lama humaka enon’wini wa [Yehova].’—Matewu 4:4.

Ku Hanya Hi Leswi Yehova A Swi Vuleke Namuntlha

14. (a) Hi ku handzisisa Matewu 4:4, hi nga swi twisisa njhani ku antswa leswi Yesu a a vula swona ke? (b) I yini lexi tiyiseke Vaisrayele lava tlangelaka?

¹⁴ Hi ku va lava handzisiseke marito lama nga laha henhla swinenenyana lama tshahiweke hi Yesu loko a hlamula ndzingo wa Diyavulosi, ha swi kota ku swi twisisa ku antswa leswi Yesu a a vula swona. Mongo wa matimu ni ndhawu ya mhaka ya Muxe leyi tshahiweke hi Yesu, wu komba leswaku leswi Yehova a swi vuleke leswi vavanuna ni vavasati lava chavaka Xikwembu va faneleke ku hanya ha swona a yo va marito lama dyondziweke hi ku nhlokohata ntsena. Eka Vaisrayele volavo, ‘xiga xin’wana ni xin’wana lexi humaka enon’wini wa Yehova’ xi fanisiwe ni manna, mati, ni mpahla leyi kalaka yi nga hlakalanga. Ina, leswi vuriweke swi katse ku hetiseka ka swona, swilo leswi hlamarisaka leswi Yehova a swi endleleke vanhu va yena. A ku ri ku xiya ka vona swilo leswi, eku hetisekeni ka leswi Yehova a swi vuleke, loku tiyiseke Vaisrayele lava tlangelaka.

15. Marito ya Yehova ya nga hi wundla hi ndlela yihi?

¹⁵ Hi ku fanana namuntlha, lexi wundlaka vanhu va Yehova a hi ku hlaya ni ku dyondza marito ya Yehova ntsena, hi laha leswi swi nga swa nkoka ha kona. I ku vona, hi ntlawa na hi un’we-un’we, ndlela leyi hlamarisaka leyi Yehova a tirhisanaka na hina ha yona ni mintirho hikwalaho ka hina. Loko hi khathalela ndlela leyi Yehova a tirhisanaka na hina ha yona, hi laha marito yo tano lama hetisekeke ya nga ta hi wundla, ya tiyisa ripfumelo ra hina, vumoya bya hina.

16. (a) Xana mupisalema u tikarhatele yini? (b) Hi nga endlisa ku yini hi laha ku fanaka, naswona leswi swi ta hi pfuna hi ndlela yihi?

¹⁶ Mupisalema u tsarile a ku: “Nḍi ta tsunḍuša mitiro ya Yehova, kunene nḍi anakanya mahlori ya wena ya khale. Nḍi ta v̌ula mitiro ya wena hikwayo, nḍi ta anakanya mitiro ya wena le’yikulu.” (Psalma 77:11, 12) Loko hi tikarhatela mikhuva, mahlori, mintirho, ni swiendlo swa Yehova eka vanhu va yena, hi swi xiya leswaku i xikombiso xa xiviri xa leswi a swi vuleke, malunghiselelo lawa ya Xikwembu ya ta fana ni vuswa bya moya eka hina. Ya ta hi tshineta eka vuxaka lebyikulu na Yehova. Hi ta fana na Yesu. U arile ku hundzula maribye ya va vuswa hi ku ya hi xikombelo xa Diyavulosi. Hi ku fanana hi ta khathalela ku alela swilo swa nyama kumbe ku khathelela loku nga fanelangiki ehenhleni ka swilaveko swa nyama leswaku swi hi wisela entlhan’wini wa Diyavulosi kutani hi fularhela vugandzeri bya Yehova.

17. Yesu a a ri xikombiso lexi hlamarisaka hi ndlela yihi?

¹⁷ Yesu u te: “Swakudya swa mina, i ku endla ku rhandza ka Loyi a ndzi rhumeke, ni ku heta ntirho wa yena swinene.” (Yohane 4:34) A a ri xikombiso lexi hlamarisaka, a hi komba hi ndlela ya xiviri leswaku “munhu a nga ka a nga hanyi hi vuswa ntsena, kambe u ta hanya hi marito hinkwawo lama humaka enon’wini wa [Yehova].”—Matewu 4:4.

Ku Rindzela Tidyondzo Tin’wana

18. Hi rihi rito ra Xikwembu leri hetisekeke sweswi?

¹⁸ Yehova, hi ku tirhisa N’wana wa yena, u vule leswaku “Evangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo” makumu ma nga si fika. (Matewu 24:14) Rito rolero ra Xikwembu ra karhi ra hetiseka hikwalaho ka ntirho wa ku chumayela ka misava hinkwayo wa Timbhoni ta Yehova. Xana u ‘hanya’ hi rito rolero ri humaka enon’wini wa Yehova hi ku hlanganyela hi xitalo entirhweni wo chumayela kutani u amukela ku tiyisiwa ka moya hikuva u endla ku rhandza ka yena ke?

19, 20. Hi swihi swin’wana leswi Xikwembu xi swi vuleke leswi ku nga ri khale swi nga ta vanga swiendlakalo leswi nyanyulaka ke?

¹⁹ Marito man’wana ya Yehova ya le kusuhi ni ku vanga swiendlakalo leswi nyanyulaka enkarhini lowu nga ekusuhi. “Timhondzo ta khume” ni “xivandzana” ti ta hundzulukela “muoswi,” Babilona Lonkulu. Ina, ku lovisiwa ka mfumo wolowo wa misava wa vukhongeri byo hemba hi swirho leswi lwisanaka ni vukhongeri exikarhi ka Nhlangano wa Matiko ku ta va xiendlo lexi hlawulekeke lexi vaka kona hikwalaho ka ku hetiseka ka rin’wana ra marito ya Yehova.—Nhlavutelo 17:16, 17.

²⁰ Rito rin’wana leri xiyekaka ra Xikwembu ri ta humelela loko Yehova hi ku fanekisela a nghenisa “ŝov̌e” etinhlayeni ta Gog, kumbe Sathana, a tlhontlha yena ni “nyimpi” ya yena leswaku va hlasela vanhu vakwe emisaveni. (Ezekiel 38:2-4, 8-12) Hambi swi ri tano rito rin’wana ra Xikwembu ri ta tisa ku lovisiwa ka mintshungu ya Gog. (Ezekiel 39:1-6)a Leswi swi ta vula ku “lwa ni Xikwembu xa Matimba hinkwawo hi siku lerikulu ra kona” eHar-Magedon. (Nhlavutelo 16:14, 16; 19:11-21) I ntsako muni wonghasi lowu nga ta va kona eka vanhu lava tshembekaka va Yehova ku vona ku hetiseka ka marito lawa ya Xikwembu, naswona exikarhi ka dzolonga, ku twa hi ku fanekisela rito leri ri yaka emahlweni leri nge: “Humani, mi v̌a kona, kutani mi ta v̌ona ku pona ka Yehova, l’a nga na ṅwina.”—2 Tikronika 20:17

21. Ku hetiseka ka leswi Yehova a swi vuleke ku ta tisa ku antswa kwihi?

²¹ Manuku ke, ku hetisisa rito rin’wana ra Xikwembu, Kriste u ta boha Sathana ni mademona yakwe kutani a va lahlela ekheleni hi “malembe ya 1 000.” (Nhlavutelo 20:1-3) Malembe wolawo ya gidi ya ta pfumelela ku hetiseka ka marito man’wana ya Yehova, ku katsa ni ku pfuxiwa ka vafi ni ku “tshungula vanhu va matiko hinkwawo,” vanhu lava yingisaka. (Nhlavutelo 20:11-15; 22:1, 2) Enkarhini lowu wa ku avanyisa ka gidi ra malembe, swi le rivaleni leswaku Yehova u ta nyikela tidyondzo leti tlhandlekelaka, leti hi nga ti tiveki sweswi, loko “buku” leyintshwa yi ri karhi yi pfuriwa. (Nhlavutelo 20:12) Swi ta hlamarisa swonghasi eka vaponi va “nhlomulo lowukulu” ni le ka lava pfuxiweke eku feni ku amukela dyondzo ni vukongomisi lebyi humaka eka tidyondzo letin’wana hi laha ti andlariweke ha kona ‘etibukwini’ leti ti nga pfariwangiki ta Yehova ni ku ti hetisisa hi ntsako!

22. Hi khutaziwa ku endla yini sweswi?

²² Hi ri ni langutelo ro tano leri hlamarisaka emahlweni ka hina, a hi tirhiseni swinene nkarhi lowu hi nga na wona sweswi ku titoloveta marito ya Yehova ni ku endla dyondzo leyi enteke ya munhu hi xiyexe ya Rito ra yena kutani hi hlanganyela entirhweni wo chumayela hi ku khathalela loku tshamaka ku ri karhi ku engeteleka ka ku tirha ka Yehova eka hina.

Swivutiso Swa Vahlayi

◼ Xana Dina, N’wa-Yakobo, u pfinyiwile hi Xikem, naswona xana a ku ri xiendlo xa vuhomboloki ntsena, kumbe a a lava ku n’wi teka ke?

A swi kanakanisi leswaku Xikem u sindzise Dina a va ni vuxaka bya rimbewu na yena. U n’wi pfinyile. Hambi swi ri tano, maendzo ya yena ya xinghana, ya nkarhi na nkarhi ni Vakanana ya n’wi nghenise exiyin’weni xo landzula naswona swi le rivaleni leswaku ya endle leswaku Xikem a tolovelana swinene na yena kutani a navela ku n’wi teka a va nsati wa yena.

Mhaka leyi nga eka Genesa 34:1-3 yi ri: “Dina . . . a huma ku ya v̌ona v̌anhwanyana v̌a tiko. Kutani Šikem, ṅwana Kamor, wa mu-Hevi, hosi ya tiko, a ṅwi v̌ona, a ṅwi khoma, a etlela na yena, a ṅwi onha. Kutani mbilu ya yena yi namarela na Dina, ṅwana Yakob, a ranḍa lo’wa nhwanyana.” Ku nga khathariseki matshalatshala ya tata wa yena yo dlaya xinghana ni vanhu lava Thyakeke va Kanana hi ku dzima ntsonga wakwe ehandle ka muti wa Xikem kutani a simeka mphamelo wa mati lowu hambaneke, hambi swi ri tano Dina “a huma ku ya v̌ona v̌anhwanyana v̌a tiko.” (Genesa 33:18; Yohane 4:12) Riendli ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “a huma” ri le ka nkarhi lowu nga hetisekangiki, lowu kombaka xiendlo lexi yaka emahlweni. Riendli leri eka nkarhi wolowo ri tlhela ri hundzuluxeriwa hi ku ya hi masungulo lama nge, “a ṭhama a huma” ni lama nge ‘a ta hi mukhuva lowu tolovelekeke.’ (1 Samuel 18:13; 1 Tihosi 10:29) Hikwalaho riendzo ra Dina a ri nga ri ro sungula. Entiyisweni u lave ku “v̌ona,” a tolovelana ku antswa ni vaakelani vakwe emutini.

Eka xiendlakalo xin’wana enkarhini wa maendzo yakwe ya nkarhi na nkarhi, Xikem a “khoma [Dina], a etlela na yena, a ṅwi onha.” Malunghana ni rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “onha,” A Hebrew and English Lexicon hi William Gesenius yi ri: “Ku onha vunhwana bya wansati, hakanyingi hi ku n’wi sindzisa.” Rona rito leri eka Vaavanyisi 19:24 na 20:5 ri hundzuluxeriwe va ku ‘pfinya.’ Hambi swi ri tano, mpimo wo pfumela eka wansati wu kombisiwe eka Deuteronoma 22:24 laha rito leri ra Xiheveru ri tirhisiweke kona. Kumbexana eku sunguleni Xikem na Dina a va nga ri ni vuxaka bya rimbewu emianakanyweni, kambe loko ku navela kakwe ku ri karhi ku pfindlusiwa hi ku vitanisa ka ntombhi leyi yintshwa, leyi yi lavaka ku tiva, a ri hava minsivelo ya mahanyelo lamanene ya Xikwembu, u endle leswi vavanuna vo tala va Vakanana a va ta swi vona swi ri swa ntumbuluko. Kahle-kahle, Dina u nghene exivandleni xakwe (Xikem)! Entiyisweni loko Dina a arile ku ‘fika kwalaho,’ [Xikem] u n’wi sindzisile.

Hambi loko a ku ri hava mpimo wo pfumela eka Dina, wa ha rhwala ndzhwalo wo karhi wo lahlekeriwa hi vunhwana bya yena. Hambi leswi a endzeleke “v̌anhwana v̌a tiko,” anakanya hi mahanyelo ya vona. Ntiyiso wa leswaku vasati va Esawu va Vahet (kumbe, Vakanana) va ‘dyise Isaka na Rebeka lava chavaka Xikwembu embitsi’ hakunene i xikombiso xa vuhomboloki lebyi ana se a byi ri kona exikarhi ka “v̌anhwana v̌a tiko.” (Genesa 26:34, 35; 27:46) Rigangugangu, ku katsa ni vuoswi, vusodoma, ni ku etlela ni swiharhi eku heteleleni swi vile xiphemu xa ‘leswi tiko ra Kanana’ ri swi endleke. (Levitika 18:2-25) Kutani i yini lexi Dina a a vulavula ha xona enkarhini wa maendzo yo tano ke? Xana hakunene a a tshemba leswaku a nga papalata xinakulorhi ni vamakwavo va xinuna ni swigangu swa vanhwanyana lava ke? Leswaku wansati a tihlanganisa na vona, a va a nga khathariwi, exikarhi ka vanhu vo tano lava thyakeke a swi tisa khombo. Dina u swi tivile leswi humeleleke eka vakokwa wakwe Sara na Rebeka loko va ri eKanana. Emahlweni ka vavanuna va lunya va Kanana, Dina a a faneriwa hi ku phasiwa. U tinghenise exiyin’weni xo landzula naswona u hakerile hikwalaho ka swona hi ku lahlekeriwa hi vunhwana byakwe, ku nga khathariseki ku ala kun’wana ni kun’wana ka nkarhi wo hetelela.—Genesa 20:2, 3; 26:7.

Endzhaku ka mhaka leyi Xikem u hlayise Dina ekaya kakwe kutani a “lav̌a ku ṅwi yenga hi marito,” a yenga ‘mbilu ya yena.’ Tata wakwe u te: “Mbilu ya Sikem, ṅwana nga, yi namarele [Dina].” Aswi tshembisi leswaku xinghana xo tano lexikulu a xi ta va xi vumbiwe hi xiendlakalo xin’we ntsena. Entiyisweni a a rhange a xiya timfanelo takwe letinene, kumbexana enkarhini wa maendzo ya yena ya nkarhi na nkarhi. Manuku u lave ku n’wi teka. Yena kun’we ni tata wakwe va nga ha va va vone leswaku switshembiso swa vukati a swi ta lunghisa xiendlo xa jaha leri hi ndlela yo karhi kutani swi lulamisa xiyimo, swi hlayisa vuxaka byo rhula ni yindlu leyi rhandzekaka ya Yakobo.—Genesa 34:3, 8.

Xiendlakalo lexi hinkwaxo xi endle leswaku Xikem, tata wakwe, ni vavanuna hinkwavo va muti va dlayiwa. Leswi swi tise rivengo ehenhla ka yindlu ya Yakobo kutani swi endla leswaku [Yakobo] a avanyisa ku kariha ka vana va yena hi matimba endzhakunyana ka malembe yo tala. (Genesa 34:30; 49:5-7) Vona ku landzelelana loku chavisaka ka swiendlakalo, naswona hinkwaswo ka swona ku ri hikwalaho ka leswi Dina a hlulekeke ku tihlayisa eka swinakulobye swakwe. Xiendlakalo lexi eka rhekhodo leyi huhuteriweke i xitsundzuxo eka vavasati lavantshwa va Vukriste namuntlha lava nga ha ringiwaka, hi ku lava ku tiva, va kala va tihlanganisa ni lava va nga riki malandza ya Xikwembu.—Swivuriso 13:20.