4. I vamani lava vumbaka mbewu ya wansati naswona i yini leswi va nga ta swi endla?

⁴ Endzhakunyana ka loko Adamu na Evha va xandzukile entangeni wa Edeni, Yehovha u tshembise leswaku “wansati” a a ta humesa “mbewu.”a (Hlaya Genesa 3:15.) Eku heteleleni mbewu yoleyo a yi ta pfotlosa nhloko ya nyoka, ku nga Sathana. Endzhaku ka nkarhi Yehovha u vule leswaku mbewu yoleyo a yi ta huma eka Abrahama, eka rixaka ra Israyele, eka nyimba ya Yuda ni le ndyangwini wa Hosi Davhida. (Gen. 22:15-18; 49:10; Ps. 89:3, 4; Luka 1:30-33) Yesu Kreste u ve xiphemu xo sungula xa mbewu yoleyo. (Gal. 3:16) Kasi xiphemu xa vumbirhi xa yona xi vumbiwa hi swirho swa vandlha ra Vakreste lava totiweke hi moya. (Gal. 3:26-29) Yesu swin’we ni vatotiwa volavo va vumba Mfumo wa Xikwembu lowu xi nga ta wu tirhisa leswaku xi lovisa Sathana.—Luka 12:32; Rhom. 16:20.

5, 6. (a) I yingani mimfumo leyikulu leyi Daniyele na Yohane va vulavuleke ha yona? (b) Tinhloko ta xivandzana lexi nga ebukwini ya Nhlavutelo ti fanekisela yini?

⁵ Vuprofeta byebyo byo sungula lebyi vuriweke entangeni wa Edeni byi tlhele byi vula leswaku na Sathana a a ta humesa “mbewu.” Mbewu yakwe a yi ta venga mbewu ya wansati. I vamani lava vumbaka mbewu ya nyoka? I vanhu hinkwavo lava vengaka Xikwembu va tlhela va lwisana ni vanhu va xona, hilaha Sathana a endlaka hakona. Ku sukela khale, Sathana u hlele mbewu yakwe yi va tihulumendhe kumbe mimfumo yo tala. (Luka 4:5, 6) Hambiswiritano, yin’wana ya mimfumo yoleyo yi lwisane hi ku kongoma ni vanhu va Xikwembu, ku nga rixaka ra Israyele kumbe vandlha ra Vakreste lava totiweke. Ha yini mhaka leyi yi fanele yi tekeriwa enhlokweni? Hikuva yi hi pfuna ku twisisa leswaku ha yini swivono leswi voniweke hi Daniyele na Yohane swi vulavula hi mimfumo yoleyo leyikulu ya nhungu ntsena.

7. Nhloko yo sungula ya xivandzana yi fanekisela yini naswona ha yini?

⁷ Nhloko yo sungula ya xivandzana yi fanekisela mfumo wa Egipta. Ha yini hi vula tano? Hikuva mfumo wa Egipta i mfumo wa misava wo sungula lowu lwisaneke ni vanhu va Xikwembu. Vaisrayele, ku nga vatukulu va Abrahama, loyi Xikwembu xi n’wi tshembiseke leswaku mbewu ya wansati a yi ta huma eka yena, va sungule ku andza aEgipta. Kutani Vaegipta va sungule ku va xanisa. Sathana u ringete ku herisa vanhu va Xikwembu loko mbewu yi nga si fika. Hi ndlela yihi? Hi ku kucetela Faro leswaku a dlaya vana hinkwavo va majaha va Vaisrayele. Yehovha u sivele rhengu rero kutani a kutsula vanhu vakwe evuhlongeni aEgipta. (Eks. 1:15-20; 14:13) Endzhaku ka nkarhi u nyike Vaisrayele Tiko leri Tshembisiweke.

8. Nhloko ya vumbirhi ya xivandzana yi fanekisela yini naswona yi ringete ku endla yini?

⁸ Nhloko ya vumbirhi ya xivandzana yi fanekisela mfumo wa Asiriya. Mfumo lowu wa matimba na wona wu ringete ku herisa vanhu va Xikwembu. I ntiyiso leswaku Yehovha u tirhise mfumo wolowo leswaku a xupula mfumo wa tinyimba ta khume ta Israyele hileswi a ti gandzela swifaniso nileswi a ti n’wi xandzukerile. Hambiswiritano, mfumo wa Asiriya wu ringete ku hlasela muti wa Yerusalema. Kumbexana Sathana a a lava ku lovisa ndyangu wa vuhosi lowu Yesu a a ta velekiwa eka wona. Nhlaselo wolowo a wu nga humi eka Yehovha xisweswo u kutsule vanhu vakwe hi singita kutani a lovisa vuthu ra Vaasiriya.—2 Tih. 19:32-35; Esa. 10:5, 6, 12-15.

¹³ Yehovha u tirhise Mfumo wa Meda-Peresiya leswaku wu hlula mfumo wa Babilona ni ku ntshunxa Vayuda leswaku va tlhelela etikweni ra rikwavo, hilaha a swi profetiwe hakona. (2 Tikr. 36:22, 23) Kambe hi ku famba ka nkarhi mfumo wolowo wu ringete ku lovisa vanhu va Xikwembu. Buku ya Bibele ya Estere yi vulavula hi rhengu leri endliweke hi Hamani, ndhuna-nkulu ya mfumo wa Peresiya. U kunguhate ku yayarheriwa ka Vayuda hinkwavo lava a va ri ehansi ka Mfumo lowukulu wa Peresiya naswona u veke ni siku leri a va ta yayarheriwa ha rona. Hambiswiritano, Yehovha u tlhele a sirhelela vanhu vakwe eka rivengo ra mbewu ya Sathana. (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Hikokwalaho, swa fanela leswi mfumo wa Meda-Peresiya wu fanekiseriwaka hi nhloko ya vumune ya xivandzana lexi nga eka Nhlavutelo.

16. I yini leswi Antiochus wa Vumune a swi endleke?

¹⁶ Endzhaku ka loko mfumo wa Grikiya wu hlule mfumo wa Peresiya, wu sungule ku fuma tiko ra vanhu va Xikwembu. Hi nkarhi wolowo, Vayuda se a va tlhelerile etikweni ra rikwavo naswona se a va yi pfuxetile tempele eYerusalema. A va ha ri rixaka leri hlawuriweke hi Xikwembu naswona tempele leyi pfuxetiweke a ya ha ri ntsindza wa vugandzeri bya ntiyiso. Hambiswiritano, hi lembe-xidzana ra vumbirhi B.C.E, mfumo wa Grikiya lowu fanekiseriwaka hi nhloko ya vuntlhanu ya xivandzana wu hlasele vanhu va Xikwembu. Hosi Antiochus wa Vumune, un’wana wa vadyandzhaka va mfumo wa Alekzanda lowu avaneke, u ake alitari ya vuhedeni etimbaleni ta tempele eYerusalema naswona u vule leswaku vanhu lava a va ta landzela mikhuva ya vugandzeri bya Xiyuda a va ta gweveriwa rifu. Hakunene mbewu ya Sathana a yi venga vanhu va Xikwembu! Kambe swi nga si ya kwihi, mfumo wa Grikiya wu siviwe hi mfumo wun’wana wa misava. Hi wihi mfumo lowu a wu ta va nhloko ya vutsevu ya xivandzana?

17. Nhloko ya vutsevu ya xivandzana yi hoxe xandla hi ndlela yihi eku hetisiseni ka vuprofeta lebyi nga eka Genesa 3:15?

¹⁷ Mfumo wa Rhoma hi wona lowu a wu lawula misava loko Yohane a kombiwa xivono xa xivandzana. (Nhlav. 17:10) Mfumo lowu, lowu fanekiseriwaka hi nhloko ya vutsevu ya xivandzana, wu hoxe xandla eku hetisekeni ka vuprofeta lebyi nga eka Genesa 3:15. Sathana u tirhise valawuri va wona leswaku va vavisa mbewu ya wansati swa xinkarhana hi ku yi luma “xirhendze.” Hi ndlela yihi? Va tengise Yesu ehubyeni hi swihehlo swa mavunwa va vula leswaku u lwisana ni mfumo wa vona naswona va n’wi gwevele rifu. (Mat. 27:26) Kambe xilondza xakwe xi hatle xi hola hikuva Yehovha u n’wi pfuxile eku feni.

18. (a) Hi rihi rixaka lerintshwa leri Yehovha a ri hlawuleke naswona ha yini? (b) Mbewu ya nyoka yi hambete yi venga mbewu ya wansati hi ndlela yihi?

¹⁸ Vafundhisi va le Israyele va pfune valawuri va mfumo wa Rhoma leswaku va dlaya Yesu naswona Vaisrayele vo tala a va pfumelanga eka yena. Xisweswo, Yehovha u fularhele Vaisrayele va ntumbuluko leswaku va nga ha vi vanhu vakwe. (Mat. 23:38; Mint. 2:22, 23) Kutani u hlawule rixaka lerintshwa, ku nga “Israyele wa Xikwembu.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Rixaka rero a ku ri vandlha ra Vakreste lava totiweke leri vumbiwaka hi Vayuda ni Vamatiko. (Efe. 2:11-18) Endzhaku ka rifu ni ku pfuxiwa ka Yesu, mbewu ya nyoka yi hambete yi venga mbewu ya wansati. Mfumo wa Rhoma wu ringete ko tala ku herisa vandlha ra Vakreste lava totiweke, ku nga xiphemu xa vumbirhi xa mbewu ya wansati.c