakwe tanihi Hosi ya Vuako Hinkwabyo. Tanihi Xikwembu lexo lulama, a swo fanela leswaku a va gwevela rifu. (Varhoma 6:23) Eka vuprofeta byo sungula bya Bibele, u vule ka ha ri emahlweni leswaku a ku ta va ni vulala exikarhi ka malandza yakwe ni valandzeri va “nyoka,” ku nga Sathana. (Nhlavutelo 12:9; Genesa 3:15) Eku heteleleni vulala lebyi a byi ta hetiwa hi ku phyandlasiwa ka Sathana. (Varhoma 16:20) Kambe vuavanyisi byebyo a byi ta tisela vanhu lavo lulama mikateko leyikulu, byi susa nkucetelo wa Sathana emisaveni kutani byi pfula ndlela leyi yaka eparadeyisini ya misava hinkwayo. (Matewu 19:28) Kukondza ku fika nkarhi wolowo, lava a va ri etlhelweni ra Sathana a va ta hamba va xungeta vuhlayiseki bya vanhu va Xikwembu hi tlhelo ra nyama ni ra moya. Nkarhi ni nkarhi, Yehovha a a ta boheka ku nghenelela.

Xikwembu Xi Ta Herisa Vubihi

11. Hikwalahokayini Xikwembu xi vone swi fanerile leswaku xi tisa ndhambi emisaveni hinkwayo?

¹¹ Ndhambi ya le nkarhini ya Nowa i xikombiso xa ndlela leyi Yehovha a ngheneleleke hayona. Genesa 6:11, 12 yi ri: “Kambe misava a yi onhakile emahlweni ka Xikwembu xa ntiyiso, a yi tele madzolonga. Ina, loko Xikwembu xi languta misava, a yi onhakile; vanhu hinkwavo a va hombolokile emisaveni.” Xana Xikwembu a xi ta pfumelela vanhu vo biha va herisa mahanyelo lamanene lawa a ma sele emisaveni? Doo! Yehovha u titwe a bohekile ku tirhisa ndhambi leswaku a lovisa vanhu lava a va voyamele ngopfu emadzolongeni ni le ku tikhomeni ko biha.

12. (a) Xana Yehovha u profete yini mayelana ni “vana” va Abrahama? (b) Hikwalahokayini Vaamori a va fanele va herisiwa?

¹² Swi ve tano niloko Xikwembu xi avanyisa Vakanana. Yehovha u vule leswaku eka Abrahama a ku ta huma vana lava mindyangu hinkwayo ya misava a yi ta katekisiwa hikwalaho ka vona. Hi ku pfumelelana ni xikongomelo xexo, Xikwembu xi lerise leswaku vana va Abrahama a va ta nyikiwa tiko ra Kanana, laha a ku tshama Vaamori. Ha yini Xikwembu xi nga voniwi nandzu hikwalaho ko susa vanhu lava etikweni ra vona? Yehovha u profete leswaku ku ta hela malembe ya kwalomu ka 400 va nga si susiwa—hikuva “nkarhi wa leswaku Vaamori va xupuriwa hikwalaho ka xidyoho xa vona a wu si fika”.b (Genesa 12:1-3; 13:14, 15; 15:13, 16; 22:18) Hi nkarhi wolowo, Vaamori a va nghene hi nhloko eku tikhomeni loko biha. Kanana ri ve tiko ra vugandzeri bya swikwembu swa hava, laha ku halatiwaka ngati naswona vanhu va tikhomaka hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu. (Eksoda 23:24; 34:12, 13; Tinhlayo 33:52) Vaaki va tiko leri a a va dlaya ni vana emagandzelweni ya vona ya ndzilo. Xana Xikwembu xo kwetsima a xi ta tshika vanhu va xona va langutana ni vubihi byo tano? Doo! Xi te: “Hikwalaho tiko a ri tenganga, kutani ndzi ta ri xupula hikwalaho ka xihoxo xa rona naswona tiko ri ta hlanta vaaki va rona.” (Levhitika 18:21-25) Kambe, Yehovha a ngo dlaya mani na mani. Vakanana lava voyameleke eku lulameni, vo kota Rahava ni Vagibiyoni va ponisiwile.—Yoxuwa 6:25; 9:3-27.

Ku Lwela Vito Rakwe

13, 14. (a) Hikwalahokayini Yehovha a boheke ku kwetsimisa vito rakwe? (b) Xana Yehovha u xi suse njhani xisandzu evitweni rakwe?

¹³ Hikwalaho ka leswi Yehovha a kwetsimaka, ni vito rakwe ra kwetsima. (Levhitika 22:32) Yesu u dyondzise vadyondzisiwa vakwe ku khongela va ku: “Vito ra wena a ri kwetsimisiwe.” (Matewu 6:9) Ku xandzuka ka le Edeni ku thyakise vito ra Xikwembu, ku endla leswaku vanhu va kanakana Xikwembu ni ndlela leyi xi fumaka ha yona. Yehovha a a nga ta ku tshika ku lumbeta loku ni vuxandzuki lebyi, leswaku swi ya emahlweni. A a boheka ku susa xisandzu evitweni rakwe.—Esaya 48:11.

¹⁴ Nakambe, ehleketa hi Vaisrayele. Loko ntsena va ha ri mahlonga aEgipta, xitshembiso xa Xikwembu eka Abrahama xa leswaku mindyangu hinkwayo leyi nga emisaveni a yi ta tikatekisa hi vana vakwe, a xi nga ta hetiseka. Kambe hi ku va kutsula ni ku va simeka va va tiko, Yehovha u suse xisandzu evitweni rakwe. Hikwalaho, muprofeta Daniyele u vule leswi exikhongelweni: “Yehovha Xikwembu xa hina, wena Loyi u humeseke vanhu va wena etikweni ra Egipta hi voko ra matimba naswona u tiendleleke vito.”—Daniyele 9:15.

15. Hikwalahokayini Yehovha a kutsule Vayuda evuhlongeni eBabilona?

¹⁵ Lexi tsakisaka, Daniyele u khongele hi ndlela leyi, hi nkarhi lowu Vayuda a va lava leswaku Yehovha a tlhela a teka goza, hikwalaho ka vito Rakwe. Vayuda lava nga yingisiki va tikume va ri evuhlongeni, eBabilona. Ntsindza wa vona ku nga Yerusalema, a wu sele wu ri marhumbi. Daniyele a a swi tiva leswaku ku tlherisela Vayuda etikweni ra rikwavo a swi ta dzunisa vito ra Yehovha. Hikwalaho Daniyele u khongele a ku: “Hi rivalele Yehovha. Yehovha hi yingise u hi pfuna! U nga hlweli Xikwembu xa mina hikwalaho ka vito ra wena, hikuva muti wa wena ni vanhu va wena va vitaniwa hi vito ra wena.”—Daniyele 9:18, 19.

A Lwela Vanhu Vakwe

16. Hlamusela leswaku hikwalahokayini ku lwela ka Yehovha vito rakwe swi nga vuli swona ku a nga na ntwelavusiwana ni ku anakanyela.

¹⁶ Xana leswi Yehovha a rhandzaka ku lwela vito rakwe, swi vula leswaku a nga na ntwela-vusiwana naswona u ni vutianakanyi? Doo, loko a teka goza hi ku landza vukwetsimi byakwe ni ku rhandza kakwe vululami, u va a lwela vanhu vakwe. Ehleketa hi Genesa 14. Kwalaho hi hlaya hi tihosi leti hlomeke leti tekeke Lota, n’wana wa makwavo wa Abrahama hi nkani, swin’we ni ndyangu wa Lota. Hi ku pfuniwa hi Xikwembu, Abrahama u hlule mavuthu lama nga ni matimba swinene! Rungula ra ku hlula loku swi nga ha endleka ku ri rona ro sungula leri nghenisiweke eka “buku ya Tinyimpi ta Yehovha,” endzeni ka buku leyi swi nga ha endleka ku ri ni marungula ya tinyimpi tin’wana leti nga tsariwangiki eBibeleni. (Tinhlayo 21:14) Ku hlula ko tala a ku ta landzela.

17. I yini lexi kombisaka leswaku Yehovha u lwele Vaisrayele endzhaku ka ku nghena etikweni ra Kanana? Vula swikombiso.

¹⁷ Endzhakunyana ka loko Vaisrayele va nghene etikweni ra Kanana, Muxe u va tiyisekisile a ku: “Yehovha Xikwembu xa n’wina u ta mi rhangela naswona u ta mi lwela hilaha a endleke hakona emahlweni ka n’wina eEgipta.” (Deteronoma 1:30; 20:1) Ku sukela eka Yoxuwa, la tlhandlameke Muxe, ni ku ya emahlweni enkarhini wa Vaavanyisi ni hi nkarhi wa ku fuma ka tihosi to tshembeka ta Yuda, kunene Yehovha u va lwerile vanhu vakwe, a va pfuna ku hlula valala va vona hi tindlela to tala leti hlamarisaka.—Yoxuwa 10:1-14; Vaavanyisi 4:12-17; 2 Samuwele 5:17-21.

18. (a) Ha yini hi fanele hi tsaka hi leswi Yehovha a nga cincangiki? (b) Xana ku ta humelela yini loko rivengo leri ku vulavuriwaka harona eka Genesa 3:15 ri hetiseka?

¹⁸ Yehovha a nga cincanga; hambi ku ri swikongomelo swakwe swa ku endla pulanete leyi yi va paradeyisi yo rhula a swi cincanga. (Genesa 1:27, 28) Xikwembu xa ha byi venga vubihi. Hi nkarhi lowu fanaka, xi va rhandza ngopfu vanhu va xona naswona xi ta teka goza ku nga ri khale. (Pisalema 11:7) Kahle-kahle, vulala lebyi hlamuseriweke eka Genesa 3:15 ku languteriwe leswaku byi ta kuma ndzhuti byi yima ku nga ri khale. Leswaku Yehovha a kwetsimisa vito rakwe ni ku lwela vanhu vakwe, ku nga ri khale u ta tlhela a va “nhenha ya matimba”!—Zakariya 14:3; Nhlavutelo 16:14, 16.

19. (a) Kombisa ndlela leyi ku tirhisa ka Xikwembu matimba ya ku lovisa ku nga hi kokelaka ekusuhi na xona ha yona. (b) Xana hi titwa njhani loko Xikwembu xi hi lwela?

¹⁹ Ehleketa hi xikombiso lexi: A hi nge ndyangu wa wanuna wo karhi wu hlaseriwe hi xiharhi xo leva kutani wanuna yoloye a sungula ku lwa na xona ivi a xi dlaya. Xana a wu ta langutela leswaku nsati wakwe ni vana vakwe va n’wi venga hikwalaho ka leswi a nga xi dlaya? Doo, a wu ta rindzela leswaku va tsaka hikwalaho ka leswi a va rhandzaka hi ndlela yo pfumala vutianakanyi. Hi ndlela leyi fanaka, a hi nge xi vengi Xikwembu hikwalaho ko tirhisa matimba ya xona ya ku lovisa. Ku tiyimisela ka xona ku hi sirhelela, ku fanele ku hi endla hi xi rhandza ngopfu. Ndlela leyi hi ma xiximaka ha yona matimba ya xona lamakulu, na yona yi fanele yi ya yi kula. Xisweswo, hi nga “[endlela] Xikwembu ntirho wo kwetsima hi ndlela leyi amukelekaka ni hi xichavo.”—Vaheveru 12:28.

Tshinela Eka “Nhenha Ya Matimba”

20. Hi fanele hi endla yini loko swi hi tikela ku twisisa rungula ra le Bibeleni naswona hikwalahokayini?

²⁰ Ina, Bibele a yi hi nyiki vuxokoxoko hinkwabyo bya tinyimpi leti Yehovha a ti lweke. Kambe hi nga tiyiseka hi leswi: Yehovha a nga tirhisi matimba yakwe ya ku lovisa hi ndlela leyi nga fanelangiki, ya tihanyi kumbe ya nsele. Minkarhi yo tala, ku kambisisa leswi mongo wa Bibele wu swi vulaka kumbe rungula rin’wana leri katsekaka, swi nga hi pfuna ku twisisa mhaka hinkwayo. (Swivuriso 18:13) Hambiloko hi nga ri na byona vuxokoxoko hinkwabyo, kambe ku dyondza swo tala hi Yehovha ni ku anakanyisisa hi vumunhu byakwe bya risima swi nga hi pfuna leswaku hi susa ku kanakana hinkwako loku nga ha vaka kona. Loko hi endla leswi, hi sungula ku vona leswaku hi ni swivangelo swo tala swo tshemba Yehovha Xikwembu.—Yobo 34:12.

21. Hambileswi mikarhi yin’wana Yehovha a nga “nhenha ya matimba,” kambe u ni mbilu ya njhani?

²¹ Hambileswi Yehovha a nga “nhenha ya matimba,” loko xiyimo xi koxa sweswo, sweswo a swi vuli leswaku mbilu yakwe yi voyamele enyimpini. Exivonweni xa Ezekiyele xa kalichi ya le tilweni, Yehovha u kombisiwa a lunghekele ku lwa ni valala vakwe. Kambe, Ezekiyele u vone Xikwembu xi rhendzeriwe hi nkwangulatilo—xikombiso xa ku rhula. (Genesa 9:13; Ezekiyele 1:28; Nhlavutelo 4:3) Kunene, Yehovha u ni moya wo rhula. Muapostola Yohane u tsale a ku: “Xikwembu i rirhandzu.” (1 Yohane 4:8) Timfanelo hinkwato ta Yehovha ti ringaniseriwa hi ndlela leyi hetisekeke. Xisweswo, hi ni lunghelo lerikulu ra ku tshinela eka Xikwembu xa matimba swinene, lexi nga ni rirhandzu!

1, 2. Xana Vaisrayele a va ri ekhombyeni rihi loko va nghena emananga ya Sinayi hi 1513 B.C.E., naswona Yehovha u va tiyisekise njhani?

VAISRAYELE a va ri ekhombyeni loko va ri karhi va nghena emananga ya Sinayi eku sunguleni ka lembe ra 1513 B.C.E. A va langutane ni riendzo ro chavisa, ro tsemakanya “emananga lamakulu, lama chavisaka, lama nga ni tinyoka leti nga ni vuxungu ni swipame.” (Deteronoma 8:15) A va ri ekhombyeni ro hlaseriwa hi matiko lama nga ni tihanyi. Yehovha hi yena a ngheniseke vanhu vakwe exiyin’weni lexi. Leswi a nga Xikwembu xa vona, xana u ta swi kota ku va sirhelela?

² Marito ya Yehovha lama nge: “Mi swi vonile leswi ndzi swi endleke eka Vaegipta, leswaku ndzi mi rhwala hi timpapa ta magama ndzi mi tisa eka mina,” a ma va tiyisa nhlana swinene. (Eksoda 19:4) Yehovha u va tsundzuxe leswaku u va kutsurile aEgipta, onge hiloko a tirhisa magama, ku va yisa endhawini leyi sirhelelekeke. Kambe ku ni swivangelo swin’wana leswi endlaka leswaku “timpapa ta magama” ti faneleka kahle ku fanekisela nsirhelelo wa Xikwembu.

3. Ha yini swi fanerile leswaku “timpapa ta magama” ti fanekisela nsirhelelo wa Xikwembu?

³ Timpapa ta gama letikulu ta matimba, a ri ti tirhiseli ku haha ntsena kambe ri ti tirhisela ni swin’wana. Loko dyambu ri hisa lerova vusokoti byi famba byi tlakuse ni makhwiri, gama leri nga ni mavondlo ri phurumula timpapa ta rona—leti nga ha fikaka eka timitara timbirhi hi ku leha—leswaku ri sirhelela swivondlwana swa rona eka dyambu leri vavulaka. Mikarhi yin’wana, ri funengeta mavondlo ya rona leswaku ri ma sirhelela eka xirhami. Hilaha gama ri hlayisaka vana va rona hakona, Yehovha u sirhelele tiko ra Israyele leri nga riki na ntokoto hi ndlela leyi fanaka. Leswi sweswi va nga emananga, vanhu vakwe va ta hambeta va kuma nsirhelelo endzhutini wa timpapa takwe ntsena loko va tshama va tshembekile. (Deteronoma 32:9-11; Pisalema 36:7) Kambe, xana na hina namuntlha hi nga rindzela leswaku Xikwembu xi hi sirhelela?

Xitshembiso Xa Nsirhelelo Wa Xikwembu

4, 5. Hikwalahokayini hi fanele hi tshemba xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku xi ta hi sirhelela?

⁴ Kunene Yehovha wa swi kota ku sirhelela malandza yakwe. I “Xikwembu xa Matimba Hinkwawo”—xithopo lexi kombisaka leswaku u ni matimba lama nga hluriwiki hi nchumu. (Genesa 17:1) Matimba ya Yehovha ma nga ka ma nga kavanyetiwi, ma fana ni gandlati ra matimba. Leswi a swi kotaka ku endla xin’wana ni xin’wana lexi a rhandzaka ku xi endla, hi nga ha vutisa, ‘Xana Yehovha wa swi rhandza ku tirhisa matimba yakwe leswaku a sirhelela vanhu vakwe?’

⁵ Hi ku kongoma, nhlamulo i ina! Yehovha wa hi tiyisekisa leswaku u ta va sirhelela vanhu vakwe. Pisalema 46:1 yi ri: “Xikwembu i vutumbelo ni matimba ya hina, Mpfuno lowu kumekaka hi ku hatlisa hi nkarhi wa maxangu.” Leswi xi nga Xikwembu “lexi nga hembiki,” hi nga xi tshemba xitshembiso xa xona xa leswaku xi ta hi sirhelela. (Tito 1:2) A hi kambisiseni swikombiso swin’wana leswi nga lo dla, erivaleni leswi Yehovha a swi tirhisaka ku hlamusela ndlela leyi a hi sirhelelaka ha yona.

6, 7. (a) Murisi wa le mikarhini ya Bibele a a ti sirhelela njhani tinyimpfu takwe? (b) Xana Bibele yi swi kombisa njhani leswaku Yehovha wa swi navela ku sirhelela ni ku khathalela tinyimpfu takwe?

⁶ Yehovha i Murisi wa hina, naswona hina “hi vanhu vakwe ni tinyimpfu ta madyelo yakwe.” (Pisalema 23:1; 100:3) A swi talanga swiharhi leswi nga swi kotiki ku tisirhelela ku fana ni tinyimpfu. Murisi wa le mikarhini ya Bibele a a fanele a va ni xivindzi leswaku a ta kota ku sirhelela tinyimpfu takwe eka tinghala, mahlolwa, tiberhe swin’we ni le ka makhamba. (1 Samuwele 17:34, 35; Yohane 10:12, 13) Kambe a ku ri ni mikarhi leyi ku sirhelela tinyimpfu a swi lava nkhathalelo lowukulu. Loko nyimpfu yi tswalela ekule ni tshanga, murisi la khathalelaka a a langutela nyimpfu yoleyo yi nga kotiki nchumu a tlhela a tlakula xinyimpfana a xi yisa etshangeni.

⁷ Leswi Yehovha a tifanisaka ni murisi, wa hi tiyisekisa leswaku wa swi navela hi mbilu hinkwayo ku hi sirhelela. (Ezekiyele 34:11-16) Tsundzuka nhlamuselo ya Yehovha leyi kumekaka eka Esaya 40:11, leyi ku buriweke ha yona eka Ndzima 2 ya buku leyi: “U ta risa ntlhambi wakwe ku fana ni murisi. U ta hlengeleta swinyimpfana hi voko rakwe, U ta swi veka exifuveni xakwe.” Xana swi tise ku yini leswaku xinyimpfana xi kumeka “exifuveni” xa murisi—engubyeni ya yena ya le handle? Xinyimpfana xi nga ha ya eka murisi, xi fika xi tlanga-tlanga enengeni wakwe. Hambiswiritano, i murisi loyi a faneleke a korhama, a tlakula xinyimpfana kutani a xi vukarha exifuveni. Mawaku xikombiso lexinene xa ku tiyimisela ka Murisi wa hina Lonkulu ku hi sirhelela!

8. (a) Xikwembu xi tshembisa ku sirhelela vamani, naswona Swivuriso 18:10 yi swi kombisa njhani? (b) I yini lexi lavekaka leswaku hi kuma vutumbelo evitweni ra Xikwembu?

⁸ Xitshembiso xa Xikwembu xa ku nyikela nsirhelelo, a hi xa vanhu hinkwavo—xi sirhelela ntsena lava va tshinelaka eka xona. Swivuriso 18:10 yi ri: “Vito ra Yehovha i xihondzo xo tiya. Lowo lulama u tsutsumela eka xona naswona u kuma nsirhelelo.” Emikarhini ya Bibele, mikarhi yin’wana swihondzo a swi akiwa enhoveni swi va tindhawu ta vutumbelo. Kambe, a ku ri vutihlamuleri bya loyi a nga ekhombyeni leswaku a balekela eswihondzweni swo tano leswaku a kuma vutumbelo. Swi tano na hi ku kuma vutumbelo evitweni ra Xikwembu. Leswi a swi vuli ntsena ku vitana vito ra Xikwembu; vito ra Xikwembu a ri na masalamusi. Xisweswo, hi fanele hi tiva ni ku tshemba N’wini wa vito rero kutani hi hanya hi ku pfumelelana ni milawu yakwe yo lulama. Yehovha u ni tintswalo hakunene, hikuva wa hi tiyisekisa leswaku loko hi hundzukela eka yena hi ripfumelo, u ta va xihondzo lexi hi sirhelelaka!

“Xikwembu Xa Hina . . . Xa Swi Kota Ku Hi Ponisa”

9. I yini swin’wana leswi Yehovha a swi endleke ku tlula ku sirhelela vanhu vakwe ntsena?

⁹ Yehovha a nga lo hi tshembisa ku hi sirhelela ntsena. Emikarhini ya Bibele, u swi kombise hi tindlela to hlamarisa leswaku wa swi kota ku ponisa vanhu vakwe. Hi nkarhi wa matimu ya Israyele, “voko” ra Yehovha ra matimba ri hambete ri hlula valala. (Eksoda 7:4) Kambe, Yehovha u tlhele a tirhisa matimba yakwe ya ku ponisa leswaku a sirhelela vanhu.

10, 11. Hi swihi swikombiso swa le Bibeleni leswi kombisaka ndlela leyi Yehovha a ma tirhiseke ha yona matimba ya yena leswaku a sirhelela vanhu?

¹⁰ Loko majaha manharhu ya Vaheveru, Xadraka, Mixaka na Abedinigo, va ale ku khinsamela xifaniso xa nsuku xa Hosi Nebukadnetsara, hosi leyi kariheke yi vule leswaku yi ta va hoxa ekheleni leri nga ni ndzilo lowu vavulaka. Nebukadnetsara, mufumi la nga ni matimba swinene emisaveni u va hlekurile a ku: “Xana xi kona xikwembu lexi nga mi ponisaka emavokweni ya mina?” (Daniyele 3:15) Majaha lawa manharhu a ma swi tshemba swinene leswaku Xikwembu xi na wona matimba ya ku ma sirhelela, kambe a ma enhleketanga leswaku swa boha xi ma sirhelela. Hikwalaho ka sweswo va hlamule va ku: “Loko ho hoxiwa ekheleni ra ndzilo, Xikwembu xa hina lexi hi xi gandzelaka xi ta hi ponisa.” (Daniyele 3:17) Kunene, hambileswi khele leri a ri hlanganyeteriwe ri hisa ku tlula ka nkombo, a swi fana ni loko ri nga hisi eka Xikwembu xa matimba hinkwawo. Xi va sirhelerile, naswona hosi yi boheke ku pfumela yi ku: “Hikuva a xi kona xikwembu xin’wana lexi xi kotaka ku ponisa ku fana ni lexi.” —Daniyele 3:29.

¹¹ Yehovha u tlhele a kombisa matimba yakwe yo hlamarisa loko a hundzisela vutomi bya N’wana wakwe la tswariweke a ri swakwe embelekweni wa wanhwana wa Muyuda loyi a vuriwaka Mariya. Ntsumi yi byele Mariya leswaku ‘u ta tika, a veleka n’wana wa jaha’. Ntsumi leyi yi hlamusele yi ku: “Moya lowo kwetsima wu ta va ehenhla ka wena, naswona matimba ya La Nge Henhlahenhla ma ta ku funengeta.” (Luka 1:31, 35) Swi tikomba onge N’wana wa Xikwembu a a fanele a sirheleriwa swinene. Xana xidyoho ni ku nga hetiseki ka manana loyi a nga munhu a swi ta thyakisa n’wana loyi a nga si velekiwaka? Xana Sathana a a ta swi kota ku vavisa kumbe ku dlaya N’wana loyi, A nga si velekiwa? Doo! Yehovha u vumbe makhumbi lama sirhelelaka eka Mariya leswaku ku nga vi na nchumu, ku nga hetiseki, matimba lama vavisaka, vanhu lava dlayaka hambi ku ri dimona rihi ni rihi, lexi nga ta vavisa n’wana la kulaka, ku sukela loko a tikiwa ku ya emahlweni. Yehovha u ye emahlweni a sirhelela Yesu evuntshweni byakwe. (Matewu 2:1-15) N’wana la rhandzekaka wa Xikwembu a a nga ta hlaseleka kukondza ku fika nkarhi lowu xi wu vekeke.

12. Ha yini Yehovha a sirhelele malandza man’wana yakwe hi singita emikarhini ya Bibele?

¹² Hikwalahokayini Yehovha a sirhelele malandza man’wana yakwe hi tindlela to hlamarisa? Mikarhi yo tala, Yehovha u sirhelele vanhu leswaku a ta sirhelela nchumu wo karhi wa nkoka swinene: ku nga ku hetiseka ka xikongomelo xakwe. Xikombiso, ku pona ka Yesu loko a ha ri xihlangi, a ku ri nchumu wa nkoka eku hetisekeni ka xikongomelo xa Xikwembu, naswona eku heteleleni a ku ta vuyerisa vanhu hinkwavo. Ku tsariwa ka swikombiso swo tala swa matimba yo sirhelela i xiyenge xa Matsalwa lama huhuteriweke, lama ‘tsaleriweke ku letela hina, leswaku hi ta va ni ntshembo hikwalaho ka ku tiyisela ka hina ni hikwalaho ka nchavelelo lowu humaka eMatsalweni.’ (Varhoma 15:4) Ina, swikombiso leswi swi tiyisa ripfumelo ra hina eka Xikwembu xa matimba hinkwawo. Kambe hi nga rindzela nsirhelelo wa njhani eka Xikwembu namuntlha?

Xana Xikwembu Xi Ta Hi Sirhelela Eka Nchumu Wun’wana Ni Wun’wana Wo Biha Sweswi?

13. Xana Yehovha wa boheka ku hi endlela masingita? Hlamusela.

¹³ Xitshembiso xa nsirhelelo wa Xikwembu a xi vuli swona leswaku Yehovha u boheka ku hi endlela masingita. Phela, Xikwembu xa hina a xi vuli leswaku a hi nge vi na swiphiqo emisaveni leyi sweswi. Malandza ya Yehovha yo tala lama tshembekaka ma langutana ni maxangu lamakulu, ku katsa vusweti, nyimpi, mavabyi ni rifu. Yesu u swi veke erivaleni eka vadyondzisiwa vakwe leswaku ha un’we un’we va nga ha dlayiwa hikwalaho ka ripfumelo ra vona. Hi yona mhaka leyi Yesu a vulavuleke ngopfu hi xilaveko xa ku tiyisela ku fika emakumu. (Matewu 24:9, 13) Loko Yehovha o tirhisa matimba yakwe ku hi kutsula hi ndlela ya singita exiyin’weni xin’wana ni xin’wana, a swi kanakanisi leswaku Sathana a a ta vula leswaku a hi tirheli Yehovha hileswi hi n’wi rhandzaka kambe hikwalaho ka leswi a hi sirhelelaka.—Yobo 1:9,10.

14. Hi swihi swikombiso leswi kombaka leswaku a hi mikarhi hinkwayo Yehovha a sirhelelaka malandza yakwe hinkwawo hi ndlela leyi fanaka?

¹⁴ Hambi ku ri emikarhini ya Bibele, Yehovha a nga ma tirhisanga matimba yakwe ya ku ponisa leswaku a sirhelela nandza un’wana ni un’wana wakwe leswaku a nga fi. Hi xikombiso, muapostola Yakobo u dlayiwe hi Heroda kwalomu ka 44 C.E.; kambe endzhakunyana ka kwalaho, Petro u kutsuriwile “evokweni ra Heroda.” (Mitirho 12:1-11) Naswona Yohane, makwavo wa Yakobo, u hanye malembe yo tala ku tlula Petro na Yakobo. Swi le rivaleni leswaku a hi fanelanga hi rindzela Xikwembu xa hina leswaku xi sirhelela malandza ya xona hinkwawo hi tindlela leti fanaka. Hi hala tlhelo, “nkarhi ni swiendlakalo leswi nga languteriwangiki” swa hi wela hinkwerhu. (Eklesiasta 9:11) Kutani, Yehovha u hi sirhelela njhani namuntlha?

Yehovha U Sirhelela Vutomi Bya Hina

15, 16. (a) Hi byihi vumbhoni lebyi nga kona bya leswaku Yehovha u sirhelela vagandzeri vakwe tanihi ntlawa? (b) Hikwalahokayini hi tiyiseka leswaku Yehovha u ta sirhelela malandza yakwe sweswi ni hi nkarhi wa “nhlomulo lowukulu”?

¹⁵ Xo sungula, ehleketa hi mhaka ya ku sirhelela vutomi bya hina. Leswi hi nga vagandzeri va Yehovha, hi nga rindzela leswaku a hi sirhelela tanihi ntlawa. Loko a swi nga ri tano, Sathana a a ta hi hlasela hi ku olova. Ehleketa hi leswi: Sathana, “mufumi wa misava leyi,” u lava ntsena ku herisa vugandzeri bya ntiyiso. (Yohane 12:31; Nhlavutelo 12:17) Tihulumendhe tin’wana leti nga ni matimba swinene emisaveni ti yirise ntirho wa hina wa ku chumayela naswona ti ringete ku hi herisa. Kambe, vanhu va Yehovha va tshame va tiyile naswona va ye emahlweni handle ko karhala! Ha yini matiko lama nga ni matimba ma tsandzekile ku herisa ntirho wa ntlawa lowu lowutsongo naswona lowu vonakaka wu nga sirhelelekanga wa Vakreste? Hikuva Yehovha u hi sirhelele hi timpapa takwe leta matimba!—Pisalema 17:7, 8.

¹⁶ Ku vuriwa yini hi ku hi sirhelela leswaku hi nga vavisiwi “enhlomulweni lowukulu” lowu taka? A hi fanelanga hi chava loko hi anakanya ndzoviso lowu Xikwembu xi nga ta wu tisa. Phela, “Yehovha wa swi kota ku va ponisa endzingweni vanhu lava n’wi gandzelaka hi mbilu hinkwayo, kambe lava nga lulamangiki wa va tshika leswaku va ta lovisiwa hi siku ra vuavanyisi.” (Nhlavutelo 7:14; 2 Petro 2:9) Hi nkarhi lowu fanaka, hi nga tiyiseka hi swilo swimbirhi mikarhi hinkwayo. Xo sungula, Yehovha a nge pfumeli leswaku malandza yakwe yo tshembeka ma herisiwa emisaveni. Xa vumbirhi, u ta hakela lava tshembekeke hi ku va nyika vutomi lebyi nga heriki emisaveni yakwe leyintshwa ya ku lulama—lava feke u ta va pfuxa. Malunghana ni lava va faka, a yi kona ndhawu leyi hlayisekeke ku tlula ku va emianakanyweni ya Xikwembu.—Yohane 5:28, 29.

17. Xana Yehovha u hi sirhelela njhani hi ku tirhisa Rito rakwe?

¹⁷ Ni sweswi, Yehovha wa hi kongomisa hi “rito” rakwe leri hanyaka, leri nga ni nsusumeto lowukulu wa ku tshungula timbilu ni ku kondletela vutomi. (Vaheveru 4:12) Hi ku landzela milawu yakwe, hi nga ha sirheleleka hi ndlela yo karhi leswaku hi nga vaviseki. Esaya 48:17 yi ri: “Mina Yehovha, . . . Loyi a ku dyondziselaka ku ku pfuna.” Handle ko kanakana, ku hanya hi ku landza Rito ra Xikwembu swi nga antswisa rihanyo ra hina ni ku lehisa vutomi bya hina. Hi xikombiso, leswi hi tirhisaka xitsundzuxo xa Bibele xa ku balekela ku tikhoma ko biha hi swa masangu ni ku tibasisa eka swilo hinkwaswo, hi papalata mikhuva leyi nga basangiki ni swiendlo leswi onhaka vutomi bya vanhu lava nga chaviki Xikwembu. (Mitirho 15:29; 2 Vakorinto 7:1) Ha khensa hikwalaho ka ndlela leyi Yehovha a hi sirhelelaka hayona hi ku tirhisa Rito rakwe!

Yehovha U Sirhelela Vuxaka Bya Hina Na Yena

18. Yehovha u byi sirhelela njhani vuxaka bya hina na yena?

¹⁸ Xa nkoka ngopfu, Yehovha u sirhelela vuxaka bya hina na yena. U endla tano hi ku hi nyika hinkwaswo leswi hi swi lavaka leswaku hi kota ku tiyisela maxangu, ni ku hlayisa vuxaka bya hina na yena. Hikwalaho, Yehovha u teka goza leswaku a sirhelela vutomi, ku nga ri swa nkarhinyana, kambe hilaha ku nga heriki. Hi swihi swilo swin’wana leswi Xikwembu xi hi nyikaka swona leswaku hi tshama hi ri vanghana va xona?

19. Xana moya wa Yehovha wu hi pfuna njhani leswaku hi kota ku langutana ni swiphiqo?

¹⁹ Yehovha i “Mutwi wa xikhongelo.” (Pisalema 65:2) Loko hi vona onge swa hi tikela ku langutana ni swiphiqo swa hina, hi ta titwa hi antswa loko hi phofulela Yehovha ndlela leyi hi titwaka hayona. (Vafilipiya 4:6, 7) Yehovha a nga tirhisi masingita leswaku a tlhantlha swiphiqo leswi hi nga na swona, kambe a nga hlamula swikhongelo swa hina, hi ku hi nyika vutlhari byo langutana na swona. (Yakobo 1:5, 6) Ku tlula kwalaho, Yehovha u va nyika moya lowo kwetsima lava va wu kombelaka eka yena. (Luka 11:13) Moya wolowo wa matimba wu nga hi pfuna leswaku hi kota ku langutana ni ndzingo ni xiphiqo xin’wana ni xin’wana. Wu nga hi nyika “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke” ya ku tiyisela kukondza Yehovha a susa swiphiqo hinkwaswo leswi hi karhataka, emisaveni leyintshwa leyi nga kwala nyongeni.—2 Vakorinto 4:7.

20. Xana Yehovha a nga ma kombisa njhani matimba ya yena yo sirhelela hi ku tirhisa vamakwerhu?

²⁰ Mikarhi yin’wana, hi nga kuma matimba lama sirhelelaka ya Yehovha eka vamakwerhu. Yehovha u kokele “vamakwerhu hinkwavo” enhlanganweni wakwe. (1 Petro 2:17; Yohane 6:44) Eka rirhandzu rero ra vumakwerhu, hi vona vumbhoni bya matimba ya moya lowo kwetsima wa Xikwembu lowu susumeteleka vanhu ku endla leswinene. Moya wolowo wu hi pfuna ku va ni vumunhu lebyinene byo—fana ni rirhandzu, musa ni vunene. (Vagalatiya 5:22, 23) Hikwalaho, loko hi tshikilelekile ivi makwerhu wo karhi a susumeteleka ku hi nyika xikhutazo kumbe a hi chavelela hi marito lama hi ma lavaka, hi nga ha khensa Yehovha hi mpfuno wolowo.

21. (a) Hi swihi swakudya swa moya leswi fikaka hi nkarhi leswi Yehovha a hi nyikaka swona hi ku tirhisa “nandza wo tshembeka ni wo tlhariha”? (b) Xana hi vuyeriwa njhani eka malunghiselelo lawa Yehovha a ma tirhisaka leswaku a hi sirhelela?

²¹ Yehovha u hi nyika swin’wana leswaku a hi sirhelela: swakudya swa moya leswi fikaka hi nkarhi. Leswaku a hi pfuna hi kuma matimba eRitweni rakwe, Yehovha u lerise “nandza wo tshembeka ni wo tlhariha” leswaku a lunghiselela swakudya swa moya. Nandza wo tshembeka u tirhisa tibuku, ku katsa ni timagazini ta Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka!, swin’we ni website ya hina ya jw.org, tinhlengeletano ta vandlha, tinhlengeletano ta miganga ni ta swifundzha ku hi phamela “swakudya hi nkarhi lowu faneleke,” swakudya leswi hi swi lavaka, hi nkarhi lowu hi swi lavaka ha wona. (Matewu 24:45) Xana u tshame u twa swin’wana eminhlanganweni ya Vukreste—eka nhlamulo, nkulumo leyi nyikeriweke hambi ku ri exikhongelweni—leswi ku nyikeke matimba ni xikhutazo lexi a wu xi lava? Xana vutomi bya wena byi tshame byi khumbiwa hi xihloko xo karhi lexi kandziyisiweke eka timagazini leti? Tsundzuka, Yehovha u endla malunghiselelo lawa hinkwawo leswaku a sirhelela vuxaka bya hina na yena.

22. Mikarhi hinkwayo Yehovha u ma tirhisa njhani matimba yakwe, naswona hikwalahokayini ndlela leyi a ma tirhisaka hayona yi hi vuyerisa?

²² Yehovha i xitlhangu “eka hinkwavo lava tumbelaka eka yena.” (Pisalema 18:30) Ha swi tiva leswaku Yehovha a nga tirhisi matimba yakwe ku hi sirhelela eka maxangu hinkwavo lawa hi langutanaka na wona namuntlha. Kambe, mikarhi hinkwayo wa ma tirhisa matimba yakwe ya ku sirhelela leswaku a hetisisa xikongomelo xakwe. Eku heteleleni, nsirhelelo wo tano wu pfuna vanhu vakwe. Loko hi tshinela eka Yehovha naswona hi tshama erirhandzwini rakwe, u ta hi nyika vutomi lebyi nga heriki. Loko hi ri karhi hi anakanya hi vutomi lebyi nga heriki, hi ta swi kota ku languta maxangu ma ri ku xaniseka ka ‘nkarhinyana naswona ma nga tiki’—2 Vakorinto 4:17.

1, 2. Hi swihi swilo leswi nga hi lahlekelaka namuntlha naswona leswi swi hi endla hi titwa njhani?

XIHLANGI xi fayekeriwa ni ku lahlekeriwa hi thoyi leyi xi yi rhandzaka ngopfu ivi xi sungula ku rila. Ndlela leyi xi rilaka ha yona yi ku vangela gome! Kambe, xana u tshama u vona ndlela leyi xikandza xa xihlangi xi langutekaka ha yona loko mutswari a xi kumela thoyi leyi a yi lahlekile? Eka mutswari swi nga ha olova ku kuma thoyi kumbe ku yi lunghisa. Kambe xihlangi a xa ha tikoti hi ntsako. Leswi a swi vonaka swi fambele makumu swi kumekile!

² Yehovha, Mutswari lonene, u ni matimba yo vuyisa leswi vana vakwe va laha misaveni va vonaka onge swi lahlekele makumu. Laha a hi vulavuli hi tithoyi ta xiviri. Eka “mikarhi yo nonon’hwa leyi swi tikaka ku hanya eka yona,” hi lahlekeriwa hi swilo swa nkoka swinene. (2 Timotiya 3:1-5) Swilo swo tala leswi vanhu va swi tekaka swi ri swa nkoka swi vonaka swi ri ekhombyeni mikarhi hinkwayo, hi nga ha lahlekeriwa hi yindlu, nhundzu, ntirho, hambi ku ri rihanyo ra hina. Hi nga ha titwa hi hele matimba loko hi ehleketa hi ku onhiwa ka mbangu loku vangelaka ku herisiwa ka tinxaka ta swiharhi ni swimilana swo tala. Hambiswiritano, a xi kona lexi hi vangelaka gome ku fana ni ku feriwa hi munhu loyi hi n’wi rhandzaka. Ku tiva ntsena leswaku u lahlekeriwile, swi nga ya swi ku heta matimba.—2 Samuwele 18:33.

3. Hi rihi rungula leri hi chavelelaka leri nga eka Mitirho 3:21 naswona Yehovha u ta swi endla njhani leswaku swi hetiseka?

³ Ha chaveleleka loko hi dyondza hi matimba ya Yehovha yo pfuxeta! Hilaha hi nga ta vona hakona, ku ni swilo swinyingi leswi Xikwembu xi nga ta tlhela xi swi nyika vana va xona va laha misaveni. Entiyisweni, Bibele yi kombisa leswaku xikongomelo xa Yehovha i “ku pfuxeta swilo hinkwaswo.” (Mitirho 3:21) Leswaku a hetisisa sweswo, Yehovha u ta tirhisa Mfumo wa Mesiya, lowu eka wona ku fumaka N’wana wa yena, Yesu Kreste. Swiendlakalo swi kombisa leswaku Mfumo lowu wu sungule ku fuma etilweni hi 1914.a (Matewu 24:3-14) Ku ta pfuxetiwa yini? A hi kambisiseni yin’wana ya mitirho leyikulu ya ku pfuxeta ya Yehovha. Wun’wana wa yona se ha wu vona naswona ha vuyeriwa hi wona. Yin’wana yi ta hlanganisa swilo swo tala enkarhini lowu taka.

Ku Pfuxetiwa Ka Vugandzeri Byo Tenga

4, 5. Ku endleke yini eka vanhu va Xikwembu hi 607 B.C.E. naswona Yehovha u va tshembise yini?

⁴ Leswi ana se Yehovha a swi pfuxeteke i vugandzeri byo tenga. Leswaku hi twisisa leswi sweswo swi vulaka swona, a hi kambisiseni matimu ya mfumo wa Yuda. Loko hi ri karhi hi endla sweswo, hi ta vona ndlela leyi Yehovha a ma tirhisaka ha yona matimba yo pfuxeta.—Varhoma 15:4.

⁵ Wa nga anakanya ndlela leyi Vayuda vo tshembeka va titweke ha yona loko Yerusalema a lovisiwa hi 607 B.C.E. Muti wa vona lowu rhandzekaka wu lovisiwile, naswona makhumbi ya wona ma mbundzumuxiwile. Xo biha ku tlurisa, tempele yo kwetsima leyi akiweke hi Solomoni, ku nga xivindzi xa vugandzeri byo tenga bya Yehovha emisaveni hinkwayo, yi sale yi ri rhumbi. (Pisalema 79:1) Lava poneke va yisiwe evuhlongeni eBabilona, va siya tiko ra rikwavo, ri sala ri ri marhumbi lama ku tshamaka swiharhi swa nhova eka wona. (Yeremiya 9:11) Eka vanhu a swi tikomba ri lovele makumu. (Pisalema 137:1) Kambe Yehovha u vulavule ka ha ri emahlweni hi ta ndzoviso lowu, a tlhela a tshembisa leswaku tiko leri a ri ta tlhela ri pfuxiwa.

6-8. (a) Xana i mhaka yihi leyi humelelaka ngopfu ematsalweni ya vaprofeta va Vaheveru, naswona vuprofeta byebyo byi hetiseke njhani ro sungula? (b) Emikarhini ya manguva lawa, xana vuprofeta byo tala byo pfuxeta byi hetiseke njhani eka vanhu va Xikwembu?

⁶ Entiyisweni, ku vuyeteriwa a ku ri mhaka leyi humelelaka ngopfu ematsalweni ya vaprofeta va Vaheveru.b Hi ku tirhisa vona, Yehovha u tshembise leswaku tiko leri u ta ri tlherisela exiyin’weni xa rona, ri va ni vaaki, ri va leri noneke, leri sirheleriweke eka swivandzana swa nhova naswona a ri nge he hlaseriwi hi valala. Tiko ra vona leri tlheleleke exiyin’weni xa rona u ri vule paradeyisi ya xiviri! (Esaya 65:25; Ezekiyele 34:25; 36:35) Ku tlula kwalaho, a ku ta pfuxetiwa vugandzeri byo tenga, naswona tempele a yi ta akiwa hi vuntshwa. (Mikiya 4:1-5) Vuprofeta lebyi byi nyike Vayuda ntshembo, byi va pfuna leswaku va tiyisela vuhlonga eBabilona ku ringana malembe ya 70.

⁷ Nkarhi wa ku pfuxetiwa wu kale wu fika. Loko va tshunxiwile eBabilona, Vayuda va tlhelele eYerusalema va fika va pfuxeta tempele ya Yehovha. (Ezra 1:1, 2) Ntsendze loko va namarhela vugandzeri byo tenga, Yehovha a a ta va katekisa a tlhela a endla tiko ra vona ri nona ri tlhela ri tsaka. A a va sirhelela eka valala ni le ka swiharhi swa nhova leswi nga ni makume ya malembe swi ri karhi swi tshama etikweni ra vona. Wa nga vona ndlela leyi va faneleke va tsake ha yona hikwalaho ka matimba ya Yehovha yo pfuxeta! Kambe, swiendlakalo sweswo a swo va masungulo ya ku hetiseka kutsongo ka vuprofeta bya ku vuyeteriwa. Ku hetiseka lokukulu a ku ta endleka “emikarhini ya makumu,” ku nga nkarhi lowu hi hanyaka eka wona, lowu eka wona Yesu, ku nga N’wana wa Davhida loyi a tshembiweke, a a ta sungula ku fuma tanihi Hosi ya Mfumo wa Xikwembu.—Esaya 2:2-4; 9:6, 7.

⁸ Endzhakunyana ka loko Yesu a vekiwe exiluvelweni eMfun’weni wa le tilweni hi 1914, u sungule ku pfuna vanhu va Xikwembu leswaku va tlhela va gandzela Yehovha hi ndlela leyi faneleke. Hilaha Korexe nhenha ya Muperesiya yi ntshunxeke masalela ya Vayuda hakona eBabilona hi 537 B.C.E., Yesu u ntshunxe masalela ya Vayuda va moya—valandzeri vakwe—eka nkucetelo wa “Babilona Lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. (Nhlavutelo 18:1-5; Varhoma 2:29) Ku sukela hi 1919 ku ya emahlweni, vugandzeri byo tenga byi tlheriseriwe endhawini ya byona leyi faneleke, evuton’wini bya Vakreste va xiviri. (Malakiya 3:1-5) Ku sukela kwalaho, vanhu va Yehovha va n’wi gandzele etempeleni ya yena ya moya leyi basisiweke—ku nga lunghiselelo ra Xikwembu ra vugandzeri byo tenga. Ha yini leswi swi ri swa nkoka eka hina namuntlha?

Ku Pfuxetiwa Ka Vuxaka Bya Hina Ni Xikwembu—Hikwalahokayini Ku Ri Ka Nkoka

9. Endzhaku ka loko vaapostola va file, xana tikereke ta Vujagana ti endle yini hi vugandzeri bya Xikwembu, kambe Yehovha u endle yini esikwini ra hina?

⁹ Anakanya hi langutelo leri a ri ri kona khale. Vakreste va le mikarhini ya vaapostola va tiphine hi mikateko yo tala ya ku va ni vuxaka ni Xikwembu. Kambe Yesu ni vaapostola va vule ka ha ri emahlweni leswaku vugandzeri bya ntiyiso a byi ta thyakisiwa ni ku nyamalala. (Matewu 13:24-30; Mitirho 20:29, 30) Loko nkarhi wa vaapostola wu herile, ku pfumbuke Vujagana. Vafundhisi va byona va teke tidyondzo ni swiendlo swa vuhedeni. Va tlhele va endla leswaku swi nga koteki ku tshinela eka Xikwembu, va xi hlamusela tanihi Vunharhuun’we lebyi nga twisisekiki ni ku dyondzisa vanhu ku vula swidyoho swa vona eka vaprista ni ku khongela Mariya ni “vakwetsimi” vo hambanahambana ematshan’weni yo khongela Yehovha. Sweswi, endzhaku ka madzana ya malembe ya vukanganyisi byebyo, xana Yehovha u endle yini? Exikarhi ka misava leyi ya namuntlha—leyi taleriweke hi vuxisi lebyi nga eka vukhongeri naswona yi thyakisiweke hi swiendlo leswi nga fambisaniki ni Xikwembu—u nghenelerile kutani a pfuxeta vugandzeri byo tenga! Handle ko hundzeleta hi nga vula leswaku ku pfuxetiwa loku i xin’wana xa swilo swa nkoka leswi endlekaka enkarhini wa hina.

10, 11. (a) Hi swihi swilo swimbirhi leswi paradeyisi yo fanekisela yi katsaka swona, naswona wena u khumbeka njhani? (b) Xana i vanhu va njhani lava Yehovha a va hlengeleteke eparadeyisini yo fanekisela, naswona va ta va ni nkateko wo vona yini?

¹⁰ Hikwalaho Vakreste va ntiyiso namuntlha va tsakela paradeyisi yo fanekisela leyi Yehovha a yaka emahlweni a yi sasekisa swinene. Xana paradeyisi leyi yi katsa yini? Ngopfungopfu yi katsa swilo swimbirhi. Xo sungula i vugandzeri byo tenga bya Xikwembu xa ntiyiso, Yehovha. U hi katekise hi vugandzeri lebyi nga riki na mavunwa naswona byi nga soholotiwangiki hi vukhongeri bya mavunwa. U hi katekise hi swakudya leswi akaka vuxaka bya hina ni Xikwembu. Leswi swi hi pfuna ku dyondza hi Tata wa hina wa le tilweni, hi n’wi tsakisa ni ku tshinela eka yena. (Yohane 4:24) Mhaka ya vumbirhi ya paradeyisi yo fanekisela yi vulavula hi vanhu. Hilaha Esaya a profeteke hakona, “emikarhini ya makumu,” Yehovha u dyondzise vagandzeri va yena tindlela ta ku hanya hi ku rhula. U herise tinyimpi exikarhi ka hina. Hambileswi hi nga hetisekangiki, u hi pfuna ku ambala “vumunhu lebyintshwa.” U katekisa matshalatshala ya hina hi moya wa yena wo kwetsima, lowu humesaka mihandzu leyinene eka hina. (Vaefesa 4:22-24; Vagalatiya 5:22, 23) Loko u hanya hi ku pfumelelana ni moya wa Xikwembu, kunene u xiphemu xa paradeyisi yo fanekisela.

¹¹ Yehovha u tise vanhu lava a va rhandzaka eparadeyisini leyi yo fanekisela, lava n’wi rhandzaka, lava rhandzaka ku rhula ni lava “tikarhatelaka ku va ni vuxaka ni Xikwembu.” (Matewu 5:3) Volavo i vanhu lava nga ta va ni nkateko wo vona ku pfuxetiwa lokukulu—ka vanhu ni ka misava hinkwayo.

“Vona, Ndzi Endla Swilo Hinkwaswo Swi Va Leswintshwa.”

12, 13. (a) Hikwalahokayini vuprofeta bya ku pfuxetiwa bya ha fanele byi hetiseka hi ndlela ya xiviri? (b) Hi xihi xikongomelo xa Yehovha hi misava hilaha xi hlamuseriweke hakona aEdeni, naswona hikwalahokayini leswi swi hi nyika ntshembo mayelana ni nkarhi lowu taka?

¹² Vuprofeta byo tala lebyi vulavulaka hi ku pfuxetiwa, a byi vulavuli hi ku pfuxetiwa ko fanekisela ntsena. Hi xikombiso, Esaya u tsale hi nkarhi lowu vavabyi, lava khwitaka, lavofemahlo ni lava nga twiki va nga ta hanyisiwa ha wona, naswona rifu ri ta miteriwa makumu. (Esaya 25:8; 35:1-7) Switshembiso sweswo a swi hetisekanga hi ku kongoma eIsrayele wa khale. Hambileswi se hi voneke ku hetiseka ka switshembiso leswi hi ndlela yo fanekisela esikwini ra hina, ha tiyiseka leswaku enkarhini lowu taka, swi ta hetiseka hi xiviri, naswona hi ndlela leyi hlamarisaka. Hi swi tivisa ku yini?

¹³ Le ndzhaku aEdeni Yehovha u xi veke erivaleni xikongomelo xa yena mayelana ni misava leyi: A yi fanele yi akiwa hi ndyangu wa vanhu lava tsakeke, lava nga ni rihanyo lerinene ni vun’we. Vavanuna ni vavasati a va fanele va khathalela misava ni swivumbiwa hinkwaswo leswi nga eka yona, leswaku va endla pulanete hinkwayo yi va paradeyisi. (Genesa 1:28) Sweswo swi hambane ekule ni leswi Yehovha a a lava swona. Hambiswiritano, hi nga tiyiseka leswaku swikongomelo swa Yehovha a swi nge siveriwi hi nchumu. (Esaya 55:10, 11) Yesu, Mesiya la nga Hosi leyi vekiweke hi Yehovha, u ta tisa Paradeyisi ya misava hinkwayo.—Luka 23:43.

14, 15. (a) Yehovha u ta swi endla njhani “swilo hinkwaswo swi va leswintshwa”? (b) Xana vutomi byi ta va njhani eParadeyisini, naswona i yini lexi ku tsakisaka ngopfu hi yona?

¹⁴ Anakanya se u vona misava hinkwayo yi hundzuriwe Paradeyisi! Loko a vulavula hi nkarhi wolowo, Yehovha u te: “Vona, ndzi endla swilo hinkwaswo swi va leswintshwa.” (Nhlavutelo 21:5) Ehleketa hi leswi sweswo swi nga ta vula swona. Loko Yehovha a hetile ku tirhisa matimba ya yena yo lovisa misava leyi yo biha ya khale, ku ta sala “matilo lamantshwa ni misava leyintshwa.” Leswi swi vula leswaku hulumendhe leyintshwa yi ta fuma yi ri etilweni ehenhla ka misava leyintshwa leyi nga ni vanhu lava rhandzaka Yehovha ni lava endlaka ku rhandza ka yena. (2 Petro 3:13) Sathana ni madimona yakwe, a va nge he vi ni matimba yo endla nchumu. (Nhlavutelo 20:3) Ku ta va ro sungula endzhaku ka magidi ya malembe, leswaku vanhu va ntshunxiwa eka nkucetelo wolowo wo homboloka, wa rivengo ni lowu onhaka. A swi kanakanisi leswaku a hi nge tikoti hi ntsako hikwalaho ka ntshunxeko lowu hi nga ta va hi ri na wona.

¹⁵ Eku heteleleni, hi ta kota ku khathalela pulanete leyi yo xonga hilaha a swi fanele swi ve hakona eku sunguleni. Misava yi ni matimba ya ku tipfuxeta hi yoxe. Mativa ni milambu leswi thyakisiweke swi nga tibasisa hi swoxe loko leswi swi swi thyakisaka swi susiwile; tindhawu leti onhiweke hi nyimpi ti nga hlakarhela loko ko herisiwa nyimpi. Mawaku ntsako lowu nga ta va kona loko hi tirha hi ku pfumelelana ni milawu ya ntumbuluko ya misava, hi pfuneta ku yi hundzula yi fana ni ntanga, pulanete hinkwayo yi va Edeni leyi nga ni tinxakaxaka ta leswi hanyaka! Ematshan’weni yo herisa tinxakaxaka ta swiharhi ni swimilana, munhu u ta va ni ku rhula ni ntumbuluko hinkwawo lowu nga emisaveni. Hambi ku ri vana, a xi kona xiharhi lexi va nga ta xi chava.—Esaya 9:6, 7; 11:1-9.

16. EParadeyisini, i ku pfuxetiwa kwihi loku nga ta vuyerisa munhu un’wana ni un’wana wo tshembeka?

¹⁶ Na hina vanhu hi ta tsakela ku hlakarhela. Endzhaku ka Armagedoni, lava poneke va ta vona vanhu lava hanyisiwaka hi singita emisaveni hinkwayo. Hilaha a endleke hakona loko a ri laha misaveni, Yesu u ta tirhisa matimba ya yena lawa Xikwembu xi n’wi nyikeke wona leswaku a hanyisa lavofemahlo, lava nga twiki, lava lamaleke ni lava vabyaka. (Matewu 15:30) Lava dyuhaleke va ta tlhela va kuma matimba lamantshwa ni rihanyo lerinene. (Yobo 33:25) Ku khwanyana ka nhlonge ku ta nyamalala, swirho swi ta oloriwa ni misiha yi ta tiyelela. Vanhu hinkwavo lavo tshembeka va ta swi twa leswaku xidyoho ni ku nga hetiseki swi ya swi nyamalala hakatsongotsongo. Mawaku ndlela leyi hi nga ta khensa Yehovha Xikwembu ha yona, hikwalaho ka matimba ya yena lama hlamarisaka yo pfuxeta! Sweswi a hi xiyeni mhaka leyi ngopfungopfu yi kokaka rinoko mayelana ni nkarhi wa ku pfuxetiwa loku tsakisaka.

Ku Pfuxiwa Ka Lava Feke

17, 18. (a) Hikwalahokayini Yesu a tshinye Vasaduki? (b) Hi swihi swiyimo leswi endleke leswaku Eliya a kombela Yehovha a pfuxa xifanyetana?

¹⁷ Emikarhini ya vaapostola, varhangeri van’wana va vukhongeri lava vuriwaka Vasaduki, a va nga pfumeli eka ku pfuxiwa ka vafi. Yesu u va tshinye hi marito lama nge: “Ma hoxisa, hikuva a mi ma tivi Matsalwa hambi ku ri matimba ya Xikwembu.” (Matewu 22:29) Ina, Matsalwa ma paluxa leswaku Yehovha u ni matimba yo pfuxeta. U ta swi endlisa ku yini sweswo?

¹⁸ Anakanya hi leswi endlekeke esikwini ra Eliya. Noni a a yi tlakule ntsumbu wa n’wana wa yona wo sungula ni wo hetelela. Xifanyetana xa yona a a xi file. Muprofeta Eliya loyi a a endzele noni swa nkarhinyana, swi nga ha endleka leswaku a a chuhile. Eku sunguleni u pfune n’wana loyi leswaku a nga fi hi ndlala. Swi nga ha endleka leswaku Eliya a tolovelane ngopfu ni xifanyetana lexi. Mana wa xona a a ri ni gome. Xifanyetana lexi a xi n’wi sula mihloti yo feriwa hi nuna. Swi nga endleka leswaku a a ri ni ntshembo wa leswaku xi ta n’wi wundla loko se a dyuhele. Hikwalaho ka gome, noni a yi ehleketa leswaku yi le ku xupuriweni hikwalaho ka swidyoho swa yona swa nkarhi lowu hundzeke. Eliya a nga swi kotanga ku tiyiselela nhlomulo lowu. U teke ntsumbu emavokweni ya noni, a wu yisa kamareni ra yena, kutani a kombela Yehovha Xikwembu leswaku a pfuxa n’wana loyi.—1 Tihosi 17:8-21.

19, 20. (a) Abrahama u swi kombise njhani leswaku u ni ripfumelo eka matimba ya Yehovha yo pfuxeta, naswona ripfumelo ro tano a ri sekeriwe eka yini? (b) Xana Yehovha u n’wi hakele njhani Eliya hikwalaho ka ripfumelo rakwe?

¹⁹ Eliya a nga ri munhu wo sungula ku tshemba leswaku vafi va ta pfuxiwa. Eka malembe yo tala lama hundzeke, Abrahama a a tshemba leswaku Yehovha u na wona matimba yo pfuxa vafi, naswona a a ri ni xivangelo lexi twalaka xo tshemba sweswo. Loko Abrahama a ri ni malembe ya 100 naswona Sara a ri na 90, Yehovha u hlakarherise swirho swa vona swo veleka, hi singita u endle leswaku Sara a veleka n’wana wa mufana. (Genesa 17:17; 21:2, 3) Endzhakunyana loko n’wana se a kurile, Yehovha u kombele Abrahama leswaku a endla gandzelo hi n’wana wa yena. Abrahama u kombise ripfumelo, a a ri ni ntshembo wa leswaku Yehovha u ta pfuxa n’wana wa yena Isaka la rhandzekaka. (Vaheveru 11:17-19) Ripfumelo ro tano lerikulu ri swi kombisa kahle leswaku hikwalahokayini Abrahama, loko a nga si tlhandlukela entshaveni ku ya endla gandzelo hi n’wana wa yena, a tiyisekise malandza ya yena leswaku yena na Isaka a va ta vuya swin’we.—Genesa 22:5.

²⁰ Yehovha u tshike Isaka a hanya, kutani a ku nga ri na xilaveko xa leswaku a pfuxiwa enkarhini wolowo. Hambiswiritano, emhakeni ya Eliya n’wana wa noni ana se a file—kambe a ku nga ri khale a file. Yehovha u hakele ripfumelo ra muprofeta hi ku pfuxa n’wana! Hiloko Eliya a teka n’wana a n’wi yisa eka mana wakwe, a vula marito lawa lama nga rivalekiki, a ku: “Vona, n’wana wa wena wa hanya.”—1 Tihosi 17:22-24.

21, 22. (a) A ku ri xihi xikongomelo xa ku tsariwa ka timhaka ta ku pfuxiwa ka vafi eMatsalweni? (b) Xana ntirho wa ku pfuxiwa ka vafi eParadeyisini wu ta va wukulu ku fikela kwihi, naswona va ta pfuxiwa hi mani?

²¹ Xisweswo i ro sungula eBibeleni, hi vona Yehovha a tirhisa matimba ya yena yo pfuxa vanhu. Endzhakunyana Yehovha u nyike Eliya, Yesu, Pawulo na Petro matimba yo pfuxa lava feke. Ina, lava va pfuxiweke va hetelele va file. Hambiswiritano, timhaka teto ta le Bibeleni ti hi kombisa swilo swo hlamarisa leswi swi nga ta endleka enkarhini lowu taka.

²² EParadeyisini, Yesu u ta hetisisa ntirho wa yena wa ku ‘pfuxa vafi ni ku tlhela a va nyika vutomi.’ (Yohane 11:25) U ta pfuxa vanhu va timiliyoni ta ntsandzavahlayi, a va nyika nkarhi wo hanya hilaha ku nga heriki emisaveni ya Paradeyisi. (Yohane 5:28, 29) Anakanya hi ku hlangana ka vanghana lava rhandzanaka ni maxaka, lava ku nga khale va hambanisiwe hi rifu, va ri karhi va vukarhana, ku twala swikhiyana swa ntsako! Vanhu hinkwavo va ta dzunisa Yehovha hikwalaho ka matimba ya yena yo pfuxeta.

23. Hi xihi xikombiso lexikulu swinene xa matimba ya Yehovha, naswona xi wu tiyisa njhani ntshembo wa hina mayelana ni nkarhi lowu taka?

²³ Yehovha u nyikele xitiyisekiso xa leswaku ntshembo wolowo wu tiyile. U nyikele xikombiso lexikulu swinene xa matimba ya yena, hi ku pfuxa N’wana wakwe Yesu, a va xivumbiwa xa moya lexi nga ni matimba, a va ni xikhundla lexi landzelaka xa Yehovha. Yesu la pfuxiweke u voniwe hi madzanadzana ya vanhu. (1 Vakorinto 15:5, 6) Hambi ku ri lava a va kanakana, vumbhoni byebyo byi fanele byi va enerisile. Yehovha u ni matimba yo pfuxa lava feke.

24. Hikwalaho ka yini hi nga tiyisekaka leswaku Yehovha u ta va pfuxa lava feke, naswona i ntshembo wihi lowu un’wana ni un’wana wa hina a faneleke a anakanya ha wona?

²⁴ Yehovha a ngo va na matimba yo pfuxa vafi ntsena, kambe wa swi tsakela ku va pfuxa. Yobo, wanuna wo tshembeka u huhuteriwe ku vula leswaku kahlekahle, Yehovha u navela ku pfuxa vafi. (Yobo 14:15) Xana sweswo a swi ku endli u rhandza Xikwembu, lexi xi tiyimiseleke ku tirhisa matimba ya xona yo pfuxeta hi ndlela yoleyo ya rirhandzu? Nakambe tsundzuka leswaku ku pfuxiwa ka vafi hi wun’wana wa mitirho leyikulu leyi Yehovha a nga ta yi endla enkarhini lowu taka. Loko u ri karhi u tshinela eka yena, mikarhi hinkwayo anakanya hi ntshembo wa risima, wa leswaku na wena siku rin’wana u ta swi vona loko Yehovha a “endla swilo hinkwaswo swi va leswintshwa.”—Nhlavutelo 21:5.

1-3. (a) Hi wihi nchumu wo chavisa lowu vadyondzisiwa va langutaneke na wona eLwandle ra Galeliya naswona Yesu u endle yini? (b) Hikwalahokayini muapostola Pawulo a vule leswaku “Kreste i matimba ya Xikwembu”?

VADYONDZISIWA a va chuhe ngopfu. A va tluta va tsemakanya Lwandle ra Galeliya loko hi xitshuketa ku sungula xidzedze. A swi kanakanisi leswaku va tshame va hlangana ni swidzedze eka tiva leri—phela, van’wana va vona a va ri vamathwarivona eku phaseni ka tinhlampfi.a (Matewu 4:18, 19) Kambe lexi a ku ri “xidzedze,” kutani hi ku hatlisa xi dunga lwandle ri kariha swinene. Vavanuna lava va dodombisane ni xikepe lexi va ringeta ku xi kongomisa, kambe xidzedze a xi nga lavi ku twa nchumu. Magandlati lamakulu ma ‘ba xikepe,’ kutani xi sungula ku tala hi mati. Hambileswi a va pfilunganyekile, Yesu a a yile hi vurhongo encileni wa xikepe, a a karhele endzhaku ko dyondzisa mitshungu. Hikwalaho ko chava ku fa, vadyondzisiwa va n’wi pfuxa, va n’wi kombela va ku: “Hosi, hi ponise, ha lova!”—Marka 4:35-38; Matewu 8:23-25.

² Yesu a a nga chavi. U holovele moya ni lwandle hi ku tiyiseka a ku: “Miyela! U ku whii!” Hiloko moya ni lwandle swi ku whii—xidzedze xi hela, magandlati ma nyamalala, “ku va ni ku rhula lokukulu.” Kutani vadyondzisiwa va sungula ku chava ku tlula mpimo. Va hlevetela va ku, “kahlekahle i mani munhu loyi?” Kunene, i munhu wa njhani wo kota ku holovela bubutsa ni lwandle onge hiloko a holovela n’wana la nga yingisiki?—Marka 4:39-41; Matewu 8:26, 27.

³ Kambe Yesu a a ri munhu wo hlawuleka. Yehovha u kombise matimba yakwe eka Yesu a tlhela a tirhisa yena, ku kombisa matimba wolawo hi tindlela to hlawuleka. Swa fanela leswi muapostola Pawulo la huhuteriweke a vulavuleke hi yena a ku, “Kreste i matimba ya Xikwembu.” (1 Vakorinto 1:24) Xana matimba ya Xikwembu ma kombisiwe eka Yesu hi tindlela tihi? Naswona ndlela leyi Yesu a ma tirhisaka hayona matimba ma nga byi antswisa njhani vutomi bya hina?

Matimba Ya N’wana Wa Xikwembu La Tswariweke A Ri Swakwe

4, 5. (a) Hi wahi matimba ni vulawuri lebyi Yehovha a byi nyikeke N’wana wakwe la velekiweke a ri swakwe? (b) I yini leswi Yehovha a swi nyikeke Yesu leswaku a ta va Mutirhi Wakwe la nga ni Vuswikoti?

⁴ Anakanya hi matimba lawa Yesu a a ri na wona a nga si va munhu wa nyama. Yehovha u tirhise ‘matimba ya yena lama nga heriki,’ loko a tumbuluxa N’wana wakwe la nga swakwe, loyi vito yena ku nga Yesu Kreste. (Varhoma 1:20; Vakolosa 1:15) Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u nyike N’wana wakwe matimba lamakulu ni vulawuri, a n’wi nyika ntirho wo hetisisa swikongomelo Swakwe swo tumbuluxa. Loko Bibele yi vulavula hi N’wana yi ri: “Xikwembu xi tirhise yena ku vumba swilo hinkwaswo naswona handle ka yena ku hava xilo ni xin’we lexi veke kona.”—Yohane 1:3.

⁵ Swa tika ku twisisa vukulu bya ntirho lowu a a nyikiwe wona. Anakanya leswaku a ku laveka matimba yo tanihi kwihi ku tumbuluxa timiliyoni ta tintsumi ta matimba, vuako swin’we ni magidi ya timiliyoni ta swirimele leswi nga eka byona, ni misava ni tinxaka to hambanahambana ta leswi hanyaka eka yona. Leswaku a kota ku endla mitirho leyi, Yehovha u nyike N’wana wakwe matimba lamakulu. N’wana loyi a a tiphina hi ku va Mutirhi la nga ni Vuswikoti, loyi Yehovha a n’wi tirhiseke ku tumbuluxa swilo hinkwaswo.—Swivuriso 8:22-31.

6. Endzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa kakwe, Yesu u nyikiwe matimba ni vulawuri byihi?

⁶ Xana Yehovha a ta nyika N’wana wakwe matimba lama engetelekeke? Endzhaku ka rifu ra Yesu ni ku pfuxiwa kakwe, u te: “Ndzi nyikiwe matimba yo lawula swilo hinkwaswo etilweni ni le misaveni.” (Matewu 28:18) Hakunene, Yesu u nyikiwe vuswikoti ni mfanelo yo lawula vuako hinkwabyo. Leswi a nga “Hosi ya tihosi ni Mufumi wa vafumi,” u nyikiwe matimba yo “heris[a] mifumo hinkwayo, vuhosi ni matimba,”—lebyi vonakaka ni lebyi nga vonakiki—lebyi lwisanaka ni Tata wakwe. (Nhlavutelo 19:16; 1 Vakorinto 15:24-26) Xikwembu “a xi siyanga nchumu xi nga ri ehansi” ka Yesu—ko va Yehovha ntsena loyi a nga riki ehansi ka yena.—Vaheveru 2:8; 1 Vakorinto 15:27.

7. Hikwalahokayini hi tiyiseka leswaku Yesu a nge pfuki a ma tirhise hi ndlela yo biha matimba lawa Yehovha a n’wi nyikeke wona?

⁷ Xana xi kona xivangelo xo vilela hileswaku Yesu a nga ma tirhisa hi ndlela yo biha matimba yakwe? Doo! Yesu u n’wi rhandza swinene Tata wakwe, naswona a nge endli nchumu lowu nga n’wi hlundzukisaka. (Yohane 8:29; 14:31) Yesu u swi tiva kahle leswaku Yehovha a nga ma tirhisi hi ndlela yo biha matimba yakwe lamakulu. Yesu u swi vone hi ya yena leswaku Yehovha u lava tindlela ta “leswaku a pfuna lava n’wi tshembaka hi mbilu hinkwayo.” (2 Tikronika 16:9) Hakunene, Yesu u rhandza vanhu hilaha Tata wakwe a va rhandzaka hakona, sweswo swi endla hi tiyiseka leswaku mikarhi hinkwayo Yesu u ta tirhisa matimba yakwe ku endla leswinene. (Yohane 13:1) Yesu u tikombise a tshembeka emhakeni leyi. A hi kambisiseni leswaku u ma tirhise njhani matimba ya yena nileswaku hikwalahokayini a endle tano.

“U Vulavule . . . Swilo Swo Hlamarisa”

8. Endzhaku ka loko Yesu a hlawuriwile, xana u nyikiwe matimba yo endla yini naswona u ma tirhise njhani?

⁸ Swi tikomba onge Yesu a a nga endlanga masingita loko a ha ri xifanyetana eNazareta. Sweswo swi cincile endzhaku ko khuvuriwa hi 29 C.E., loko a ri na kwalomu ka 30 wa malembe. (Luka 3:21-23) Bibele yi ri: ‘Xikwembu xi n’wi hlawule hi moya lowo kwetsima xi tlhela xi n’wi nyika matimba naswona u fambe tiko hinkwaro a endla mitirho leyinene ni ku horisa hinkwavo lava a va tshikileriwe hi Diyavulosi.’ (Mitirho 10:38) Xana sweswo a swi swi kombisi kahle leswaku Yesu u tirhise matimba ya yena leswaku “a endla mitirho leyinene”? Endzhaku ka loko a hlawuriwile, u ve “muprofeta naswona u vulavule a tlhela a endla swilo swo hlamarisa.”—Luka 24:19.

9-11. (a) Hi kwihi laha Yesu a dyondziseke kona ngopfu naswona i mitlhontlho yihi leyi a langutaneke na yona? (b) Hikwalahokayini mitshungu yi hlamarisiwe hi ndlela ya Yesu yo dyondzisa?

⁹ Yesu u vulavule njhani hi swilo swo hlamarisa? A a tala ku chumayela eribuweni ra nambu—eswitsungeni, eswitarateni ni le tindhawini ta ku xavisela. (Marka 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) A swi ta olova leswaku vayingiseri vakwe va suka va famba loko leswi a swi vulaka swi nga va tsakisi. Lava tsakisiweke hileswi va swi tweke a va fanele va swi tekela enhlokweni leswi Yesu a swi vuleke, hikuva emikarhini yoleyo tibuku a ti nga si kandziyisiwa. Kutani Yesu a fanele a dyondzisa hi ndlela leyi a yi ta endla vanhu va tsakela ku ya emahlweni va n’wi yingisela, swi va olovela ku swi twisisa ni ku swi tsundzuka. Kambe Yesu a swi n’wi olovela ku endla tano. Hi xikombiso, anakanya hi Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni.

¹⁰ Mixo wun’wana hi 31 C.E., ntshungu wu hlengeletane exitsungeni lexi nga ekusuhi ni Lwandle ra Galeliya. Van’wana a va huma eYudiya ni le Yerusalema, ku nga mpfhuka wa tikhilomitara ta 100 ku ya ka 110. Van’wana a va huma endhawini ya le kusuhi ni lwandle, eTiri ni le Sidoni, ku ya en’walungwini. Vavabyi vo tala va titshinete eka Yesu va n’wi khumba, kutani a va tshungula hinkwavo. Endzhaku ka loko vanhu volavo va horisiwile, u sungule ku dyondzisa. (Luka 6:17-19) Loko a hete ku vulavula, va hlamarisiwe hi leswi va swi tweke. Hikwalahokayini?

¹¹ Endzhakunyana ka malembe, un’wana loyi a tweke dyondzo yoleyo u tsale a ku: “Mitshungu yi hlamala ngopfu hikwalaho ka vuswikoti bya yena byo dyondzisa, hikuva leswi a a swi dyondzisa a swi huma eka Xikwembu.” (Matewu 7:28, 29) Yesu u vulavule hi ndlela leyi va kokeke rinoko. U va dyondzise leswi Xikwembu a xi lava leswaku va swi tiva naswona hinkwaswo leswi a swi vuleke a swi huma eRitweni ra Xikwembu. (Yohane 7:16) Leswi Yesu a swi dyondzisa a swi lo dlaa, erivaleni, a swi khumba mbilu, naswona a swi nga kaneteki. U pfune vayingiseri va yena leswaku va twisisa leswi va vangelaka swiphiqo ni ku fikelela timbilu ta vona. U va dyondzise ndlela yo kuma ntsako, yo khongela, yo lava Mfumo wa Xikwembu, ni ku tilunghiselela vumundzuku lebyinene. (Matewu 5:3–7:27) Marito yakwe ma pfune lava tsakelaka ku tiva ya ntiyiso ni leswo lulama. Vanhu volavo a va tiyimiserile ku “titshik[a]” kutani va fularhela hinkwaswo leswaku va n’wi landzela. (Matewu 16:24; Luka 5:10, 11) Wa nga vona ndlela leyi marito ya Yesu a ma ri ni matimba hayona!

“A Endla Swilo Swo Hlamarisa”

12, 13. Yesu a a “endla swilo swo hlamarisa” hi ndlela yihi naswona i masingita wahi yo hambanahambana lama a ma endleke?

¹² Nakambe Yesu a a endla “swilo swo hlamarisa.” (Luka 24:19) Tievhangeli ti vika masingita yo tlula 30—lawa hinkwawo a ma endleke hileswi “Yehovha a a n’wi nyike matimba.”b (Luka 5:10, 11, 17) Masingita ya Yesu ma khumbe vutomi bya vanhu va magidi. A hi voneni masingita mambirhi ntsena—ku phamela vavanuna va 5 000 kutani endzhakunyana a phamela va 4 000. Leswi a ku ri ni vavasati ni vana—mitshungu yoleyo kumbexana a yi katsa magidi yo tala—Matewu 14:13-21; 15:32-38.

¹³ Yesu u endle masingita yo tala yo hambanahambana. A ri ni matimba yo hlongola madimona hi ku olova eka vanhu. (Luka 9:37-43) A a ri ni matimba ehenhla ka swilo leswi vonakaka, u hundzule mati ma va vhinyo. (Yohane 2:1-11) Ehleketa ndlela leyi vadyondzisiwa vakwe va hlamaleke hayona loko “va vona Yesu a famba ehenhla ka lwandle.” (Yohane 6:18, 19) A a tshungula vavabyi, a hanyisa swilema, a tshungula mavabyi lama nga tshungulekiki ni lama nga ni khombo. (Marka 3:1-5; Yohane 4:46-54) A a tshungula hi tindlela to hambanahambana. Van’wana va tshunguriwe va ri ekule swinene, kasi van’wana Yesu u va khumbe kunene. (Matewu 8:2, 3, 5-13) Van’wana a va hola hi nkarhi wolowo, kasi van’wana a va hola hakatsongotsongo.—Marka 8:22-25; Luka 8:43, 44.

14. Yesu u swi kombise njhani leswaku u ni matimba yo herisa rifu?

¹⁴ Lexi hlamarisaka, hi leswi Yesu a a ri ni matimba yo pfuxa vafi. Bibele yi hi byela hi swiyimo swinharhu laha Yesu a pfuxeke xinhwanyetana xa malembe ya 12 a xi tlherisela eka vatswari va xona, u pfuxe ni n’wana loyi a ngo va yexe, eka mana yena la nga noni, ni buti la rhandziwaka hi vasesi wakwe. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yohane 11:38-44) A a nga tsandziwi hi nchumu. Xinhwanyetana lexi xa malembe ya 12 a ku nga ri khale xi file loko a xi pfuxa. U pfuxe n’wana wa noni wa mufana, loyi a a rhwariwe hi rihlaka, loyi swi nga erivaleni leswaku a ha ku fa. Naswona u pfuxe Lazaro esirheni endzhaku ka loko a hete mune wa masiku a file.

Yesu A A Tirhisa Matimba Yakwe Hi Ndlela Leyinene Ni Hi Xikongomelo Lexinene

15, 16. I yini lexi kombisaka leswaku Yesu a a tirhisa matimba ya yena hi ndlela leyinene?

¹⁵ Ehleketa ndlela leyi matimba lawa Yesu a nga na wona, loko a ma lo nyikiwa mufumi loyi a nga hetisekangiki, a a ta ma tirhisa hi ndlela yo biha ku fikela kwihi? Kambe Yesu a a nga ri na xidyoho. (1 Petro 2:22) A nga pfumelanga ku endla swilo hi ndlela leyi a titwa hayona, kambe u papalate vukanganyisi ni makwanga naswona u tirhise matimba yakwe hi ndlela leyinene a nga vavisi van’wana.

¹⁶ Yesu u tirhise matimba yakwe hi ndlela leyinene a ma tirhisela ku pfuna van’wana. Loko a khomiwe hi ndlala, u arile ku hundzula maribye ma va xinkwa. (Matewu 4:1-4) Leswi a a ri ni swilo switsongo, swi le rivaleni leswaku matimba yakwe a a nga ma tirhiseli ku bindzula. (Matewu 8:20) Ku ni vumbhoni byin’wana lebyi kombisaka leswaku mitirho yakwe ya matimba a a yi endla swi huma embilwini. Loko a endla masingita, a a lahlekeriwa. Loko a tshungula lava vabyaka, a lahlekeriwa hi matimba yo karhi. A a swi twa loko matimba lawa ma huma, hambiloko a tshungula munhu un’we. (Marka 5:25-34) Hambiswiritano, u tshike mitshungu yi n’wi khumba, kutani yi hanyisiwa. (Luka 6:19) Mayana ku tinyiketela konghasi!

17. Yesu u swi kombise njhani leswaku a a ma tirhisa hi vutlhari matimba ya yena?

¹⁷ Yesu a a ma tirhisa hi vutlhari matimba yakwe. A nga kalanga a endla mitirho ya matimba leswaku a tiendlela ndhuma kumbe ku tiendlela vito. (Matewu 4:5-7) U arile ku endla masingita leswaku a enerisa ku navela ko biha ka Heroda. (Luka 23:8, 9) Yesu a a nga swi lavi ku bombisa matimba yakwe, naswona hakanyingi a a lerisa lava a va tshunguleke leswaku va nga byeli munhu. (Marka 5:43; 7:36) A a nga swi lavi leswaku vanhu va n’wi amukela hikwalaho ko nyanyuriwa hi swiviko leswi va swi tweke.—Matewu 12:15-19.

18-20. (a) I yini lexi a xi lawula ndlela leyi Yesu a a tirhisa matimba ya yena hayona? (b) Xana u titwisa ku yini hi ndlela leyi Yesu a n’wi tshunguleke hayona wanuna la nga twiki?

¹⁸ Yesu, wanuna loyi wa matimba, a nga fani ni vafumi lava a va tirhisa matimba ya vona hi ndlela yo biha va nga ri na mhaka ni swilaveko ni ku xaniseka ka vanhu van’wana. Yesu a ri ni mhaka ni vanhu van’wana. Loko a vona vanhu va xaniseka a a vaviseka swinene lerova a endla swo karhi ku va pfuna. (Matewu 14:14) Yesu a a anakanyela mitlhaveko ni swilaveko swa vona naswona rirhandzu ra yena ri endle leswaku a ma tirhisa kahle matimba ya yena. Xikombiso lexinene xi kumeka eka Marka 7:31-37.

¹⁹ Eka xiendlakalo lexi, mitshungu leyikulu yi lave Yesu yi n’wi kuma kutani yi tisa vavabyi vo tala eka yena, hiloko a va hanyisa hinkwavo. (Matewu 15:29, 30) Kambe Yesu u swi vonile leswaku a ku ri ni wanuna un’wana loyi a lava ku pfuniwa. Wanuna loyi a a nga twi naswona a a nga vulavuli. Yesu a nga ha va a swi vonile leswaku wanuna loyi u chuhile naswona u ni tingana. Hi ku n’wi twelavusiwana, Yesu u teke wanuna loyi a ya na yena etlhelo—ekule ni ntshungu—laha ku nga riki na munhu. Kutani Yesu u vulavule na yena hi mavoko a n’wi byela leswi a nga ta swi endla. Yesu “a nghenisa tintiho etindleveni ta munhu loyi, endzhaku ko tshwutelela, a khumba ririmi rakwe.”c (Marka 7:33) Endzhaku ka sweswo, Yesu u langute etilweni kutani a khongela. Swiendlo leswi swi fanele swi pfune wanuna loyi ku twisisa leswaku a ku ri Xikwembu lexi nyikeke Yesu matimba ya ku n’wi horisa. Eku heteleleni, Yesu a ku: “Pfuleka.” (Marka 7:34) Hiloko wanuna loyi a sungula ku twa ni ku vulavula kahle.

²⁰ Swa tsakisa swinene ku vona leswaku loko Yesu a tirhisa matimba lawa a nyikiweke wona hi Xikwembu ku tshungula lava vabyaka, u va kombise leswaku wa yi anakanyela mitlhaveko ya vona! Hakunene swa khutaza ku tiva leswaku Yehovha u veke Mfumo wa Mesiya emavokweni ya Mufumi loyi a khathalaka hi vanhu.

Masingita Ya Yesu Ma Kombisa Leswi A Nga Ta Swi endla Nkarhi Lowu Taka

21, 22. (a) I masingita wahi lawa Yesu a nga ta ma endla enkarhini lowu taka? (b) Leswi Yesu a kotaka ku lawula matimba ya ntumbuluko, i yini leswi hi nga swi langutelaka ehansi ka Mfumo wakwe?

²¹ Mitirho ya matimba leyi endliweke hi Yesu emisaveni a yi ri xikombiso xa swilo leswinene leswi a nga ta swi endla loko a fuma tanihi hosi. Emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, Yesu u ta tlhela a endla masingita—kambe u ta ma endla emisaveni hinkwayo! Xiya swilo swin’wana leswi tsakisaka leswi a nga ta swi endla.

²² Yesu u ta endla leswaku misava ni swilo leswi nga eka yona swi tlhelela eka xiyimo lexi hetisekeke. Tsundzuka leswaku u kombise matimba yakwe yo lawula swilo swa ntumbuluko hi ku miyeta xidzedze. Kunene, ehansi ka Mfumo wa Kreste, vanhu a va nge chavi ku vavisiwa hi swidzedze, ku tsekatseka ka misava, tivholkheno, kumbe makhombo man’wana ya ntumbuluko. Leswi Yesu a nga Mutirhi la nga ni Vuswikoti loyi Yehovha a n’wi tirhiseke ku tumbuluxa misava ni leswi hanyaka eka yona, u yi tiva kahle ndlela leyi misava yi nga xiswona. U yi tiva kahle ndlela yo tirhisa swilo leswi nga eka yona. Loko se ku fuma yena, misava leyi hinkwayo yi ta endliwa Paradeyisi.—Luka 23:43.

23. Xana Yesu u ta swi enerisa njhani swilaveko swa vanhu tanihi Hosi?

²³ Ku vuriwa yini hi swilaveko swa vanhu? Leswi Yesu a swi koteke ku phamela magidi ya vanhu va xurha hi swakudya switsongo, swa hi tiyisekisa leswaku loko se a fuma, ndlala a yi nge he vi kona. Kunene, ku ta va ni swakudya swo tala. (Pisalema 72:16) Vuswikoti bya yena byo tshungula vuvabyi byi hi kombisa leswaku lava vabyaka, lava nga voniki, lava nga twiki, timbheveve ni swilema va ta hanyisiwa—hi ku helela. (Esaya 33:24; 35:5, 6) Vuswikoti bya yena byo pfuxa vafi, bya hi tiyisekisa leswaku matimba lawa a nga na wona tanihi Hosi ya le tilweni u ta tirhisa wona ku pfuxa vanhu va timiliyoni ta ntsandzavahlayi lava Tata wakwe a nga ta tsakela ku va tsundzuka.—Yohane 5:28, 29.

24. Loko hi ri karhi hi ehleketisisa hi matimba ya Yesu, hi fanele hi tsundzuka yini naswona hikwalahokayini?

²⁴ Loko hi ehleketa hi matimba lawa Yesu a ri na wona, a hi tsundzukeni leswaku N’wana loyi u n’wi tekelela kahle Tata wakwe. (Yohane 14:9) Ndlela leyi Yesu a tirhisaka matimba yakwe hayona yi yi kombisa kahle ndlela leyi Yehovha a ma tirhisaka hayona matimba ya yena. Hi xikombiso, anakanya hi musa lowu Yesu a wu kombiseke, loko a hanyisa munhu la nga ni nhlokonho. Hi ku susumetiwa hi ntwela-vusiwana, Yesu u khumbe wanuna loyi kutani a ku: “Ndza swi lava.” (Marka 1:40-42) Emhakeni leyi, Yehovha u hi byela leswaku, ‘Leyi hi yona ndlela leyi ndzi ma tirhisaka ha yona matimba ya mina!’ A swi kanakanisi leswaku na wena wa xi khensa ni ku xi dzunisa Xikwembu xa matimba hinkwawo hikwalaho ka leswi xi tirhisaka matimba ya xona hi ndlela ya rirhandzu?

1. I ntlhamu wihi lowu vanhu lava nga hetisekangiki va talaka ku wela eka wona?

“LAHA ku nga ni matimba, ku ni ntlhamu.” Marito lawa ma vuriweke hi mutlhokovetseri wa lembe-xidzana ra vu-19 ma boxa khombo rin’wana: ku nga ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha. Lexi vavisaka, swa olova swinene leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va phasiwa hi ntlhamu lowu. Hakunene, ematin’wini hinkwawo “munhu u fuma munhu un’wana ku n’wi endla swo biha.” (Eklesiasta 8:9) Ku tirhisa matimba ku nga ri na rirhandzu swi endle leswaku vanhu va xaniseka swinene.

2, 3. (a) I yini lexi hlamarisaka eka ndlela leyi Yehovha a tirhisaka matimba hayona? (b) Xana matimba ya hina ma nga katsa yini naswona hi nga ma tirhisa njhani?

² Xana a swi hlamarisi leswi Yehovha Xikwembu, hambileswi a nga ni matimba lamakulu, a nga ma tirhisiki hi ndlela yo biha? Hilaha hi swi voneke hakona eka tindzima leti hundzeke, mikarhi hinkwayo u tirhisa matimba yakwe—hambi i ya ku tumbuluxa, i ya ku lovisa, i ya ku sirhelela kumbe i ya ku pfuxeta—hi ku pfumelelana ni swikongomelo swakwe swo lulama. Loko hi anakanyisisa hi ndlela leyi a ma tirhisaka ha yona matimba yakwe, hi navela ku tshinela eka yena. Swi nga tlhela swi endla leswaku hi ‘tekelela Xikwembu’ eka ndlela leyi hi tirhisaka matimba ya hina ha yona. (Vaefesa 5:1) Kambe hina vanhu vo tsana hi ni matimba yo tanihi kwihi?

³ Tsundzuka leswaku munhu u vumbiwe hi “xifaniso xa xona” naswona u fana na Xikwembu. (Genesa 1:26, 27) Hikwalaho, na hina hi ni matimba—hambiloko ma nga nyawuli. Matimba ya hina ma nga ha katsa vuswikoti byo hetisisa swilo, ku tirha; ku lawula kumbe ku langutela van’wana; vuswikoti byo kucetela van’wana, ngopfungopfu lava va hi rhandzaka; matimba ya miri; kumbe swilo leswi vonakaka. Loko a vulavula hi Yehovha Mupisalema u te: “Hi wena xihlovo xa vutomi.” (Pisalema 36:9) Hikwalaho, matimba hinkwawo lama hi nga na wona, ma huma eka Xikwembu. Hikwalaho, hi fanele hi ma tirhisa hi ndlela leyi yi xi tsakisaka. Hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

Hi Fanele Hi Va Ni Rirhandzu

4, 5. (a) I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi tirhisa matimba kahle naswona xikombiso xa Xikwembu xi swi kombisa njhani leswi? (b) Xana rirhandzu ri nga hi pfuna hi ndlela yihi leswaku hi tirhisa matimba ya hina kahle?

⁴ Rirhandzu ri endla leswaku hi tirhisa matimba hi ndlela leyinene. Hi swi vona kahle loko hi languta ndlela leyi Yehovha a tirhisaka matimba hayona. Tsundzuka nhlamuselo ya vumunhu bya Xikwembu bya mune ku nga—matimba, vululami, vutlhari, ni rirhandzu—lebyi hi buleke ha byona eka Ndzima 1. Eka vumunhu lebyi bya mune hi byihi bya nkoka ngopfu? I rirhandzu. Yohane wo Sungula 4:8 yi ri: “Xikwembu i rirhandzu.” Hakunene, Yehovha hi yexe i rirhandzu; ri lawula hinkwaswo leswi a swi endlaka. Hikwalaho mikarhi hinkwayo loko a tirhisa matimba u ma tirhisa hi rirhandzu naswona u ma tirhisela ku pfuna vanhu lava n’wi rhandzaka.

⁵ Rirhandzu ri ta tlhela ri hi pfuna leswaku hi tirhisa matimba ya hina kahle. Bibele yi hi byela leswaku rirhandzu ri ni “musa” naswona “a ri lavi leswi vuyerisaka rona ntsena.” (1 Vakorinto 13:4, 5) Hikwalaho rirhandzu a ri nge hi pfumeleli leswaku hi kariha kumbe hi khoma vanhu lava nga ehansi ka hina hi ndlela ya tihanyi. Ematshan’wini ya sweswo hi ta khoma van’wana hi ndlela leyi xiximekaka ni ku rhangisa swilaveko ni mitlhaveko ya vona.—Vafilipiya 2:3, 4.

6, 7. (a) Xana swi vula yini ku chava Xikwembu, naswona hikwalahokayini vumunhu lebyi byi hi pfuna ku papalata ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha? (b) Kombisa ku yelana exikarhi ka ku chava ku hlundzukisa Xikwembu ni ku xi rhandza.

⁶ Rirhandzu ri fambisana ni vumunhu byin’wana lebyi nga hi pfunaka leswaku hi papalata ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha: ku nga ku chava Xikwembu. Hi wihi nkoka wa vumunhu lebyi? Swivuriso 16:6 yi ri: “Munhu u fularhela leswo biha hikwalaho ko chava Yehovha.” Ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha i yin’wana ya tindlela to biha leti hi faneleke hi ti fularhela. Ku chava Xikwembu swi ta hi sivela ku kandziyela vanhu lava nga ehansi ka hina. Hikwalahokayini? Hikuva ha swi tiva leswaku hi ta tihlamulela eka Xikwembu hi ndlela leyi hi va khomaka hayona. (Nehemiya 5:1-7, 15) Kambe ku chava Xikwembu a swi vuli sweswo ntsena. Hakanyingi rito leri nge “ku chava” ri kombetela eka xichavo lexi enteke eka Xikwembu. Hikwalaho hi ku ya hi Bibele ku chava Xikwembu ni ku xi rhandza swa fana. (Deteronoma 10:12, 13) Ku chava loku, loku enteke ku katsa ku chava ku hlundzukisa Xikwembu—ku nga ri hi ku chava vuyelo bya kona kambe hikwalaho ka ku xi rhandza.

⁷ Hi xikombiso: Ehleketa hi vuxaka lebyinene lebyi nga kona exikarhi ka xifanyetana ni tata wa xona. Xifanyetana xa ri vona rirhandzu leri tata wa xona a xi rhandzaka ha rona. Nakambe xifanyetana xa swi tiva leswaku tata wa xona u lava xi tikhoma kahle kambe loko xi nga tikhomi kahle u ta xi xupula. Xifanyetana a xi n’wi chavi tatana wa xona. Ku ri na sweswo, xi n’wi rhandza swinene tata wa xona. Xifanyetana lexi xi tsakela ku endla swilo leswi nga ta tsakisa bava wa xona. Swi tano ni hi ku chava Xikwembu. Leswi hi rhandzaka Yehovha Tata wa hina wa le matilweni, hi chava ku endla nchumu wihi ni wihi lowu nga ta endla “mbilu yakwe yi vava.” (Genesa 6:6) Ematshan’weni ya sweswo hi navela ku tsakisa mbilu yakwe. (Swivuriso 27:11) Leswi swi hi endla hi lava ku tirhisa matimba ya hina kahle. A hi kambisiseni leswaku hi nga swi endla njhani leswi.

Endyangwini

8. (a) Hi byihi vulawuri lebyi vavanuna va nga na byona endyangwini, naswona va fanele va byi tirhisa njhani? (b) Xana wanuna a nga swi kombisa njhani leswaku u xixima nsati wakwe?

⁸ Xo sungula ehleketa hi ndyangu. Vaefesa 5:23 yi ri: “Wanuna i nhloko ya nsati wakwe.” Xana wanuna a nga byi tirhisa njhani vulawuri lebyi Xikwembu xi n’wi nyikeke byona? Bibele yi byela vavanuna ku tshama ni vavasati va vona “hi ndlela leyi kombisaka ku twisisa,” ni ku tlhela va “va xixima tanihi leswi va nga xibya xo tsana.” (1 Petro 3:7) Riviti ra Xigriki leri hundzuluxeriwaka va ku, ku “xixima” ri vula “ku teka nchumu wu ri wa risima, wu ri wa ntikelo, . . . ni ku kombisa xichavo.” Marito lama fanaka ni leri ma hundzuluxeriwa va ku “tinyiko” kumbe “risima.” (Mitirho 28:10; 1 Petro 2:7) Wanuna loyi a xiximaka nsati wa yena a nge n’wi bi; naswona a nge n’wi khomisi tingana kumbe ku n’wi hlekula, a n’wi endla a titwa a nga ri nchumu. Ematshan’weni ya sweswo, u n’wi teka a ri wa nkoka naswona wa n’wi xixima. U kombisa hi marito ni swiendlo swakwe—exihundleni ni le rivaleni—leswaku i wa risima eka yena. (Swivuriso 31:28) Wanuna loyi u rhandziwa hi nsati wakwe a tlhela a n’wi xixima naswona xa nkoka swinene u tlhela a amukeleka eka Xikwembu.

9. (a) Xana vavasati va ni matimba wahi endyangwini? (b) I yini lexi nga pfunaka wansati ku tirhisa vuswikoti bya yena ku seketela nuna wakwe, naswona vuyelo byi ta va byihi?

⁹ Vavasati na vona va ni matimba yo karhi endyangwini. Bibele yi vulavula hi vavasati lava chavaka Xikwembu, lava ehansi ka vunhloko lebyi faneleke va khomisaneke ni vanuna va vona kumbe va va pfuneke leswaku va papalata ku endla swihoxo. (Genesa 21:9-12; 27:46–28:2) Wansati a nga ha hatla a khoma swilo ku tlula nuna wakwe, kumbe a nga ha va a ri ni vumunhu byin’wana lebyi nuna wakwe a nga riki na byona. Kambe u fanele a va ni “xichavo xo enta” eka nuna wakwe naswona a ‘titsongahata’ eka yena “hilaha [a] endlaka hakona eHosini.” (Vaefesa 5:22, 33) Ku lava ku tsakisa Xikwembu swi nga pfuna wansati ku tirhisa vuswikoti bya yena ku seketela nuna wakwe, ematshan’weni yo n’wi delela kumbe ku ringeta ku n’wi lawula. “Wansati loyi a tlhariheke hakunene” u tirhisana ni nuna wakwe ku aka ndyangu. Hi ndlela yoleyo u va ni ku rhula ni Xikwembu.—Swivuriso 14:1.

10. (a) Xana Xikwembu xi nyike vatswari vulawuri byihi? (b) Xana rito leri nge ku “tshinya” ri vula yini, naswona ri fanele ri tirhisiwa njhani? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁰ Vatswari na vona va ni vulawuri lebyi va nga byi nyikiwa hi Xikwembu. Bibele yi ri: “Vatatana, mi nga karhati vana va n’wina kambe va kuriseni hi ku va tshinya ni hi swileriso swa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Rito leri nge ku “tshinya” eBibeleni ri nga vula “ku kurisa, ku dyondzisa ni ku letela.” Vana va lava ku tshinyiwa; va lava swiletelo ni swipimelo leswi vuriwaka hi ndlela leyi twisisekaka. Hi ku ya hi Bibele ku tshinya loku kumbe ndzetelo lowu wu fambisana ni rirhandzu. (Swivuriso 13:24) Hikwalaho “nhonga ya ndzayo” a yi fanelanga yi tirhisiwa hi ndlela yo biha hi ku tirhisa marito kumbe hi ku ba.a (Swivuriso 22:15; 29:15) Ku tshinya hi ndlela ya nsele leyi nga kombisiki rirhandzu, i ku tirhisiwa ka vulawuri bya vutswari hi ndlela yo biha naswona ku nga dyisa n’wana mbitsi. (Vakolosa 3:21) Hi hala tlhelo, ku tshinya vana hi ndlela leyi faneleke ku va kombisa leswaku vatswari va vona va va rhandza naswona va navela ku va vona va kula va ri vanhu va kahle.

11. Xana vana va nga ma tirhisa njhani matimba ya vona hi ndlela leyinene?

¹¹ Ku vuriwa yini hi vana? Xana va nga ma tirhisa njhani matimba ya vona hi ndlela leyinene? Swivuriso 20:29 yi ri: “Majaha ma dzunisiwa hikwalaho ka matimba ya wona.” Ina, a wu kona nchumu lowu tlulaka leswaku vantshwa va tirhisa matimba ya vona ku tirhela “Muvumbi wa [hina] Lonkulu.” (Eklesiasta 12:1) Vantshwa va fanele va tsundzuka leswaku swiendlo swa vona swi nga ha tsakisa kumbe ku hlundzukisa vatswari va vona. (Swivuriso 23:24, 25) Loko vana va yingisa vatswari va vona lava chavaka Xikwembu naswona va tshama endleleni leyinene, va tisa ntsako etimbilwini ta vatswari va vona. (Vaefesa 6:1) Mahanyelo yo tano ya “tsakisa Hosi swinene.”—Vakolosa 3:20.

Evandlheni

12, 13. (a) Xana vakulu va fanele va byi languta njhani vulawuri lebyi va nga na byona evandlheni? (b) Kombisa leswaku hikwalahokayini vakulu va fanele va khoma ntlhambi kahle.

¹² Evandlheni ra Vukreste, Yehovha u veke valanguteri leswaku va rhangela. (Vaheveru 13:17) Vavanuna lava, lava fanelekaka va tirhisa vulawuri lebyi Xikwembu xi va nyikeke byona ku pfuna ni ku khathalela ntlhambi. Xana xiyimo xa vona xi nyika vakulu mpfumelelo wo tshikilela vapfumerikulobye? Doo! Vakulu va fanele va ringanisela, va nga titlakusi hikwalaho ka vutihlamuleri lebyi va nga na byona evandlheni. (1 Petro 5:2, 3) Bibele yi byela valanguteri yi ku: “Risa[ni] vandlha ra Xikwembu, leri xi ri xaveke hi ngati ya N’wana wa xona.” (Mitirho 20:28) Lexi i xivangelo lexikulu lexi faneleke xi va endla va khoma xirho xin’wana ni xin’wana xa ntlhambi hi rirhandzu ni musa.

¹³ Leswi hi nga swi fanisa hi ndlela leyi. Munghana wa wena lonkulu u ku kombela leswaku u n’wi hlayisela nchumu wa risima. Wa swi tiva leswaku munghana wa wena u xave nchumu wolowo hi mali ya le henhla. Xana a wu nga ta wu khathalela swinene? Hilaha ku fanaka, Xikwembu xi nyike vakulu vutihlamuleri byo khathalela nchumu wa nkoka swinene: ku nga vandlha, leri swirho swa rona swi fanisiwaka ni tinyimpfu. (Yohane 21:16, 17) Yehovha wa ti rhandza tinyimpfu takwe—u ti rhandza ngopfu lerova, u kale a ti xava hi ngati ya risima ya n’wana wakwe loyi a tswariweke a ri swakwe, ku nga Yesu Kreste. Yehovha u xave tinyimpfu takwe hi nxavo lowukulu. Mikarhi hinkwayo vakulu lava titsongahataka va swi tsundzuka leswi, naswona va khoma tinyimpfu ta Yehovha hi rirhandzu.

‘Matimba Ya Ririmi’

14. Hi wahi matimba lawa ririmi ri nga na wona?

¹⁴ Bibele yi ri: “Rifu ni vutomi swi le matimbeni ya ririmi.” (Swivuriso 18:21) Hakunene, ririmi ri nga onha swinene. I mani eka hina la nga si tshamaka a vavisiwa hi marito lama tlhavaka kumbe ku hlekuriwa? Kambe ririmi ri tlhela ri va ni matimba ya ku lunghisa. Swivuriso 12:18 yi ri: “Ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.” Kahlekahle, marito lama akaka ma nga fana ni murhi lowu hanyisaka embilwini. Xiya swikombiso swin’wana.

15, 16. Ririmi ra hina hi nga ri tirhisa njhani leswaku hi khutaza van’wana?

¹⁵ “1 Vatesalonika 5:14 ya tsundzuxa: “Chavelelani lava karhatekeke.” Kunene, hambi ku ri malandza ya Yehovha yo tshembeka mikarhi yin’wana ma nga ha va ni ntshikilelo wa mianakanyo. Xana hi nga va pfuna njhani vanhu vo tano? Va nyike xibumabumelo lexi kongomeke, lexi humaka embilwini lexi nga ta va endla va vona leswaku i va risima ematihlweni ya Yehovha. Va hlayele marito ya Bibele lama nga ni matimba, u va kombisa leswaku Yehovha wa va khathalela naswona wa va rhandza swinene vanhu lava “tshovekeke timbilu” ni lava “hetiweke matimba.” (Pisalema 34:18) Loko hi tirhisa matimba ya ririmi ra hina leswaku hi chavelela van’wana, hi kombisa leswaku hi tekelela Xikwembu xa hina lexi nga ni ntwela-vusiwana, “lexi chavelelaka lava tshikilelekeke.”—2 Vakorinto 7:6.

¹⁶ Hi nga tlhela hi tirhisa matimba ya ririmi ra hina leswaku hi khutaza van’wana. Xana mupfumerikuloni u feriwe hi munhu loyi a n’wi rhandzaka? Marito ya ntwela-vusiwana lama kombisaka leswaku ha n’wi khathalela, ma nga chavelela mbilu leyi nga ni gome. Xana ku ni makwerhu loyi a dyuhaleke loyi a vonaka onge a nga ha rhandziwi? Ririmi ra vutlhari ri nga tiyisekisa vadyuhari leswaku i va nkoka naswona va rhandziwa. Xana ku na munhu la karhatiwaka hi mavabyi lama nga tshungulekiki? Ku vula marito lamanene hi riqingho kumbe hi ku kongoma, swi nga n’wi tsakisa swinene loyi a vabyaka. Muvumbi wa hina wa tsaka swinene loko hi tirhisa matimba ya hina ya ku vulavula leswaku hi vula marito ‘lamanene lama akaka’!—Vaefesa 4:29.

17. Hi yihi ndlela ya nkoka leyi hi nga tirhisaka ririmi ra hina hayona ku pfuna van’wana, naswona hikwalahokayini hi fanele hi endla leswi?

¹⁷ Ku hava ndlela yin’wana ya nkoka yo tirhisa matimba ya ririmi ku tlula ku byela van’wana mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Swivuriso 3:27 yi ri: “U nga tshuki u ala ku va nyika swilo leswinene lava u faneleke u va nyika swona loko swi ri ematimbeni ya wena ku va pfuna.” Hi kolota vanhu ku va byela mahungu lamanene yo ponisa vutomi. A swi nge vi swinene loko ho tshama ni rungula ra xihatla leri Yehovha a hi nyikeke rona, hi nga ri byeli van’wana. (1 Vakorinto 9:16, 22) Kambe xana Yehovha u langutele leswaku hi tikarhata ku fikela kwihi loko hi endla ntirho lowu?

Ku Tirhela Yehovha Hi ‘Matimba Ya Hina Hinkwawo’

18. I yini leswi Yehovha a swi languteleke eka hina?

¹⁸ Leswi hi rhandzaka Yehovha, hi lava ku endla hinkwaswo enhlanganweni wa yena. Xana Yehovha u langutele leswaku hi endla yini emhakeni leyi? Hinkwerhu ka hina ku ni nchumu wo karhi lowu hi nga wu endlaka, ku nga khathariseki leswaku xiyimo xa hina xi njhani: ‘Hinkwaswo leswi hi swi endlaka, hi swi endla hi mbilu ni matimba ya hina hinkwawo onge hi loko hi swi endlela Yehovha, ku nga ri vanhu.’ (Vakolosa 3:23) Loko a vula nawu lowukulu ku tlula hinkwayo, Yesu u te: “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, hi vutomi bya wena hinkwabyo, hi mianakanyo ya wena hinkwayo ni hi matimba ya wena hinkwawo.” (Marka 12:30) Hakunene, Yehovha u langutele leswaku hinkwerhu hi n’wi rhandza ni ku n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo.

19, 20. (a) Leswi vutomi byi katsaka mbilu, mianakanyo ni matimba, hikwalaho ka yini swilo leswin’wana swi boxiwile eka Marka 12:30? (b) Ku tirhela Yehovha hi vutomi bya wena hinkwabyo swi vula yini?

¹⁹ Xana swi vula yini ku tirhela Xikwembu hi vutomi bya wena hinkwabyo? Ku tirhela Yehovha vutomi bya wena hinkwabyo swi katsa ku n’wi tirhela hi matimba ni hi miehleketo ya wena hinkwayo. Leswi ku tirhela Yehovha vutomi bya hina hinkwabyo swi katsaka miehleketo ni matimba ya hina, hikwalahokayini Yesu a vulavule hi swona eka Marka 12:30? Hi xikombiso. Emikarhini ya Bibele, munhu a a swi kota ku tixavisa a ya va hlonga. Kambe, hlonga swi nga ha endleka ri nga tirheli n’wini wa rona hi mbilu hinkwayo; ri nga tirhisi matimba ya rona hinkwawo kumbe mianakanyo ya rona hinkwayo leswaku ri endla mitirho ya n’wini wa rona. (Vakolosa 3:22) Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku Yesu u boxe swilo leswin’wana, ku kandziyisa leswaku hi endla hinkwaswo leswi nga ematimbeni ya hina entirhweni wa Xikwembu. Ku tirhela Xikwembu hi mbilu hinkwayo swi vula ku tikarhata, hi ku tirhisa matimba ni vuswikoti bya hina hilaha hi nga kotaka ha kona entirhweni wa xona.

²⁰ Xana ku tirha hi mbilu hinkwayo swi vula leswaku hinkwerhu hi fanele hi heta nkarhi lowu fanaka loko hi chumayela? Sweswo a swi nge koteki, hikuva swiyimo ni vuswikoti bya vanhu swa hambana. Hi xikombiso, muntshwa la nga ni rihanyo lerinene ni matimba a nga ha swi kota ku heta nkarhi wo tala a ri eku chumayeleni, ku tlula munhu loyi rihanyo rakwe ri nga riki rinene ni ku dyuhala. Munhu loyi a nga tekangiki kumbe ku tekiwa a nga ha kota ku endla ntirho wo tala ku tlula loyi a faneleke a khathalela ndyangu. Hi fanele hi tsaka swinene loko ha ha ri ni matimba swin’we ni swiyimo leswi hi pfumelelaka leswaku hi tirha nkarhi wo tala eku chumayeleni! A hi fanelanga hi va ni moya wa vuxopaxopi, hi tipimanisa ni van’wana emhakeni leyi. (Varhoma 14:10-12) Ku ri na sweswo, matimba ya hina hi fanele hi ma tirhisela ku khutaza van’wana.

21. Hi yihi ndlela yo antswa ni ya nkoka swinene yo tirhisa matimba ya hina?

²¹ Yehovha u veke xikombiso lexinene hi ku tirhisa matimba ya yena hi ndlela leyinene. Hi lava ku n’wi tekelela hilaha hi nga kotaka ha kona tanihi vanhu lava nga hetisekangiki. Hi nga tirhisa matimba ya hina kahle hi ku xixima vanhu lava hi va rhangelaka. Ku engetela kwalaho, hi fanele hi wu endla hi mbilu hinkwayo, ntirho wo chumayela lowu ponisaka, lowu Yehovha a hi nyikeke wona leswaku hi wu endla. (Varhoma 10:13, 14) Tsundzuka, Yehovha wa tsaka loko wena—tanihi munhu—u endla leswi nga ematimbeni ya wena. Xana mbilu ya wena a yi ku susumeteli leswaku u lava ku endla leswi nga ematimbeni ya wena, ku tirhela Xikwembu lexi, lexi twisisaka naswona xi nga ni rirhandzu? A ku na ndlela yin’wana yo antswa yo tirhisa matimba ya wena ku tlula leyi.