Ndzima 121

Emahlweni Ka Sanedri, Kutani A Ya Eka Pilato

VUSIKU bya hela. Petro u landzula Yesu minkarhi yinharhu, naswona swirho swa Sanedri swi hetile hi ku tengisa ka swona ko vungunya naswona swi hangalakile. Hambi swi ri tano, xikan’we-kan’we loko ku va vurhonga, va hlangana nakambe hi mixo wa Ravuntlhanu, hi nkarhi lowu va le holweni ya vona ya Sanedri. Xikongomelo xa vona kumbexana i ku endla ku tengisa ka vona ka nivusiku ku va enawini. Loko Yesu a tisiwa emahlweni ka vona, va ri, hi laha va endleke ha kona na vusiku: “Loko u ri Mesiya, hi byele!”

Yesu wa hlamula: “Hambi ndzi mi byela, a mi nga pfumeri ni loko ndzi mi vutisa, a mi nga hlamuli.” Hambi swi ri tano, Yesu hi xivindzi wa titivisa, a ku: “Ku sukela sweswi, N’wana-wa-Munhu u ta tshama evokweni ra xinene ra Xikwembu xa matimba hinkwawo.”

Hinkwavo va lava ku tiva va ri: “Xana hi leswaku u N’wana wa Xikwembu ke?”

Yesu wa hlamula: “Ma vula leswaku ndzi yena.”

Eka vavanuna lava xikongomelo xa vona ku nga ku dlaya, nhlamulo leyi yi ringanile. Va swi xiya ku ri ndzhukano. Va vutisa: “Ha ha lavela yini vumbhoni xana? Na hina hi swi twile swi huma enon’wini wa yena.” Kutani va boha Yesu, va famba na yena, kutani va n’wi nyiketa eka mufumi wa Rhoma Pontiyo Pilato.

Yudasi, muxengi wa Yesu, a a ri ku xiyeni ka swiendlakalo. Loko a vona leswaku Yesu u avanyisiwile, u biwa hi ripfalo. Kutani u ya eka vaprista lavakulu ni vakulukumba ku tlherisela swiphemu swa 30 swa silivhere, a ku: “Ndzi dyohile hi ku xenga munhu la nga riki na nandzu.”

Handle ka ntwela-vusiwana va ri: “Ku yini ka swona eka hina ke? Swi vone wena hi wexe sweswo.” Kutani Yudasi u cukumeta swiphemu swa silivhere etempeleni kutani a famba a ringeta ku tihinga. Hambi swi ri tano, rhavi leri Yudasi a tiboheleleke eka rona hi ntambhu xikan’we-kan’we ra tshoveka, naswona miri wa yena wu wela eka maribye lama nga ehansi, laha wu handzukaka.

Vaprista lavakulu a va tiyiseki hi leswi va nga ta swi endla hi swiphemu swa silivhere. Kutani va hetelela hi ku: “Leswi yi nga mali ya ngati, a swi fanelanga leswaku yi nghenisiwa enhlengweni wa tempele.” Kutani, endzhaku ko kanela swin’we, va xava nsimu leyi vuriwaka nsimu ya muvumbi ku lahlela kona vamatiko. Xisweswo, nsimu yi vuriwa “Nsimu ya Ngati.”

I mixo swinene loko Yesu a yisiwa endlwini ya vuhosi ya mufumi. Kambe Vayuda lava fambaka na yena va ala ku nghena hikuva va tshemba leswaku ku hlangana ko tano ni Vamatiko ku ta va nyamisa. Kutani va va amukela, Pilato u humela ehandle. Wa vutisa: “Xana mi hehla munhu loyi hi nandzu wihi ke?”

Va hlamula va ku: “Loko munhu loyi a nga dyohanga, a hi nga ta n’wi nyikela eka wena.”

Hi ku navela ku papalata ku katseka, Pilato wa hlamula: “N’wi tekeni n’wina, mi ya n’wi avanyisa hi nawu wa ka n’wina.”

Ku paluxa xikongomelo xa vona xa vudlayi, Vayuda va hlamula va ku: “Nawu a wu hi pfumeleli ku dlaya munhu.” Entiyisweni, loko va dlaya Yesu hi nkarhi wa Nkhuvo wa Paseka, swi ta vanga mpfilumpfilu, tanihi leswi vo tala va rhandzaka Yesu. Kambe loko vo kuma Varhoma leswaku va n’wi dlaya hikwalaho ka xihehlo xa politiki, leswi swi ta va susela vutihlamuleri emahlweni ka vanhu.

Kutani varhangeri va vukhongeri, handle ko boxa ku tengisa ka vona ka le mahlweni laha va avanyiseke Yesu tanihi murhukani, sweswi va kombisa swihehlo swo hambana-hambana. Va endla milandzu ya swiphemu swinharhu: “Hi kumile munhu loyi a ri karhi a [1] hlohlotela tiko ra hina, [2] a arisa vanhu ku humesela Khezari endzuvo; kutani [3] u tivula Mesiya, hosi.”

I xihehlo xa leswaku Yesu u tivula hosi lexi vilerisaka Pilato. Hikwalaho, u nghena endlwini ya vuhosi nakambe, a vitana Yesu a ta eka yena, kutani a n’wi vutisa: “Xana hi wena Hosi ya Vayuda ke?” Hi marito man’wana, u tshove nawu hi ku titwarisa u ri hosi u kanetana na Khezari?

Yesu u lava ku tiva leswi Pilato ana se a swi tweke ha yena, kutani wa vutisa: “Xana leswi u swi vulaka, swi huma eka wena, kumbe u lo byeriwa hi van’wana ke?”

Pilato u endle onge a nga n’wi twi kutani a navela ku kuma mintiyiso. Wa hlamula: “Xana ndzi Muyuda mina ke? Vanhu va ka n’wina ni vaprista lavakulu hi vona va ku nyiketeke eka mina. U endle yini xana?”

Yesu a nga ha ri na matshalatshala yo balekela mphikamakaneta leyi ya vuhosi. Nhlamulo leyi Yesu sweswi a yi nyikelaka handle ko kanakana yi hlamarisa Pilato. Luka 22:66–23:3; Matewu 27:1-11; Marka 15:1; Yohane 18:28-35; Mintirho 1:16-20.

▪ Sanedri yi hlengeletana nakambe ni mixo hi xikongomelo xihi?

▪ Yudasi u fisa ku yini, naswona ku endliwa yini hi swiphemu swa 30 swa silivhere?

▪ Ematshan’wini ya ku n’wi dlaya hi voxe ha yini Vayuda va lava leswaku Varhoma va dlaya Yesu?

▪ I swihehlo swihi leswi Vayuda va swi vekaka ehenhla ka Yesu?

Ndzima 122

Ku Suka Eka Pilato Ku Ya Eka Heroda, A Tlhela A Vuya

HAMBI loko Yesu a nga endli matshalatshala yo fihlela Pilato leswaku i hosi, u hlamusela leswaku Mfumo wa yena a hi nxungeto eRhoma. Yesu u ri: “Mfumo wa mina a hi wa misava leyi; loko a wu ri wa misava leyi, malandza ya mina a ma ta lwa leswaku ndzi nga nyiketiwi eka Vayuda; kambe hi laha swi nga ha kona, mfumo wa mina a hi wa laha hansi.” Xisweswo Yesu u pfumela kanharhu leswaku u na Mfumo, hambi loko wu nga ri wa laha misaveni.

Hambi swi ri tano, Pilato wa n’wi tengisa: “Hikokwalaho, u hosi, a hi swona ke?” Hi leswaku u hosi hambi loko Mfumo wa wena wu nga ri xiphemu xa misava leyi.

Yesu u pfumelela Pilato ku tiva leswaku u fikelele makumu lamanene, hi ku hlamula a ku: “Ku vula wena leswaku ndzi hosi. Leswi ndzi velekeriweke swona ni leswi ndzi nga tela swona laha misaveni, i ku ta ndzi ta veka vumbhoni ehenhla ka ntiyiso. Un’wana ni un’wana loyi a nga wa ntiyiso, u yingisa rito ra mina.”

Ina, xikongomelo nkulu xa Yesu xa ku ta emisaveni i ku ta veka vumbhoni eka “ntiyiso,” ngopfu-ngopfu ntiyiso wa Mfumo wa yena. Yesu u tiyimisela ku va la tshembekaka eka ntiyiso wolowo hambi loko wu koxa vutomi bya yena. Hambi swi ri tano, Pilato wa vutisa: “Ntiyiso i ncini?” naswona a nga yimeli nhlamuselo leyi yaka emahlweni. Swi ringane leswaku a nga avanyisa.

Pilato u tlhelela eka ntshungu lowu yimeke ehandle ka yindlu ya vuhosi. Kumbexana a khome Yesu hi voko, u byela vaprista lavakulu ni lava va nga na vona a ku: “A ndzi kumi nandzu eka munhu loyi.”

Hi ku hlundzukisiwa hi xiboho, mintshungu yi sungula ku phikelela yi ku: “U pfilunganya tiko hi ku dyondzisa hinkwako eYudiya; u sungule eGaleliya, sweswi u tile haleno.”

Angulo wa Vayuda wa vuhunguki wu fanele wu hlamarisa Pilato. Kutani, loko vaprista lavakulu ni vakulu va hambeta va huwelela, Pilato u hundzulukela eka Yesu kutani a vutisa: “Xana a wu titwi timhaka leto tala leti va ku vekaka nandzu ha tona ke?” Hambi swi ri tano, Yesu a nga endli matshalatshala yo hlamula. Ku rhula ka yena hambi loko a langutane ni xihehlo xa vukarhi swi endla leswaku Pilato a hlamala.

Hi ku vona leswaku Yesu i Mugaleliya, Pilato u vona ndlela yo huma eka vutihlamuleri bya yena. Mufumi wa Galeliya, Heroda Antipasi (n’wana wa Heroda Lonkulu), u le Yerusalema ePasekeni, kutani Pilato u rhumela Yesu eka yena. Emahlweninyana, Heroda Antipasi u tseme Yohane Mukhuvuri nhloko, kutani Heroda u sungula ku chava loko a twa hi mintirho ya mahlori leyi Yesu a a yi endla, a a chava leswaku kahle-kahle Yesu i Yohane loyi a pfukeke eku feni.

Sweswi, Heroda u tsake ngopfu hi ku langutela ku vona Yesu. A hi leswi a khumbekaka hi vuhlayiseki bya Yesu kambe u lava ku endla matshalatshala yo karhi yo tiva loko swihehlo ehenhla ka yena swi ri ntiyiso kumbe e-e. Kambe, u navela ku tiva naswona u lava ku vona Yesu loko a endla mahlori.

Hambi swi ri tano, Yesu u ala ku anerisa ku navela ka Heroda. Entiyisweni, loko Heroda a n’wi vutisa, a nga hlamuli. A hlundzukile, Heroda ni masocha ya yena lama rindzaka ma endla Yesu xihlekiso. Va n’wi ambexa nguvu yo hatima kutani va n’wi tseketsela. Kutani va n’wi rhumela endzhaku eka Pilato. Hikwalaho, Heroda na Pilato, lava eku sunguleni a va ri valala, va hundzuka vanghana lavanene.

Loko Yesu a tlhela, Pilato u vitana vaprista lavakulu, vafumi va Vayuda ni vanhu endhawini yin’we kutani a ku: “Mi tisile munhu loyi eka mina, mi ku: ‘U hambukisa tiko.’ Sweswi ndzi kambile mhaka emahlweni ka n’wina, kambe a ndzi kumanga nandzu eka yena, hambi wu ri wun’we wa leswi mi n’wi hehlaka ha swona. Swi tano na Heroda, hikuva u n’wi tlheriserile ka hina; swa tikomba leswaku a nga endlanga ni xilo ni xin’we lexi fanelaka hi rifu. Hikokwalaho, ndzi ta lerisa leswaku a biwa, kutani ndzi ta n’wi ntshunxa.”

Xisweswo Pilato u twarisa Yesu kambirhi a ri la nga hava nandzu. U navela ku n’wi ntshunxa, hikuva u xiya leswaku i mavondzo ntsena lama endlaka leswaku vaprista va n’wi tisa eka yena. Loko Pilato a ya emahlweni a ringeta ku ntshunxa Yesu, u kuma nsusumeto lowukulu swinene wo endla tano. Loko a ri exitulwini xa yena xo avanyisa, nsati wa yena u rhumela rungula ro n’wi susumeta, a ku: “U nga tshuki u nghena emhakeni ya munhu yoloye wo lulama, hikuva matolo ndzi vavisekile ngopfu enorhweni [entiyisweni wo huma eka Xikwembu] hikwalaho ka yena.”

Hambi swi ri tano, Pilato u ta n’wi ntshunxa njhani munhu loyi wo hava nandzu, tanihi leswi a swi tivaka leswaku u fanela ku n’wi ntshunxa? Yohane 18:36-38; Luka 23:4-16; Matewu 27:12-14, 18, 19; 14:1, 2; Marka 15:2-5.

▪ Xana Yesu u xi hlamurisa ku yini xivutiso mayelana ni mfumo wa yena?

▪ Hi wihi “ntiyiso” lowu Yesu a hetaka vutomi bya yena emisaveni a veka vumbhoni bya wona?

▪ Ku avanyisa ka Pilato hi kwihi, vanhu va hlamula njhani naswona i yini lexi Pilato a xi endlaka hi Yesu?

▪ I mani Heroda Antipasi, naswona ha yini a tsake ngopfu ku vona Yesu naswona u endla yini ha yena?

▪ Ha yini Pilato a navela ku ntshunxa Yesu?

Ndzima 123

“Vonani, Hi Yoloye Munhu Wa N’wina!”

HI KU tsakisiwa hi hanyelo ra Yesu ni ku xiya leswaku u pfumala nandzu, Pilato u lava ndlela yin’wana yo n’wi ntshunxa. U byela ntshungu a ku “kambe mi ni ntolovelo wa leswaku ndzi mi ntshunxela munhu un’we hi nkarhi wa paseka.”

Barabasi, mudlayi la tivekaka ngopfu, na yena u khomiwile tanihi mukhotsiwa, kutani Pilato wa vutisa: “Xana mi lava leswaku ndzi mi ntshunxela wihi, Barabasi kumbe Yesu la vuriwaka Mesiya ke?”

Hi ku susumetela hi vaprista lavakulu lava va va pfilunganyeke, vanhu va kombela leswaku Barabasi a ntshunxiwa kambe Yesu a dlayiwa. A nga karhali, Pilato wa hlamula, a vutisa nakambe a ku: “Xana mi lava leswaku ndzi mi ntshunxela wihi eka lavambirhi lava?”

Va huwelela va ku: “Barabasi.”

Hi ku hlamala Pilato wa vutisa a ku: “Yesu la vuriwaka Mesiya, ndzi ta endla yini ha yena ke?”

Hi huwa yin’we leyi pfalaka tindleve, va hlamula va ku: “A a vambiwe!”

Hi ku tiva leswaku va lava leswaku wanuna loyi a kalaka nandzu a dlayiwa, Pilato wa vutisa: “Xana munhu loyi u dyohile yini ke? A ndzi voni nandzu lowu a faneleke ku fela wona; hikokwalaho ndzi ta lerisa leswaku a biwa, kutani ndzi ta n’wi ntshunxa.”

Ku nga khathariseki matshalatshala ya yena, ntshungu lowu hundzukeke, lowu kuceteriwaka hi varhangeri va wona va vukhongeri, wu hambeta wu huwelela wu ku: “A vambiwe!” Hi ku karihisiwa hi vaprista, ntshungu wu lava ngati. Naswona tsundzuka, masiku ya ntlhanu ntsena emahlweninyana, van’wana va vona kumbexana a a va ri exikarhi ka lava va amukeleke Yesu eYerusalema tanihi Hosi! Nkarhi hinkwawo, vadyondzisiwa va Yesu, loko va ri kona, va miyela ni ku tumbela.

Pilato, hi ku vona leswaku ku kombela ka yena a ku pfuni nchumu kambe, ematshan’wini ya sweswo huwa ya engeteleka, u teka mati kutani a hlamba swandla swa yena emahlweni ka ntshungu, kutani a ku: “A ndzi na nandzu wa rifu ra munhu loyi, swi voneni mi ri n’wina.” Kwalaho vanhu va hlamula va ku: “Rifu ra yena a ri ve ehenhla ka hina ni le henhla ka vana va hina.”

Kutani, hi ku ya hi xikombelo xa vona—ni ku navela ku anerisa ntshungu ku tlula ku endla leswi a tivaka swi ri leswinene—Pilato u va ntshunxela Barabasi. U teka Yesu kutani a n’wi hluvula a biwa. Leswi a ku nga ri ku ba loku tolovelekeke. The Journal of the American Medical Association yi hlamusela mukhuva wa Rhoma wa ku ba:

“Xitirhisiwa lexi tolovelekeke a ku ri ximoko xo koma (nkhavi kumbe nhonga) lexi nga ni ntambu yin’we kumbe leti lukiweke ta dzovo kumbe leti lukiweke ta mpimo wo hambana-hambana, laha ku boheleriwaka tibolo letintsongo ta nsimbi kumbe swiphemu leswi karihaka swa marhambu ya nyimpfu emakumu. . . . Loko masocha ya Rhoma hi ku phindha-phindha ya ba nhlana wa muhlaseriwa hi matimba swinene, tibolo ta nsimbi ti nga ha endla timbanga leto enta, naswona tintambu ta dzovo ni marhambu ya nyimpfu swi nga tsema ni ku nghena enhlongeni ni le tinyameni. Kutani, loko ku ba ku ya emahlweni, timbanga ti nga ha fika emisiheni ya marhambu ivi ti humesa nyama leyi humaka ngati.”

Endzhaku ka ku ba loku ka nxaniso, Yesu u yisiwa endlwini ya hosi, naswona ntlawa hinkwawo wa masocha wa vitaniwa. Kwalaho masocha ya tlhandlekela nxaniso wun’wana eka yena hi ku luka harhi ya mitwa ni ku yi tlhandleka enhlokweni ya yena. Va n’wi khomisa rihlanga hi voko ra yena ra xinene, kutani va n’wi ambexa hi nguvu yo tshwuka, yo fana ni leyi ambariwaka hi hosi. Kutani hi ku vungunya va ku eka yena: “Xewani, Hosi ya Vayuda!” Nakambe, va n’wi tshwutela ni ku n’wi ba exikandzeni. Va teka rihlanga leri ro tsindziyela evokweni ra yena, va ri tirhisa ku n’wi ba enhlokweni, hambi ku ri ku tlhava nhlonge ya yena hi mitwa leyi karihaka ya “harhi” ya yena yo n’wi tsongahata.

Xichavo lexi hlamarisaka ni matimba ya Yesu eku hlangavetaneni ni ku xanisiwa loku swi hlamarisa Pilato lerova a susumeteleka ku endla matshalatshala man’wana yo n’wi ponisa. U byela ntshungu a ku: “Vonani, ndzi mi humesela yena, mi ta tiva leswaku a ndzi kumi nandzu ni wun’we eka yena.” Kumbexana u ehleketa leswaku xiyimo xa ku xaniseka ka Yesu xi ta olovisa timbilu ta vona. Loko Yesu a yima emahlweni ka ntshungu lowu nga riki na ntwela-vusiwana, a ambale harhi ya mitwa ni nguvu ya le handle yo ntshwuka ni xikandza xa yena lexi humaka ngati lexi fehlaka hi switlhavi, Pilato wa twarisa a ku: “Vonani, hi yoloye munhu wa n’wina!”

Hambi leswi a xanisiweke ni ku biwa, loyi i munhu la xiyekaka ematin’wini hinkwawo, nghwazi leyi tshameke yi hanya! Ina, Yesu u kombisa xichavo lexikulu ni ku miyela loku ku kombisaka vukulu lebyi hambi a ri Pilato a fanelaka a byi xiya, hikuva marito ya yena entiyisweni ma yelana ni xichavo ni ntwela-vusiwana. Yohane 18:39–19:5; Matewu 27:15-17, 20-30; Marka 15:6-19; Luka 23:18-25.

▪ Pilato u ringeta hi ndlela yihi ku ntshunxa Yesu?

▪ Xana Pilato u ringeta ku balekela vutihlamuleri bya yena hi ndlela yihi?

▪ Ku katseka yini eku biweni?

▪ Xana Yesu u vungunyisiwa ku yini endzhaku ka loko a biwile?

▪ I matshalatshala wahi man’wana lawa Pilato a ma endlaka ku ntshunxa Yesu?

Ndzima 124

A Nyiketiwa Ivi A Byisiwa

LOKO Pilato, a hlamarisiwe hi ku xiximeka ka Yesu loyi a xanisiweke, nakambe u ringeta ku n’wi ntshunxa, vaprista lavakulu va nyanya ku hlundzuka. Va tiyimisele ku nga pfumeleli nchumu xi kavanyetana ni xikongomelo xa vona xo biha. Kutani va huwelela hi vuntshwa va ku: “N’wi vambe! N’wi vambe!”

Pilato u hlamula hi ku hlundzuka a ku: “N’wi tekeni, n’wina hi n’wexe, mi ya n’wi vamba.” (Ku hambana ni swihehlo swa vona swa le ku sunguleni, Vayuda va nga ha va ni matimba yo dlaya xigevenga hikwalaho ko tlula milawu ya vukhongeri leyi nga ya ntikelo lowukulu.) Kutani, ku ringana minkarhi ya ntlhanu, Pilato u twarisa Yesu a nga ri na nandzu, a ku: “Mina a ndzi kumi nandzu eka yena.”

Vayuda, loko va vona leswaku swihehlo swa vona swa politiki swi tsandzeka ku humesa vuyelo, va tlhelela eka xihehlo xa vukhongeri xa ndzhukano lexi tirhisiweke tiawara emahlweninyana loko Yesu a tengisiwa emahlweni ka Sanedri. Va ri: “Hi ni nawu, kutani hi nawu wa hina u fanele ku fa, hikuva u tiendlile N’wana wa Xikwembu.”

Xigwevo lexi i xintshwa eka Pilato, naswona xi engetela ku chava lokukulu eka yena. Sweswi u vona leswaku Yesu a hi munhu ntsena, hi laha norho wa nsati wa yena ni matimba lama hlamarisaka ya vumunhu bya Yesu swi kombisaka ha kona. Kambe i “N’wana wa Xikwembu”? Pilato u tiva leswaku Yesu u huma eGaleliya. Kambe xana swi nga endleka leswaku u hanyile emahlweni? Loko a n’wi tlherisela endlwini ya vuhosi nakambe, Pilato wa n’wi vutisa: “U huma kwihi?”

Yesu wa miyela. Emahlweninyana wa ha ku byela Pilato leswaku i hosi, kambe leswaku Mfumo wa yena a hi xiphemu xa misava leyi. A ku na nhlamuselo yin’wana sweswi leyi nga tirhaka. Hambi swi ri tano, ku ala ku hlamula ku pfuxa vutikukumuxi bya Pilato, naswona u hoxa Yesu hi marito a ku: “Xana wa ala ku vulavula na mina xana? A wu swi tivi xana leswaku ndzi ni matimba ya ku ku ntshunxa, ni matimba ya ku ku vamba ke?”

Yesu hi xichavo u hlamula a ku: “A wu nga ta va ni matimba ehenhla ka mina ni kuntsongo, loko a wu nga nyikiwanga hi tilo.” U kombetela eka ku nyikiwa ka vafumi va vanhu matimba hi Xikwembu leswaku va lawula timhaka ta misava. Yesu wa engetela a ku: “Hikokwalaho, loyi a nga ndzi nyiketa eka wena, ú ni nandzu lowukulu ngopfu.” Entiyisweni, muprista lonkulu Kayafasi ni vanghana va yena na Yudasi Iskariyota hinkwavo va rhwale vutihlamuleri lebyi tikaka ku tlula Pilato eka ku xanisiwa loku vavaka ka Yesu.

Hi ku tsakisiwa swinene hi Yesu ni ku chava leswaku Yesu a nga ha va a huma eka Xikwembu, Pilato u tlhela a endla matshalatshala ya yena yo n’wi ntshunxa. Hambi swi ri tano, Vayuda va kucetela Pilato, va phindha xihehlo xa vona xa politiki, lexi hi vutlhari xi xungetaka: “Loko u ntshunxa munhu loyi, a wu munghana wa Hosi Khezari; un’wana ni un’wana la tiendlaka hosi, ú lwa na Khezari.”

Ku nga khathariseki khombo leri nga vaka kona, Pilato u humesela Yesu ehandle nakambe. Wa kombela nakambe a ku: “Vonani, hi leyi hosi ya n’wina!”

“N’wi suse! N’wi suse! N’wi vambe!”

Pilato u vutisa hi ku siringeka a ku: “Xana ndzi ta vamba hosi ya n’wina ke?”

Vayuda a va xaniseka ehansi ka mfumo wa Rhoma. Entiysweni, a va sola ku tshikelela ka Rhoma! Hambi swi ri tano, hi vukanganyisi, vaprista lavakulu va ri: “A hi na hosi loko a nga ri Khezari ntsena.”

Hi ku chava xiyimo xa yena xa politiki ni ndhuma, Pilato eku heteleleni u pfumelelana ni ku sindzisa ka Vayuda. U nyiketa Yesu. Masocha ma hluvula Yesu nguvu leyo tshwuka kutani ma n’wi ambexa tinguvu ta yena ta le handle. Loko Yesu a byisiwa leswaku a ya vambiwa, u rhwarisiwa mhandzi ya yena ya nxaniso.

Sweswi hi le xikarhi ka mixo hi Ravuntlhanu, Nisan 14; kumbexana swi tshinelela nhlikanhi. Yesu a hanyanye ku sukela hi mixo wa Ravumune, naswona u langutane ni mintokoto leyi khomisaka gome hi ku landzelelana. Hi laha swi twisisekaka, matimba ya yena hi ku hatlisa ya hela hikwalaho ka ku tika ka mhandzi. Kutani muhundzi wa ndlela, Simoni un’wana wa Kirene eAfrika u hoxiwa entirhweni wo n’wi rhwalela yona. Loko va ya emahlweni, vanhu vo tala va landzela, ku katsa ni vavasati lava va kololaka, va rilela Yesu.

Loko a hundzulukela eka vavasati, Yesu u ri: “Vavasati va Yerusalema, mi nga ndzi rileli; kambe tirileleni, n’wina ni vana va n’wina hikuva vonani masiku ma ta, lawa va nga ta ku ‘ku katekile timhika, ni lava nga velekangiki vana, kumbe ku mamisa.’ . . . Naswona loko va endlise sweswo eka rikunyi lero tsakama, ku ta endliwa yini eka leri omeke?”

Yesu u kombetela eka murhi wa rixaka ra Vayuda, leri ra ha riki na ndzhongo wa vutomi eka rona hikwalaho ka vukona bya Yesu ni vukona bya masalela lama pfumelaka eka yena. Kambe loko lava va tekiwile eka rixaka leri, ku ta sala ntsena murhi lowu feke emoyeni, ina, nhlengeletano ya rixaka leri omeke. Vona xivangelo xo rila lexi nga ta va kona loko masocha ya Rhoma, ma tirha tanihi vaavanyisi va Xikwembu, va herisa rixaka ra Vayuda! Yohane 19:6-17; 18:31; Luka 23:24-31; Matewu 27:31, 32; Marka 15:20, 21.

▪ I xihehlo xihi lexi varhangeri va vukhongeri va xi endlaka ehenhleni ka Yesu loko swihehlo swa vona swa politiki swi tsandzeka ku humesa vuyelo?

▪ Ha yini kumbexana Pilato a nyanya ku chava?

▪ I mani la rhwaleke xidyoho lexikulu eka leswi swi humelelaka eka Yesu?

▪ Vaprista va endlisa ku yini leswaku Pilato a va nyiketa Yesu leswaku a dlayiwa?

▪ I yini lexi Yesu a xi byelaka vavasati lava n’wi rilelaka, naswona u vula yini hi ku kombetela eka murhi tanihi “ndzhongo” ni “ku oma”?

Ndzima 125

Gome eMhandzini

SWI ri na Yesu, swigevenga swimbirhi swi yisiwa eku dlayiweni. Wu nga si ya kule na muti, ntshungu wu yima endhawini leyi vuriwaka Golgota kumbe Ndhawu ya Pala.

Vakhotsiwa va hluvuriwa swiambalo swa vona. Kutani vhinya leyi pfanganyisiweke na mirha ya nyikeriwa. Entiyisweni yi lunghiseleriwe hi vavasati va Yerusalema, naswona Varhoma a a va nyika lava vambiwaka xihalaki lexi xo dlaya switlhavi. Hambi swi ri tano, loko Yesu a yi ringeta, u ala ku nwa. Hikwalaho ka yini? Entiyisweni u lava ku kota ku lawula swinene switwi swakwe hinkwaswo hi nkarhi wa ndzingo lowu lowukulu wa ripfumelo ra yena.

Sweswi Yesu u vambiwa emhandzini mavoko ya yena ya vekiwa ehenhla ka nhloko ya yena. Kutani masocha ma belela swipikiri leswikulu emavokweni ni le milengeni ya yena. Wa tshukatshuka hikwalaho ka switlhavi loko swipikiri swi boxa nyama ni misiha. Loko mhandzi yi yimisiwa, switlhavi swi va leswikulu, hikuva ku tika ka miri, ku handzula timbanga ta swipikiri. Hambi swi ri tano, ematshan’wini yo chava, Yesu u khongelela masocha ya Rhoma a ku: “Tatana va rivalele, hikuva a va tivi leswi va swi endlaka.”

Pilato u veke mfungho emhandzini lowu nge: “Yesu wa Nazareta, Hosi ya Vayuda.” Entiyisweni, u tsala leswi ku nga ri hi leswi a xiximaka Yesu ntsena, kambe u khawurisa ni vaprista va Vayuda hikuva va lave leswaku rifu ra Yesu ri ahluriwa hi yena. Kutani, leswaku hinkwavo va kota ku hlaya mfungho lowu, Pilato u wu tsala hi tindzimi tinharhu—hi Xiheveru, hi Xilatini xa ximfumo ni Xigriki xa ntolovelo.

Vaprista lavakulu, ku katsa na Kayafasi na Anasi, va hlamarile. Xitiviso lexi xa ntiyiso xi poyila awara ya vona ya ku hlula. Hikwalaho va kombela: “U nga tsali leswo: ‘Hosi ya Vayuda,’ kambe tsala u ku: ‘Hi yena la nga te: ‘Ndzi hosi ya Vayuda.’” Hi ku siringeka hikuva a tirhe tanihi xitirho xa vaprista, Pilato u hlamula hi ku tiyiseka a ku: “Lexi ndzi nga tsala, ndzi tsarile!”

Vaprista, kun’we ni ntshungu lowukulu, sweswi va hlengeletana endhawini yo dlayela eka yona, naswona vaprista va ringeta ku ala vumbhoni bya mfungho. Va phindha vumbhoni byo hemba lebyi nyikeriweke emahlweninyana eminkonanisweni ya Sanedri. Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi vahundzi va ndlela va sungulaka ku sandza, va ninginisa tinhloko ta vona hi ku vungunya kutani va ku: “Wena la hlanhlaka Tempele, u ku u ta yi pfuxa hi masiku manharhu, tiponise ke, u xika la xihambanweni, loko u ri N’wana wa Xikwembu!”

Vaprista lavakulu ni vatsari va vona va vukhongeri va nghenelela va ku: “Ú ponisile van’wana, kambe wa tsandzeka ku tiponisa! A hi ku, hi yena hosi ya Israyele. A xike sweswi exihambanweni, hi ta pfumela eka yena. Ú tshembile Xikwembu a xi n’wi ponise sweswi loko xi n’wi tsakela hikuva ú te ‘ndzi N’wana wa Xikwembu.’”

Hi ku nyanyuka, masocha na wona ma vungunya Yesu. Hi ku vungunya va n’wi nyika vhinya leyo dzunga, kumbexana va yi veka exikarhi ka milomo ya yena leyi pandzekeke. “Loko u ri Hosi ya Vayuda,” va n’wi tlhontlha, “tiponise.” Hambi ku ri swigevenga—lexi vambiweke etlhelweni ra xinene ra Yesu, ni xin’wana eka lera ximatsi—swa n’wi rhukana. Anakanya ha swona! Nghwazi leyi tshameke yi hanya, ina, loyi a hlanganyeleke na Yehova Xikwembu eku vumbeni ka swilo hinkwaswo, hi ku tiyimisela u tokota ndzhukano lowu hinkwawo!

Masocha ma teka tinguvu ta le handle ta Yesu kutani ma ti ava hi swiphemu swa mune. Ma hoxa vuhlolotwana ku vona leswaku swilo leswi swi ta va swa mani. Hambi swi ri tano, nguvu ya le ndzeni a yi rhungiwanga, hikuva i ya nkoka lowukulu. Kutani masocha ma byelana ma ku: “Hi nga wu handzuleni, kambe a hi hoxeni vuhlolotwana, hi ta tiva leswaku wu ta va wa mani.” Xisweswo, handle ko swi xiya, va hetisisa tsalwa leri nge: “Va avelane tinguvu ta mina, va kumile xiambalo xa mina hi ku hoxa vuhlolotwana.”

Loko nkarhi wu famba, un’wana wa swigevenga u swi twisisile leswaku Yesu hakunene u fanele a ri hosi. Hikwalaho, loko a rhukana munghana wa yena, u ri: “Xana a wu chavi Xikwembu, leswi u nga avanyisiwa ku fana na yena ke? Loko hi ri hina, swi hi fanerile, hikuva hi amukela leswi fanekelaka swiendlo swa hina; kambe loyi, a nga endlanga nchumu xo biha.” Kutani u vulavula na Yesu, a kombela a ku: “Ndzi anakanye, loko u nghena eMfun’weni wa wena.”

Yesu u hlamula a ku: “Ndzi tiyisile ndzi ri ka [wena namuntlha], u ta va na mina eParadeyisini.” Xitshembiso lexi xi ta hetisisiwa loko Yesu a fuma tanihi Hosi ematilweni kutani a pfuxela mudyohi loyi a hundzukeke evuton’wini bya le misaveni eParadeyisini laha vaponi va Armagedoni ni vanghana va vona va nga ta va ni lunghelo ro yi rima. Matewu 27:33-44; Marka 15:22-32; Luka 23:27, 32-43; Yohane 19:17-24.

▪ Ha yini Yesu a ala ku nwa vhinya leyi cheriweke xidzidzirisi xa mirha?

▪ Entiyisweni, ha yini mfungho wu vekiwe emhandzini ya Yesu, naswona i ku hlamulana kwihi kun’wana loku wu ku tlhantlhaka exikarhi ka Pilato ni vaprista lavakulu?

▪ I ndzhukano wihi wun’wana lowu Yesu a wu kumaka emhandzini, naswona i yini lexi wu vangeleke?

▪ Vuprofeta byi hetisekise ku yini eka leswi swi endlekaka hi tinguvu ta Yesu?

▪ I ku cinca kwihi loku xin’wana xa swigevenga xi ku endlaka, naswona Yesu u ta hetisisa xikombelo xa xona hi ndlela yihi?

Ndzima 126

“Hakunene Munhu Loyi A A Ri N’wana Wa Xikwembu”

A HI khale Yesu a ri emhandzini, ni ndzhenga, munyama lowu chavisaka lowu tekaka tiawara tinharhu wa humelela. Ku bola ka dyambu (solar eclipse) a ku khumbheki, tanihi leswi leswi swi humelelaka hi nkarhi wa n’weti lowuntshwa naswona n’weti wu va lowu taleke hi nkarhi wa Paseka. Ku tlula kwalaho, ku bola ka dyambu ku heta timinete ti nga ri tingani ntsena. Kutani munyama wu huma eka Xikwembu! Kumbexana ku miyeta lava va vungunyaka Yesu, hambi ku ri ku herisa ku vungunya ka vona.

Loko xiendlakalo lexi xo chavisa a xo humelela emahlweni ka ku va un’wana wa swigevenga a tshinya munghana wa yena ni ku kombela Yesu leswaku a n’wi tsundzuka, a ku ta va ku ri xikombiso xa ku hundzuka ka yena. Kumbexana hi le nkarhini wa munyama laha vavasati va mune, ku nga, mana wa Yesu ni makwavo wa yena Salome, Mariya wa Magdala na Mariya mana wa muapostola Yakobo Lontsongo, va tshinelelaka mhandzi ya nxaniso. Yohane, muapostola la rhandzekaka wa Yesu, u na vona kwalaho.

Vona ku tshoveka ka ‘mbilu’ ya mana wa Yesu loko a languta n’wana wa yena loyi a n’wi kuriseke ni ku n’wi dyondzisa a hayekiwe kwalaho hi nhlomulo! Hambi swi ri tano Yesu wa ehleketa, ku nga ri hi switlhavi swa yena n’wini, kambe hi vuhlayiseki bya yena (mana wakwe). Hi matshalatshala lamakulu, u voyamisela nhloko eka Yohane kutani a ku eka mana wa yena: “Manana, vona, n’wana wa wena hi loyi!” Kutani, loko a voyamela eka Mariya, u ri eka Yohane: “Vona, mana wa wena hi loyi!”

Kumbexana Yesu a a byarhisa vuhlayiseki bya mana wa yena, loyi entiyisweni sweswi a nga noni, eka muapostola wa yena la rhandzekaka. U endla leswi hikuva un’wana wa vana va Mariya a nga kombisanga ripfumelo eka yena. Xisweswo u nyikela xikombiso lexinene xa ku nyikela vuhlayiseki ku nga ri eka swilaveko swa mana wa yena swa nyama ntsena kambe ni swa moya.

Kwalomu ka awara ya nharhu ni nhlikanhi, Yesu u ri: “Ndzi ni torha.” Yesu, u vona leswaku Tata wa yena hi laha swi nga ha kona, u suse nsirhelelo hinkwawo eka yena leswaku vutshembeki bya yena byi ta ringiwa hi laha ku faneleke. Kutani u huwelela hi rito leri tlakukeke a ku: “Xikwembu xanga, Xikwembu xanga, u ndzi tshikele yini?” Hi ku twa leswi, van’wana lava a va yime ekusuhani va huwelela va ku: “Yingisani, ú vitana Eliya.” Xikan’we-kan’we un’wana wa vona wa tsutsuma kutani, hi ku vekela xiponci lexi petiweke endzeni ka vhinya leyo dzunga xi ri erihlangeni, u n’wi nyika a nwa. Kambe van’wana va ri: “Tshikani, hi ta vona loko kunene Eliya a ta ta, a ta n’wi hawula.”

Loko Yesu a kuma vhinya leyo dzunga, wa huwelela a ku: “Swi hetisekile.” Ina, u hetisise xin’wana ni xin’wana lexi Tata wa yena a n’wi rhumeleke ku ta xi endla emisaveni. Eku heteleleni, u ri: “Tatana, ndzi nyiketa moya wa mina emavokweni ya wena.” Kwalaho Yesu u nyiketa matimba ya vutomi bya yena eka Xikwembu hi ntshembo wa leswaku Xikwembu xi ta byi vuyetela eka yena nakambe. Kutani u korhamisa nhloko ya yena a fa.

Nkarhi lowu Yesu a hefemulaka ku hefemula ka yena ko hetelela, ku tsekatseka lokukulu loku chavisaka ka misava ka humelela, ku pfukula maribye. Ku tsekatseka i kukulu ngopfu lerova masirha lama nga handle ka Yerusalema ma pfuleka naswona mintsumbu yi humeseriwa ehandle. Vahundzi va ndlela, lava vonaka mintsumbu leyi feke leyi yi pfukuriweke, va nghena emutini kutani va ya vika.

Ku tlula kwalaho, enkarhi lowu Yesu a faka ha wona, nguvu leyikulu leyi avanyisaka Vuhlawulekisiso bya tempele ya Xikwembu yi handzuka hi le xikarhi. Ku sukela ehenhla ku ya fika ehansi. Kumbexana nguvu leyi yo saseka leyi yi sasekisiweke yi lehe timitara ta 18 naswona ya tika swinene! Singita leri hlamarisaka a ri paluxi vukarhi bya Xikwembu ehenhla ka vadlayi va N’wana wa xona ntsena kambe ri kombisa leswaku Yesu u nghene eVuhlawulekisisweni bya le tilweni ra xiviri, hikwalaho ka rifu rakwe.

Ina, loko vanhu va twa ku tsekatseka ka misava ni ku vona swilo leswi humelelaka, va sungula ku chava. Socha leri hlanganyeleke eku dlayeni ri dzunisa Xikwembu. Ra twarisa ri ku: “Hakunene munhu loyi a a ri N’wana wa Xikwembu.” Entiyisweni a a ri kona loko ku vulavuriwa hi N’wana wa Xikwembu eku tengisiweni ka Yesu emahlweni ka Pilato. Naswona sweswi va tiyiseka leswaku Yesu i N’wana wa Xikwembu, ina ni leswaku entiyisweni i nghwazi leyi tshameke yi hanya.

Van’wana na vona va hlamarisiwile hi swiendlakalo leswi swa masingita, naswona va sungula ku tlhelela ekaya va tiba swifuva tanihi xikombiso xa nhlomulo ni tingana ta vona. Loko u languta vahlaleri lava nga ekule ku na vadyondzisiwa va Yesu vo talanyana va xisati lava va tsakisiweke ngopfu hi swiendlo leswi leswikulu. Muapostola Yohane na yena u kona. Matewu 27:45-56; Marka 15:33-41; Luka 23:44-49; 2:34, 35; Yohane 19:25-30.

▪ Ha yini ku bola ka dyambu ku nga khumbeki eka tiawara tinharhu ta munyama?

▪ Emahlweninyana ka ku fa ka yena, i xikombiso xihi lexinene lexi Yesu a xi nyikelaka eka lava va nga ni vatswari lava kuleke?

▪ Hi tihi timhaka ta mune ta Yesu to hetelela leti a ti vulaka emahlweni ka ku fa?

▪ Xana ku tsekatseka ka misava ku hetisisa yini, naswona ku handzuka ka nguvu ya tempele hi le xikarhi ku yimela yini?

▪ Socha leri hlanganyeleke eku dlayeni ri khumbheka njhani hi mahlori?

Ndzima 127

U Lahliwe Hi Ravuntlhanu, Sirha Leri Nga Riki Na Nchumu Hi Sonto

SWESWI i ndzhenga wa Ravuntlhanu, naswona Savata ya Nisan 15 yi ta sungula loko dyambu ri pela. Ntsumbu wa Yesu wu hayekiwe emhandzeni, kambe swigevenga swimbirhi leswi nga ematlhelo ka yena swa ha hanya. Ndzhenga wa Ravuntlhanu wu vuriwa wo Lunghiselela hikuva hi wona lowu vanhu va lunghiselelaka swakudya ni ku hetisisa ntirho wun’wana ni wun’wana wo tika lowu nga taka wu nga tshami ku fikela endzhaku ka Savata.

Savata leyi yi lavaka ku sungula, a hi Savata ya ntolovelo ntsena (siku ra vunkombo ra vhiki) kambe yi kambirhi, kumbe i Savata “leyikulu.” Yi vuriwa tano hikuva Nisan 15, leyi nga siku ro sungula ra masiku ya nkombo ya Nkhuvo wa Xinkwa Xo Ke Comela (leyi nkarhi na nkarhi ku nga Savata, ku nga khathariseki leswaku yi ta siku rihi ra vhiki), ri wela eka siku leri fanaka ni ra Savata ya ntolovelo.

Hi ku ya hi Nawu wa Xikwembu, mintsumbu a yi tshikiwi yi hayekiwile emhandzini vusiku hinkwabyo. Kutani Vayuda va kombela Pilato leswaku rifu ra lava va dlayiweke ri hatlisisiwa hi ku va tshova milenge. Hikwalaho, masocha ma tshova milenge ya swigevenga swimbirhi. Kambe tanihi leswi Yesu a vonakaka a file, milenge ya yena a yi tshoviwi. Leswi swi hetisisa tsalwa leri nge: “A ku na rhambu na rin’we ra yena leri nga ta tshoviwa.”

Hambi swi ri tano, ku susa ku kanakana kwihi na kwihi ka leswaku Yesu u file hakunene, un’wana wa masocha u n’wi tlhava hi tlhari etsheveni. Tlhari ri boxa xivandla xa mbilu ya yena, naswona xikan’we-kan’we ngati na mati swi huma. Muapostola Yohane, loyi a nga mbhoni yo vona hi mahlo, u vika leswaku leswi swi hetisisa tsalwa rin’wana leri nge: “Va ta hlalela loyi va n’wi tlhaveke.”

Un’wana la nga kona eku dlayeni i Yosefa wo huma emutini wa Arimatiya, xirho lexi dumeke xa Sanedri. U ale ku seketela xiendlo xa huvo leyikulu xo pfumala ripfumelo ehenhleni ka Yesu. Kahle-kahle Yosefa i mudyondzisiwa wa Yesu, hambi leswi a chaveke ku tikombisa tanihi mudyondzisiwa. Hambi swi ri tano, sweswi u kombisa xivindzi kutani a ya eka Pilato ku ya kombela ntsumbu wa Yesu. Pilato u kombela socha leri nga ni vutihlamuleri, kutani endzhaku ka loko socha ri tiyise leswaku Yesu u file, Pilato u nyiketa ntsumbu.

Yosefa u teka ntsumbu kutani a wu putsela hi nguvu ya lineni leyo saseka a lunghiselela xilahlo. U pfuna hi Nikodema, xirho xin’wana xa Sanedri. Nikodema na yena u hluleke ku kombisa ripfumelo ra yena eka Yesu hikwalaho ka ku chava ku lahlekeriwa hi xikhundlha xa yena. Kambe sweswi u tisa mafurha lama ringanaka tipondho ta dzana ta Xirhoma (tikhilogiramu ta 33) ta mirha na mhangani leyo durha. Ntsumbu wa Yesu wa phutseriwa hi malapi lama nga ni swinun’hwerisi leswi, hi ndlela leyi Vayuda a va ri na mukhuva wa ku lunghiselela mintsumbu leyi lahliwaka ha yona.

Kutani ntsumbu wu vekiwa esirheni lerintshwa ra Yosefa leri kovotliweke eribyeni ra le ntangeni lowu nga kusuhi. Eku heteleleni, ribye lerikulu ri khunguluxeriwa enon’wini wa sirha. Leswaku ku hetiwa ntirho emahlweni ka Savata, ku lunghiseleriwa ka miri ka hatlisisiwa. Hikwalaho, Mariya wa Magdala na Mariya mana wa Yakobo Lontsongo, lava kumbexana a va ri ku pfuneni hi ku lunghiselela, va hatlisela ekaya ku ya lunghiselela swinun’hwerisi swo tala ni mafurha yo nun’hwela. Endzhaku ka Savata, va kunguhata ku tota ntsumbu wa Yesu nakambe leswaku wu ta tshama nkarhi wo leha.