1, 2. Xikongomelo xa Yehovha hi siku ra vunkombo a ku ri xihi, naswona xana vutlhari bya Xikwembu byi ringiwe njhani eku sunguleni ka siku leri?

SE SWI va khele matluka! Vanhu, hi siku ra vutsevu ra ku tumbuluxa, hi xitshuketa va suke eka xiyimo xa le henhla va ya eka xiyimo xa le hansi swinene. Yehovha u vule leswaku “hinkwaswo leswi [a] swi endleke,” ku katsa ni vanhu, a “swi saseke ngopfu.” (Genesa 1:31) Kambe eku sunguleni ka siku ra vunkombo, Adamu na Evha va hlawule ku landzela Sathana eku xandzukeni ka yena. Va sungule ku va vanhu lava nga ni xidyoho, lava nga hetisekangiki ni lava faka.

² Swi nga ha endleka a swi vonaka onge xikongomelo xa Yehovha hi siku leri ra vunkombo a xi nge he pfuki xi hetisekile. Siku rero, ku fana ni siku ra vutsevu leri hundzeke, a ri ta leha magidi ya malembe. Yehovha u ri vule siku ro kwetsima naswona eku heleni ka rona, misava hinkwayo a yi ta hetelela yi endliwe paradeyisi leyi nga ta tala hi mindyangu leyi hetisekeke. (Genesa 1:28; 2:3) Kambe endzhaku ka ku xandzuka loku ku nga ni khombo, xana nchumu wo fana ni lowu a wu ta endlekisa ku yini? Xana Xikwembu a xi ta endla yini? Loku a ku ri ku ringiwa lokukulu ka vutlhari bya Yehovha—kumbexana a ku ri ndzingo lowukulu ku tlula hinkwayo.

3, 4. (a) Hikwalahokayini ndlela leyi Yehovha a anguleke hayona eka nxandzuko wa le Edeni yi ri xikombiso lexi hlamarisaka xa vutlhari byakwe? (b) Ku titsongahata ku fanele ku hi tsundzuxa ntiyiso wihi loko hi dyondza hi vutlhari bya Yehovha?

³ Yehovha u hlamurile hi ku hatlisa. U humese xigwevo eka vaxandzuki le Edeni, naswona hi nkarhi lowu fanaka, u vule nchumu wun’wana lowu hlamarisaka: ku nga xikongomelo xa yena xo herisa vubihi lebyi bya ha ku sungulaka. (Genesa 3:15) Xikongomelo xa Yehovha lexi sunguleke le Edeni, xi fambe magidi hinkwawo ya malembe lawa munhu a ma hanyeke emisaveni, xa ha ya emahlweni hilaha ku nga riki na makumu. Xi olova hi ndlela leyi hlamarisaka kambe xi ente lerova muhlayi wa Bibele a nga heta vutomi byakwe hinkwabyo a ha dyondza ni ku anakanyisisa ha xona. Ku tlula kwalaho, xikongomelo xa Yehovha xi ta hetiseka hambi ko ba lexi dumaka. Xi ta herisa vubihi hinkwabyo, xidyoho ni rifu. Xi ta endla leswaku vanhu vo tshembeka va hetiseka. Hinkwaswo leswi swi ta hetiseka siku ra vunkombo ri nga si hela, leswaku Yehovha a ta hetisisa xikongomelo xa yena hi misava ni vanhu hi nkarhi lowu vekiweke, ku nga khathariseki hinkwaswo leswi humeleleke!

⁴ Vutlhari byo tano bya chavisa, a swi tano ke? Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Mawaku ku enta ka . . . vutlhari . . . bya Xikwembu!” (Varhoma 11:33) Loko hi ri karhi hi kambisisa swivumbeko swo hambanahambana swa vumunhu bya Xikwembu, ku titsongahata ku ta hi endla hi tsundzuka ntiyiso wun’wana wa nkoka—ku nga leswaku a hi nge byi heti vutlhari lebyikulu bya Yehovha, hi ngo byi ka ehenhla ntsena. (Yobo 26:14) Xo sungula, a hi kambisiseni vumunhu lebyi, lebyi hlamarisaka.

Vutlhari Bya Xikwembu I Yini?

5, 6. Hi kwihi ku yelana loku nga kona exikarhi ka vutivi ni vutlhari, naswona vutivi bya Yehovha byi ente ku fikela kwihi?

⁵ Vutlhari a byi fani ni vutivi. Khompyuta yi nga tamela vutivi byo tala swinene, kambe a hi nge vuli leswaku michini leyi yi tlharihile. Hambiswiritano, vutivi ni vutlhari swa yelana. (Swivuriso 10:14) Hi xikombiso, loko u lava mpfuno lowunene wo tshungula vuvabyi lebyikulu, xana u nga ya eka munhu la nga tiviki nchumu hi ta vutshunguri? Nikatsongo! Kutani ku laveka vutivi lebyi kongomeke leswaku munhu a va ni vutlhari bya ntiyiso.

⁶ Yehovha u ni vutivi lebyi nga pimekiki. Tanihi “Hosi ya hilaha ku nga heriki,” hi yena ntsena a nga riki na masungulo. (Nhlavutelo 15:3) Naswona eka tinguva leti hinkwato, a a vona hinkwaswo. Bibele yi ri: “A ku na nchumu lowu tumbuluxiweke lowu nga vonakiki emahlweni ka xona, kambe swilo hinkwaswo swi lo dla, swi le rivaleni ematihlweni ya loyi hi faneleke hi tihlamulela eka yena.” (Vaheveru 4:13; Swivuriso 15:3) Tanihi Mutumbuluxi, Yehovha u swi tiva kahle swilo leswi a nga swi endla, naswona a a ri karhi a xiyisisa mitirho ya vanhu ku sukela eku sunguleni. U kambisisa mbilu ya munhu un’wana ni un’wana, a nga siyi nchumu. (1 Tikronika 28:9) Leswi a hi vumbeke hi ri ni ntshunxeko wa ku tihlawulela, wa tsaka loko a hi vona hi hlawula kahle evuton’wini. Tanihi “Mutwi wa xikhongelo,” u yingisela swikhongelo swa ntsandzavahlayi hi nkarhi wun’we! (Pisalema 65:2) A swi kanakanisi leswaku Yehovha a swi lavi a ehleketa kumbe a titshuva nhloko leswaku a ta kota ku tsundzuka swilo hinkwaswo.

7, 8. Xana Yehovha u ku kombisa njhani ku twisisa ni vutlhari?

⁷ Yehovha u ni vutivi lebyi nga pimekiki. Nakambe wa yi vona ndlela leyi timhaka ti yelanaka ha yona, a tlhela a vona leswi vuxokoxoko bya timhaka byi vulaka swona. Wa pima a tlhela a avanyisa, a hambanisa exikarhi ka leswo lulama ni leswo biha, swa nkoka ni leswi nga nyawuliki. Ku tlula kwalaho, a nga languti ehandle ntsena kambe u languta ni le mbilwini. (1 Samuwele 16:7) Xisweswo, Yehovha wa twisisa, ku nga vumunhu lebyi tlulaka vutivi. Kambe vutlhari byona bya ha ri eka xiyimo xa le henhla swinene.

⁸ Vutlhari byi hlanganisa vutivi ni ku twisisa leswaku byi endla leswi languteriweke. Kahlekahle, marito man’wana yo sungula ya Bibele lama hundzuluxeriweke va ku “vutlhari” hi ku kongoma ma vula “nchumu lowu pfunaka” kumbe “vutlhari lebyi pfunaka.” Kutani, vutlhari bya Yehovha a byi lo rharhangana ntsena. Bya pfuna naswona bya humelela. Hi ku tirhisa ku anama ka vutivi bya yena ni ku enta ka ku twisisa kakwe, mikarhi hinkwayo Yehovha u endla swiboho leswi hetisekeke, naswona a swi hetisisa hi ndlela leyinene ku tlula hinkwato. Byebyo i vutlhari bya ntiyiso! Yehovha u seketela ntiyiso wa marito ya Yesu lama nge: “Vutlhari byi tikomba byi lulamile hi mitirho ya byona.” (Matewu 11:19) Mitirho ya Yehovha evuakweni hinkwabyo yi swi kombisa kahle leswaku u ni vutlhari.

Vumbhoni Bya Leswaku Xikwembu Xi Ni Vutlhari

9, 10. (a) Xana Yehovha u kombisa vutlhari bya muxaka wihi, naswona xana u byi kombise njhani? (b) Xana sele yi swi kombisa njhani leswaku Yehovha u ni vutlhari?

⁹ Xana u tshama u hlamarisiwa hi vutshila bya munhu la endlaka swilo hi mavoko, a endla swilo swo saseka? Lebyi i vutlhari lebyi hlamarisaka. (Eksoda 31:1-3) Yehovha hi byakwe hi yena ntsena Xihlovo ni N’wini wa vutlhari byo tano. Hosi Davhida u vule leswi hi Yehovha: “Ndza ku dzunisa hikuva ndzi endliwe hi ndlela yo hlamarisa. Mitirho ya wena ya hlamarisa, Sweswo ndzi swi tiva kahle.” (Pisalema 139:14) Hakunene, loko hi ya hi dyondza hi miri wa munhu, hi ya hi hlamarisiwa swinene hi vutlhari bya Yehovha.

¹⁰ Hi xikombiso: Vutomi bya wena byi sungula byi ri sele yin’we—tandza leri humaka eka mana wa wena kutani ri nonisiwa hi mbewu yo huma eka tata wa wena. Hi ku hatlisa sele yi sungule ku avana. Vuyelo bya kona, ku nga wena, la endliweke hi tisele ta dzana wa tithiriliyoni. I tintsongo swinene. Tisele leti tolovelekeke ta kwalomu ka 10 000, loko ti hlanganile ti nga ringanela enhlokweni ya neleta. Kambe, yin’wana ni yin’wana ya tona yi rharhanganile swinene. Sele yi rharhangane swinene ku tlula fektri kumbe muchini wihi na wihi lowu endliweke hi munhu. Vativi va sayense va vula leswaku sele yi fana ni muti lowu biyeriweke—lowu nga ni tinyangwa to nghena ni to huma ha tona leti languteriwaka, lowu nga ni vutleketli, fambiselo ro vulavurisana, xihlovo xa gezi, tifektri, nkululo ni fambiselo ra ku tirhisiwa ka swilo leswi tshameke swi tirha, masocha swin’we ni hulumendhe yo fanekisela exikarhi ka yona. Ku tlula kwalaho, sele ya swi kota ku endla sele yin’wana yo fana na yona hi tiawara ti nga ri tingani!

11, 12. (a) I yini lexi endlaka leswaku tisele ta xitumbulukwa ti avana, naswona leswi swi pfumelelana njhani na Pisalema 139:16? (b) Byongo bya munhu byi swi kombisa njhani leswaku hi ‘endliwe hi ndlela yo hlamarisa’?

¹¹ Tisele ta hambana. Loko tisele ta xitumbulukwa ti ri karhi ti avana, ti sungula ku endla mitirho yo hambana swinene. Tin’wana ti ta va tisele ta misiha yo twa; tin’wana ta marhambu, ta misiha, ta ngati kumbe ta mahlo. Ku hambana loku hinkwako ka tisele ku va ku tsariwile eka “layiburari” ya sele yo sungula, leyi yi nga pulani ya xitekela, leyi vuriwaka DNA. Lexi tsakisaka, Davhida u huhuteriwe ku vulavula na Yehovha a ku: “Matihlo ya wena ma ndzi vone ndza ha vumbeka; swirho swa mina hinkwaswo a swi tsariwe ebukwini ya wena.”—Pisalema 139:16.

¹² Swirho swin’wana swa miri swi rharhanganile swinene. Hi xikombiso, anakanya hi byongo bya munhu. Van’wana va byi vula nchumu lowu rharhanganeke ku tlula swilo hinkwaswo leswi nga kona evuakweni. Byi ni tisele ta misiha yo twa ta kwalomu ka gidi ra tibiliyoni—ti lava ku ringana ni tinyeleti leti nga kona eka xirimele xa hina hi ku tala. Yin’wana ni yin’wana ya tisele leti yi ni swirhabyarhabyana leswi yaka eka tisele tin’wana ta magidigidi. Vativi va sayense va vula leswaku byongo bya munhu byi nga rhwala rungula leri nga eka tilayiburari ta misava hinkwayo, naswona vuhlayiselo bya byona a byi pimeki. Hambileswi va heteke makume ya malembe va ri karhi va dyondza xirho lexi xi ‘endliweke hi ndlela yo hlamarisa,’ vativi va sayense va pfumela leswaku a va nge swi koti ku yi twisisa kahle ndlela leyi byi tirhaka ha yona.

13, 14. (a) Xana vusokoti ni swivumbiwa swin’wana swi swi kombisa njhani leswaku swi “tlharihile hi ntumbuluko,” naswona xana leswi swi hi dyondzisa yini hi Mutumbuluxi wa swona? (b) Hikwalahokayini hi nga vulaka leswaku swivumbiwa swo fana ni pume swi endliwe hi “vutlhari”?

¹³ Hambiswiritano, vanhu vo va xikombiso xin’we ntsena xa vutlhari bya Yehovha byo tumbuluxa. Pisalema 104:24 yi ri: “Mitirho ya wena yi tele swinene Yehovha Xikwembu xanga! Hinkwayo ka yona u yi endle hi vutlhari. Misava yi tele hi swilo leswi u swi endleke.” Vutlhari bya Yehovha bya vonaka eka ntumbuluko hinkwawo lowu hi wu vonaka. Hi xikombiso, risokoti ri “tlharihile hi ntumbuluko.” (Swivuriso 30:24) Ina, vuthu ra vusokoti ri hleleke hi ndlela leyi hlamarisaka. Mavuthu man’wana ya vusokoti ma langutela, ma sirhelela ni ku tiwundla hi switsotswana leswi vuriwaka tinhwala ta swimilana, onge hiloko ku ri swifuwo swa byona. Vusokoti byin’wana byi tirha tanihi hi varimi, bya byala byi tlhela byi hlakulela “swimilana” leswi nga tsakangiki. Swi tele swivumbiwa swin’wana leswi hi ntumbuluko swi kotaka ku endla swilo swo hlamarisa. Nhongana yinene, yi kota ku ba xindziwandziwana emoyeni ku tlula xihahampfuka xihi na xihi xa manguva lawa lexi endliweke hi munhu. Swinyenyana leswi rhurhaka, swi famba hi ku kongomisiwa hi tinyeleti, hi ku landza nkokamisava kumbe hi ku landza mepe lowu swi tumbulukaka swi ri na wona. Vativi va ntivovutomi va heta malembe yo tala va ri karhi va dyondza mahanyelo lama rharhanganeke lawa swivumbiwa leswi swi tumbulukaka swi ri na wona. Kunene, Muendli wa swona u fanele a tlharihile hakunene!

¹⁴ Vativi va sayense va dyondze swo tala hi vutlhari bya Yehovha byo tumbuluxa. Ku ni vanjhiniyara lava vitaniwaka tibiomimetic, lava ringetaka ku encenyeta swilo swa ntumbuluko. Hi xikombiso, u nga ha va u hlamarile loko u vona ku saseka ka vulwembu bya pume. Kambe munjhiniyara u byi teka byi ri lebyi endliweke hi ndlela leyi hlamarisaka. Swintambyana leswi, leswi langutekaka swi nga tiyanga, loko swo hlanganisiwa swi bumbula ku ringana ni nsimbi, swi nga yi tlula hi ku tiya, naswona loko ko endliwa xiambalo ha swona, xi nga tiya ku tlula xiambalo xo tisirhelela ha xona eka makulu ya xibamu. Xana byi tiye ku fikela kwihi? Anakanya hi vulwembu bya pume lebyi hlanganisiweke byi ringana ni rikoka leri tirhisiwaka ebyatsweni byo phasa tinhlampfi. Vulwembu byebyo, byi nga phasa xihahampfhuka xo rhwala vanhu, xi ri karhi xi haha! Ina, Yehovha u endle swilo swo tano hinkwaswo, hi “vutlhari.”

Vutlhari Byo Hlela Tinyeleti Ni Tintsumi

15, 16. (a) Matilo lama nga lo mphaa, hi tinyeleti ma nyikela vumbhoni byihi hi vutlhari bya Yehovha? (b) Xana mhaka ya leswaku Yehovha i Ndhuna Leyikulu ya tintsumi ta ntsandzavahlayi, yi swi kombisa njhani leswaku Mufambisi loyi u ni vutlhari?

¹⁵ Vutlhari bya Yehovha bya vonaka eka mitirho ya yena evuakweni hinkwabyo. Matilo lama nga lo mphaa, hi tinyeleti, leti hi vulavuleke ha tona swinene eka Ndzima 5, a ti hangalakanga hi ndlela leyi nga hlelekangiki ti tala mpfhuka hinkwawo. Hikwalaho ka vutlhari bya “milawu leyi lawulaka matilo” ya Yehovha, matilo ma hleleke hi ndlela yo saseka, ku ni swirimele, ku ni mitlawa ya swona ku tlhela ku va ni mitlawa leyikulu ya swona. (Yobo 38:33) A swi hlamarisi leswi Yehovha a vitanaka swilo leswi nge mpfhukeni a ku i “vuthu”! (Esaya 40:26) Kambe ku ni vuthu rin’wana, leri byi kombisaka kahle vutlhari bya Yehovha.

¹⁶ Hilaha hi swi xiyeke hakona eka Ndzima 4, Xikwembu xi na xithopo lexi nge “Yehovha wa mavuthu” hikwalaho ka xikhundlha xa yena tanihi Ndhuna Leyikulu ya vuthu ra madzana ya timiliyoni ya swivumbiwa swa moya. Lebyi i vumbhoni bya matimba ya Yehovha. Kambe, xana vutlhari bya yena byi katseka njhani? Xiya leswi: Yehovha na Yesu a va tshiki ku tirha. (Yohane 5:17) Kutani ke, swi le rivaleni leswaku tintsumi leti tirhelaka La nge Henhlahenhla na tona ti tshama ti ri eku tirheni. Naswona tsundzuka, ti tlakukile ku tlula munhu, ti tlharihe swinene naswona ti ni matimba lamakulu. (Vaheveru 1:7; 2:7) Kambe, tintsumi teto hinkwato, Yehovha u ti nyike mitirho ya tona, ti tirha ti tsakile hi ku tshembeka—ti ‘yingisa rito rakwe’ naswona ti ‘endla ku rhandza ka yena’ malembe ya tibiliyoni. (Pisalema 103:20, 21) Vona ku hlamarisa ka vutlhari bya Mufambisi loyi!

Yehovha Hi Yena ‘Ntsena La Tlhariheke’

17, 18. Hikwalahokayini Bibele yi vula leswaku Yehovha hi yena ‘ntsena la tlhariheke,’ naswona ha yini vutlhari bya yena byi hi hlamarisa?

¹⁷ Hi ku ya hi vumbhoni byebyo, xana swa hlamarisa leswi Bibele yi kombaka leswaku vutlhari bya Yehovha byi tlakukile? Hi xikombiso, yi vula leswaku Yehovha hi yena ‘ntsena la tlhariheke.’ (Varhoma 16:27) Yehovha hi yena ntsena a nga ni vutlhari hinkwabyo. Hi yena Xihlovo xa vutlhari hinkwabyo bya ntiyiso. (Swivuriso 2:6) Hi yona mhaka leyi Yesu, hambileswi a nga wo tlhariha ku tlula swivumbiwa leswin’wana swa Yehovha, a nga titshegangiki hi vutlhari bya yena n’wini, kambe a vuleke leswi Tata wakwe a n’wi byeleke swona.—Yohane 12:48-50.

¹⁸ Xiya ndlela leyi muapostola Pawulo a ku hlamuselaka ha kona ku hlawuleka ka vutlhari bya Yehovha: “Mawaku ku enta ka rifuwo, vutlhari ni vutivi bya Xikwembu! Vuavanyisi bya xona a byi lavisiseki ni tindlela ta xona a ti landzerisiseki!” (Varhoma 11:33) Hi ku sungula ndzimana hi rihlamari leri nge “mawaku!” Pawulo u kombisa leswaku u khumbekile swinene—emhakeni leyi, u kombisa leswaku u hlamarile swinene. Rito ra Xigriki leri a ri tirhiseke ku vula “ku enta” ri yelana swinene ni rito leri nge “mugodi.” Hikwalaho, marito yakwe ma endla hi swi vona kahle hi mahlo ya mianakanyo. Loko hi anakanyisisa hi vutlhari bya Yehovha, swi fana ni loko hi honolele khele ro enta, ku nga xivandla lexi enteke swinene hi ndlela leyi nga pimekiki. (Pisalema 92:5) Xana sweswo a swi endli leswaku hi tivona hi ri ntshuri ntsena?

19, 20. (a) Hikwalahokayini gama ri byi fanekisela kahle vutlhari bya Xikwembu? (b) Xana Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa swi kota ku vona vumundzuku?

¹⁹ Yehovha hi yena ‘ntsena la tlhariheke,’ leswi vulaka leswaku: Hi yena ntsena a kotaka ku vona swa nkarhi lowu taka. Tsundzuka, Yehovha u tirhisa gama leri vonaka ekule ku fanekisela vutlhari byakwe. Gama ra xitshopana ri nga ha tika tikhilogiramu ta ntlhanu ntsena, kambe mahlo ya rona i makulu ku tlula ya munhu la kuleke. Mahlo ya gama ma vona ekule hi ndlela yo hlamarisa, ma endla leswaku nyenyana leyi yi kota ku vona swakudya swa yona leswitsongo ngopfu yi ri kwale kule eka mpfhuka wa madzana ya timitara, kumbexana hambi ku ri mpfhuka lowu hlanganisaka tikhilomitara to tala! Yehovha hi byakwe u tshame a vula leswi hi gama: “Matihlo ya rona ma vona ekule swinene.” (Yobo 39:29) Hilaha ku fanaka, Yehovha a nga ha languta “ekule”—enkarhini lowu taka!

²⁰ Bibele yi swi kombisa ko tala leswaku leswi i ntiyiso. Yi tamele madzana ya vuprofeta, kumbe matimu lama tsariweke ka ha ri emahlweni. Vuyelo bya tinyimpi, ku simekiwa ni ku wa ka tihulumendhe ta misava, ni ku endliwa ka marhengu ya tinyimpi hi tindhuna ta vuthu ra nyimpi, hinkwaswo swi profetiwile eBibeleni—eka swiendlakalo swin’wana, a ka ha sele madzana ya malembe.—Esaya 44:25–45:4; Daniyele 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Hikwalahokayini ku ri hava xisekelo xo gimeta hi leswaku Yehovha u swi vone ka ha ri emahlweni leswi u nga ta swi hlawula evuton’wini bya wena? Kombisa. (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku vutlhari bya Xikwembu byi ni ntwelavusiwana?

²¹ Kambe, xana leswi swi vula leswaku ana se Xikwembu xi swi vonile leswi u nga ta swi hlawula evuton’wini bya wena? Van’wana lava va dyondzisaka ta ku kunguhateriwa va sindzisa leswaku nhlamulo, i ina. Hambiswiritano, dyondzo yoleyo yi vevukisa vutlhari bya Yehovha, hikuva yi vula leswaku a nga swi koti ku lawula vuswikoti bya yena byo languta enkarhini lowu taka. Hi xikombiso: Loko u ri xilombe lexi nga ni rito ro saseka ku tlula hinkwawo, xana a wu nge swi koti ku miyela, u to tshamela ku yimbelela mikarhi hinkwayo? Leswi swi twala ku ri vuphunta! Hilaha ku fanaka, Yehovha u ni vuswikoti byo tiva swa le nkarhini lowu taka, kambe a nga tirhisi vuswikoti byebyo mikarhi hinkwayo. Loko o endla tano swi nga kavanyeta ntshunxeko wa hina wo tihlawulela, ku nga nyiko ya risima leyi Yehovha a nga taka a nga hi tekeli yona.—Deteronoma 30:19, 20.

²² Xo biha no tlurisa, mhaka ya ku kunguhateriwa kahlekahle yi vula leswaku vutlhari bya Yehovha a byi na ntwelavusiwana. Kambe leswi a hi ntiyiso nikatsongo! Bibele yi dyondzisa leswaku Yehovha u “tlharihile.” (Yobo 9:4) A swi vuli swona leswaku u ni mbilu ya xiviri, kambe hakanyingi Bibele yi tirhisa rito rero loko yi vulavula hi leswi munhu a nga xiswona endzeni, leswi katsaka misusumeto ni mitlhaveko yo tanihi rirhandzu. Kutani vutlhari bya Yehovha, ku fana ni vumunhu byin’wana bya yena, byi lawuriwa hi rirhandzu.—1 Yohane 4:8.

23. Vukulu bya vutlhari bya Yehovha byi fanele byi hi susumetela ku endla yini?

²³ Hi ntumbuluko, vutlhari bya Yehovha byi tshembekile hi ku helela. Byi byi tlula ekule vutlhari bya hina lerova Rito ra Xikwembu ra hi khongotela: “Tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo, u nga titshegi hi ku twisisa ka wena. N’wi tivise tindlela ta wena hinkwato, kutani yena u ta lulamisa tindlela ta wena.” (Swivuriso 3:5, 6) Sweswi a hi kambisiseni vutlhari bya Yehovha leswaku hi ta tshinela eka Xikwembu xerhu xa vutlhari hinkwabyo.

1, 2. Xana i “papila” ra njhani leri Yehovha a hi tsaleleke rona, naswona ha yini?

XANA wa ha wu tsundzuka nkarhi lowu u tshameke u amukela papila leri humaka eka un’wana loyi u n’wi rhandzaka, loyi a tshamaka ekule? A swi talanga swilo leswi swi nga hi tiselaka ntsako ku fana ni ku amukela papila leri khumbaka mbilu leri humaka eka un’wana loyi hi n’wi rhandzaka ngopfu. Hi tsakela ku twa hi ta vuhlayiseki bya yena, leswi a swi endlaka ni makungu ya yena. Ku bula ko tano ku endla leswaku vanhu lava hi va rhandzaka va va ekusuhi na hina, hambi loko va ri ekule.

² Kutani ke, i yini lexi nga hi tsakisaka swinene ku tlula ku kuma rungula leri tsariweke, ro huma eka Xikwembu xerhu lexi hi xi rhandzaka? Yehovha hi ndlela yo karhi u hi tsalele “papila”—Rito ra yena, ku nga Bibele. U hi byela leswaku hi yena mani, leswi a swi endleke, leswi a tiyimisele ku swi endla, ni swin’wana swo tala. Yehovha u hi nyike Rito ra yena hikuva u lava leswaku hi tshinela eka yena. Xikwembu xa hina lexi tlhariheke xi hlawule ndlela ya kahle ngopfu yo vulavula na hina. Bibele yi tsariwe hi ndlela ya vutlhari lebyi nga pimanisiwiki na nchumu ni leswi yi swi tameleke a swi pimaniseki.

Hikwalahokayini Rito Leri Ri Tsariwile?

3. Xana Yehovha u wu hundzisele hi ndlela yihi Nawu eka Muxe?

³ Van’wana va nga ha hlamala va ku ‘Ha yini Yehovha a nga tirhisanga endlelo ro hlamarisa—hi ku vulavula a ri etilweni—a vulavula ni vanhu?’ Ina, Yehovha u tshame a vulavula a ri etilweni hi ku tirhisa tintsumi. Hi xikombiso, u vulavule tano loko a nyika Vaisrayele Nawu. (Vagalatiya 3:19) Rito leri humaka etilweni a ri chavisa ku tlula mpimo lerova Vaisrayele lava chavisiweke va kombela Yehovha leswaku a nga ha vulavuli na vona hi ndlela leyi, kambe a vulavule na vona hi ku tirhisa Muxe. (Eksoda 20:18-20) Nawu lowu, lowu vumbiwaka hi milawu ya 600, wu hundziseriwe eka Muxe, rito hi rito.

4. Hlamusela leswaku ha yini ku hundzisa rungula hi nomu a swi ta va swi ri endlelo leri nga ni swihoxo ro hundzisela milawu ya Xikwembu.

⁴ Xana a ku ta humelela yini loko Nawu wolowo a wu nga tsariwanga? Xana Muxe a ta va a swi kotile ku tsundzuka leswi marito wolawo ya nawu a ma vekisiwe xiswona, kutani a ma byela tiko hinkwaro handle ko endla swihoxo? Xana ku vuriwa yini hi switukulwana leswi swa ha taka? Xana a va ta boheka ku titshega hi ku twa hi van’wana? A ku ta va ku ri ndlela leyi nga ni swihoxo yo hundzisela milawu ya Xikwembu eka van’wana. Anakanya hi leswi a swi ta humelela loko u fanele u hundzisela mhaka eka nxaxamelo wa vanhu, hi ku byela munhu wo sungula ivi yena a yi hundzisa, ivi swi famba tano hi nxaxamelo wolowo. Leswi swi nga ta va swi twiwe hi munhu loyi a nga le makumu ka nxaxamelo a swi ta va swi hambane ngopfu ni leswi u swi vuleke eku sunguleni. Marito ya Nawu wa Xikwembu, a ma nga ri ekhombyeni ro tano.

5, 6. Xana Yehovha u lerise Muxe leswaku a endla yini hi marito ya Yena, naswona ha yini ku ri nkateko eka hina ku va ni Rito ra Yehovha leri tsariweke?

⁵ Hi vutlhari Yehovha u hlawule leswaku marito ya yena ma tsariwa ehansi. U lerise Muxe a ku: “Tsala marito lawa ehansi hikuva ndzi endla ntwanano na wena ni Vaisrayele hi ku pfumelelana na wona.” (Eksoda 34:27) Kutani ke, yi sungurise xisweswo nguva ya ku tsariwa ka Bibele, hi 1513 B.C.E. Ku tlula malembe ya 1 610 lama landzeleke, Yehovha u vulavule “mikarhi yo tala ni hi tindlela to tala” ni vanhu va 40 lava tsaleke Bibele. (Vaheveru 1:1) Hi nkarhi wolowo, vakopi lava tinyiketeleke va endle tikopi hi vukheta leswaku va hlayisa Matsalwa.—Ezra 7:6; Pisalema 45:1.

⁶ Kunene Yehovha u hi katekise hi ku vulavurisana na hina hi ku hi tsalela. Xana u tshama u kuma papila leri u ri rhandzaka ngopfu—kumbexana hileswi ri ku chaveleleke—lerova u kale u ri hlayisa leswaku u ta ri hlaya nkarhi na nkarhi? Swi tano ni hi “papila” leri hi tsaleriweke rona hi Yehovha. Leswi Yehovha a endleke leswaku marito ya yena ma tsariwa ehansi, ha swi kota ku ma hlaya nkarhi hinkwawo ni ku anakanyisisa hi leswi ma swi vulaka. (Pisalema 1:2) Hi nga wu kuma “nchavelelo lowu humaka eMatsalweni” loko hi wu lava.—Varhoma 15:4.

Hikwalahokayini Vatsari Va Kona Ku Ri Vanhu?

7. Xana vutlhari bya Yehovha byi voniwa njhani eka leswi a tirhiseke vanhu leswaku ku va vona va tsalaka?

⁷ Hi vutlhari bya yena, Yehovha u tirhise vanhu leswaku ku va vona va tsalaka Rito rakwe. Xiya leswi: Loko Yehovha a lo tirhisa tintsumi leswaku ti tsala Bibele, xana a yi ta va yi ri leswi yi nga xiswona sweswi? Entiyisweni, tintsumi a ti ta va ti hlamusele Yehovha hi ku ya hi langutelo ra tona leri tlakukeke, ti hlamusela ku tinyiketela ka tona eka yena, ti hlamusela hi vanhu lava nga malandza yo tshembeka ya Xikwembu. Kambe, xana a hi ta swi kota ku twisisa langutelo ra swivumbiwa swa moya leswi hetisekeke, leswi vutivi bya swona, ntokoto wa swona ni matimba ya swona, swi tlulaka swa hina?—Vaheveru 2:6, 7.

8. Vatsari va Bibele va pfumeleriwe ku tirhisa vuswikoti bya vona hi ndlela yihi? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

⁸ Hi ku tirhisa ka yena vatsari lava nga vanhu, Yehovha u hi nyike leswi swi hi faneleke—rungula leri ‘huhuteriweke hi Xikwembu’ kambe ri ri karhi ri kombisa vumunhu bya vanhu. (2 Timotiya 3:16) Xana u swi endlise ku yini leswi? Mikarhi yo tala, u pfumelele vatsari leswaku va tirhisa vuswikoti bya vona eku hlawuleni ka “marito lama tsakisaka ni ku tlhela a tsala ntiyiso.” (Eklesiasta 12:10, 11) Leswi swi hi endla hi vona leswaku ha yini Bibele yi ri ni switayele swo tala; matsalwa ma kombisa ndhavuko ni vumunhu bya vatsari va wona.a Hambiswiritano, vavanuna lava “a va vulavula leswi humaka eka Xikwembu va kongomisiwa hi moya lowo kwetsima.” (2 Petro 1:21) Hikwalaho, leswi tsariweke i “rito ra Xikwembu” hakunene.—1 Vatesalonika 2:13.

9, 10. Ha yini ku tirhisiwa ka vatsari lava nga vanhu swi endla leswaku Bibele yi rhandzeka ni ku twisiseka?

⁹ Ku tirhisiwa ka vatsari lava nga vanhu swi endla Bibele yi rhandzeka ni ku twisiseka swinene. Vatsari va yona a va ri vanhu lava nga ni mitlhaveko ku fana na hina. Leswi a va nga hetisekanga, va langutane ni miringo ni mintshikilelo leyi fanaka ni ya hina. Mikarhi yin’wana, moya wa Yehovha wu va huhutele ku tsala hi ta mitlhaveko ni ku kayakaya ka vona. (2 Vakorinto 12:7-10) Kutani va tsale marito lawa va huhuteriweke wona hi Xikwembu, marito lawa yi nga riki kona ntsumi leyi a yi ta ma phofula.

¹⁰ Hi xikombiso, xiya Hosi Davhida wa le Israyele. Endzhaku ka loko a endle swidyoho leswikulu, Davhida u qambhe pisalema leyi eka yona a phofuleke ta le mbilwini, a khongela Xikwembu leswaku xi n’wi rivalela. U tsarile: “Ndzi basise eka xidyoho xa mina. Hikuva ndzi yi tiva kahle milandzu ya mina, naswona ndzi tshamela ku tsundzuka xidyoho xa mina. Ndzi velekiwe ndzi ri ni xihoxo, naswona manana u ndzi tikile exidyohweni. U nga ndzi cukumeti ekule na wena; u nga susi moya wa wena wo kwetsima eka mina. Magandzelo lawa Xikwembu xi ma amukelaka i moya lowu vavisekeke; a wu nge yi fularheli mbilu leyi tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka Xikwembu xanga.” (Pisalema 51:2, 3, 5, 11, 17) Xana a wu ku twi ku vaviseka loku mutsari a ku twaka? Hi xihi xivumbiwa xin’wana lexi nga tiphofulaka hi ndlela leyi, handle ka munhu la nga hetisekangiki?

Hikwalahokayini Buku Leyi Yi Vulavula Hi Vanhu?

11. I muxaka muni wa swikombiso swa xiviri leswi ‘tsaleriweke ku letela hina’ eBibeleni?

¹¹ Ku ni swin’wana leswi swi endlaka Bibele yi rhandzeka. Hakanyingi buku leyi yi vulavula hi vanhu—vanhu va xiviri—lava tirhelaka Xikwembu ni lava nga xi tirheliki. Hi hlaya hi ta mintokoto, maxangu ni leswi va tsakiseke. Hi vona vuyelo bya ku hlawula ka vona evuton’wini. Timhaka to tano ti “tsaleriwe ku letela hina.” (Varhoma 15:4) Hi ku tirhisa swikombiso leswi swa xiviri, Yehovha u hi dyondzisa hi ndlela leyi khumbaka mbilu. Xiya swikombiso swin’wana.

12. Timhaka leti nga eBibeleni ta vanhu lava nga tshembekangiki ti hi pfuna hi ndlela yihi?

¹² Bibele yi vulavula hi vanhu lava nga tshembekangiki, hambi ku ri lavo homboloka, ni leswi va humeleleke. Etimhakeni leti, hi vona mitirho ya vona leyi hlambisaka timbilu, sweswo swi endla leswaku hi twisisa. Hi xikombiso, xana xi kona xikombiso lexikulu xa ku nga tshembeki lexi tlulaka xa Yudasi loko a luke ni ku hetisisa mano yakwe yo xenga Yesu? (Matewu 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Timhaka to tanihi leti ti yi khumba swinene mbilu ya hina, ti hi pfuna ku vona ni ku papalata tindlela leto biha.

13. Xana Bibele yi hi pfuna hi ndlela yihi leswaku hi twisisa vumunhu lebyinene?

¹³ Nakambe Bibele yi vulavula hi malandza yo tala ya Xikwembu. Hi hlaya hi ta ku tinyiketela ka wona ni ku tshembeka ka wona. Wona i swikombiso swa xiviri swa vumunhu lebyi hi faneleke hi byi hlakulela loko hi lava ku tshinela eka Xikwembu. Byin’wana bya vumunhu byebyo i ripfumelo. Bibele yi hlamusela leswaku ripfumelo i yini ni leswaku ha yini ri laveka leswaku hi ta tsakisa Xikwembu. (Vaheveru 11:1, 6) Kambe Bibele yi tlhela yi hi nyika swikombiso swa ndlela leyi vanhu van’wana va kombiseke ripfumelo hayona. Anakanya hi ripfumelo leri Abrahama a ri kombiseke loko a lava ku endla gandzelo hi Isaka. (Genesa, ndzima 22; Vaheveru 11:17-19) Etimhakeni teto, rito leri nge “ripfumelo” ri humesa tinhlamuselo to tala naswona swa olova ku ri twisisa. Wa nga vona vutlhari bya Yehovha hikuva a nga hi khutazi ntsena ku hlakulela vumunhu lebyinene, kambe u tlhela a hi nyika ni swikombiso swa kona swa xiviri!

14, 15. Xana Bibele yi hi byela yini mayelana ni wansati loyi a teke etempeleni, naswona i yini leswi hi swi dyondzaka hi Yehovha emhakeni leyi?

¹⁴ Timhaka ta xiviri leti nga eBibeleni hakanyingi ti hi dyondzisa swo karhi mayelana ni leswaku Yehovha i munhu wa njhani. Xiya leswi hi swi hlayeke mayelana ni wansati loyi Yesu a n’wi voneke etempeleni. Loko Yesu a tshamile ekusuhi ni mabokisi ya xuma, a a langutile loko vanhu va ri karhi va hoxa minyikelo ya vona. Vanhu vo tala lava fuweke va hoxe “leswi va swi pambuleke eka leswi va taleleke.” Kambe Yesu u xiye noni leyi ya xisiwana. Munyikelo wa yona a ku ri “tisente timbirhi.”b A ku ri swimalana swo hetelela leswi a yi ri na swona. Yesu loyi a a languta timhaka hilaha Yehovha na yena a a ti languta ha kona u te: “Noni leyi, leyi nga xisiwana yi nyikele ku tlula hinkwavo lava hoxeke mali emabokisini.” Hi ku ya hi marito wolawo yi hoxe swo tlula swa hinkwavo swi hlanganile.—Marka 12:41-44; Luka 21:1-4; Yohane 8:28.

¹⁵ Xana a swi hlamarisi leswi eka vanhu hinkwavo lava a va te etempeleni hi siku rero, ku hlawuriweke noni leyi ntsena kutani ku tlhela ku vulavuriwa hi yona eBibeleni? Eka xikombiso lexi Yehovha u hi dyondzisa leswaku yena i Xikwembu lexi tlangelaka. U ti amukela hi mandla mambirhi tinyiko ta hina leti humaka embilwini ku nga khathariseki leswaku ti njhani loko ti pimanisiwa ni leti van’wana va ti humesaka. Handle ko kanakana, Yehovha u kume ndlela yo antswa yo hi dyondzisa ntiyiso lowu, lowu tsakisaka!

Leswi Bibele Yi Nga Riki Na Swona

16, 17. Xana vutlhari bya Yehovha byi vonaka njhani, hambi ku ri eka swilo leswi a hlawuleke ku ka a nga swi nghenisi eRitweni ra yena?

¹⁶ Loko u tsalela loyi u n’wi rhandzaka papila, a wu nge tsali timhaka hinkwato. Kutani u hlawula leswi u nga ta swi tsala, hi vukheta. Hi laha ku fanaka, Yehovha u hlawule ku boxa mavito ya vanhu vo karhi swin’we ni swiendlakalo swo karhi eRitweni rakwe. Kambe eka rungula rero, a hi mikarhi hinkwayo Bibele yi humesaka vuxokoxoko hinkwabyo. (Yohane 21:25) Hi xikombiso loko Bibele yi vulavula hi ku avanyisa ka Xikwembu, rungula leri yi ri nyikelaka, swi nga ha endleka ri nga swi hlamuli hinkwaswo swivutiso swa hina. Nakambe, vutlhari bya Yehovha bya vonaka eka leswi a hlawuleke ku swi tshika a nga swi nghenisi eRitweni rakwe. Njhani?

¹⁷ Ndlela leyi Bibele yi tsariweke hayona, yi kamba xiyimo xa timbilu ta hina. Vaheveru 4:12 yi ri: “Hikuva rito [kumbe rungula] ra Xikwembu ra hanya naswona ri ni matimba, ri kariha ku tlula banga rin’wana ni rin’wana leri tsemaka hi matlhelo mambirhi, ri nghena endzeni ka munhu lerova ri kombisa leswi munhu a nga swona endzeni ni le handle, . . . naswona ra swi kota ku twisisa miehleketo ni makungu ya mbilu.” Rungula ra Bibele ra dzika, ri paluxa leswi kahlekahle hi swi anakanyaka ni minsusumeto ya hina. Lava va yi hlayaka hi tihlo ra ku xopaxopa, hakanyingi va kuma timhaka leti nga ni rungula leri eka vona ri nga enelangiki. Vanhu vo tano va nga ha kanakana loko hakunene Yehovha a ri ni rirhandzu, vutlhari ni vululami.

18, 19. (a) Ha yini hi nga fanelanga hi karhateka loko mhaka yo karhi eBibeleni yi tlakusa swivutiso leswi hi nga taka hi nga kumi tinhlamulo ta kona hi ku hatlisa? (b) Xana ku laveka yini leswaku hi twisisa Rito ra Xikwembu, naswona leswi swi kombisa vutlhari lebyikulu bya Yehovha hi ndlela yihi?

¹⁸ Ku hambana ni sweswo, loko hi hlayisisa Bibele hi timbilu letinene, hi kota ku vona ndlela leyi Bibele hinkwayo yi n’wi hlamuselaka hayona Yehovha. Hikwalaho, a hi karhateki loko mhaka yo karhi yi tlakusa swivutiso leswi hi nga ta ka hi nga kumi tinhlamulo ta swona hi nkarhi wolowo. Hi xikombiso: Loko hi hlanganisa mawetana kumbexana eku sunguleni a hi nge xi kumi xiphemu xo karhi, kumbe swi nga endleka hi nga swi voni leswaku xiphemu xo karhi xi nghena kwihi. Kambe hi nga ha va hi hlanganise swiphemu leswi eneleke leswaku hi kota ku vona leswaku xifaniso lexi heleleke xi ta languteka njhani. Hi ku fanana loko hi dyondza Bibele hakatsongotsongo hi dyondza hi leswaku Yehovha i Xikwembu xa muxaka muni, kutani xifaniso hinkwaxo xi sungula ku vonaka. Hambiloko eku sunguleni hi nga yi twisisi mhaka yo karhi kumbe hi nga swi voni leswaku yi hlangana njhani ni vumunhu bya Xikwembu, ku dyondza ka hina Bibele ana se ku hi dyondzise swo tala hi Yehovha lerova hi nga swi kota ku vona leswaku Xikwembu hakunene xi ni rirhandzu ni vululami.

¹⁹ Hikwalaho, loko hi lava ku twisisa Rito ra Xikwembu, hi fanele ku tiyimisela ku ri hlaya ni ku lava ku ri twisisa. Xana lexi a hi xona xikombiso xa vutlhari lebyikulu bya Yehovha? Vanhu vo tlhariha va nga ha tsala tibuku leti nga twisisiwaka ntsena hi “lavo tlhariha ni lavo dyondzeka.” Kambe ku tsala buku leyi nga twisisiwaka ntsena hi lava nga ni timbilu letinene—swi lava vutlhari bya Xikwembu!—Matewu 11:25.

Buku Ya ‘Vutlhari Lebyi Pfunaka’

20. Ha yini ku ri Yehovha ntsena a nga hi byelaka ndlela leyinene yo hanya naswona i yini leswi Bibele yi swi tameleke, leswi nga hi pfunaka?

²⁰ Eka Rito ra yena, Yehovha u hi byela ndlela leyinene yo hanya hi yona. Tanihi Muvumbi, u swi tiva kahle leswi hi swi pfumalaka. Naswona swilaveko swa xisekelo swa munhu—leswi katsaka ku navela ku rhandziwa, ku tsaka, ni ku endla vuxaka bya yena ni vanhu van’wana byi humelela—a swi si cinca ni sweswi. Bibele yi lo mphaa, hi ‘vutlhari lebyi pfunaka’ lebyi nga hi endlaka leswaku hi hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo. (Swivuriso 2:7) Xiyenge xin’wana ni xin’wana xa buku leyi, xi tamele ndzima leyi kombaka leswaku hi nga yi tirhisa njhani ndzayo ya vutlhari leyi humaka eBibeleni, kambe a hi kambisiseni xikombiso xin’we ntsena.

21-23. Hi yihi ndzayo ya vutlhari leyi nga hi pfunaka hi papalata ku hlundzuka ni xikhomela?

²¹ Xana u tshame u swi lemuka leswaku vanhu lava nga ni xikhomela ni rivengo hakanyingi va hetelela va tivavisile hi voxe? Xikhomela i ndzhwalo wo tika ku hanya na wona. Loko hi ri ni xikhomela, hi tshama hi ri karhi hi anakanya ha xona, a hi kumi ku wisa naswona xi hi hetela ntsako. Sayense yi ringanyeta leswaku xikhomela xi endla swi olova leswaku hi khomiwa hi vuvabyi bya mbilu swin’we ni mavabyi man’wana yo tala lama nga tshungulekiki. Khale ka khaleni ni sayense yi nga si va kona, Bibele yi nyikele xitsundzuxo xa vutlhari yi ku: “U nga hlundzuki, tshika vukarhi.” (Pisalema 37:8) Kambe hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

²² Rito ra Xikwembu ri nyikela ndzayo ya vutlhari leyi nge: “Ku twisisa ka munhu ku vohlisa ku hlundzuka kakwe, naswona swi sasekile eka yena loko a bakanya xihoxo.” (Swivuriso 19:11) Ku twisisa i vuswikoti byo vona nchumu hi vuenti. Ku twisisa ku nga hi endla hi vona leswaku ha yini munhu a vulavula kumbe a endla swilo hi ndlela yo karhi. Ku tiyimisela ku twisisa nsusumeto wa xiviri, mitlhaveko ni swiyimo, sweswo swi nga hi pfuna ku papalata ku n’wi anakanyela swo biha.

²³ Bibele yi tamele xitsundzuxo lexi: “Yanani emahlweni mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku tshunxeka.” (Vakolosa 3:13) Xiga lexi nge, “Yanani emahlweni mi lehiselana mbilu” xi vula leswaku hi lehisela van’wana mbilu, hambiloko va ri ni mikhuva leyi yi hi nyangatsaka. Ku lehisa mbilu loku, ku ta hi pfuna ku papalata ku va ni xikhomela. “Ku rivalelana” swi vula ku swi ba hi makatla loko hi hoxeriwile. Xikwembu xa hina xa vutlhari xa swi tiva leswaku hi fanele hi rivalela van’wana loko ku ri ni xivangelo xa ku va rivalela. Leswi a swi pfuni vona ntsena kambe na hina swi hi nyika ku rhula ka mianakanyo ni mbilu. (Luka 17:3, 4) Mayana vutlhari lebyi nga eRitweni ra Xikwembu.

24. Ku humelela yini loko hi hanya hi ku pfumelelana ni vutlhari bya Xikwembu?

²⁴ Hi ku susumetiwa hi rirhandzu ra yena lerikulu Yehovha u lave ku vulavula na hina. U hlawule ndlela leyinene ku tlula hinkwato—ku nga “papila” leri tsariweke hi vanhu lava kongomisiwaka hi moya lowo kwetsima. Hikwalaho, vutlhari bya Yehovha hi byakwe byi kumeka eka rona. Vutlhari lebyi bya “tshembeka swinene.” (Pisalema 93:5) Loko hi ya hi hanya hi ku pfumelelana na byona, ni loko hi byi byela van’wana, hi tikuma hi ri ekusuhi na Xikwembu xa hina xa vutlhari hinkwabyo. Eka ndzima leyi landzelaka hi ta vulavula hi xikombiso xin’wana lexi xiyekaka xa vutlhari lebyikulu bya Yehovha, ku nga vuswikoti byakwe byo vula swilo swa nkarhi lowu taka ka ha ri emahlweni ni bya ku hetisisa xikongomelo xakwe.

1, 2. Hi xihi “xihundla xo kwetsima” lexi faneleke xi hi tsakisa naswona hikwalahokayini?

SWIHUNDLA! Tanihi leswi swi nyanyulaka, swi tsakisaka ni ku hlamarisa, hakanyingi vanhu swa va tikela ku fa na swona. Hambiswiritano, Bibele yi ri: “Ku vangama ka Xikwembu i ku hlayisa mhaka yi ri xihundla.” (Swivuriso 25:2) Ina, leswi Yehovha a nga Mufumi ni Muvumbi wa Vuako Hinkwabyo, u ni mfanelo yo hlayisa swilo swin’wana swi ri xihundla eka vanhu, kukondza ku fika nkarhi wa yena wa ku swi paluxa.

² Hambiswiritano, ku ni xihundla lexi tsakisaka, lexi nyanyulaka lexi Yehovha a xi paluxeke eRitweni rakwe. Xi vuriwa “xihundla xo kwetsima xa ku rhandza ka [Xikwembu].” (Vaefesa 1:9) Ku xi tiva ka hina a swi nge hi nyanyuli ntsena, kambe ku ta hi yisa eku ponisiweni naswona ku ta hi endla hi twisisa vutlhari bya Yehovha lebyi nga pimekiki.

Xi Paluxiwa Hakatsongotsongo

3, 4. Xana vuprofeta lebyi tsariweke eka Genesa 3:15 byi nyikele ntshembo hi ndlela yihi naswona hi xihi xihundla kumbe “xihundla xo kwetsima” lexi a byi ri na xona?

³ Loko Adamu na Evha va dyoha, swi nga ha va swi vonake onge xikongomelo xa Yehovha xa leswaku misava ya paradeyisi yi akiwa hi vanhu lava hetisekeke, xi kavanyetiwe hi ku helela. Kambe Xikwembu xi vulavule hi xiphiqo lexi ta ha suka. Xi te: “Ndzi ta endla leswaku ku va ni rivengo eka wena ni wansati ni le ka vana va wena ni n’wana wa wansati. N’wana wa wansati u ta ku phyandlasa nhloko kasi wena u ta n’wi luma xirhendze.”—Genesa 3:15.

⁴ Lawa a ku ri marito lawa swi tikaka ku ma twisisa. Xana a ku ri mani wansati loyi? Xana nyoka a ku ri mani? Xana “vana” lava a va ta pfotlosa nhloko ya nyoka a ku ri mani? Adamu na Evha a va nga swi tivi. Hambiswiritano, Rito ra Xikwembu ri nyike ntshembo eka vana vahi ni vahi va mpatswa lowu, lowu nga tshembekangiki. Vululami hi byona a byi ta hlula. Xikongomelo xa Yehovha a xi ta hetiseka. Kambe a xi ta hetiseka njhani? Aha, xexo a ku ri xihundla! Bibele yi xi vitana “vutlhari bya Xikwembu bya xihundla xo kwetsima, ku nga vutlhari lebyi fihliweke.”—1 Vakorinto 2:7.

5. Kombisa leswaku hikwalahokayini Yehovha a xi paluxe hakatsongotsongo xihundla xa yena.

⁵ Leswi a nga “Mupaluxi wa swihundla,” Yehovha u ta hetelela a byi paluxile vuxokoxoko lebyi lavekaka mayelana ni ku hetiseka ka xihundla lexi. (Daniyele 2:28) Kambe sweswo u ta swi endla hakatsongotsongo. Hi xikombiso, hi nga ha ehleketa hi ndlela leyi tatana la nga ni rirhandzu a nga ha hlamulaka hayona loko xijahatana xa yena xi n’wi vutisa xi ku, “Tatana, xana ndzi huma kwihi?” Tatana la nga ni vutlhari u nyika xijahetana rungula leri xi nga ta ri twisisa hi ku olova. Loko xijahatana xi ri karhi xi kula, tatana u xi byela swo tala. Hilaha ku fanaka, Yehovha wa wu tiva nkarhi lowu ha wona vanhu vakwe swi nga ta va olovela ku twisisa ku paluxiwa ka ku rhandza ka yena, swin’we ni xikongomelo xakwe.—Swivuriso 4:18; Daniyele 12:4.

6. (a) Xana ntwanano wu tirha yini? (b) Hikwalahokayini swi hlamarisa leswi Yehovha a endlaka mitwanano ni vanhu?

⁶ Xana Yehovha u xi hlavutele njhani? U tirhise ntlhandlamano wa mitwanano leswaku a paluxa swilo swo tala. Kumbexana na wena u tshame u endla ntwanano wo karhi—wu nga ha va wu ri wa ku xava yindlu, wo lomba mali kumbe ku yi lombisa. Ntwanano wo tano wu ni xitiyisekiso xa le nawini xa leswaku leswi mi twananeke swona swi ta hetiseka. Kambe ha yini swi kala swi lava leswaku Yehovha a endla ntwanano ni vanhu, ximfumo? Handle ko kanakana, rito ra yena ri enerile ku va xitiyisekiso xa switshembiso swa yena. Sweswo i ntiyiso kambe mikarhi yo tala Xikwembu xi tiyisekise rito ra xona hi ku endla mitwanano ya le nawini. Mitwanano leyi, leyi tiyisekisiweke, yi endla leswaku hina vanhu lava nga hetisekangiki hi tiyiseka swinene hi switshembiso swa Yehovha.—Vaheveru 6:16-18.

Ntwanano Na Abrahama

7, 8. (a) Hi wihi ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na Abrahama, naswona swi endle xihundla xo kwetsima xi twisiseka hi ndlela yihi? (b) Xana Yehovha u ye emahlweni a paluxa rixaka ra n’wana la tshembisiweke hi ndlela yihi?

⁷ Endzhaku ka malembe yo tlula 2 000 ku sukela loko munhu a hlongoriwile eParadeyisini, Yehovha u byele Abrahama, nandza wakwe wo tshembeka a ku: “Hakunene ndzi ta ku katekisa naswona ndzi ta endla leswaku vana va wena va tala ku fana ni tinyeleti ta matilo . . . naswona tinxaka hinkwato leti nga emisaveni ti ta katekisiwa hikwalaho ka vana va wena, hikuva u ndzi yingisile.” (Genesa 22:17, 18) Lexi a ku nga ri xitshembiso ntsena; Yehovha u xi endle xi va ntwanano wa le nawini a tlhela a hlambanya hi xihlambanyo xo tiya. (Genesa 17:1, 2; Vaheveru 6:13-15) Swa hlamarisa swinene ku vona leswaku Hosi ya Vuako Hinkwabyo yi endle ntwanano wo katekisa vanhu!

⁸ Ntwanano wa Abrahama wu paluxe leswaku vana lava tshembisiweke a va ta ta hi xivumbeko xa munhu, naswona a va ta va va rixaka ra Abrahama. Xana a va ta va vamani? Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u paluxe leswaku eka vana va Abrahama, Isaka hi yena a nga ta va kokwanaxinguwe wa vana lava. Eka vana vambirhi va Isaka, ku hlawuriwe Yakobe. (Genesa 21:12; 28:13, 14) Mayelana ni un’wana wa vana va yena va 12, endzhakunyana Yakobo u vule vuprofeta lebyi: “Nhonga ya vuhosi a yi nge suki eka Yuda hambi ku ri nhonga ya ndhuna a yi nge suki emilengeni yakwe, kukondza ku fika Xilo [kumbe “Loyi Yi Nga Ya Yena,” nhlamuselo ya le hansi] naswona vanhu va ta yingisa yena.” (Genesa 49:10) Sweswi se a swi tiveka leswaku n’wana a a ta va hosi, leyi nga ya rixaka ra Yuda!

Ntwanano Na Israyele

9, 10. (a) Hi wihi ntwanano lowu Yehovha a wu endleke ni tiko ra Israyele, naswona ntwanano lowu wu va sirhelele njhani? (b) Xana Nawu wu swi kombise njhani leswaku vanhu va lava nkutsulo?

⁹ Hi 1513 B.C.E., Yehovha u endle lunghiselelo ra leswaku xihundla xo kwetsima xi ya emahlweni xi paluxiwa. U endle ntwanano ni vatukulu va Abrahama, ku nga tiko ra Israyele. Hambileswi sweswi wu nga ha tirhiki, ntwanano lowu wa Nawu wa Muxe, a wu ri xiphemu lexikulu xa xikongomelo xa Yehovha xo tisa n’wana la tshembisiweke. Njhani? Xiya tindlela tinharhu. Yo sungula, Nawu a wu fana ni rirhangu ro sirhelela. (Vaefesa 2:14) Milawu ya wona a yi endla leswaku ku va ni rihlampfu exikarhi ka Muyuda ni wa Matiko. Xisweswo Nawu wu endle leswaku rixaka ra n’wana la tshembisiweke ri tshama ri ri kona. Hikwalaho ka nsirhelelo wo tano, rixaka ra Israyele a ra ha ri kona loko nkarhi lowu vekiweke wa Xikwembu wu fika, wa leswaku Mesiya a velekiwa erixakeni ra Yuda.

¹⁰ Ya vumbirhi, Nawu wu swi kombise hi ndlela leyi nga kanakanisiki leswaku munhu u lava nkutsulo. Nawu lowu hetisekeke, wu swi veke erivaleni leswaku vanhu lava nga ni xidyoho a va nge swi koti ku wu namarhela hi laha ku hetisekeke. Xisweswo wu endle leswaku “ku tlula ka nawu ku ta vonaka, kukondza ku fika n’wana loyi xitshembiso xi endliweke ha yena.” (Vagalatiya 3:19) Hi ku tirhisa magandzelo ya swiharhi, Nawu wu endle leswaku munhu a rivaleriwa swidyoho swa xinkarhana. Tanihi leswi ‘swi nga kotekiki leswaku ngati ya tinkuzi ni ya timbuti yi susa swidyoho,’ hilaha Pawulo a tsaleke ha kona, magandzelo lawa a ma fanekisela ntsena gandzelo ra nkutsulo ra Kreste. (Vaheveru 10:1-4) Kutani, eka Vayuda lava tshembekeke, ntwanano wolowo wu hundzuke “mukongomisi . . . loyi a yisaka eka Kreste.”—Vagalatiya 3:24.

11. Hi wihi ntshembo lowu vangamaka lowu ntwanano wa Nawu wu wu nyikeke tiko ra Israyele, naswona hikwalahokayini tiko leri ri lahlekeriwe hi wona?

¹¹ Ya vunharhu, ntwanano wolowo wu nyike tiko ra Israyele ntshembo lowu vangamaka. Yehovha u va byele leswaku loko vo kombisa ku tshembeka eka ntwanano lowu, va ta va “mfumo wa vaprista ni tiko ro kwetsima.” (Eksoda 19:5, 6) Eka Israyele wa nyama ku hetelele ku hume swirho swo sungula swa mfumo wa le tilweni, wa vaprista. Hambiswiritano, tiko hinkwaro ra Israyele ri xandzukele ntwanano wa Nawu, ri ala n’wana la nga Mesiya, kutani ri lahlekeriwa hi ntshembo lowu. Kutani ke, i vamani lava a va ta nghenisiwa, leswaku mfumo lowu wa vaprista wu helela? Naswona xana tiko rero leri katekisiweke a ri ta hlangana njhani ni n’wana la tshembisiweke? Timhaka leti ta xihundla xo kwetsima a ti ta paluxiwa hi nkarhi wa Xikwembu lowu vekiweke.

Ntwanano Wa Mfumo Wa Davhida

12. Hi wihi ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na Davhida, naswona wu swi endle njhani leswaku xihundla xo kwetsima xa Xikwembu xi twisiseka?

¹² Eka lembexidzana ra vu-11 B.C.E., Yehovha u tlhele a endla xihundla xo kwetsima leswaku xi twisiseka loko a endla ntwanano wun’wana. U tshembise Hosi Davhida wo tshembeka a ku: “Ndzi ta hlawula un’wana wa vana va wena ndzi simeka mfumo. . . . naswona ndzi ta tiyisa xiluvelo xa vuhosi byakwe hilaha ku nga heriki.” (2 Samuwele 7:12, 13; Pisalema 89:3) Sweswi rixaka ra n’wana la tshembisiweke ri fike endyangwini wa Davhida. Kambe, xana munhu wa nyama a nga swi kota ku fuma “hilaha ku nga heriki”? (Pisalema 89:20, 29, 34-36) Naswona xana hosi yo tano leyi nga munhu wa nyama yi nga swi kota ku ponisa vanhu eka xidyoho ni rifu?

13, 14. (a) Hi ku ya hi Pisalema 110, hi xihi xitshembiso lexi Yehovha a xi endleke eka Hosi leyi totiweke? (b) Hi swihi swin’wana leswi paluxiweke mayelana ni n’wana loyi a ha taka hi ku tirhisa vaprofeta va Yehovha?

¹³ Davhida u huhuteriwe ku tsala a ku: ‘Yehovha u byele Hosi ya mina a ku: “Tshama evokweni ra mina ra xinene ku fikela loko ndzi veka valala va wena va va vunavelo bya mikondzo ya wena.’ Yehovha u hlambanyile naswona a nge cinci: ‘U muprista hilaha ku nga heriki ku fana na Melkisedeke!’” (Pisalema 110:1, 4) Marito ya Davhida a ma kombetela hi ku kongoma eka n’wana la tshembisiweke kumbe Mesiya. (Mitirho 2:35, 36) Hosi leyi yi ta fuma yi ri etilweni, “evokweni . . . ra xinene” ra Yehovha, yi nga ri eYerusalema. Leswi swi ta yi endla yi va ni vulawuri ehenhla ka misava hinkwayo, ku nga ri ehenhla ka tiko ra Israyele ntsena. (Pisalema 2:6-8) Laha ku hlamuseriwe ni swin’wana leswi engetelekeke. Tsundzuka leswaku Yehovha u vulavule hi xihlambanyo lexinene xa leswaku Mesiya u ta va “muprista . . . ku fana na Melkisedeke.” Ku fana na Melkisedeke, loyi a tirheke tanihi hosi tlhelo muprista esikwini ra Abrahama, n’wana loyi a ha taka u vekiwe hi Xikwembu hi ku kongoma leswaku a tirha tanihi Hosi ni Muprista!—Genesa 14:17-20.

¹⁴ Emalembeni lama hundzeke, Yehovha u tirhise vaprofeta vakwe leswaku a ya emahlweni a paluxa xihundla xa yena xo kwetsima. Hi xikombiso, Esaya, u paluxe leswaku n’wana a a ta fa rifu ra gandzelo. (Esaya 53:3-12) Mikiya u profete ndhawu leyi Mesiya a nga ta velekeriwa eka yona. (Mikiya 5:2) Daniyele na yena u profete hi nkarhi wa ku velekiwa ka n’wana ni ku fa ka yena.—Daniyele 9:24-27.

Xihundla Xo Kwetsima Xi Paluxiwile!

15, 16. (a) Swi tise ku yini leswaku N’wana wa Yehovha a ‘huma eka wansati’? (b) Hi yihi ndzhaka leyi Yesu a yi kumeke eka vatswari va yena, naswona a ku ri rini loko a va n’wana loyi a tshembisiweke?

¹⁵ Ndlela leyi vuprofeta a byi ta hetiseka hayona yi tshame yi ri xihundla ku fikela loko n’wana hi yexe a humelela. Vagalatiya 4:4 yi ri: “Kambe loko nkarhi lowu vekiweke wu fika, Xikwembu xi rhume N’wana wa xona, loyi a velekiweke hi wansati.” Hi lembe ra 2 B.C.E., ntsumi yi byele nhwana wa Muyuda loyi vito ra yena ku nga Mariya yi ku: “Vona, u ta tika, u veleka n’wana wa jaha kutani u ta n’wi thya vito ra Yesu. N’wana loyi u ta xiximeka swinene naswona u ta vuriwa N’wana wa La Nga Le Henhlahenhla naswona Yehovha Xikwembu u ta n’wi nyika xiluvelo xa Davhida tata wakwe . . . Moya lowo kwetsima wu ta va ehenhla ka wena, naswona matimba ya La Nge Henhlahenhla ma ta ku funengeta. Hikwalaho ka sweswo, n’wana yoloye u ta kwetsima, u ta vuriwa N’wana wa Xikwembu.”—Luka 1:31, 32, 35.

¹⁶ Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u suse vutomi bya N’wana wa yena etilweni a byi nghenisa embelekweni wa Mariya, ku endlela leswaku a ta huma eka wansati. Mariya a a ri wansati loyi a nga hetisekangiki. Kambe Yesu a nga tluleriwanga hi ku nga hetiseki ka yena, hikuva a a ri “N’wana wa Xikwembu.” Hi nkarhi lowu fanaka, leswi vatswari va Yesu va nga vatukulu va Davhida va endle leswaku hi ku velekiwa ni hi nawu A va ni mfanelo ya ku va mudyandzhaka wa Davhida. (Mitirho 13:22, 23) Loko Yesu a khuvuriwa hi 29 C.E., Yehovha u n’wi tote hi moya lowo kwetsima kutani a ku: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka.” (Matewu 3:16, 17) Eku heteleleni n’wana u humelerile! (Vagalatiya 3:16) A ku ri nkarhi wa leswaku ku paluxiwa swo tala mayelana ni xihundla xo kwetsima.—2 Timotiya 1:10.

17. Swi endliwe njhani leswaku Genesa 3:15 yi twisiseka?

¹⁷ Hi nkarhi wa vutirheli bya yena, Yesu u hlamusele leswaku nyoka leyi nga eka Genesa 3:15 i Sathana naswona n’wana wa nyoka i valandzeri va Sathana. (Matewu 23:33; Yohane 8:44) Endzhakunyana, ku paluxiwe leswaku lava hinkwavo a va ta pfotloseriwa makumu. (Nhlavutelo 20:1-3, 10, 15) Naswona wansati u hlamuseriwe tanihi “Yerusalema wa le henhla,” ku nga nhlangano wa Yehovha wa le tilweni wa swivumbiwa swa moya, leswi fanaka ni wansati.a—Vagalatiya 4:26; Nhlavutelo 12:1-6.

Ntwanano Lowuntshwa

18. Hi xihi xikongomelo xa “ntwanano lowuntshwa”?

¹⁸ Kumbexana nhlavutelo leyi xiyekaka ngopfu ya hinkwaswo yi humelele hi vusiku bya le mahlweni ka rifu ra Yesu, loko a byela vadyondzisiwa va yena vo tshembeka hi “ntwanano lowuntshwa.” (Luka 22:20) Ku fana ni lowo sungula, ku nga ntwanano wa Nawu wa Muxe, ntwanano lowu lowuntshwa a wu ta humesa “vaprista va le vuhosini.” (Eksoda 19:6; 1 Petro 2:9) Hambiswiritano, ntwanano lowu a wu nga ta simeka tiko ra nyama, kambe a wu ta simeka tiko ra moya ku nga “Israyele wa Xikwembu” la vumbiwaka ntsena hi valandzeri vo tshembeka va Kreste lava totiweke. (Vagalatiya 6:16) Vanhu lava nga eka ntwanano lowuntshwa va ta hlanganyela na Yesu eku katekiseni ka rixaka ra vanhu!

19. (a) Hikwalahokayini ntwanano lowuntshwa wu swi kota ku humesa “vaprista va le vuhosini”? (b) Ha yini Vakreste lava totiweke va vitaniwa “xivumbiwa lexintshwa,” naswona i vangani lava nga ta tirha na Kreste etilweni?

¹⁹ Kambe ha yini ntwanano lowuntshwa wu swi kota ku humesa “vaprista va le vuhosini” leswaku wu ta katekisa vanhu? Hikuva ematshan’weni yo endla vadyondzisiwa va Kreste va languteka va ri vadyohi, wona wu endla leswaku va rivaleriwa swidyoho swa vona hi gandzelo ra yena. (Yeremiya 31:31-34) Loko Yehovha a kala a va teka va ri lava tengeke, u va amukela endyangwini wakwe wa le tilweni ni ku va tota hi moya lowo kwetsima. (Varhoma 8:15-17; 2 Vakorinto 1:21) Xisweswo va ‘tswariwa hi vuntshwa eka ntshembo lowu hanyaka lowu va vekeriweke wona ematilweni.’ (1 Petro 1:3, 4) Leswi lunghelo leri, leri tlakukeke swonghasi ri nga rintshwa eka vanhu, Vakreste lava totiweke hi moya va vitaniwa “xivumbiwa lexintshwa.” (2 Vakorinto 5:17) Bibele yi paluxa leswaku i vanhu va 144 000 lava nga ta hetelela va ve ni xandla eku fumeni ka vanhu lava kutsuriwaka, va ri etilweni.—Nhlavutelo 5:9, 10; 14:1-4.

20. (a) Hi yihi nhlavutelo ya xihundla xo kwetsima leyi veke kona hi 36 C.E.? (b) I vamani lava nga ta kuma mikateko leyi tshembisiweke Abrahama?

²⁰ Yesu swin’we ni vatotiwa lava, va va “vana va Abrahama.”b (Vagalatiya 3:29) Lava va hlawuriweke ro sungula a ku ri Vayuda. Kambe hi 36 C.E., ku paluxiwe mhaka yin’wana ya xihundla xo kwetsima: Vamatiko, kumbe vanhu lava nga riki Vayuda, na vona a va ta va ni ntshembo wo hanya etilweni. (Varhoma 9:6-8; 11:25, 26; Vaefesa 3:5, 6) Xana Vakreste lava totiweke a ku ta va vona ntsena lava nga ta kuma mikateko leyi tshembisiweke Abrahama? Doo, hikuva gandzelo ra Yesu ri vuyerisa vanhu hinkwavo. (1 Yohane 2:2) Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u paluxe leswaku “ntshungu lowukulu” wa ntsandzavahlayi a wu ta pona ku lovisiwa ka mafambiselo ya swilo ya Sathana. (Nhlavutelo 7:9, 14) Mintshungu yin’wana yi ta pfuxiwa yi ri ni ntshembo wo hanya eParadeyisini hilaha ku nga heriki!—Luka 23:43; Yohane 5:28, 29; Nhlavutelo 20:11-15; 21:3, 4.

Vutlhari Bya Xikwembu Ni Xihundla Xo Kwetsima

21, 22. Xana xihundla xa Yehovha xo kwetsima xi byi kombisa njhani vutlhari bya yena?

²¹ Xihundla xo kwetsima xi kombisa “vutlhari bya Xikwembu lebyi kombisiwaka hi tindlela to hambanahambana” hi ndlela leyi hlamarisaka. (Vaefesa 3:8-10) Vona vutlharhi lebyi Yehovha a byi kombiseke loko a endla xihundla lexi, niloko a xi hlavutela hakatsongotsongo! Hikwalaho ka vutlhari byakwe u anakanye hi ku tsana loku vanhu va nga na kona, kutani a va nyika nkarhi wo kombisa leswi timbilu ta vona ti nga xiswona.—Pisalema 103:14.

²² Nakambe Yehovha u kombise vutlhari lebyi nga pimanisekiki hi ku hlawula Yesu leswaku a va Hosi. N’wana wa Yehovha u tshembekile ku tlula xivumbiwa xihi ni xihi lexi nga kona evuakweni. Yesu u vone maxangu yo tala loko a ha ri munhu wa nyama ni ngati. U swi twisisa kahle swiphiqo swa vanhu. (Vaheveru 5:7-9) Ku vuriwa yini hi vafumikulobye va Yesu? Eka malembexidzana lama hundzeke vavanuna ni vavasati—lava tekiweke eka tinxaka, tindzimi ni mindhavuko yo hambanahambana—va totiwile. Kahlekahle a xi kona xiphiqo lexi vanhu lava hinkwavo va nga si tshamaka va langutana na xona ni ku xi hlula. (Vaefesa 4:22-24) Swi ta tsakisa hakunene ku fumiwa hi tihosi leti tlhelo vaprista va musa!

23. Hi rihi lunghelo leri Vakreste va nga na rona mayelana ni xihundla xo kwetsima xa Yehovha?

²³ Muapostola Pawulo u tsarile: “Xihundla xo kwetsima lexi a xi nga tiviwi emisaveni ni le ka vanhu lava hanyeke enkarhini lowu hundzeke . . . xi paluxeriwe vakwetsimi.” (Vakolosa 1:26) Ina, vakwetsimi va Yehovha lava totiweke, i swinyingi leswi se va swi tivaka hi xihundla xo kwetsima, naswona va avelane ni van’wana va timiliyoni vutivi lebyi. Mayana lunghelo leri hinkwerhu hi nga na rona! Yehovha u “hi tivis[e] xihundla xo kwetsima xa ku rhandza ka [ye]na.” (Vaefesa 1:9) A hi aveleni van’wana xihundla lexi xo hlamarisa, hi va pfuna leswaku na vona va kambisisa vutlhari lebyi nga pimekiki bya Yehovha Xikwembu!

1-3. Hikwalahokayini hi tiyiseka leswaku Yehovha a nga tikukumuxi?

TATANA u lava ku nyika n’wana wakwe dyondzo ya risima swinene. U tiyimisele ku fikelela mbilu yakwe. Xana a nga swi endlisa ku yini? Xana u fanele a n’wi tseketsela? Kumbe u fanele a tiveka exiyin’weni xa n’wana loyi, kutani a vulavula na yena hi moya wo rhula? Handle ko kanakana, tatana la tlhariheke, la titsongahata, u ta hlawula ku vulavula hi moya wo rhula.

² Xana Yehovha i Tata wa njhani—wa tikukumuxa kumbe wa titsongahata, wa kariha kumbe u ni moya wo rhula? Yehovha u tiva hinkwaswo naswona u ni vutlharhi hinkwabyo. Kambe, xana u tshame u swi xiya leswaku vutivi ni ku tlhariha a hi mikarhi hinkwayo swi endlaka leswaku vanhu va titsongahata? Hilaha Bibele yi vulaka hakona, “Vutivi byi endla munhu a tikukumuxa.” (1 Vakorinto 3:19; 8:1) Kambe Yehovha, u “tlharihile,” naswona wa titsongahata. (Yobo 9:4) Leswi a swi vuli swona leswaku u le ka xiyimo xa le hansi, kambe ku tikukumuxa a hi swa yena nikatsongo. Hikwalahokayini?

³ Yehovha wa kwetsima. A nga na byona vumunhu byo biha lebyi nga endleka a nga basi byo fana ni ku tikukumuxa. (Marka 7:20-22) Ku tlula kwalaho, xiya leswi muprofeta Yeremiya a swi vuleke eka Yehovha: “U ta tsundzuka kutani u ta u ta ndzi pfuna.”a (Swirilo 3:20) Wa nga vona! Yehovha, Hosi leyi Tlakukeke ya vuako hinkwabyo a a tiyimiserile ku “ta,” kumbe ku tiveka exiyin’weni xa Yeremiya, leswaku a ta kota ku yingisela munhu la nga hetisekangiki. (Pisalema 113:7) Hakunene, Yehovha wa titsongahata. Kambe xana Yehovha u swi kombisa njhani leswaku wa titsongahata? Xana ku fambisana njhani ni vutlhari? Naswona hikwalahokayini swi ri swa nkoka eka hina?

Ndlela Leyi Yehovha A Titsongahataka Hayona

4, 5. (a) Xana ku titsongahata swi vula yini, ku vonaka njhani naswona hikwalahokayini ku nga fanelanga ku tekiwa ku ri ku tsana kumbe ku pfumala ku titshemba? (b) Xana Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa titsongahata loko a tirhisana na Davhida, naswona xana ku titsongahata ka Yehovha i ka nkoka eka hina hi ndlela yihi?

⁴ Ku titsongahata swi vula ku tiveka ehansi ka van’wana ni ku ka u nga tikukumuxi. Ku titsongahata i vumunhu bya le mbilwini, byi vonaka hi ku va ni moya wo rhula, ku lehisa mbilu ni ku twisisa. (Vagalatiya 5:22, 23) Kambe, vumunhu lebyi byo rhandzeka bya Xikwembu a byi fanelanga byi tekiwa byi ri xikombiso xa ku tsana kumbe ku pfumala ku titshemba. Byi fambisana ni ku hlundzuka lokunene ka Yehovha kumbe ndlela leyi a ma tirhisaka hayona matimba ya yena yo lovisa. Ematshan’weni ya sweswo, hi ku titsongahata ka yena swin’we ni moya wakwe wo rhula, Yehovha u kombisa leswaku wa swi kota ku tikhoma hambileswi a nga ni matimba lamakulu. (Esaya 42:14) Xana ku titsongahata ku fambisana njhani ni vutlhari? Buku yin’wana leyi vulavulaka hi Bibele yi ri: “Ku titsongahata swi vula . . . ku pfumala vutianakanyi naswona i rimitsu ra vutlhari hinkwabyo.” Kutani ke, vutlhari bya ntiyiso a byi nge vi kona loko ku titsongahata ku nga ri kona. Xana ku titsongahata ka Yehovha ku hi pfuna njhani?

⁵ Hosi Davhida u yimbelelele Yehovha a ku: “U ndzi nyika xitlhangu xa wena xa ku ponisa, voko ra wena ra xinene ra ndzi seketela, ku titsongahata ka wena ka ndzi tlakusa.” (Pisalema 18:35) Kahlekahle, Yehovha u tiveke exiyin’weni xa le hansi leswaku a ta kota ku pfuna munhu loyi, la nga hetisekangiki, a n’wi sirhelela ni ku n’wi tiyisa siku ni siku. Davhida u swi vonile leswaku a a ta kuma ku pona—kumbe ku humelela hi ndlela yo karhi tanihi hosi—loko ntsena Yehovha o tiyimisela ku titsongahata hi ndlela leyi. Ina, i mani eka hina loyi a a ta va ni ntshembo wa ku pona loko Yehovha a a nga titsongahati, a tiyimisela ku tiveka ehansi leswaku a tirhisana na hina tanihi Tatana la nga ni moya wo rhula ni wa rirhandzu?

6, 7. (a) Hikwalahokayini Bibele yi nga vuli leswaku Yehovha wa titsongahata? (b) Hi kwihi ku yelana loku nga kona exikarhi ka moya wo rhula ni vutlhari, naswona i mani la vekaka xikombiso lexi hetisekeke emhakeni leyi?

⁶ Ku titsongahata i vumunhu lebyinene lebyi vanhu va nga byi hlakulelaka. Ku titsongahata ku fambisana ni vutlhari. Hi xikombiso, Swivuriso 11:2 yi ri: “Va tlharihile lava titsongahataka.” Hambiswiritano, Bibele a yi vuli leswaku Yehovha wa titsongahata. Hikwalahokayini? Matsalwa ma vula leswaku ku titsongahata swi vula leswaku munhu wa swi xiya leswaku ku na leswi a nga kotiki ku swi endla. Lowa Matimba hinkwawo a nga tsandziwi hi nchumu handle ka swilo leswi a hlawulaka ku ka a nga swi endli hikwalaho ka vululami byakwe. (Marka 10:27; Tito 1:2) Ku tlula kwalaho, leswi a nga La nge Henhlahenhla, a nga le hansi ka munhu wokarhi. Xisweswo, mhaka ya ku titsongahata a yi tirhi eka Yehovha.

⁷ Hambiswiritano, hi nga vula leswaku Yehovha wa titsongahata a tlhela a va ni moya wo rhula. U dyondzisa malandza ya yena leswaku loko ma lava ku va ni vutlhari bya xiviri ma fanele ma va ni moya wo rhula. Rito ra yena ri vulavula hi “ku rhula loku fambisanaka ni vutlhari.”b (Yakobo 3:13) Xiya xikombiso xa Yehovha emhakeni leyi.

Yehovha U Nyika Swivumbiwa Swakwe Mitirho Naswona Wa Yingisa Loko Swi Vulavula

8-10. (a) Hikwalahokayini swi hlamarisa leswi Yehovha a tiyimiseleke ku nyika swivumbiwa swakwe mitirho ni ku yingisa? (b) Xana Lowa Matimba Hinkwawo u titsongahate njhani loko a tirhisana ni tintsumi takwe?

⁸ Ku ni vumbhoni lebyi khutazaka bya leswaku Yehovha wa titsongahata loko hi hala tlhelo a nyika swivumbiwa swakwe mitirho ni ku yingisa loko swi vulavula. I mhaka leyi hlamarisaka leswaku wa swi endla sweswo; phela Yehovha a nga kali a lava ku tsundzuxiwa kumbe ku layiwa. (Esaya 40:13, 14; Varhoma 11:34, 35) Hambiswiritano, hi ku phindhaphindha Bibele yi kombisa leswaku Yehovha wa korhama hi tindlela leti.

⁹ Hi xikombiso, xiya nchumu wo hlamarisa lowu humeleleke Abrahama. Abrahama a a ri ni vaendzi vanharhu, naswona un’wana wa vona u n’wi vitane leswaku i “Yehovha.” Entiyisweni vaendzi volavo a ku ri tintsumi, kambe yin’wana ya tona yi te hi vito ra Yehovha naswona a yi tivitana hi vito ra Yena. Leswi a swi vuriwa ni ku endliwa hi ntsumi yoleyo, kahlekahle a swi endliwa hi Yehovha. Hi ku tirhisa yona, Yehovha u byele Abrahama leswaku U xi twile “xirilo xa ku vilela hi Sodoma na Gomora.” Yehovha u te: “Ndzi ta ya ndzi ya vona loko xirilo lexi ndzi xi tweke hi vona xi ri ntiyiso. Loko swi nga ri tano, ndzi ta swi tiva.” (Genesa 18:3, 20, 21) Kambe, marito ya Yehovha a ma nga vuli swona leswaku Lowa Matimba Hinkwawo a a ta “ya” hi byakwe. Ematshan’weni ya sweswo, u tlhele a rhuma tintsumi leswaku ti ya n’wi yimela. (Genesa 19:1) Hikwalahokayini? Xana Yehovha loyi a vonaka swilo hinkwaswo a a nga “ta swi tiva” swiyimo swa ndhawu yoleyo? A a ta swi tiva. Kambe ematshan’weni ya sweswo, Yehovha hi ku titsongahata u rhume tintsumi teto leswaku ti ya kambisisa xiyimo ni ku endzela Lota ni ndyangu wakwe eSodoma.

¹⁰ Ku tlula kwalaho, Yehovha wa yingisa. U tshame a kombela tintsumi leswaku ti ringanyeta tindlela to hambanahambana to lovisa Hosi Akabu lowo homboloka. Yehovha a nga wu lavi mpfuno wo tano. Kambe, u amukele xiringanyeto xa ntsumi yin’wana kutani a yi rhuma ku endla tano. (1 Tihosi 22:19-22) Xana sweswo a ku nga ri ku titsongahata?

11, 12. Abrahama u ku vone njhani ku titsongahata ka Yehovha?

¹¹ Nakambe Yehovha u tiyimiserile ku yingisela vanhu lava nga hetisekangiki lava navelaka ku phofula swivilelo swa vona. Hi xikombiso, eku sunguleni loko Yehovha a byela Abrahama hi makungu ya yena yo lovisa Sodoma na Gomora, wanuna yoloye wo tshembeka a nga swi twisisanga. Abrahama u te: “A wu nge swi endli sweswo. Xana Muavanyisi wa misava hinkwayo a nge endli leswi lulameke?” U vutise Yehovha loko a ta wu tshika muti loko o kuma vanhu lava lulameke va 50. Yehovha u n’wi tiyisekisile leswaku a ta wu tshika. Kambe Abrahama u tlhele a kombela, a hunguta nhlayo yi ya eka 45, kutani yi ya eka 40, sweswosweswo. Hambileswi Yehovha a n’wi tiyisekiseke, Abrahama u ye emahlweni a kombela ku kondza nhlayo yi fika eka khume. Kumbexana Abrahama a nga si swi twisisa kahle leswaku ntwelavusiwana wa Yehovha i wukulu ku fikela kwihi. Hambiswiritano, Yehovha u titsongahatile, a lehisa mbilu, a pfumelela munghana tlhelo nandza wakwe Abrahama leswaku a phofula swivilelo swakwe hi ndlela leyi.—Genesa 18:23-33.

¹² I vangani vanhu vo tlhariha lava dyondzekeke lava va nga yingisaka munhu la nga ni vutlhari byitsongo?c Xikwembu xa hina xi titsongahata hi ndlela yo tano. Loko va ri karhi va vulavurisana, Abrahama u tlhele a vona ni leswaku Yehovha u ‘hlwela ku hlundzuka.’ (Eksoda 34:6) Kumbexana hi ku vona leswaku a a nga ri na mfanelo yo vutisa swiendlo swa La nge Henhlahenhla, Abrahama u kombele kambirhi a ku: “Yehovha, ndza ku kombela, u nga ndzi hlundzukeli.” (Genesa 18:30, 32) Hakunene, Yehovha a nga n’wi hlundzukelanga. I ntiyiso leswaku u ni “ku rhula loku fambisanaka ni vutlhari.”

Yehovha Wa Anakanyela

13. Xana rito leri nge “ku anakanyela” ri vula yini, hi ku ya hi ndlela leyi ri tirhisiweke hayona eBibeleni, naswona hikwalahokayini ri faneleka loko ri hlamusela Yehovha?

¹³ Hi tlhela hi vona vumunhu byin’wana bya Yehovha lebyi kombisaka leswaku wa titsongahata—ku nga ku anakanyela. Khombo ra kona, vanhu lava nga hetisekangiki a va swi koti ku anakanyela van’wana. Hilaha hi swi voneke hakona, Yehovha u tiyimisele ku yingisela vanhu ni tintsumi. Naswona u tiyimisele ku endla leswi va swi lavaka loko swi nga tluli milawu yakwe. EBibeleni rito leri nge “ku anakanyela” hi ku kongoma ri vula “ku fambisana ni swiyimo.” Vumunhu lebyi na byona i xikombiso xa vutlharhi bya Xikwembu. Yakobo 3:17 yi ri: “Vutlhari lebyi humaka ehenhla [bya] . . . anakanyela.” Xana Yehovha la nga ni vutlhari hinkwabyo u anakanyela hi ndlela yihi? Ndlela yin’wana hi leswaku u pfumelelana ni swiyimo. Tsundzuka leswaku vito ra yena hi roxe, ri hi dyondzisa leswaku Yehovha a nga va xin’wana ni xin’wana lexi lavekaka leswaku a hetisisa xikongomelo xa yena. (Eksoda 3:14) Xana sweswo a swi kombisi ku pfumelelana ni swiyimo ni ku anakanyela?

14, 15. Xivono xa Ezekiyele xa kalichi ya Yehovha ya le tilweni xi hi dyondzisa yini hi nhlangano wakwe wa le tilweni, naswona wu hambana njhani ni minhlangano ya misava?

¹⁴ Ku ni xiyenge leyi xiyekaka eBibeleni lexi hi pfunaka ku vona vuswikoti bya Yehovha bya ku fambisana ni swiyimo. Muprofeta Ezekiyele u nyikiwe xivono xa nhlangano wa Yehovha wa le tilweni, wa swivumbiwa swa moya. U vone golonyi leyikulu swinene, ku nga “kalichi” ya Yehovha, yi ri karhi yi lawuriwa hi Yena nkarhi hinkwawo. Lexi tsakisaka ngopfu a ku ri ndlela leyi a yi famba hayona. Mavhilwa lamakulu a ya ri ni matlhelo ya mune naswona a ma tele hi mahlo ematlhelo hinkwawo leswaku ma ta kota ku vona kun’wana ni kun’wana, naswona a ma kota ku cinca ma ya eka tlhelo rin’wana hi xitshuketa, ma nga yimanga kumbe ku jika. Golonyi leyi leyikulu a yi lawuleka ku tlula movha lowu nga lawulekiki, lowu endliweke hi munhu. A yi famba hi rivilo ra rihati naswona a yi swi kota ku jika yi languta eka tlhelo rin’wana! (Ezekiyele 1:1, 14-28) Hakunene, nhlangano wa Yehovha, ku fana ni mulawuri wa wona, ku nga Hosi ya Matimba Hinkwawo, wu fambisana ni swiyimo hi ndlela leyi hlamarisaka, wu langutana ni swiyimo swin’we ni swilaveko leswi vaka kona.

¹⁵ Vanhu va nga ringeta ku tekelela vuswikoti lebyi, lebyi hetisekeke bya ku fambisana ni swiyimo. Kambe, hakanyingi vanhu ni minhlangano ya vona, va sihalala ematshan’weni yo pfumelelana ni swiyimo. Hi xikombiso: Xikepe lexikulu kumbe xitimela xo rhwala nhundzu xi nga ha languteka xi ri xikulu naswona xi ri ni matimba. Kambe, xana xi kona eka swona xi nga kotaka ku jika hi xitshuketa? Loko ko wa xanchumu emahlweni ka xitimela xo rhwala nhundzu ivi xi hingakanya xiporo, xitimela a xi nge swi koti ku jika. A swi olovi leswaku xi yima hi ku hatlisa. Xitimela lexi rhwalaka nhundzu xi nga ha famba tikhilomitara timbirhi ku ri kona xi yimaka endzhaku ka loko tibiriki ti pyanyiwile! Hilaha ku fanaka, xikepe lexikulu xo rhwala nhundzu, xi nga famba nhungu wa tikhilomitara endzhaku ka loko tinjhini ti timiwile. Hambiloko gere ya xikepe yo nghenisiwa eka rhivhese, xikepe lexi xi nga ha tama xi famba ku ringana tikhilomitara tinharhu! Swi tano na hi minhlangano ya vanhu leyi talaka ku sihalala. Hikwalaho ka ku tikukumuxa, hakanyingi vanhu va ala ku cinca leswaku va pfumelelana ni swilaveko kumbe swiyimo swokarhi. Ku sihalala ko tano ku wise tikhampani ku tlhela ku wisa ni tihulumendhe. (Swivuriso 16:18) Hi fanele hi tsaka swinene hikuva Yehovha ni nhlangano wakwe a va tano!

Ndlela Leyi Yehovha A Anakanyelaka Hayona

16. Xana Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa anakanyela loko a tirhisana na Lota emahlweni ko lovisa Sodoma na Gomora?

¹⁶ Tlhela u xiya ku lovisiwa ka Sodoma na Gomora. Lota ni ndyangu wakwe va amukele swiletelo leswi twisisekaka swo huma eka ntsumi ya Yehovha leswi nge: “Balekelani le tintshaveni.” Kambe, Lota a nga swi lavanga ku ya kwalaho. U komberile a ku: “Ndza ku kombela Yehovha, u nga ndzi yisi kwalaho!” A a vona onge u ta fa loko o balekela etintshaveni, Lota u kombele leswaku yena ni ndyangu wakwe va pfumeleriwa ku ya emutini lowu nga ekusuhi lowu vitaniwaka Sowara. Kambe, Yehovha a a tiyimisele ku lovisa muti wolowo. Ku tlula kwalaho, Lota a a nga fanelanga a chava. Handle ko kanakana Yehovha a ta swi kota ku sirhelela Lota le tintshaveni! Hambiswiritano, Yehovha u fambisane ni xikombelo xa Lota. Hiloko ntsumi yi byela Lota yi ku: “Hi swona. Ndzi ta ku twela vusiwana naswona a ndzi nge wu lovisi muti lowu u vulavulaka ha wona.” (Genesa 19:17-22) Xana Yehovha a a nga kombisi ku anakanyela?

17, 18. Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa anakanyela, loko a lava ku lovisa vanhu va le Ninivha?

¹⁷ Nakambe, Yehovha u amukela ku hundzuka loku humaka embilwini, mikarhi hinkwayo u kombisa tintswalo naswona u endla leswi lulameke. Xiya leswi humeleleke loko muprofeta Yonasi a rhumiwe emutini lowu hombolokeke wa Ninivha, lowu nga ni madzolonga. Loko Yonasi a ri karhi a rhendzeleka ni switarata swa Ninivha, rungula leri huhuteriweke, leri a a ri twarisa, a ri olova swinene: Muti lowu wa matimba a wu ta lovisiwa endzhaku ka masiku ya 40. Hambiswiritano, xiyimo xi cince hi ku hatlisa. Vanhu va Ninivha va hundzukile!—Yonasi, ndzima 3.

¹⁸ Ku ni dyondzo leyi hi yi kumaka loko hi pimanisa ndlela leyi Yehovha a anguleke hayona ni ndlela leyi Yonasi a anguleke hayona, endzhaku ka ku cinca ka swiyimo. Emhakeni leyi, Yehovha u pfumelelane ni swiyimo, a tikombisa a ri Murivaleri wa swidyoho ematshan’weni ya ku va “nhenha ya matimba.”d (Eksoda 15:3) Hi hala tlhelo, Yonasi a a nga anakanyeli naswona a a nga ri na ntwelavusiwana. Ematshan’weni yo anakanyela ku fana na Yehovha, u endle ku fana ni xitimela kumbe xikepe lexikulu xo rhwala nhundzu, leswi ku vulavuriweke ha swona eku sunguleni. U twarise leswaku va ta lovisiwa, xisweswo a va fanele va lovisiwa! Kambe, Yehovha u lehise mbilu a dyondzisa muprofeta wakwe la nga ni magugu, mhaka yo anakanyela ni ku va ni ntwelavusiwana.—Yonasi, ndzimana 4.

19. (a) Hikwalahokayini hi tiyiseka leswaku Yehovha wa anakanyela eka leswi a swi languteleke eka hina? (b) Xana Swivuriso 19:17 yi swi kombisa njhani leswaku Yehovha i N’wini ‘lonene ni loyi a anakanyelaka’ ni leswaku wa titsongahata swinene?

¹⁹ Xo hetelela, Yehovha wa anakanyela eka leswi a swi languteleke eka hina. Hosi Davhida u te: “U yi tiva kahle ndlela leyi hi vumbiweke ha yona, wa tsundzuka leswaku hi ntshuri.” (Pisalema 103:14) Yehovha wa ku tiva ku tsana ka hina ni ku nga hetiseki ka hina ku tlula ndlela leyi hina hi ku tivaka hayona. A nga langutelanga leswaku hi endla leswi hi nga kotiki ku swi endla. Bibele yi kombisa ku hambana exikarhi ka vini volavo “lava nga vanene ni lava anakanyelaka” ni lava “swi tikaka ku va tsakisa.” (1 Petro 2:18) Xana Yehovha i N’wini wa njhani? Xiya leswi Swivuriso 19:17 yi swi vulaka: “Loyi a kombaka xisiwana tintswalo u lomba Yehovha.” Ina, n’wini loyi a xiyaka xiendlo xin’wana ni xin’wana lexinene lexi kombisiwaka xisiwana, hakunene u fanele a ri n’wini lonene ni la anakanyelaka. Ku tlula kwalaho, tsalwa leri ri ringanyeta leswaku Muvumbi wa vuako hinkwabyo, kahlekahle, u titeka a ri loyi a kolotaka vanhu lava, lava endlaka swiendlo sweswo swa tintswalo! Loku i ku titsongahata lokukulu hakunene.

20. Hi xihi xitiyisekiso xa leswaku Yehovha wa swi twa swikhongelo swa hina naswona wa swi hlamula?

²⁰ Yehovha wa ha ri ni moya wo rhula naswona wa ha anakanyela loko a tirhisana ni malandza ya yena namuntlha. Loko hi khongela hi ri ni ripfumelo, wa yingisela. Hambileswi a nga rhumeliki tintsumi leswaku ti ta vulavula na hina, a hi fanelanga hi anakanya leswaku swikhongelo swa hina a nga swi hlamuli. Tsundzuka leswaku loko muapostola Pawulo a kombele vagandzerikulobye leswaku ‘va ya emahlweni va khongelela’ ku ntshunxiwa kakwe ekhotsweni, u tlhela a ku: “Leswaku ndzi ta tlhelela eka n’wina hi ku hatlisa.” (Vaheveru 13:18, 19) Kutani swikhongelo swa hina swi nga ha endla leswaku Yehovha a endla leswi a a nga ta swi endla!—Yakobo 5:16.

21. I yini leswi hi nga fanelangiki hi swi ehleketa mayelana ni ku titsongahata ka Yehovha, kambe i yini leswi hi faneleke hi tsaka ha swona malunghana na yena?

²¹ Hambileswi Yehovha a titsongahataka, a nga ni moya wo rhula, a yingiselaka, a lehisaka mbilu ni ku tlhela a anakanyela a swi vuli swona leswaku u ta pfumelela vanhu va tlula milawu yakwe. Vafundhisi va nga ha ehleketa leswaku va anakanyela, loko va nyangalata tindleve ta mitlhambi ya vona hi ku honisa milawu ya Yehovha ya mahanyelo. (2 Timotiya 4:3) Kambe mboyamelo wa munhu wo honisa swilo hi ku lava ku hatlisisa timhaka, a wu fambisani ni ku anakanyela ka Xikwembu. Yehovha wa kwetsima; naswona a nga yi tluli milawu yakwe. (Levhitika 11:44) Kutani ke, a hi rhandzeni ku anakanyela ka Yehovha—tanihi leswi ku nga xikombiso xa ku titsongahata ka yena. Xana a wu tsaki, u tsakisisa, hi leswi Yehovha Xikwembu, Munhu la tlhariheke ku tlula vanhu hinkwavo evuakweni, a titsongahataka hi ndlela leyi yo hlamarisa? A hi ku tsakisa ka swona ku tshinela eka Xikwembu lexi chavisaka, kambe xi nga ni moya wo rhula, xi lehisaka mbilu naswona xi anakanyelaka!

1-3. Xana lava a va ri vaakelani va Yesu va angule njhani eka dyondzo ya yena, naswona va tsandzeke ku xiya yini mayelana na yena?

VAYINGISERI va hlamarile swinene. Yesu loyi a ha ri jaha, a a yime emahlweni ka vona esinagogeni a va dyondzisa. A va n’wi tiva—hikuva u kulele emutini wa vona, naswona i khale a ri karhi a tirha tanihi muvatli endhawini ya ka vona. Kumbexana van’wana a va tshama etindlwini leti Yesu a hoxeke xandla eku akiweni ka tona, kumbexana a va rima masimu ya vona hi mapuluhu ni majoko lawa a ma endleke hi mavoko yakwe.a Kambe, xana a va ta angurisa ku yini, loko va dyondzisiwa hi khale ka muvatli loyi?

² Vo tala lava a va yingiserile, va tivutisile hi ku hlamala va ku: “Xana munhu loyi u byi kume kwihi vutlhari” lebyi? Kambe va tlhela va ku: “Xana loyi a hi muvatli, n’wana wa Mariya?” (Matewu 13:54-58; Marka 6:1-3) Lexi vavisaka, lava a va ri vaakelani va Yesu, va angule va ku, ‘Muvatli loyi wo va munhu wa kwala, ku fana na hina.’ Va n’wi fularherile, hambileswi a vulavula hi ndlela leyi kombisaka vutlhari. A va nga swi tivi leswaku vutlhari lebyi a va nyikaka byona a byi nga humi eka yena.

³ Xana Yesu a a byi kuma kwihi vutlhari lebyi? U te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a swi humi eka mina, kambe swi huma eka loyi a ndzi rhumeke.” (Yohane 7:16) Muapostola Pawulo u hlamusele Yesu loyi “eka hina a veke vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu.” (1 Vakorinto 1:30) Vutlhari bya Yehovha byi paluxiwa hi ku tirhisa N’wana wa yena, Yesu. Leswi a swi ri ntiyiso, lerova Yesu u swi kotile ku vula a ku: “Mina na Tatana hi ni vun’we.” (Yohane 10:30) A hi kambisiseni tindlela tinharhu leti Yesu a kombiseke “vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu” ha tona.

Leswi A Swi Dyondziseke

4. (a) A ku ri yihi nhlokomhaka ya rungula ra Yesu, naswona hikwalahokayini a yi ri ya nkoka ngopfu? (b) Hikwalahokayini mikarhi hinkwayo ndzayo ya Yesu a yi twisiseka yi tlhela yi vuyerisa vayingiseri va yena?

⁴ Xo sungula, xiya leswi Yesu a swi dyondziseke. Nhlokomhaka ya rungula ra yena a ku ri “mahungu lamanene ya Mfumo.” (Luka 4:43) A ma ri ya nkoka hikwalaho ka xiphemu lexi Mfumo wu nga ta va na xona eku kwetsimiseni ka vito ra Yehovha—leswi katsaka ndhuma yakwe tanihi Mufumi wo lulama—ni ku tisela vanhu mikateko leyi nga heriki. Eka dyondzo ya yena, Yesu u tlhele a nyikela ndzayo ya vutlhari leyi khumbaka vutomi bya siku ni siku. U tikombise a ri “Mutsundzuxi Lonene” loyi ku vulavuriweke ha yena ka ha ri emahlweni. (Esaya 9:6) Hikwalahokayini Yesu a a ri “Mutsundzuxi Lonene” ni mudyondzisi lonene? A a ri tiva swinene Rito ra Xikwembu ni ku rhandza ka xona, a a yi tiva ndlela leyi munhu a vumbiweke ha yona naswona a a va rhandza swinene vanhu. Hikwalaho, mikarhi hinkwayo ndzayo ya yena a yi twisiseka naswona a yi vuyerisa vayingiseri va yena. Yesu u vulavule “marito lama nga ni vutomi lebyi nga heriki.” Kunene, loko hi landzela ndzayo yakwe, hi ta hanya hilaha ku nga heriki.—Yohane 6:68.

5. Hi tihi timhaka tin’wana leti Yesu a vulavuleke ha tona eka Dyondzo ya le Ntshaveni?

⁵ Dyondzo ya le Ntshaveni i xikombiso lexi xiyekaka xa vutlhari lebyi nga pimanisiwiki na nchumu lebyi kumekaka eka tidyondzo ta Yesu. Dyondzo leyi, tanihi laha yi hlamuseriweke hakona eka Matewu 5:3–7:27, yi nga ha nyikeriwa hi timinete ta 20 ntsena. Hambiswiritano, ndzayo ya yona ya ha ri ni ntikelo ni namuntlha—hilaha a yi ri ha kona eku sunguleni. Yesu u hlanganise timhaka to tala, leti katsaka ndlela yo hanyisana ni vanhu (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), ku basa emahanyelweni (5:27-32), ni ndlela yo hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo (6:19-24; 7:24-27). Kambe Yesu u endle swo tala handle ko byela vayingiseri va yena leswaku ndlela ya vutlhari hi yihi; u tlhele a va kombisa hi ku va hlamusela, hi ku anakanyisisa na vona ni hi ku va nyika xitiyisekiso xa leswi a va byelaka swona.

6-8. (a) Hi swihi swivangelo leswi twalaka swo papalata ku vilela leswi Yesu a swi nyikelaka? (b) I yini lexi kombisaka leswaku ndzayo ya Yesu yi ni vutlhari byo huma ehenhla?

⁶ Hi xikombiso, xiya ndzayo ya Yesu ya vutlhari, mayelana ni ndlela yo langutana ni ku vilela hi ku lava rifuwo, hi laha yi hlamuseriweke hakona eka Matewu ndzima 6. Yesu wa hi tsundzuxa: “Tshikani ku vilela hi vutomi bya n’wina ni hi leswi mi nga ta swi dya kumbe leswi mi nga ta swi nwa, kumbe ku vilela hi mimiri ya n’wina leswaku mi ta ambala yini.” (Ndzimana 25) Swakudya ni swiambalo i swilo leswi lavekaka, naswona hi ntumbuluko hi lava ku va na swona. Kambe Yesu u hi byela leswaku hi ‘tshika ku vilela’ hi swilo sweswo.b Hikwalahokayini?

⁷ Yingisela loko Yesu a ri karhi a hlamusela hi ndlela leyi khorwisaka. Leswi Yehovha a hi nyikeke vutomi ni miri, xana a nge hi nyiki swakudya swo hlayisa vutomi byebyo ni swiambalo swo funengeta miri wolowo? (Ndzimana 25) Loko Xikwembu xi phamela tinyenyana ni ku ambexa swiluva hi vuxongi, handle ko kanakana xi ta va khathalela vagandzeri va xona! (Ndzimana 26, 28-30) Entiyisweni, ku vilela ku tlula mpimo a swi pfuni nchumu. A swi nge byi lehisi vutomi bya hina hambi ko va hi siku rin’we.c (Ndzimana 27) Xana hi nga swi papalata njhani ku vilela? Yesu wa hi tsundzuxa: Yanani emahlweni mi rhangisa vugandzeri bya Xikwembu evuton’wini bya n’wina. Lava va endlaka sweswo va nga tiyiseka leswaku swilaveko swa vona hinkwaswo swa siku ni siku va ta “nyikiwa swona” hi Tata wa vona wa le tilweni. (Ndzimana 33) Eku heteleleni, Yesu u nyika xiringanyeto lexi pfunaka hakunene—karhateka hi siku ra namuntlha ntsena. Hikwalahokayini u teka mivilelo ya siku ra mundzuku u yi tlhandleka eka ya siku ra namuntlha? (Ndzimana 34) Nakambe, hikwalahokayini u vilela ngopfu hi swilo leswi nga ha endlekaka swi nga humeleli? Ku tirhisa ndzayo yoleyo ya vutlhari swi nga hi sirhelela eka mabibi ya mbilu emisaveni leyi yi nga ni swiphiqo.

⁸ Ku vula ntiyiso, ndzayo leyi Yesu a yi nyikeleke ya pfuna ni namuntlha hilaha yi pfuneke hakona eka malembe ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke. Xana sweswo a hi xikombiso xa vutlhari bya le henhla? Hambi ku ri switsundzuxo leswinene leswi humaka ka vanhu va nyama, swi tshama swi ri karhi swi pfuxetiwa, hikuva swi heleriwa hi nkarhi. Hambiswiritano, tidyondzo ta Yesu a ti heleriwi hi nkarhi. Kambe sweswo a swi fanelanga swi hi hlamarisa, hikuva Mutsundzuxi loyi wo Hlamarisa a a vulavula “leswi humaka eka xona.”—Yohane 3:34.

Ndlela Leyi A Dyondzisa Hayona

9. Xana masocha man’wana ma vule yini mayelana ni madyondziselo ya Yesu naswona hikwalahokayini leswi a ku nga ri ku hundzeleta?

⁹ Ndlela ya vumbirhi leyi Yesu a kombiseke vutlhari bya Xikwembu eka yona, a ku ri madyondziselo ya yena. Hi nkarhi wun’wana, masocha man’wana lawa a ma rhumiwe ku ya n’wi khoma ma vuye ximandlamandla, kutani ma ku: “A ku na munhu loyi a tshameke a vulavula hi ndlela leyi.” (Yohane 7:45, 46) A ma nga swi hundzeleti. Eka vanhu hinkwavo lava nga tshama va hanya, Yesu loyi a a “huma etindhawini ta le henhla” naswona a a ri ni vutivi byo enta ni ntokoto lowukulu. (Yohane 8:23) U dyondzise hi ndlela leyi ku nga riki na munhu un’wana loyi a nga dyondzisaka ha yona. A hi xiyeni tindlela timbirhi leti Mudyondzisi loyi wo tlhariha a ti tirhiseke.

10, 11. (a) Hikwalahokayini ndlela leyi Yesu a tirhiseke swifaniso hayona yi hi hlamarisa? (b) Swifaniso i yini, naswona hi xihi xikombiso lexi kombisaka leswaku swifaniso swa Yesu a swi dyondzisa hi ndlela leyi humelelaka?

¹⁰ Ku tirhisa swifaniso hi ndlela leyi humelelaka. Hi byeriwa leswi: “Yesu a a dyondzisa mintshungu . . . hi ku tirhisa swifaniso. Kahlekahle, a a nga vulavuli na yona handle ko tirhisa swifaniso.” (Matewu 13:34) Bya hlamarisa hakunene vuswikoti bya yena byo dyondzisa mitiyiso yo enta hi ku tirhisa swilo swa siku ni siku. Varimi lava byalaka mbewu, vavasati lava lunghiselelaka ku baka xinkwa, vana lava tlangaka endhawini yo xavisela, vaphasi va tinhlampfi lava kokaka tinkoka, varisi lava lavaka tinyimpfu leti lahlekeke—leswi a ku ri swilo leswi vayingiseri vakwe va swi voneke mikarhi yo tala. Loko mitiyiso ya nkoka yi hlamuseriwa hi ku tirhisa swilo leswi tolovelekeke, mitiyiso yoleyo yi dzika hi ku olova emiehleketweni ni le timbilwini ta vona.—Matewu 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Hakanyingi, Yesu a a tirhisa swifaniso kumbe switori swo koma, leswaku a dyondzisa timhaka ta nkoka. Leswi switori swi twisisekaka ni ku tsundzukiwa hi ku olova ku tlula ku veka mhaka hi ndlela leyi rharhanganeke, swifaniso a swi endla leswaku dyondzo ya Yesu yi nga rivaleki. Eka swifaniso swo tala, Yesu u hlamusele Tata wa yena hi ku tirhisa swifaniso leswi twisisekaka, leswi nga ta ka swi nga rivaleki hi ku olova. Hi xikombiso, i mani loyi a nga ta ka a nga swi twisisi leswi xifaniso xa n’wana wa vusopfa xi vulaka swona—ku nga leswaku loko munhu a hambukile, kutani a tlhela a hundzuka hi mbilu hinkwayo Yehovha u ta n’wi amukela hi mandla mambirhi?—Luka 15:11-32.

12. (a) Xana Yesu u swi tirhise hi ndlela yihi swivutiso loko a dyondzisa? (b) Xana Yesu u va pfale njhani milomu lava a va vutisa hi ta vulawuri bya yena?

¹² Ku tirhisa swivutiso hi vutshila. Yesu a a tirhisa swivutiso ku endlela leswaku vayingiseri va yena va anakanyisisa, va kambisisa minsusumeto ya vona vini ni leswaku va tiendlela swiboho. (Matewu 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Loko varhangeri va vukhongeri va vutisa loko vulawuri lebyi Yesu a nga na byona a byi nyikiwe hi Xikwembu, u hlamule a ku: “Xana nkhuvulo wa Yohane a wu huma etilweni kumbe a wu huma eka vanhu?” Hi ku tikeriwa hi xivutiso lexi, va n’unun’utile va ku: “A wu huma etilweni,’ u ta ku, ‘Kutani, hikwalaho ka yini mi nga n’wi tshembanga?’ Kambe xana hi nga ku, ‘A wu huma eka vanhu’? Hambiswiritano, a va chava ntshungu, hikuva hinkwawo a wu tshemba leswaku Yohane a a ri muprofeta.” Eku heteleleni, va hlamule va ku: “A hi swi tivi.” (Marka 11:27-33; Matewu 21:23-27) Hi ku tirhisa xivutiso xo olova, Yesu u va pfale milomu, naswona u paluxe vukanganyisi lebyi nga etimbilwini ta vona.

13-15. Xana xifaniso xa muakelani wa Musamariya xi byi kombisa njhani vutlhari bya Yesu?

¹³ Mikarhi yin’wana Yesu a a hlanganisa tindlela to tala to dyondzisa, hi ku nghenisa swivutiso leswi tlhontlhaka mianakanyo eka swifaniso swa yena. Loko gqweta ra Muyuda ri vutisa Yesu leswi ri faneleke ri swi endla leswaku ri ta kuma vutomi lebyi nga heriki, Yesu u ri byele hi Nawu wa Muxe, lowu vulaka leswaku rhandza Xikwembu ni warikwenu. Hi ku lava ku tikomba ri ri leri lulameke, gqweta leri ri vutisile ri ku: “Kahlekahle i mani warikwerhu?” Yesu u ri hlamule hi ku ri rungulela xitori. Wanuna un’wana wa Muyuda a a tifambela a ri yexe, hiloko a hlaseriwa hi swigevenga, kutani swi n’wi siya a ri kusuhi ni ku fa. Kutani ku te Vayuda vambirhi, wo sungula a ku ri muprista un’wana a ku ri Mulevhi. Havambirhi a va vanga na mhaka na yena. Kambe hiloko ku fika Musamariya un’wana. Hikwalaho ko n’wi twela vusiwana, u bohelele timbanga takwe, kutani a n’wi yisa endlwini ya vafambi, laha a a ta khathaleriwa kona. Loko Yesu a gimeta mhaka leyi, u vutise gqweta leri a ku: “I mani eka lavanharhu loyi u vonaka a ri warikwavo eka munhu loyi a hlaseriweke hi swigevenga?” Gqweta leri ri boheke ku hlamula ri ku: “Hi loyi a n’wi kombeke tintswalo.”—Luka 10:25-37.

¹⁴ Xana xifaniso lexi xi byi kombisa njhani vutlhari bya Yesu? Esikwini ra Yesu Vayuda a va tirhisa rito leri nge “warikwavo” ntsena eka lava va namarhelaka mindhavuko ya vona—hayi eka Vasamariya. (Yohane 4:9) Xana loko Yesu a lo rungula leswaku muhlaseriwa a ku ri Musamariya naswona mupfuni a ku ri Muyuda, xana sweswo a swi ta va swi yi humesile dyondzo malunghana ni xihlawuhlawu? Hi vutlhari Yesu u endle mhaka ya yena yi kombisa leswaku Musamariya hi yena la khathalelaka Muyuda. Nakambe xiya xivutiso lexi Yesu a xi vutiseke emakumu ka mhaka ya yena. U cince langutelo ra vona mayelana ni rito “warikwavo.” Gqweta ri vutisile ri ku: “Xana kahlekahle i mani loyi ndzi faneleke ndzi n’wi rhandza tanihi warikwerhu?” Kambe Yesu u vutise a ku: “I mani eka lavanharhu loyi u vonaka a ri warikwavo?” Yesu a nga yisanga nyingiso eka loyi a pfuniweke, ku nga muhlaseriwa, kambe u wu yise eka loyi a kombiseke musa, ku nga Musamariya. Warikwenu wa xiviri hi yena a rhangaka a kombisa rirhandzu eka van’wana ku nga khathariseki leswaku i va rixaka rihi. A ku nga ri na ndlela yin’wana yo antswa leyi Yesu a a ta yi tirhisa ku humesa yinhla leyi, handle ka leyi a yi tirhiseke.

¹⁵ Xana swa hlamarisa leswi vanhu a va hlamarisiwa hi “vuswikoti bya yena byo dyondzisa” ni leswi a va n’wi rhandza? (Matewu 7:28, 29) Enkarhini wun’wana, “ntshungu lowukulu,” wu tshame na yena ku ringana masiku manharhu, hambileswi a wu nga ri na swakudya!—Marka 8:1, 2.

Mahanyelo Ya Yena

16. Xana Yesu u swi ‘kombise’ njhani leswaku u lawuriwa hi vutlhari bya Xikwembu?

¹⁶ Ndlela ya vunharhu leyi Yesu a kombiseke vutlhari bya Yehovha hayona, a ku ri mahanyelo ya yena. Vutlhari bya tirha. Mudyondzisiwa Yakobo u vutisile: “I mani la tlhariheke . . . exikarhi ka n’wina?” Kutani a tlhela a hlamula xivutiso xakwe a ku: “A a tikombe hi ku tikhoma kakwe lokunene.” (Yakobo 3:13) Ndlela leyi Yesu a tikhomeke hayona yi ‘kombise’ leswaku u lawuriwa hi vutlhari bya Xikwembu. A hi xiyeni ndlela leyi a kombiseke vutlhari, mahanyelo ni ndlela leyi a tirhisaneke ni van’wana hayona.

17. I yini leswi kombisaka leswaku Yesu a a ringanisela hi ndlela leyi hetisekeke evuton’wini bya yena?

¹⁷ Xana u swi xiyile leswaku vanhu lava nga ringaniseliki, hakanyingi va hundzeleta swilo? Ina, swi lava vutlhari leswaku u kota ku ringanisela. Yesu a a ringanisela hi ndlela leyi hetisekeke hikuva a a ri ni vutlhari bya Xikwembu. A a rhangisa vuxaka ni Xikwembu evuton’wini bya yena. A a khomeke swinene hi ntirho wo vula mahungu lamanene. U te: “hikuva ndzi tele sweswo.” (Marka 1:38) Swi le rivaleni leswaku, rifuwo a ri nga ri ra nkoka eka yena; swi vonaka onge a a ri ni swilo swintsongo. (Matewu 8:20) Hambiswiritano, a a nga titsoni ntsako. Yesu a tshama a tsakile ku fana ni Tata wakwe, “Xikwembu lexi tsakeke,” naswona a endla leswaku van’wana va tsaka. (1 Timotiya 1:11; 6:15) Loko a ri enkhubyeni wa vukati—lowu eka wona hi ntolovelo ku tlangiwaka vuyimbeleri, ku yimbeleriwaka naswona ku tsakiwaka—a a nga yelanga ku ya onha ntsako enkhubyeni wolowo. Loko vhinyo yi herile, u hundzule mati ya va vhinyo leyinene, vhinyo leyi “tsakisaka mbilu ya munhu.” (Pisalema 104:15; Yohane 2:1-11) Yesu u pfumele ko tala loko va n’wi rhambela swakudya, naswona hakanyingi a a tirhisa mikarhi yoleyo leswaku a dyondzisa vanhu.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. Xana Yesu u tirhisane njhani ni vadyondzisiwa va yena hi ndlela leyinene?

¹⁸ Mikarhi hinkwayo Yesu a a tirhisana ni vanhu hi ndlela leyinene. Ku twisisa ka yena vanhu, ku n’wi endle leswaku a swi twisisa kahle leswi vadyondzisiwa va yena va nga xiswona. A a swi tiva kahle leswaku a va hetisekanga. Kambe u vone vumunhu bya vona lebyinene. U vone vuswikoti byokarhi eka vanhu lava Yehovha a va kokeleke eka yena. (Yohane 6:44) Hambileswi a va ri ni ku tsana kokarhi, Yesu a a va tshemba. Ku kombisa leswaku wa va tshemba vadyondzisiwa va yena, u va byarhise vutihlamuleri lebyikulu. U va lerise leswaku va chumayela mahungu lamanene, naswona a a tiyiseka leswaku va ta swi kota ku hetisisa ntirho wolowo. (Matewu 28:19, 20) Buku ya Mitirho yi tiyisekisa leswaku va ye emahlweni va endla ntirho lowu a va leriseke wona. (Mitirho 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Kutani ke, vutlhari lebyi Yesu a nga na byona, hi byona byi endleke leswaku a va tshemba.

19. Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku a a ri ni “musa naswona [a a] titsongahata”?

¹⁹ Hilaha hi swi xiyeke hakona eka Ndzima 20, eBibeleni ku titsongahata ni ku rhula swi fambisana ni vutlhari. Yehovha hi yena a vekaka xikombiso lexinene emhakeni leyi. Kambe ku vuriwa yini hi Yesu? Swa tsakisa ku vona ku titsongahata loku Yesu a ku kombiseke loko a tirhisana ni vadyondzisiwa va yena. Tanihi munhu la hetisekeke, a a tlakukile eka vona. Kambe, a a nga va languteli ehansi. A nga va endlanga va titwa va ri ehansi kumbe va nga pfuni nchumu. Ku hambana ni sweswo, a a va anakanyela tanihi leswi va tsaneke naswona a a va lehisela mbilu loko va endla swihoxo. (Marka 14:34-38; Yohane 16:12) Xana a swi hlamarisi leswi hambi ku ri vana va titweke va ntshunxekile loko va ri na Yesu? Kunene, a va navela ku va ekusuhi na yena, hikuva a va swi vona leswaku a a ri ni “musa naswona [a a] titsongahata.”—Matewu 11:29; Marka 10:13-16.

20. Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku wa anakanyela loko a tirhisana ni wansati wa Matiko, loyi n’wana wakwe a a ri ni madimona?

²⁰ Yesu u kombise ku titsongahata loku humaka eka Xikwembu hi ndlela yin’wana ya nkoka. A anakanyela kumbe ku pfumelelana ni swiyimo loko swi fanela. Hi xikombiso, tsundzuka nkarhi lowu wansati wa Matiko a kombeleke leswaku a n’wi hanyisela n’wana wakwe wa nhwana loyi a a ri ni madimona. Hi tindlela tinharhu, Yesu u kombise leswaku a nge n’wi pfuni—yo sungula, hi ku miyela; ya vumbirhi, hi ku vula hi ku kongoma leswaku a nga rhumiwanga eka Vamatiko, kambe u rhumiwe eka Vayuda; ya vunharhu, hi ku tirhisa xifaniso lexi kombisaka mhaka leyi fanaka. Hambiswiritano, wansati yoloye u phikelerile a kombisa leswaku u ni ripfumelo lerikulu. Xana Yesu u angurise ku yini emhakeni leyi yo hlawuleka? U endle leswi a hlamuseleke leswaku a nge swi endli. U hanyise n’wana wa wansati yoloye. (Matewu 15:21-28) Loku i ku titsongahata loku xiyekaka, a hi swona ke? Tsundzuka, ku titsongahata i rimitsu ra vutlhari bya xiviri.

21. Hikwalahokayini hi fanele hi tiyimisela ku tekelela vumunhu, mavulavulelo ni tindlela ta Yesu?

²¹ Mawaku nkateko lowu hi nga na wona, leswi Tievhangeli ti hi paluxelaka marito ni swiendlo swa wanuna wo tlhariha ku tlula vanhu hinkwavo lava tshameke va hanya! A hi tsundzukeni leswaku Yesu a a kombisa vumunhu bya Tata wakwe hi ku hetiseka. Loko hi tekelela vumunhu, mavulavulelo ni tindlela ta Yesu, hi ta va hi hlakulela vutlhari lebyi humaka ehenhla. Eka ndzima leyi landzelaka hi ta vona ndlela leyi hi nga byi tirhisaka hayona vutlhari bya Xikwembu evuton’wini bya hina.

1-3. (a) Xana Solomoni u byi kombise njhani vutlhari lebyi hlamarisaka loko a tlhantlha nandzu wa n’wana? (b) Xana Yehovha u hi tshembisa yini, naswona ku ta swivutiso swihi?

A KU ri nandzu wo tika—vavasati vambirhi a va lwetana hi n’wana. Vavasati lava a va tshama eka yindlu yin’we naswona a va ha ku veleka vana, lava a vo siyana hi masikunyana. Un’wana wa vana lava u file, kutani un’wana ni un’wana eka vavasati lava u vula leswaku n’wana loyi a hanyaka i wa yena.a A ku nga ri na timbhoni tin’wana leti nga vona leswi humeleleke. Swi le rivaleni leswaku nandzu lowu wu sungule ku tengiwa eka huvo leyitsongo, kambe wu va tsandza. Hi loko nandzu lowu wu hetelela wu yisiwe eka Solomoni hosi ya Israyele. Xana a yi ta swi kota ku kuma ntiyiso wa mhaka?

² Endzhaku ko yingisela mholovo ya vavasati lava, Solomoni u kombele banga. Hiloko hi vurhena a lerisa leswaku n’wana loyi a pandziwa hi le xikarhi, leswaku un’wana ni un’wana a ta kuma hafu. Xikan’wekan’we mana wa n’wana a kombela leswaku hosi yi teka n’wana loyi—n’wana wa yena la rhandzekaka—yi n’wi nyika wansati lon’wana. Kambe wansati lon’wana u sindzise leswaku n’wana a pandziwa hi le xikarhi. Hiloko Solomoni a vona ntiyiso wa mhaka. A wu tiva ntwelavusiwana lowu manana a nga na wona hi n’wana loyi a humaka embelekweni wakwe, kutani u tirhise vutivi byebyo leswaku a tlhantlha xiphiqo lexi. Anakanya leswaku manana loyi u titwe njhani loko Solomoni a n’wi nyika n’wana kutani a ku: “I n’wana wakwe.”—1 Tihosi 3:16-27.

³ Lebyi i vutlhari byo hlamarisa hakunene! Loko vanhu va twa ndlela leyi Hosi Solomoni a tlhantlheke xiphiqo lexi hayona, va tikhome milomu hi ku hlamala, “va swi xiyile leswaku Xikwembu xi yi nyike vutlhari.” Ina, vutlhari bya Solomoni a ku ri nyiko leyi humaka eka Xikwembu. Yehovha a a n’wi nyike “mbilu yo tlhariha ni leyi twisisaka.” (1 Tihosi 3:12, 28) Kambe, ku vuriwa yini hi hina? Xana na hina hi nga byi kuma vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu? Ina, loko a huhuteriwile, Solomoni u tsale a ku: “Yehovha u nyika vutlhari.” (Swivuriso 2:6) Yehovha u tshembisa ku nyika vutlhari—ku nga vuswikoti byo tirhisa vutivi ni ku twisisa hi ndlela leyinene—eka lava va byi lavaka hi mbilu hinkwayo. Xana hi nga byi kumisa ku yini vutlhari lebyi humaka ehenhla? Naswona hi nga byi tirhisa njhani evuton’wini bya hina?

“Kuma Vutlhari”—Njhani?

4-7. Hi swihi swilo swa mune leswi lavekaka leswaku hi kuma vutlhari?

⁴ Xana hi fanele hi va tintlhari kumbe hi va swidyondzeki leswaku hi kuma vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu? Nikatsongo. Yehovha u tiyimisele ku hi nyika vutlhari bya yena ku nga khathariseki leswaku hi huma kwihi ni leswaku hi dyondzeke ku fikela kwihi. (1 Vakorinto 1:26-29) Kambe hi fanele hi endla swo karhi, hikuva Bibele yi hi khutaza leswaku hi “kuma vutlhari.” (Swivuriso 4:7) Hi nga byi kuma njhani?

⁵ Xo sungula, hi fanele hi chava Xikwembu. Swivuriso 9:10 yi ri: “Ku chava Yehovha i masungulo ya vutlhari [“i goza ro sungula ro kuma vutlhari,” The New English Bible].” Ku chava Xikwembu i masungulo ya vutlhari bya ntiyiso. Hikwalahokayini? Tsundzuka leswaku vutlhari byi katsa vuswikoti byo tirhisa vutivi hi ndlela leyi humelelaka. Ku chava Xikwembu a swi vuli ku rhurhumela emahlweni ka xona, kambe swi vula ku xi gandzela hikwalaho ka ku xi xixima ni ku xi tshemba. Ku chava koloko i kunene naswona ku nyika munhu matimba. Ku hi pfuna leswaku hi endla vutomi bya hina byi pfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu ni tindlela ta xona. A yi kona ndlela yo antswa ku tlula leyi, hikuva nkongomiso wa Xikwembu mikarhi hinkwayo wa va vuyerisa lava va wu landzelelaka.

⁶ Xa vumbirhi, hi fanele hi titsongahata. Loko munhu a nga titsongahati a nge byi kumi vutlhari bya Xikwembu. (Swivuriso 11:2) Hikwalahokayini? Loko hi titsongahata hi ta swi kota ku vona leswaku a hi na tona tinhlamulo ta swilo hinkwaswo, mavonelo ya hina a hi mikarhi hinkwayo ya nga kahle nileswaku hi fanele hi tiva ndlela leyi Yehovha a ti langutaka ha yona timhaka to karhi. Yehovha u kaneta “lava nga ni manyunyu,” kambe u tiyimiserile ku nyika vutlhari eka lava va nga ni mbilu leyi titsongahataka.—Yakobo 4:6.

⁷ Xilaveko xin’wana xa vunharhu i ku dyondza Rito ra Xikwembu leri tsariweke. Vutlhari bya Yehovha byi kumeka eRitweni ra yena. Loko hi lava vutlhari byebyo, hi fanele hi tikarhata, hi byi lavisisa. (Swivuriso 2:1-5) Xilaveko xa vumune i xikhongelo. Loko hi kombela vutlhari eka Xikwembu hi mbilu hinkwayo, xi ta hi nyika byona. (Yakobo 1:5) Xi ta swi hlamula swikhongelo swa hina swo kombela moya wa xona leswaku wu hi pfuna. Naswona moya wa xona wu nga hi pfuna leswaku hi kuma rifuwo leri nga eRitweni ra xona, leri nga hi pfunaka leswaku hi tlhantlha swiphiqo, hi papalata makhombo ni ku endla swiboho swa vutlhari.—Luka 11:13.

8. Loko hi ri ni vutlhari bya Xikwembu hakunene, swi ta vonaka njhani?

⁸ Hilaha hi swi xiyeke ha kona eka Ndzima 17, vutlhari bya Yehovha bya pfuna. Hikwalaho, loko hi ri ni vutlhari bya Xikwembu hakunene, swi ta vonaka eka ndlela leyi hi tikhomaka hayona. Mudyondzisiwa Yakobo u hlamusele mihandzu ya vutlhari bya Xikwembu loko a tsale a ku: “Vutlhari lebyi humaka ehenhla xo sungula byi tengile, byi tlhela byi va ni ku rhula, ku anakanyela, byi tlhela byi tiyimisela ku yingisa, ku tala tintswalo ni mihandzu leyinene, a byi na xihlawuhlawu, a byi na vukanganyisi.” (Yakobo 3:17) Loko hi ri karhi hi kambisisa swikombiso leswi swa vutlhari bya Xikwembu ha xin’wexin’we, hi nga ha tivutisa, ‘Xana vutlhari bya le henhla bya tirha eka mina?’

“Byi Tengile, Byi Tlhela Byi Va Ni Ku Rhula”

9. Ku tenga, xana swi vula yini, naswona hikwalahokayini ku tenga ku xaxametiwe tanihi vumunhu byo sungula bya vutlhari?

⁹ “Xo sungula byi tengile.” Ku tenga swi vula ku basa ni ku pfumala thyaka, ku nga ri ehandle ntsena kambe ni le ndzeni. Hi ku ya hi Bibele vutlhari byi fambisana ni mbilu, kambe vutlhari bya le tilweni a byi nge ngheni embilwini leyi thyakisiweke hi mianakanyo, ku navela ni misusumeto leyo biha. (Swivuriso 2:10; Matewu 15:19, 20) Kambe loko mbilu ya hina yi tengile—hi mpimo lowu kotekaka eka vanhu lava nga hetisekangiki—hi ta “tshika swo biha [hi] endla leswinene.” (Pisalema 37:27; Swivuriso 3:7) Xana a swi faneli leswi ku tenga ku xaxametiweke tanihi hi vumunhu byo sungula bya vutlhari? Phela loko hi nga basanga emahanyelweni naswona hi nga ri na byona vuxaka ni Xikwembu, xana hi nga swi kotisa ku yini ku kombisa vumunhu byin’wana bya vutlhari bya le henhla?

10, 11. (a) Hikwalahokayini swi ri swa nkoka ku hanyisana ni van’wana hi ku rhula? (b) Loko u vona onge u khunguvanyise mugandzerikuloni, xana u nga swi kombisa njhani leswaku u lava ku kondletela ku rhula? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁰ “Ku rhula.” Vutlhari bya le tilweni byi hi endla hi lwela ku hanyisana ni vanhu hi ku rhula, naswona lowu i mbhandzu wa moya wa Xikwembu. (Vagalatiya 5:22) Hi tikarhatela ku ‘tshama hi ri ni vun’we’ lebyi hlanganisaka vanhu va Yehovha. (Vaefesa 4:3) Hi tlhela hi tikarhatela ku lulamisa swiphiqo loko ku rhula ku kavanyetekile. Hikwalahokayini swi ri swa nkoka? Bibele yi ri: “Yanani emahlweni . . . mi hanya hi ku rhula; kutani Xikwembu xa rirhandzu ni ku rhula xi ta va na n’wina.” (2 Vakorinto 13:11) Xikwembu xa ku rhula xi ta va na hina, ntsena loko hi ya emahlweni hi hanyisana hi ku rhula. Ndlela leyi hi khomaka Vakrestekulorhi hayona, yi khumba vuxaka bya hina na Yehovha. Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku hi kondletela ku rhula? Xiya xikombiso lexi.

¹¹ Xana u nga endla yini loko u vona onge u khunguvanyise mugandzerikuloni? Yesu u te: “Hikwalaho, loko u tisa nyiko ealtarini kutani u tsundzuka u ri kwalaho leswaku ku ni mhaka leyi makwenu a ku hehlaka ha yona, siya nyiko ya wena emahlweni ka altari u famba. U rhanga u ya lunghisa mhaka ya kona ni makwenu, kutani u vuya u ta nyikela nyiko ya wena.” (Matewu 5:23, 24) U nga tirhisa ndzayo leyi hi ku ya eka makwenu. Hi xikongomelo xihi? Ku ya “lunghisa mhaka” na yena. b Leswaku u fikelela sweswo, swi nga ha lava leswaku u pfumela leswaku yena u khunguvanyekile, ku nga ri ku ya kaneta. Loko wo vulavula na yena hi xikongomelo xo endla ku rhula, naswona u tshama u ri ni langutelo rero swi ta olova leswaku xiphiqo xihi na xihi xi tlhantlhiwa, swi ta olova ku kombela ku rivaleriwa naswona swi ta olova ku rivalelana. Loko u ya endla ku rhula u kombisa leswaku u kongomisiwa hi vutlhari bya Xikwembu.

“Ku Anakanyela, Byi Tlhela Byi Tiyimisela Ku Yingisa”

12, 13. (a) Rito leri hundzuluxeriweke va ku, “ku anakanyela” eka Yakobo 3:17 ri vula yini? (b) Hi nga swi kombisa njhani leswaku ha anakanyela?

¹² “Ku anakanyela.” Xana swi vula yini ku anakanyela? Hi ku ya hi swidyondzi swin’wana, rito ra Xigriki xo sungula, leri hundzuluxeriwaka va ku, “ku anakanyela” eka Yakobo 3:17 swa tika ku ri hundzuluxela. Rito leri ri vula ku tikhoma. Vahundzuluxeri va tirhise marito yo tanihi lawa, “musa,” “ku lehisa mbilu,” na “ku anakanyela. Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku ha anakanyela?

¹³ Vafilipiya 4:5 yi ri: “Ku anakanyela ka n’wina a ku tiviwe hi vanhu hinkwavo.” Vuhundzuluxeri byin’wana byi hlayeka hi ndlela leyi: “Vana ni ndhuma ya ku va la anakanyelaka.” (The New Testament in Modern English, hi J. B. Phillips) Xiya leswaku mhakankulu a hi leswi hi tivonisaka xiswona; kambe hi leswi van’wana va hi vonisaka swona. Munhu la anakanyelaka a nga namarheli nawu ku tlula mpimo kumbe ku sindzisa leswaku swilo swi endliwa hi ndlela ya yena. Ematshan’weni ya sweswo, u tiyimisela ku yingisa van’wana, naswona loko swi fanela, u amukela leswi rhandziwaka hi vona. Nakambe u ni musa, a nga karihi loko a tirhisana ni van’wana. Leswi i swa nkoka eka Vakreste hinkwavo, kambe ngopfungopfu eka vakulu. Loko vakulu va ri ni musa swi endla leswaku swi olova ku vulavula na vona. (1 Vatesalonika 2:7, 8) Hinkwerhu hi fanele hi tivutisa, ‘Xana ndzi tiviwa ndzi ri munhu la anakanyelaka, la tikhomaka ni la nga ni musa?’

14. Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi ‘tiyimisele ku yingisa’?

¹⁴ “Byi tiyimisela ku yingisa.” Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “byi tiyimisela ku yingisa” a ku kona kun’wana laha ri kumekaka kona eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki. Hi ku ya hi xidyondzi xin’wana, rito leri “hakanyingi ri tirhisiwa eku leteleni ka masocha.” Ri vula “ku kuceteriwa hi ku olova” ni “ku titsongahata.” Loyi a lawuriwaka hi vutlhari bya le henhla, u tiyimisela ku endla leswi Matsalwa ma vulaka swona. A nga tiviwi a ri loyi a tiendlelaka swiboho a tlhela a ala ku cinca loko ku ri ni xivangelo lexi lavaka leswaku a cinca swiboho swa yena. Ematshan’weni ya sweswo, a nga hlweli ku cinca loko a kombisiwa hi ku tirhisa Matsalwa leswaku u endle xihoxo kumbe leswaku u endle swiboho leswi hoxeke. Xana sweswo hi leswi van’wana va ku tivisaka swona?

“Ku Tala Tintswalo Ni Mihandzu Leyinene”

15. Xana tintswalo i yini, naswona hikwalahokayini swi fanela leswi “tintswalo” ni “mihandzu leyinene” swi patsiweke eka Yakobo 3:17?

¹⁵ “Ku tala tintswalo ni mihandzu leyinene.”c Tintswalo i xiphemu xa nkoka xa vutlhari bya le henhla, hikuva vutlhari byebyo ku vuriwa leswaku ‘byi tele tintswalo.’ Xiya leswaku “tintswalo” ni “mihandzu leyinene” swi patsiwile. Leswi swa fanela, hikuva eBibeleni, hakanyingi tintswalo ti kombisiwa hi ku endlela van’wana swo karhi, ntwelavusiwana lowu susumetelaka munhu ku endlela van’wana leswinene. Buku yin’wana loko yi hlamusela tintswalo yi ri i “ku rila ni lava weriweke hi khombo ni ku ringeta ku va pfuna.” Hikwalaho, vutlhari bya Xikwembu byi ni rirhandzu ni mitirho leyinene. Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku hi ni tintswalo?

16, 17. (a) Ku engetela eka ku rhandza ka hina Xikwembu, xana i yini lexi hi susumetelaka ku endla ntirho wo chumayela naswona hikwalahokayini? b) Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi ni tintswalo tonghasi?

¹⁶ Ndlela ya nkoka i ku byela van’wana mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. I yini lexi hi susumetelaka leswaku hi endla ntirho lowu? Hi leswi hi rhandzaka Xikwembu. Nakambe hi susumetiwa hi tintswalo, kumbe ku twela van’wana vusiwana. (Matewu 22:37-39) Namuntlha, vo tala va “tshikileriwa [va] nga khathaleriwi ku fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi.” (Matewu 9:36) Vafundhisi va vukhongeri bya mavunwa va va honisile ni ku va pfala mahlo ni ku va endla leswaku va nga vi ni vuxaka ni Xikwembu. Hikwalaho, a va wu tivi nkongomiso wa vutlhari lowu kumekaka eRitweni ra Xikwembu kumbe mikateko leyi Mfumo wu nga ta yi tisa emisaveni ku nga ri khale. Xisweswo loko hi anakanyisisa hi ndlela leyi vanhu va lavaka mahungu lamanene hayona, ntwelavusiwana wa hina wu hi susumetela ku endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi va byela hi xikongomelo xa Yehovha xa rirhandzu.

¹⁷ Xana hi tihi tindlela tin’wana leti hi nga swi kombisaka ha tona leswaku hi ni tintswalo. Tsundzuka xifaniso xa Yesu xa Musamariya loyi a kumeke mufambi a etlele etlhelo ka ndlela, loyi a a tekeriwe swilo swa yena a tlhela a biwa. Hikwalaho ka ntwelavusiwana Musamariya u ‘kombise tintswalo’ hi ku bohelela timbanga ta mufambi loyi ni ku n’wi khathalela. (Luka 10:29-37) Xana leswi a swi kombisi swona leswaku tintswalo ti katsa ku pfuna lava lavaka mpfuno? Bibele yi hi byela leswaku a hi “endleleni hinkwavo leswinene, kambe ngopfungopfu lava nga swin’we na hina eripfumelweni.” (Vagalatiya 6:10) Xiya swiyimo swin’wana leswi nga ha vaka kona. Mupfumerikulorhi loyi a dyuhaleke, a nga ha lava ku rhwariwa a yisiwa etinhlengeletanweni ta Vukreste. Noni leyi nga evandlheni yi nga ha lava ku lunghiseriwa swo karhi ekaya. (Yakobo 1:27) Munhu loyi a heleke matimba a nga ha lava ku khutaziwa hi “rito lerinene.” (Swivuriso 12:25) Loko hi ri ni tintswalo hi tindlela teto, hi kombisa leswaku vutlhari bya le henhla bya tirha eka hina.

“A Byi Na Xihlawuhlawu, A Byi Na Vukanganyisi”

18. Loko hi kongomisiwa hi vutlhari bya le henhla, xana hi fanele hi lwela ku tsuvula yini etimbilwini ta hina, naswona hikwalahokayini?

¹⁸ “A byi na xihlawuhlawu.” Vutlhari bya Xikwembu a byi na xihlawuhlawu naswona a byi na vutiko. Loko hi kongomisiwa hi vutlhari byebyo, hi ta tiyimisela ku tsuvula mukhuva wihi ni wihi wa ku ya hi nghohe etimbilwini ta hina. (Yakobo 2:9) A hi nge kombisi malwandla ya hina eka vanhu vo karhi hikwalaho ka dyondzo, timali kumbe vutihlamuleri bya vona bya le vandlheni; naswona a hi nge va tekeli ehansi vagandzerikulorhi hambiloko va vonaka va nga nyawuli. Loko Yehovha a va kombisa rirhandzu ra yena, na hina hi fanele hi va languta va ri lava faneriwaka hi rirhandzu ra hina.

19, 20. (a) Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriwaka va ku “vukanganyisi” ri vula yini? (b) Xana hi nga ri kombisa njhani “rirhandzu leri nga riki na vukanganyisi,” naswona hikwalahokayini leswi swi ri swa nkoka?

¹⁹ “A byi na vukanganyisi.” Rito ra Xigriki leri nge “vukanganyisi” ri nga ha vula “mutlangi la tlangaka xiphemu xo karhi.” Emikarhini ya khale, vatlangi va Magriki ni Varhoma a va ambala swipfalanghohe loko va ri karhi va tlanga. Hikwalaho, rito ra Xigriki leri nge “vukanganyisi” a ri tirhisiwa eka munhu loyi a titumbetaka, kumbe la nga ni vuxisi. Xikombiso lexi xa vutlhari bya Xikwembu a xi fanelanga xi khumba ntsena ndlela leyi hi khomaka vagandzerikulorhi hayona, kambe ni ndlela leyi hi titwaka ha yona ha vona.

²⁰ Muapostola Petro u vule leswaku mihandzu ya “ku yingisa ntiyiso” yi fanele yi va “rirhandzu leri nga riki na vukanganyisi.” (1 Petro 1:22) Ina, rirhandzu leri hi rhandzaka vamakwerhu ha rona a ri fanelanga ri va ro lava ku voniwa. A hi ambali swipfalanghohe kumbe hi tiendlisa leswaku hi ta kanganyisa van’wana. Rirhandzu ra hina ri fanele ri va ra xiviri, ri huma embilwini. Loko hi endla tano, vapfumerikulorhi na vona va ta hi rhandza, hikuva va ta swi vona leswaku ha tshembeka. Vutshembeki byo tano byi endla leswaku vuxaka byi va byinene exikarhi ka Vakreste, naswona byi endla leswaku ku va ni moya wa ku tshembana evandlheni.

“Hlayisa Vutlhari”

21, 22. (a) I yini leswi endleke leswaku Solomoni a tsandzeka ku hlayisa vutlhari? (b) Xana hi nga byi hlayisa njhani vutlhari, naswona hi ta vuyeriwa njhani?

²¹ Vutlhari bya Xikwembu i nyiko leyi humaka eka Yehovha, leyi hi faneleke hi yi hlayisa. Solomoni u te: “N’wananga, . . . Hlayisa vutlhari ni vuswikoti byo ehleketa.” (Swivuriso 3:21) Khombo ra kona, Solomoni hi byakwe u tsandzekile ku byi hlayisa. Ku yingisa hi kona ntsena a ku n’wi endla a tshama a tlharihile. Kambe eku heteleleni, vasati va yena vambe va hambukise mbilu yakwe evugandzerini bya Yehovha lebyo tenga. (1 Tihosi 11:1-8) Leswi endlekeke eka Solomoni swi kombisa leswaku vutivi a byi pfuni nchumu loko hi nga byi tirhisi kahle.

²² Hi nga byi hlayisa njhani vutlhari lebyi pfunaka? A hi fanelanga hi hlaya Bibele nkarhi na nkarhi ni tibuku leti sekeriweke eBibeleni leti humaka eka “nandza wo tshembeka ni wo tlhariha” ntsena, kambe hi fanele hi tlhela hi lwela ku tirhisa leswi hi swi dyondzaka. (Matewu 24:45) I swa nkoka swinene leswaku hi tirhisa vutlhari bya Xikwembu. Swi ta endla leswaku hi hanya vutomi byo antswa sweswi. Swi hi endla leswaku hi “khomelela swinene evuton’wini bya xiviri”—ku nga vutomi emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. (1 Timotiya 6:19) Ku tlula kwalaho, ku hlakulela vutlhari bya le henhla, swi hi tshineta swinene eka xihlovo xa vutlhari hinkwabyo, ku nga Yehovha Xikwembu.