Yubile Ya Yehova—Nkarhi Wa Leswaku Hi Tsaka

“Mi ta hlawula lembe ra ntlhanu wa makume, mi v̌a mi huwelela ku nṭhunšeka ka v̌aaki hikwav̌o v̌a tiko. Ri ta v̌a ka ṅwina e lembe ra ku ṭaka, ra Yubile . . . ri ta v̌a le’ri hlawuriweke ka ṅwina . . . Kutani mi ta aka e tikweni, mi nga tšhav̌i ntšhumu.”—LEVITIKA 25:10-12, 18.

1. I marito wahi ma humelelaka eka Nsimbi ya Ntshunxeko, naswona marito wolawo ya tekiwe kwihi?

KWIHI na kwihi laha u tshamaka kona, u nga ha va u twile hi ta Nsimbi ya Ntshunxeko leyi dumeke, leyi nga le Filadelfiya, aPennsylvania, U.S.A. The World Book Encyclopedia yi vula leswaku nsimbi leyi “yi biwe hi July 8, 1776, ni tinsimbi tin’wana ta kereke, ku tivisa ku amukeriwa ka Xitiviso xa Ntshunxeko. Marito ya wona lama nge, ‘Huwelelani Ntshunxeko ka vaaki-ndhawu etikweni hinkwaro,’ ma huma eBibeleni (Levitika 25:10).”

2. U titwa njhani hi malangutelo ya ntshunxeko, kambe i swiphiqo swihi swi nga ha tisiwaka hi wona?

² Ntshunxeko wu ya emahlweni wu va ni nsusumeto lowukulu, xana a swi tano? Hi ku fanana u ta tsaka ku va ni ku langutela ka ntshunxeko wa xiviri—eka mianakanyo ya vunwa, eka ntshikilelo wa vupolitiki kumbe ku xaniseka, eka mimbuyelo leyi hetaka ntamu ya ku dyuhala ni vuvabyi, leswi hetelelaka hi rifu. Loko swi ri tano, ku na xivangelo lexinene xa leswaku u tsaka, kutani ku ta va ni xivangelo lexikulu hi ku anghwetla. ‘Xana swoleswo swi nga va hi ndlela yihi?’ u nga ha vutisa, tanihi leswi ku nga hava hulumendhe leyi tshamaka yi tisa ntshunxeko hi xitalo, naswona ku nga hava van’wasayense kumbe madokodela lama nga sivelaka ku dyuhala, vuvabyi na rifu leri dlayelelaka. Kambe, ha phindha, ku na xisekelo xa leswaku u tsakela ntshunxeko wa ntiyiso. Ku twisisa leswaku njhani, xiya matshamelo ya rungula ra nkoka leri nga ku katsaka—sweswi ni le nkarhini lowu taka.

3. Xana Yubile a ku ri yini, naswona ku humelele yini enkarhini wa lembe rero?

³ Ndzimana leyi tshahiweke laha henhla yi tirhisa rito “Yubile.” Yubile a ku ri nkarhi wo leha ku ringana lembe wo hlayisa Savata wa tiko ra Israyele. Yi landzele nongonoko hi malembe ya nkombo ya Tisavata ta vurimi lawa hinkwawo ka wona ya hlanganiseke malembe ya 49. Lembe ra vu-50, ra Yubile, a ku ri nhlohlorhi ya nongonoko lowu wa ku hlayisa Savata etikweni leri Yehova a ri nyikeke vanhu vakwe, ku hetisisa xitshembiso lexi nyikeriweke kokwa wa vona Abrahama, “nakulobye wa Xikwembu.” (Yakobo 2:23; Esaya 41:8) Hi nkarhi wa Yubile, ntshunxeko a wu twarisiwa etikweni hinkwaro. Leswi a swi vula ku ntshunxeka ka Vaisrayele hinkwavo lava a va tixavisile evuhlongeni hikwalaho ka nandzu. Xiendlakalo xin’wana xa Yubile a xi ri xa leswaku matiko hinkwawo lama kumiweke tanihi ndzhaka lama xavisiweke (ngopfu-ngopfu hi ku lava ku tlherisa timali) a ma tlherisiwa.—Levitika 25:1-54.

4. Xana Yubile yi tivisiwe rini, naswona hi ndlela yihi?

⁴ Hi mukhuva wolowo, u nga swi vona leswaku ha yini Yubile a ku ri lembe ra nkhuvo wa ntshunxeko. A ri tivisiwa hi ku biwa ka nanga hi Siku ra Ndzivalelo.a Hi laha Muxe a tsaleke ha kona eka Levitika 25:9, 10: “Kutani hi ṅhweti ya ntlhanu na timbiri, hi siku ra khume ra ṅhweti, u ta ririsa nanga e tikweni hikwaro ra ṅwina. Mi ta hlawula lembe ra ntlhanu wa makume, mi v̌a mi huwelela ku nṭhunšeka ka v̌aaki hikwav̌o v̌a tiko. Ri ta v̌a ka ṅwina e lembe ra ku ṭaka, ra Yubile; uṅwana ni uṅwana wa ṅwina o ta tlhelela e nḍakeni ya yena, kutani uṅwana ni uṅwana u ta tlhelela e ka rikwav̌o.” Hi 1473 B.C.E., Yoxuwa u rhangele Vaisrayele va tsemakanya Nambu wa Yordani va ya eTikweni leri Tshembisiweke, laha a va ta hlayisa Yubile kona.

Ku Ntshunxeka Ko Sungula Ku Twarisiwa

5. I timhaka tihi ta ntshunxeko na Yubile hi nga ta ti xiya?

⁵ Leswi nga laha henhla swi nga ha tikomba swi ri matimu ya khale lama nga byi khumbiki ngopfu vutomi bya hina, ngopfu-ngopfu loko hi nga ri vatukulu va Vayuda. Kambe, Yesu Kriste u hi nyike xivangelo lexi twalaka xo rindzela Yubile leyinene. Leswi hi swona swi endlaka xisekelo xa leswaku hi tsakela ntshunxeko. Leswaku hi tlangela leswaku ha yini, hi fanele ku vona hi laha Yesu hi tindlela timbirhi a wu lunghiseleleke ha kona ntshunxeko eka lembe xidzana ro sungula. Kutani hi ta vona hi laha tona ti yelanaka ha kona ni mintshunxeko mimbirhi enkarhini wa ku hanya ka hina, kambe mintshunxeko hi mpimo lowukulu swinene ni ku hi nyika xivangelo lexikulu xo tsakisisa.

6, 7. (a) Esaya 61:1-7 yi vhumbe swiendlakalo swihi leswi hlamarisaka? (b) Yesu u kombise ku yini leswaku vuprofeta bya Esaya a byi ri karhi byi hetiseka?

⁶ Hambi leswi hi nga vulavuliki hi ku kongoma hi Lembe ra Yubile ya khale, nhlamuselo ya vuprofeta ya muxaka lowu taka wa ntshunxeko yi humesiwe eka Esaya 61:1-7: “Moya wa Hosi, Yehova, wu le ka mina, hikuv̌a o nḍi totile ku byela ŝisiwana e mahungu ya ku saseka; u nḍi rumile ku horisa la’v̌a nga ni timbilu le’ti v̌av̌isekaka, ku tiv̌isa la’v̌a bohiweke leŝaku v̌a ta nṭhunšiwa, ni la’v̌a khoṭiweke leŝaku v̌a ta humesiwa; ni ku v̌ula lembe le’rinene ra Yehova, ni siku ra ku tirihisela ka Šikwembu ša hina; eku tšhav̌elela hikwav̌o lav̌a v̌av̌isekaka; . . . Va ta ṭaka hi ku ṭaka lo’ku nga heriki.” Kambe vuprofeta byolebyo a byi ta hetiseka njhani naswona rini?

⁷ Endzhaku ka ku tlangeriwa ka Paseka hi lembe ra 30 C.E., Yesu Kriste u yile esinagogeni hi siku ra Savata. Kwalaho u hlaye xiphemu xa vuprofeta bya Esaya ivi a byi tirhisa eka yena. Luka 4:16-21 yi vulanyana leswi: “Kute loko a yi pfurile, a kuma laha ku nga tsariwa marito lawa: ‘Moya wa Xikwembu wu le ka mina, hikuva xi ndzi totile ku ya twarisa Evangeli eka swisiwana; xi ndzi rhumile ku ya tivisa ku ntshunxeka eka lava bohiweke. Ni ku hanyanyisiwa eka lavo-fe-mahlo, ku ntshunxa lava xanisiwaka, ni ku twarisa lembe lerinene ra [Yehova].’ . . . Kava loko a sungula ku va dyondzisa, a ku: ‘Namuntlha rito leri ri hetisekile etindleveni ta n’wina.’”

8. (a) I ntshunxeko wihi wa masungulo lowu Yesu a wu nyikeleke? (b) Xana leswi swi kombisiwe njhani eka Yohane 9:1-34?

⁸ Mahungu lamanene lawa Yesu a ma vuleke ya nyikele ntshunxeko wa moya eka Vayuda lava ma amukelaka. Hi ku va mahlo ya vona ya pfulekele eka leswi vugandzeri bya ntiyiso hakunene byi swi vuleke ni leswi byi swi laveke, a va ntshunxiwile eka miehleketo yo tala leyi hoxeke. (Matewu 5:21-48) Ku ntshunxeka loku a ku ri na nkoka lowukulu ku tlula ku tshungula ka miri loku Yesu a ku endleke. Kutani ke, hambi leswi Yesu a pfuleke mahlo ya munhu la tswariweke a ri bofu, vunene byo tala lebyi nga heriki byi ve kona eka munhu wa kona hi ku tiva kakwe Yesu tanihi muprofeta la humaka eka Xikwembu. Ku ntshunxeka ka munhu yoloye lokuntshwa ku hambana ni xiyimo xa varhangeri va vukhongeri lava a va endliwe mahlonga hi mikhuva ya vona ni ku pfumela loku hoxeke. (Yohane 9:1-34; Deuteronoma 18:18; Matewu 15:1-20) Kambe leswi a ku ri masungulo kumbe ku ntshunxeka ko sungula ntsena. Hambi ku ri eka lembe xidzana ro sungula, Yesu a a ta pfuna hi muxaka wun’wana wa ntshunxeko lowu a wu fana na Yubile eIsrayele wa khale. Ha yini swi twala ku heta hi sweswo?

9. Hambi ku ri eka lava ntshunxekeke emoyeni, i xivumbeko xihi xa vuhlonga xi saleke?

⁹ Yesu u byele munhu loyi a a ri bofu a ku: “Ndzi tile emisaveni leyi ku ta avanyisa, leswaku lava nga voniki va kota ku vona, ni leswaku lava vonaka va hundzuka lavo-fe-mahlo.” Kutani a byela Vafarisi: “Loko a mi file mahlo, a mi nga ta va na nandzu; kambe sweswi, leswi mi nge: ‘Ha vona’, nandzu wa ha ri na n’wina.” (Yohane 9:35-41) Ina, xidyoho lexi yisaka eku feni a xa ha ri xiphiqo lexikulu, tanihi laha swi nga tano hambi ku ri sweswi. (Varhoma 5:12) Vayuda, ku katsa ni vaapostola, lava pfunekeke hi ku ntshunxeka ko sungula, ku ntshunxeka ka moya loku Yesu a ku nyikeleke, va tshame va ri vanhu lava nga hetisekangiki. Va ye emahlweni va endliwa mahlonga ya xidyoho ivi swi hetelela hi rifu. Xana Yesu u swi kotile ku hundzula sweswo? A a ta swi endla? Kutani loko swi ri tano, rini?

10. Yesu u tshembise leswaku a a lunghiselela ntshunxeko wihi wun’wana?

¹⁰ Eku sunguleni Yesu u te: “Loko mi tiyisela eritweni ra mina, mi vadyondzisiwa va mina hakunene; naswona mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” Vayingiseri vakwe va Vayuda va n’wi hlamurile: “Hi vatukulu va Abrahama; a hi si va mahlonga ya munhu ni siku ni rin’we. Xana u nga vurisa ku yini u ku: ‘Mi ta va lava ntshunxiweke’, xana?” Yesu a va hlamula a ku: “Ndzi tiyisisile ndzi ri ka n’wina: Un’wana ni un’wana la endlaka xidyoho, i hlonga ra xidyoho. Hlonga a ri tshameli makumu ekaya, kambe la tshamelaka makumu i n’wana wa laha kaya.” (Yohane 8:31-36) Hikwalaho, vatukulu va nyama va Abrahama a va nga ta swi kota ku ntshunxa Vayuda evuhlongeni bya xidyoho. Yesu u endle ku twarisa loku ka matimu mayelana ni ku ntshunxeka ku kokela mianakanyo eka xin’wana lexi a xi ta ta ni lexi a xi ta va lexikulu ku tlula leswi Vaisrayele va swi tokoteke eka Yubile yihi na yihi.

Yubile Ya Vukriste Ya Sungula

11. Hikwalaho ka yini ku tsakela ka hina Yubile ya Vukriste ku pakanisa eka lembe ra 33 C.E.?

¹¹ Vayuda a va swi vonanga leswaku Yubile ya ntwanano wa Nawu wa Muxe a yi ri yo fanekisela Yubile leyikulu. (Vakolosa 2:17; Vaefesa 2:14, 15) Yubile leyi ya Vakriste yi katsa “ntiyiso” lowu nga ntshunxaka vanhu—ntiyiso wolowo lowu vulavulaka hi N’wana, Yesu Kriste. (Yohane 1:17) Xana Yubile leyi yikulu swinene leyi a yi ta tisa ku ntshunxeka hambi ku ri eka xidyoho ni mimbuyelo ya xona yi sungule rini ku tlangeriwa? A ku ri hi ximun’wana xa 33 C.E., hi siku ra Pentekosta. Leswi a ku ri masiku ya khume endzhaku ka ku tlhandlukela ka Yesu etilweni ku tisa nxavo wa gandzelo rakwe eka Yehova Xikwembu.—Vaheveru 9:24-28.

12, 13. Ku humelele yini endzhaku ka rifu ra Yesu leswi hi ku anghwetla swi tiseke ntokoto lowu hlawulekeke eka vadyondzisiwa vakwe?

¹² Emahlweni ka Yesu, ku hava xivumbiwa xa munhu lexi pfuxiweke eku feni ku hambeta xi hanya hi masiku. (Varhoma 6:9-11) Ku ri na sweswo, hinkwavo va etlele eku feni naswona a va ta ya emahlweni va etlela ku kondza loko nkarhi wu fikile wa ku pfuxiwa ka ndyangu wa vanhu. Hi ku pfuxiwa ka yena hi matimba ya Xikwembu, Yesu Kriste u vile loyi Matsalwa lama huhuteriweke ya n’wi vulaka, “širangana ša la’v̌a etleleke.”—1 Vakorinto 15:20, Bibele ya Xitsonga.

¹³ Masiku ya makume ntlhanu endzhaku ka ku pfuxiwa kakwe, a ku ri na vumbhoni bya leswaku Yesu Kriste la pfuxiweke u tlhandlukele ematilweni naswona u humelele emahlweni ka Xikwembu ni nxavo wa gandzelo rakwe ra munhu la hetisekeke naswona u ri tirhisele vanhu. Leswi a swi ri hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E. Hi ku yingisa swiletelo swo huma eka Yesu, vadyondzisiwa vo ringana 120 va hlengeletane kun’we eYerusalema. Kutani Kriste u chululele moya lowo kwetsima eka vadyondzisiwa lava, eku hetisiseni ka Yoel 2:28, 29. Tindzimi leti fanaka ni malangavi ya ndzilo ti vonake ehenhla ka tinhloko ta vona, kutani va sungula ku vulavulela hi tindzimi timbe. (Mintirho 2:16-21, 33) Leswi a ku ri vumbhoni bya leswaku Yesu Kriste la pfuxiweke u tlhandlukele ematilweni naswona u humelele emahlweni ka Xikwembu ni nxavo wa gandzelo rakwe ra munhu la hetisekeke naswona u ri tirhisele vanhu.

14. (a) Xiyimo xa vadyondzisiwa va Kriste a xi ri xihi mayelana ni mintwanano? (b) Ntwanano lowuntshwa wu katse nkateko wihi lowu xiyekaka?

¹⁴ A ku ri yihi mimbuyelo eka vadyondzisiwa volavo? Kahle-kahle, a va ntshunxiwile eka Ntwanano wa Nawu wa Muxe, lowu Xikwembu xi wu endleke ni rixaka ra Israyele wa ntumbuluko kambe lowu sweswi xi wu suleke, xi wu belela emhandzeni ya Yesu ya nxaniso. (Vakolosa 2:13, 14; Vagalatiya 3:13) Ntwanano wolowo wu siviwe hi ntwanano lowuntshwa lowu nga endliwangiki, hi rixaka ra Israyele wa ntumbuluko, kambe hi “rixaka” lerintshwa ra Israyele wa moya. (Vaheveru 8:6-13; Vagalatiya 6:16) Ntwanano lowu wuntshwa, lowu vhumbiweke eka Yeremia 31:31-34, a wu lunghiseleriwe hi muyimeri lonkulu ku tlula Muxe muprofeta wa khale. Hikwalaho ka ku tsakela ntshunxeko, ngopfu-ngopfu hi fanele ku xiya xiendlakalo xin’wana xa ntwanano lowuntshwa. Muapostola Pawulo u kokele mianakanyo eka leswi, a tsala: “‘Ntwanano lowu ndzi nga ta wu endla na vona, endzhaku ka masiku wolawo, . . . A ndzi nga ha tsundzuki kambe swidyoho swa vona ni mintirho ya vona leyo homboloka.’ Hikokwalaho, laha ku nga ni ku rivalela ka swilo leswi, magandzelo yo susa swidyoho a ya ha laveki.”—Vaheveru 10:16-18.

15. Hikwalaho ka yini hi nga vulaka leswaku hi Pentekosta ya 33 C.E. Yubile ya Vukriste yi sungurile eka lava totiweke? (Varhoma 6:6, 16-18)

¹⁵ Yesu a a kombetela eka ntshunxeko lowu wa xidyoho loko a te: “Hikokwalaho ke, loko N’wana a mi ntshunxa, mi ta va lava ntshunxekeke hakunene.” (Yohane 8:36) Anakanya—ku ntshunxeka eka xidyoho ku endliwe loku kotekaka exisekelweni xa gandzelo ra Kriste! Ku sungula hi siku ra Pentekosta, Xikwembu xi vule vanhu lava pfumelaka ku va lavanene ivi xi va amukela tanihi vana va moya lava nga ni malangutelo yo fuma na Kriste etilweni. Pawulo wa hlamusela: “Hikuva Moya lowu mi nga nyikiwa wona, a wu mi endli mahlonga ni ku tlhela wu mi vangela ku chava, kambe wu mi endla vana . . . Kutani leswi hi nga vana, hi vadyandzhaka na swona; vadyandzhaka va Xikwembu, ni vadyandzhaka swin’we na Kriste.” (Varhoma 8:15-17) Hi laha ku nga kanakanisiki, Yubile ya Vukriste yi sungurile eka Vakriste lava totiweke.

16. I mikateko ni ku langutela kwihi kun’wana leswi a swi katseka eka lava tlangelaka Yubile ya Vukriste?

¹⁶ Kutani hi siku rolero ra Pentekosta hi lembe ra 33 C.E., rixaka lerintshwa ra Israyele wa moya ri humelerile. Ri endliwile hi vanhu lava swidyoho swa vona swi rivaleriweke exisekelweni xa ngati ya gandzelo ya Kriste. (Varhoma 5:1, 2; Vaefesa 1:7) I mani eka hina a nga kanetaka leswaku swirho sweswo swo sungula swa Israyele wa moya leswi tekeriweke eka ntwanano lowuntshwa swi tokote ntshunxeko lowu hlamarisaka hi ku va swi rivaleriwe swidyoho swa swona? Va endliwile hi Xikwembu va va “rixaka leri hlawuriweke, vaprista va Hosi, tiko leri hlawulekeke, vanhu lava nga va Xikwembu hi xiviri, leswaku [va] ta kota ku twarisa mintirho leyo saseka hi loyi a [va] vitaneke ku huma emunyameni, [va] ta nghena eku vonakaleni ka yena loku hlamarisaka.” (1 Petro 2:9) I ntiyiso, mimiri ya vona ya nyama a yi nga si hetiseka naswona hi ku famba ka nkarhi a va ta fa. Kambe, sweswi leswi Xikwembu xi va vuleke lavo lulama ni ku va amukela tanihi vana va moya, rifu ra vona ra nyama a ku ri “ku rhurha” ntsena loku pfuleke ndlela ya ku pfuxeriwa ka vona ‘eMfun’weni wa Kriste wa le matilweni.’—2 Timotiya 4:6, 18.

17, 18. Hikwalaho ka yini ntshunxeko wa Yubile ya Vukriste wu ri wa nkoka ku tlula ntshunxeko wo sungula lowu Yesu a wu twariseke?

¹⁷ Goza ro sungula ro ntshunxa Vayuda lava nga pfumeriki eka miehleketo leyi hoxeke ni swiendlo a ri ri na nkoka lowukulu. Kambe, hi swi vonile leswaku Yesu u hundzile eka ntshunxeko wolowo wa moya. Ku sukela hi Pentekosta ya 33 C.E. ku ya emahlweni, u ntshunxe vanhu lava pfumelaka eka “nawu wa ku dyoha ni wa rifu.” (Varhoma 8:1, 2) Xisweswo ku sungule Yubile ya Vukriste eka Vakriste lava totiweke. Lowu hakunene a wu ri ntshunxeko wa nkoka lowukulu, hikuva wu katse ku langutela ka vutomi etilweni tanihi vadyandzhaka-kulobye va Kriste.

¹⁸ Hi se hi xiyile tinhla timbirhi ta ku ntshunxeka ka Vukriste eka lembe xidzana ro sungula, leti handle ko tilumaluma a ku ri xisekelo xo tsaka. Kutani vapfumeri va lembe xidzana ro sungula a va tsakile. (Mintirho 13:44-52; 16:34; 1 Vakorinto 13:6; Vafilipiya 4:4) Swoleswo a ku ri ntiyiso swinene-nene mayelana ni ku hlanganyela ka vona eka Yubile ya Vukriste, leyi va pfuleleke ndlela yo kuma mikateko ya hi laha ku nga heriki ematilweni.—1 Petro 1:3-6; 4:13, 14.

19. I swivutiso swihi swi salelaka Vakriste lava nga tswariwangiki hi moya, naswona i yini xi kombaka leswaku va ta va ni xiphemu eka ntshunxeko lowu lunghiseleriweke hi Xikwembu?

¹⁹ Kutani, Vakriste vo tala va ntiyiso namuntlha va nghena kwihi emhakeni leyi, leswi va nga endliwangiki lava lulameke leswaku va kuma vutomi ni ku totiwa hi moya lowo kwetsima? Ku na xivangelo xa Matsalwa xo lava ntshunxeko wa mpimo lowukulu tanihi xiphemu xa Yubile ya Vukriste. Tsundzuka Mintirho 3:20, 21: “Yesu, yena loyi a nga vekiwa ku va Mesiya wa n’wina; u fanele ku tshama etilweni, ku ko ku fika minkarhi ya ku pfuxetiwa ka swilo hinkwaswo, leyi Xikwembu xi nga yi vula ni khale, hi milomu ya vaprofeta va xona lavo hlawuleka.” (Ringanisa Mintirho 17:31.) Hi mukhuva lowu fanaka, Yohane, muapostola la totiweke loyi ana se a a tsakela Yubile ya Vukriste, u tsale hi ta Yesu Kriste a ku: “Hi yena mhamba ya swidyoho swa hina, na swona ku nga ri ya swidyoho swa hina ntsena, kambe ni swa misava hinkwayo.” (1 Yohane 2:2) Xana sweswo swi vula leswaku Vakriste vo tala lava tshembekaka namuntlha lava nga riki na ntshembo wa le tilweni va nga tsakela ku ntshunxeka ka Vukriste? Xana sweswo swi le nkarhini lowu taka ntsena, kumbe ana se hi na xivangelo xo tsaka? Hi nga swi kumisisa sweswo hi ku kambela timhaka ta ku ntshunxeka ka Vukriste ni Yubile leyi nga ni nhlamuselo yo hlawuleka eka vagandzeri va ntiyiso namuntlha.

Yubile Ya Vukriste Yi Chaputa Eka Gidi Ra Malembe

1. I yini lexi Vayuda va le Riphabliki ra Israyele va nga endlangiki matshalatshala yo xi simeka nakambe, naswona hikwalaho ka yini?

HAMBI ku ri eRiphabliki ra Israyele (leri simekiweke hi 1948), Vayuda vo tala lava tixiyaka va ri ehansi ka Nawu wa Muxe a va ku pfuxetanga ku tlangela lembe ra Yubile. Naswona a ku ta va ni swihinga swo tala loko a va lo ringeta. Swiphiqo leswikulu swa ikhonomi swi nga humelela, hikuva malunghelo ya nhundzu ma katseka. Riphabliki ra Israyele a ri hlanganisi tiko hinkwaro leri akiweke hi tinxaka ta 12 ta khale. Nakambe a ku na tempele leyi nga ni muprista lonkulu wa rixaka ra Levhi, swikombiso swa rixaka ra vanhu lava swi lahlekile.

2. Xana Vakriste van’wana ana se va sungurise ku yini ku tlangela Yubile leyi faniseriweke hi liya ya Israyele wa khale ke?

² Hambi swi ri tano, xana sweswo swi hi siya kwihi malunghana ni mikateko ya nkhuvo wa Yubile? Hi tsundzuka leswaku Yubile ya khale a ku ri lembe ra nkhuvo wa ntshunxeko—Vaisrayele lava a va tixavisile evuhlongeni a va ntshunxiwa naswona matiko ya ndzhaka a ma tlheriseriwa eka vona. (Levitika 25:8-54) Eka xihloko lexi hundzeke, hi vone leswaku lunghiselelo leri ri hetelele hi ntwanano wa Nawu wa Muxe hi 33 C.E. (Varhoma 7:4, 6; 10:4) Kutani ntwanano lowuntshwa wu simekiwile lowu Xikwembu a xi ta rivalela swidyoho swa vapfumeri ha wona, xi va tota hi moya lowo kwetsima, kutani xi va amukela tanihi vana va xona lava nga ta tekeriwa etilweni. (Vaheveru 10:15-18) Kambe xisweswo lava va pfunekaka eka lunghiselelo leri ra ntwanano lowuntsongo i “ntlhambinyana” wa 144 000 “lava kutsuriweke emisaveni.” Kutani xana timiliyoni ta Vakriste van’wana lava tshembekaka ti nga wu kuma njhani ntshunxeko lowu faniseriweke hi Yubile ke?—Luka 12:32; Nhlavutelo 14:1-4.

Gandzelo Ra Hinkwavo!

3. Xana gandzelo ra Yesu ri tirha njhani naswona hi nkarhi wo tanihi kwihi?

³ Eminkarhini ya le mahlweni ka Vukriste, mimpfuno ya Siku ra lembe na lembe ra ku Phahlelana mariyeta yi tirhe lembe rin’we ntsena. Mimpfuno ya gandzelo ra nkutsulo ra Hosi Yesu Kriste yi ya emahlweni, hi laha ku nga heriki. Xisweswo Muprista Lonkulu wo fanekisela, Yesu, a nga fanelanga ku tlhela a va munhu, a tinyiketa, ivi a tlhelela etilweni leswaku a nyikela nkoka wa gandzelo rolero lembe rin’wana ni rin’wana eka Xivandla xo Kwetsima Ngopfu xa Yehova Xikwembu. Hi laha Matsalwa ya vulaka ha kona ya ri: “Leswi Kriste a pfukeke exikarhi ka vafi, a nga ka a nga ha fi kambe, ni rifu a ra ha ri na matimba henhla ka yena.”—Varhoma 6:9; Vaheveru 9:28.

4, 5. (a) Vuyelo bya ku tirhisiwa ka gandzelo ra Yesu ku sukela hi Pentekosta ya 33 C.E. byi ve byihi? (b) Hi na xikombiso xihi xa leswaku gandzelo ra yena ri ta tirhisiwa hi laha ku anameke ngopfu?

⁴ Kutani ke, emalembeni ya ku sukela hi Pentekosta ya 33 C.E., tanihi leswi vapfumeri va veke vadyondzisiwa lava totiweke hi moya wa Hosi Yesu la kwetsimisiweke, va sungule ku tlangela Yubile ya Vukriste. Kute loko va ‘ntshunxiwile eka nawu wa ku dyoha ni rifu,’ va tsakele ntshunxeko lowu nyikaka vutomi. (Varhoma 8:1, 2) Va tlhele va huwelela mahungu ya Vukriste leswaku ni van’wana va rivaleriwa swidyoho swa vona, va totiwa, kutani va va vana va Xikwembu va moya. Hambi swi ri tano, xana leswi swi vula leswaku loko munhu a nga ri un’wana wa ntlawa wolowo wu pimeriweke eka 144 000, a nge wu tokoti ntshunxeko wo tsaka sweswi ke?

⁵ Xa nkoka emhakeni leyi i marito ya muapostola Pawulo eka Varhoma 8:19-21: “Hikuva swivumbiwa hinkwaswo swi langutela, hi ku navela lokukulu, leswaku Xikwembu xi kombisa erivaleni vana va xona. Leswi vumbiweke swi nyiketiwile eka swa hava, [swi dyohile naswona swi tsandzeka ku susa swidyoho].” Kutani Pawulo u kandziyisa leswaku ku ni “ku langutela ka leswaku swivumbiwa leswi swi ta ntshunxiwa na swona evuhlongeni bya leswo bola, ku ta amukela ku ntshunxeka loko kwetsima loku nga ka vana va Xikwembu.” Hikokwalaho ke, ntshunxeko wo tano, a wu pimiwanga eka lava va vaka “vana va Xikwembu” etilweni. Marito lama tolovelekeke eka Yohane 3:16 ya tiyisa sweswo. Kutani, hi laha swi boxiweke ha kona, Yohane muapostola la totiweke u vule leswaku Kriste u fele “swidyoho swa hina, naswona ku nga ri swidyoho swa hina ntsena, kambe ni swa misava hinkwayo.”—1 Yohane 2:2.

1919—Ntshunxeko Wo Sungula

6, 7. Ku sukela hi 1919, i ntshunxeko wa muxaka wihi lowu huweleriweke, naswona hikwalaho ka yini ngopfu-ngopfu ku ri hi nkarhi wolowo ke?

⁶ Eminkarhini ya manguva lawa lava totiweke lava va tlangelaka Yubile ya Vukriste a va karhi va twarisa mahungu lamanene lawa ya ntshunxaka, ngopfu-ngopfu ku sukela hi 1919. ‘Hikwalaho ka yini ku sukela enkarhini wolowo?’ U nga ha hlamala loko wa ha ku velekiwa sweswinyana. A hi voneni, u tsundzuka leswaku ku tsakela ka wena ntshunxeko ka katseka.

⁷ Hi makume ya malembe emahlweni ka siku rero, lava totiweke va Yehova va humese mintiyiso ya Bibele, tanihi leyi nga eka minxaxamelo leyi dumeke leyi nge Studies in the Scriptures (1886-1917). Va tlhele va hangalasa swibukwana ni swiphephana swo tala leswi nga ni mahungu. Enkarhini wa Nyimpi yo Sungula ya Misava, ku ve ni nkaneto, wu ringa ni ku sefa, naswona wu nonokisa mintirho ya vona. Kambe hi 1919 masalela lama totiweke ya ye emahlweni hi ku hiseka loku pfuxetiweke leswaku va huwelela mintiyiso ya Bibele. Hi laha Yesu a swi koteke ha kona hi 30 C.E. ku vula leswaku a a totiwile leswaku a tivisa “ku ntshunxeka eka lava bohiweke, ni ku hanyanyisiwa eka lava-vo-femahlo,” na vona lava totiweke va manguva lawa va nga vula. Endzhaku ka ntsombano lowu nyanyulaka hi September 1-7, 1919,a va ye emahlweni hi ku chivirika eku chumayeleni ka mintiyiso leyi ntshunxeke vanhu lava nga hlayekiki.—Luka 4:18.

8, 9. Vo tala va ntshunxiwe hi ndlela yihi, naswona i swipfuneto swihi leswi tirhisiweke eku twariseni ka ntshunxeko wo tano?

⁸ Hi xikombiso, xiya xipfuneto xo dyondza Bibele lexi nge The Harp of God (1921), lexi nyikeleke mintiyiso ya nkoka onge hi loko yi ri tingoti ta khume eka haripa. Buku leyi yi tivise leswaku “vo tala va chavisiwile leswaku va dyondza Bibele” hi dyondzo ya leswaku “ku xupuriwa ka lavo biha . . . i ku yinga-yingisiwa kumbe ku xanisiwa loku nga heriki etiheleni leti pfurhaka hi ndzilo lowu nga timekiki ni xivavula.” Vahlayi va tikopi leti nga vaka 6 000 000 ta buku leyi va dyondze leswaku dyondzo leyi yi “nge vi ntiyiso hikwalaho ka swivangelo leswi hambaneke ni leswi twalaka swa mune: (1) Hikuva a yi twali; (2) hikuva yi hambana ni vululami; (3) hikuva yi hambana ni nawu wa rirhandzu; naswona (4) hikuva a yi kona ematsalweni hi laha ku heleleke.” U nga anakanya ndlela leyi swi ntshunxaka ha yona eka vanhu lava va kuleke hi ku chava ku xaniseka loku nga heriki etiheleni kumbe enhlomulweni wa phagatori!

⁹ Ina, ku chumayela ntiyiso wa Bibele hi ku chivirika ka lava va totiweke ku ntshunxe vanhu emisaveni hinkwayo lava a va boheleriwa etidyondzweni to hemba, vukholwa-hava ni swiendlo leswi nga riki swa Matsalwa (tanihi ku gandzela vakokwana, ku chava swipuku kumbe mimoya leyo biha, ni ku dyeleriwa hi vafundhisi). Wona marito lawa ya swipfuneto swin’wana swa ku dyondza Bibele ya kombisa nsusumeto lowu ntshunxaka lowu swi nga na wona eka timiliyoni.b Xisweswo marito ya Yesu ma tikombise ma ri ntiyiso, loko a vule leswaku vadyondzisiwa va yena ‘a va ta endla mintirho leyikulu’ ku tlula leyi a yi endleke. (Yohane 14:12) Loko wu ringanisiwa ni ntirho, wo sungula wa moya lowu ntshunxaka lowu Yesu a wu endleke loko a chumayela “ku ntshunxeka eka lava bohiweke,” malandza ya Xikwembu ya manguva lawa ya endle lowu tlulaka wona swinene—ya fikelela timiliyoni to tala emisaveni hinkwayo.

10. Hikwalaho ka yini hi nga langutelaka leswaku ntshunxeko lowukulu lowu engetelekeke wu ta tokotiwa?

¹⁰ Hambi swi ri tano, tsundzuka leswaku eka lembe xidzana ro sungula ku ntshunxa loku yaka emahlweni ku sungurile hi Pentekosta ya 33 C.E. Kwalaho Yubile ya Vukriste yi sungurile eka “ntlhambinyana” lowu a wu ta rivaleriwa swidyoho swa wona, swi yisa eka ku va ka vona “vana va Xikwembu” ematilweni. Ku vuriwa yini hi nkarhi wa hina? Xana timiliyoni ta Vakriste van’wana lava tinyiketeleke ti nga ntshunxiwa eka vuhlonga bya xidyoho kutani xisweswo va tlangela Yubile leyinene ke? Ina, naswona muapostola Petro u kombise leswi loko a vulavula hi “minkarhi ya ku pfuxetiwa ka swilo hinkwaswo, leyi Xikwembu xi nga yi vula ni khale, hi milomu ya vaprofeta va xona vo hlawuleka.”—Mintirho 3:21.

Yubile Ya Timiliyoni

11. Xana Levitika ndzima ya 25 yi ringanyeta hi ndlela yihi leswaku hi nga lava ntshunxeko lowu ndlandlamukelaka ni le ka lava nga riki yena Israyele wa moya?

¹¹ Swa xiyeka leswaku kambirhi eka Levitika ndzima 25 Vaisrayele va tsundzuxiwe leswaku hi langutelo ra Yehova a va ri “malanḍa” ya yena lawa a ma ntshunxeke aEgipta. (Tindzimana 42 na 55) Ndzima leyi ya Yubile yi tlhela yi boxa ‘vaaki-tiko’ ni ‘valuveri exikarhi ka vona.’ Vanhu vo tano va na lava va faniselaka vona namuntlha eka “ntshungu lowukulu” lowu hlanganyelaka ni Vaisrayele va moya eku twariseni ka mahungu lamanene ya Vukriste.

12. Ku sukela hi 1935, i ku kula kwihi loku a ku ri karhi ku ya emahlweni?

¹² Ku sukela hi 1935 “murisi lonene” Yesu Kriste u nghenise lava a kombeteleke eka vona tanihi “tinyimpfu tin’wana” eka xinakulobye lexikulu ni masalela lama totiweke. Lava a a fanele ku va ‘tisa,’ naswona a va ta vumba “ntlhambi wun’we” ehansi ka “murisi un’we.” (Yohane 10:16) “Tinyimpfu tin’wana” sweswi ti endla timiliyoni. Loko u ri wa vunyingi byebyo lebyi tsakeke, ana se u hlayiwa la lulameke tanihi munghana wa Xikwembu, naswona tanihi xiphemu xa leswi vumbiweke, u langutela ku “ntshunxiwa evuhlongeni bya leswo bola” enkarhini lowu taka wa ku “pfuxetiwa ka swilo hinkwaswo” emisaveni. Lowu a hi wona ntshembo lowu vekiweke endhawini leyi hoxeke.—Varhoma 8:19-21; Mintirho 3:20, 21.

13. I nkateko wihi lowu ngopfu-ngopfu hi faneleke ku wu xiya tanihi lowu endlekaka endzhaku ka “nhlomulo lowukulu?”

¹³ Endzhaku ka loko muapostola Yohane a vone 144 000 lava tsakelaka Yubile ya Vukriste va ri ni ku langutela ka le tilweni, u hlamusele “ntshungu lowukulu,” a ku: “Lava hi lava humaka eku xanisekeni lokukulu; va hlantswile tinguvu ta vona, va ti basisile hi ngati ya Xinyimpfana. Hikwalaho ka sweswo, va le mahlweni ka xiluvelo xa Xikwembu, va xi tirhela vusiku ni nhlekanhi etempeleni ya xona.”—Nhlavutelo 7:14, 15.

14, 15. Hikwalaho ka yini lava va “ntshungu lowukulu” va ri na xivangelo xo hlawuleka xo tsaka sweswi?

¹⁴ Hambi ku ri sweswi, emahlweni ka nhlomulo lowukulu, lava va kombisa ripfumelo eka ngati ya Kriste leyi halatiweke kutani xisweswo va pfuneka eka rifu ra yena ra gandzelo. Nakambe va tsakela ku va va ntshunxiwe eka Babilona Lonkulu, ku va ni ripfalo lerinene emahlweni ka Yehova Xikwembu, ni le ka lunghelo ra vona ro hlanganyela eku hetisekiseni ka Matewu 24:14 hi ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo makumu ma nga si fika.

¹⁵ Hambi swi ri tano, ku vuriwa yini hi ku langutela ka ku ntshunxiwa ka ntshungu lowukulu exidyohweni xa ndzhaka ni ku nga hetiseki? Xana nkarhi wolowo wu kusuhi? Hi na xivangelo lexinene xo pfumela leswaku ka ha ri ni van’wana va rixaka ra vanhu leri Yesu Kriste a vhumbeke leswaku ri nge hundzi ku kondza loko swilo hinkwaswo leswi vhumbiweke swi hetiseka. (Matewu 24:34) Kutani ke, makumu lamanene ya ‘ku hela ka mafambiselo lawa ya swilo’ ya fanele ya ri kusuhi ngopfu.—Matewu 24:3.

Timhaka Leti Ambexaka Xidlodlo Ta Yubile Ya Vukriste

16. Xana hi yime kwihi eku hetisekeni ka xikongomelo xa Xikwembu, naswona i yini leswi nga emahlweni?

16 ‘Nyimpi ya Xikwembu xa Matimba hinkwawo hi siku lerikulu ra kona’ yi ta hi ku hatlisa, naswona masalela ya “ntlhambinyana,” kun’we ni “ntshungu lowukulu” wa vanghana va vona lava tshembekaka, va ta hlayisa vutshembeki eka Yehova Xikwembu naswona va langutela ku va ni nsirhelelo wa Xikwembu. Va langutela leswaku ku phyandlasa ka Yehova ku hlula mavuthu hinkwawo ya valala hi mahlo-ngati, leswaku ku dzunisiwa yena tanihi Mufumi wa Hinkwako-nkwako. Mawaku mhaka leyi ambexaka xidlodlo leyi leswi swi nga ta va yona eka ku tsakela ka vona ntshunxeko wa Vukriste!—Nhlavutelo 16:14; 19:19-21; Habakuk 2:3.

17. Xana timiliyoni tin’wana ta ha ta wu amukerisa ku yini ntshunxeko eka Yubile leyinene?

¹⁷ Ku fuma ka Hosi leyi hlulaka Yesu Kriste ehenhla ka misava leyi basisiweke ku ta landzela, ku fuma ka Yehova ka hinkwako-nkwako ku tlhela ku tiyisisiwa, naswona Yesu Kriste u ta lawula misava hi xitalo tanihi Hosi ya tihosi ni Mufumi wa vafumi. Kutani hi ku kongoma u ta tirhisa nkoka wa gandzelo ra yena eka timiliyoni ta vanhu, ku katsa ni lava pfuxiweke eku feni, lava kombisaka ripfumelo ni lava va amukelaka ku rivaleriwa ka swidyoho loku Xikwembu xi nga ta ku lunghiselela ha Yesu Kriste hi ku swi rhandza. Leswi swi ta tiyisiwa hi ku hlangula ka Xikwembu “mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona, hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona.” (Nhlavutelo 21:3, 4) Loko sweswo wu nga ri ntshunxeko wa xiviri, i yini ke?

18. Loko ku ringanisiwa ni mhaka ya Yubile ya khale, ku ta humelela yini hi misava emafambiselweni lamantshwa?

¹⁸ Ku tlula kwalaho, misava yi nga ka yi nga ha lawuriwi, yi thyakisiwa ni ku onhiwa hi vanhu va makwanga, mavandla yo lawula ni tihulumendhe ta vanhu. (Nhlavutelo 11:18) Kambe, yi ta tlheriseriwa eka vagandzeri va ntiyiso. Va ta nyikiwa ntirho lowu tsakisaka wa ku hlanganyela eka ku hetiseka ka xiviri ka vuprofeta bya Esaya lebyi nge: “V̌a ta aka tindlu, v̌a ṭhama ka tona; v̌a ta byala tivinya, v̌a dya mihanḍu ya tona. V̌a nga ka v̌a nga aki tindlu, leŝaku uṅwana a ta ṭhama kona, v̌a nga ka v̌a nga byari leŝaku uṅwana a ta dya, . . . V̌a nga tikarateli ŝa hav̌a, v̌a nga ha v̌eleki v̌ana, e ku v̌a v̌ona v̌a hatla v̌a fa; hikuv̌a v̌a ta v̌a rišaka le’ri katekisiweke i Yehova.” (Esaya 65:21-25) Eku heleni ka ku Fuma ka Gidi ra Malembe swivati hinkwaswo swa xidyoho xa ndzhaka ni ku nga hetiseki swi ta va swi hlanguriwile kutani vanhu va Xikwembu lava tshembekaka emisaveni va ta va va tlangela nhlohlorhi leyi teleke leyi Yubile yi fikaka emakumu ha yona. Kutani ntshunxeko lowu faniseriweke hi Yubile wu ta va wu endlekile.—Vaefesa 1:10.

Endzhaku Ka Nhlohlorhi Ya Gidi Ra Malembe Ya Yubile

19, 20. Xana Sathana ni mademona va ta ringetisa ku yini ku kavanyetana ni mikateko leyi humaka eka Yubile ya Gidi ra malembe, kambe hi vuyelo byihi?

¹⁹ Nhlavutelo 20:1-3 yi vhumba leswaku Sathana Diyavulosi, mufumi wa mavandla ya mademona, u ta va a nga ha ri kona hi malembe ya gidi ya ku fuma ka Kriste ehenhla ka vanhu. Loko, eku heleni ka Gidi ra Malembe, Diyavulosi ni mademona yakwe va ta pfumeleriwa nkarhinyana ku huma, mimoya leyi yo biha yi ta vona misava, yi nga ri eka xiyimo lexi yi yi siyeke yi ri eka xona, kambe tanihi paradeyisi leyi xongeke hi laha ku nga hlamuselekiki, ya misava hinkwayo. Yi ta vona misava yi akiwe hi “ntshungu lowukulu” lowu tshembekaka na hi magidi ya timiliyoni ta vanhu lava pfuxiweke eku feni lava Yesu Kriste a va feleke tanihi gandzelo ra nkutsulo. Eku heleni ka Gidi ra Malembe, Yubile ya Vukriste yi ta va yi hetisise xikongomelo xa yona xa ku ntshunxa vanhu eka mimbuyelo ya xidyoho hi laha ku teleke. (Varhoma 8:21) Vona nhlomulo wa vusathana lowu nga ta wela un’wana ni un’wana la nga ta ringeta ku onha xiyimo xexo lexinene! Kambe hi mpfumelelo wa Xikwembu xa matimba hinkwawo, Diyavulosi u ta endla ku ringeta ko hetelela ko endla leswi, naswona hi mbitsi leyikulu u ta hlasela. Emhakeni leyi eka Nhlavutelo 20:7-10, 14 ku tsariwe leswi:

²⁰ “Loko malembe ya 1 000 ma hundzile, Sathana ú ta ntshunxiwa eku khotsiweni ka yena, kutani ú ta huma a famba a xisa vanhu va matiko hinkwawo, lava nge tinhleni leta mune ta misava, hi leswaku Gogo na Magogo, a va hlengeletela nyimpi; ntsengo wa vona wu ringana ni sava ra lwandle. Kutani va humile va hangalaka hinkwako emisaveni, va rhendzela mixaxa ya vahlawuriwa va Xikwembu swin’we ni muti lowu rhandzekaka; kambe ndzilo wu xika hi le tilweni wu va heta. Diyavulosi loyi a nga va xisetela a hoxiwa etiveni ra ndzilo ni xi vavula.”

21. Endzhaku ka ku hela ka Yubile ya Vukriste eka Gidi ra Malembe, i xiendlo xihi xa vana va Xikwembu va le tilweni lexi nga ta va xitsundzuxo xa Yobo 38:7?

²¹ Ntshunxeko wa ntiyiso, lowu tisiweke hi lunghiselelo ra Yubile, wu ta hambeta wu tsakeriwa hinkwako-nkwako; swivumbiwa hinkwaswo swi ta ntshunxeka naswona swi ta xixima Loyi a nga ni vito ra Yehova ntsena. (Psalma 83:18) Sweswo wu ta va ntiyiso loko Yehova a ya emahlweni ni ku hetisisa swikongomelo swa yena emisaveni hinkwayo. Eku vumbiweni ka misava, vanhu va nga si vekiwa eka yona, “tinyeleti ta v̌uša ti [be] huwa yo ṭaka, ni v̌ana hikwav̌o v̌a Šikwembu v̌a yimbelela hi ku ṭakisisa” eka xivono xo xonga. (Yobo 38:7) Va ta endla tano hi mpimo lowukulu loko va vona misava yi tele hi vavanuna ni vavasati lava va kombiseke ni ku tiyisa ku tinyiketela ni vutshembeki bya vona lebyi heleleke eka Xikwembu xa matimba hinkwawo.

22. Xana langutelo ra hina ri fanele ri va rihi, ku pfumelelana ni xikhutazo lexi kumekaka eka Psalma 150:1-6?

²² Loko swilo hinkwaswo swi xiyisisiwa hi ku twisiseka ka ku vonakala loku voningeriweke hi Matsalwa, hi nge endli hi ndlela yin’wana ku tlula ku tsaka hi ku swi rhandza ni matilo kutani hi ku, Aleluya! Lexi i xikhutazo eka hina lexi buku ya Psalma yi dlayelelaka ha xona yi ku: “[Aleluya] Ḍunisani Šikwembu e v̌ukwetsimelweni bya šona! Ši ḍuniseni e matilweni la’ma endliweke hi matimba ya šona! Ši ḍuniseni hikwalaho. Ši ḍuniseni hi mpimo wa v̌ukulu bya šona le’byi tlurisaka! Ši ḍuniseni hi mpfumawulo wa tinanga! Ši ḍuniseni hi psalteri ni harpa! Ši ḍuniseni hi ngoma ni ku tšina! Ši ḍuniseni hi mpfumawulo wa timbila le’ti nga ni tingoti, ni nanga! Ši ḍuniseni hi maḍanḍani ya mpfumawulo lo’wu twakalaka! Ši ḍuniseni hi tingoma ta mpfumawulo lowu pfumaka! Le’ŝi hefemulaka hikwaŝo a ŝi ḍunise [HOSI] [Aleluya].”—Psalma 150:1-6.