Ndzima 105

Ku Sungula Ka Siku Ra Mahlomulo

LOKO Yesu a huma eYerusalema eka madyambu ya Musumbunuku, u tlhelela eBetaniya hi tlhelo ra le vuxeni bya Ntshava ya Mitlhwari. Masiku mambirhi ya vutirheli bya yena byo hetelela eYerusalema ya hetisekile. Nakambe handle ko kanakana Yesu u heta madyambu ni munghana wa yena Lazaro. Hi mpfhuka a fika hi Ravuntlhanu a huma eYeriko, lebyi i vusiku bya vumune lebyi a byi heteke eBetaniya.

Kutani, ni mixo swinene hi Ravumbirhi, Nisan 11, yena ni vadyondzisiwa va yena va le gondzweni nakambe. Leri ri tikomba ri ri siku lerikulu ra vutirheli bya Yesu, ra bizi ku tlula hinkwawo. I siku ro hetelela leri a humelelaka ha rona etempeleni. Nakambe i siku ro hetelela ra vutirheli bya yena bya le rivaleni emahlweni ka ku ringiwa ni ku dlayiwa ka yena.

Yesu ni vadyondzisiwa va yena va teka ndlela leyi fanaka va khandziya eNtshaveni ya Mitlhwari va kongoma eYerusalema. Egondzweni rero ro huma eBetaniya, Petro u vona murhi lowu Yesu a wu rhukaneke hi mixo wa xa tolo. A ku: “Mufundhisi, vona, nkuwa lowu u nga wu rhuketela wu omile.”

Kambe hikwalaho ka yini Yesu a dlaye murhi? Wa kombisa leswaku hikwalaho ka yini loko a ya emahlweni a ku: “Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina, loko munhu a ku ka ntshava leyi [Ntshava ya Mitlhwari leyi va yimeke eka yona], ‘Suka, u ya tihoxa elwandle,’ a nga kanakani embilwini ya yena, kambe a pfumela leswaku leswi a swi vulaka swi ta endleka, ú ta endleriwa swona.”

Kutani hi ku endla leswaku murhi wu oma, Yesu u nyikela vadyondzisiwa va yena dyondzo ya xikombiso eka xilaveko xa vona xo va ni ripfumelo eka Xikwembu. Hi laha a nge: “Hinkwaswo leswi mi swi kombelaka hi ku khongela, pfumelani leswaku mi nyikiwile swona, kutani mi ta endleriwa swona.” Mawaku dyondzo ya nkoka swonghasi leyi va faneleke ku yi dyondza, ngopfu-ngopfu hikwalaho ka miringo leyi chavisaka leyi tshineleke! Hambi swi ri tano, ku ni ku yelana kun’wana exikarhi ka ku omisiwa ka murhi wa nkuwa ni mfanelo ya ripfumelo.

Rixaka ra Israyele, tanihi murhi lowu wa nkuwa, ri ni xiyimo xo kanganyisa. Hambi loko rixaka leri ri ri eka vuxaka bya ntwanano ni Xikwembu nakambe ehandle ri nga ha vonaka ri hlayisa milawu ya xona, ri tikombise ri ri leri pfumalaka ripfumelo ri ri hava mihandzu leyinene. Hikwalaho ko pfumala ripfumelo, ri karhi ri ala hambi ku ri N’wana wa Xikwembu hi xoxe! Hikwalaho hi ku endla leswaku murhi wa nkuwa lowu nga vekiki mihandzu wu oma, Yesu hi ndlela yo twisiseka u kombisa leswi hakelo ya makumu yi nga ta va swona eka rixaka leri ro pfumala mihandzu ni ripfumelo.

Xikan’we-kan’we, Yesu ni vadyondzisiwa va yena va nghena eYerusalema, kutani hi laha ku nga ntolovelo wa vona, va nghena etempeleni, laha Yesu a sungulaka ku dyondzisa. Vaprista lavakulu ni vakulukumba va vanhu, handle ko kanakana va tsundzuka xiendlo xa Yesu xa tolo ehenhleni ka lava bindzurisaka mali, va n’wi ntlhontlha va ku: “Xana u endla swilo leswi hi matimba wahi ke? Xana i mani la nga ku nyika matimba ya ku endla swilo sweswo ke?”

Yesu a hlamula a ku: “Ndzi ta mi vutisa xivutiso xin’we; loko mi ndzi hlamula xona, hi kona na mina ndzi nga ta mi byela lomu matimba lawa ndzi endlaka swilo leswi ha wona, ma humaka kona: Xana nkhuvulo wa Yohane a wu huma etilweni, kumbe eka vanhu ke?”

Vaprista ni vakulukumba va sungula ku kanetana exikarhi ka vona leswaku va nga hlamurisa ku yini. Va ku: “Loko hi ku: ‘A wu huma etilweni,’ ú ta ku: ‘Loko swi ri tano, a mi pfumelanga ka yena ha yini ke?’ Kumbe loko hi ku: ‘A wu huma eka vanhu’ (a va chava ntshungu; hikuva hinkwavo a va kholwa leswaku Yohane a a ri muprofeta wa xiviri).”

Varhangeri a va swi tivi leswi va nga swi hlamulaka. Kutani va hlamula Yesu va ku: “A hi swi tivi.”

Yesu, hi ku fanana u ri: “Na mina a ndzi nga mi byeri lomu matimba lawa ndzi endlaka swilo leswi ha wona, ma humaka kona.” Matewu 21:19-27; Marka 11:19-33; Luka 20:1-8.

▪ I yini lexi xiyekaka hi Ravumbirhi, Nisan 11?

▪ Hi tihi tidyondzo leti Yesu a ti nyikelaka loko a omisa murhi wa nkuwa?

▪ Yesu u va hlamula njhani lava n’wi vutisaka matimba lawa a endlaka swilo ha wona?

Ndzima 106

Va Paluxiwe Hi Swifaniso Swa Nsimu Ya Vhinya

YESU u le tempeleni. Wa ha ku pfilunganya varhangeri va vukhongeri lava laveke ku tiva leswaku a a endla swilo hi matimba ya mani. Va ha pfilunganyekile, Yesu u vutisa a ku: “Xana mi ri yini hi mhaka leyi?” Kutani hi ku tirhisa xifaniso, u va komba muxaka wa vanhu lava hakunene va nga wona.

Yesu u hlamusela a ku: “Munhu a a ri ni vana vambirhi; a ya eka lowo rhanga, a ku: ‘N’wananga, yana u ya tirha ensin’wini ya mina ya vhinya namuntlha.’ N’wana loyi a hlamula a ku: ‘A ndzi yi!’ Kambe endzhaku a sala a tiehleketa, a ya. Tata wa kona a ya eka lowun’wana, a n’wi byerisa sweswo. Yoloye a hlamula a ku: ‘Ndzi ta ya tatana!’ kambe a nga yi. Xana eka vona lavambirhi, hi wihi loyi a nga endla ku rhandza ka tata wa yena xana?” Yesu a vutisa.

Vakaneti va yena va hlamula va ku: “Hi lowo rhanga.”

Kutani Yesu a hlamusela a ku: “Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina, valuvisi ni tinghwavava va mi rhangela ku nghena eMfun’weni wa Xikwembu.” Hi ku fanana, valuvisi ni tinghwavava eku sunguleni va ale ku tirhela Xikwembu. Kambe sweswi, tanihi n’wana wo sungula, va tisorile kutani va xi tirhela. Hambi swi ri tano, hi tlhelo rin’wana, varhangeri va vukhongeri, tanihi n’wana wa vumbirhi, va tiendla lava tirhelaka Xikwembu, hi laha Yesu a xiyaka ha kona a ku: “Yohane [Mukhuvuri] ú tile eka n’wina a ta mi tivisa ta ndlela ya ku lulama, kambe a mi pfumelanga timhaka ta yena; kasi valuvisi ni tinghwavava, vona va pfumerile; kutani n’wina, hambi mi swi vonile, a mi vanga ni ku tiehleketa endzhaku ka swona, ni ku pfumela a mi pfumelanga timhaka ta yena.”

Nakambe Yesu u komba leswaku ku hluleka ka varhangeri volavo va vukhongeri a swi le ku honiseni ko tirhela Xikwembu ntsena. Doo, kambe kahle-kahle i vabihi, vanhu lavo homboloka. Yesu wa hlamusela a ku: “A ku ri ni nkulukumba un’wana [n’wini wa yindlu] loyi a a byarile mirhi ya vhinya ensin’wini ya yena; a biyela hi rihlampfu, a cela xikamelo xo pyanyela kona mihandzu, a aka ni xihondzo; kutani a lerisa vatirhi ku sala va swi vona, yena a teka riendzo a famba. Loko nkarhi wa ku tshovela mihandzu wu ri kusuhi, a rhuma malandza ya yena eka vatirhi, ku ya teka mihandzu ya nsimu ya yena. Kutani vatirhi va khoma malandza lawa, va ba un’wana, un’wana va n’wi dlaya, un’wana va n’wi khandla hi maribye. A tlhela a rhuma malandza man’wana lama tlulaka layo rhanga hi ku tala, kambe na wona ma endliwa tanihi layo rhanga.”

“Malandza” i vaprofeta lava “n’wini wa yindlu,” Yehova Xikwembu, a va rhumeleke eka “vatirhi” va “nsimu” ya yena ya “vhinya.” Vatirhi lava i vayimeri lavakulu va rixaka ra Israyele, rixaka leri Bibele yi ri kombisaka tanihi “nsimu” ya Xikwembu ya “vhinya.”

Tanihi leswi “vatirhi” va xanisaka ni ku dlaya “malandza,” Yesu wa hlamusela: “Endzhaku ka swona [n’wini wa nsimu ya vhinya] a rhuma n’wana wa yena eka vona, a ku: ‘Va ta chava n’wana wa mina.’ Kambe loko vatirhi va vona n’wana loyi, va byelana va ku: ‘Mudyandzhaka hi loyi! Tanani hi n’wi dlaya, hi ta kuma ndzhaka ya yena.’ Kutani va n’wi khoma, va n’wi cukumeta ehandle ka nsimu, va n’wi dlaya.”

Kutani, loko a vulavula ni varhangeri va vukhongeri, Yesu u vutisa a ku: “Xana loko n’wini wa nsimu a vuya, ú ta endla yini hi vatirhi valavo ke?”

Varhangeri va vukhongeri va hlamula va ku: “U ta lovisa vanhu lavo biha lava va hela; nsimu ya vhinya, ú ta yi veka emavokweni ya vatirhi van’wana lava nga ta n’wi nyika mihandzu hi nguva ya kona.”

Xisweswo handle ko swi xiya va huwelele ku avanyisa ehenhleni ka vona, tanihi leswi va katsiweke exikarhi ka “vatirhi” va Vaisrayele va “nsimu” ya Yehova ya “vhinya” ya rixaka ra Israyele. Mihandzu leyi Yehova a yi langutelaka eka vatirhi volavo i ripfumelo eka N’wana wa yena, Mesiya wa ntiyiso. Hi ku hluleka ka vona ku nyikela mihandzu yo tano, Yesu u tsundzuxa a ku: “Xana a mi si tshama mi hlaya, eMatsalweni [eka Psalma 118:22, 23], mhaka leyi nge: ‘Ribye leri vaaki va nga ri nyenya, hi rona ri nga endliwa ribye lerikulu ra yinhla’, xana? ‘Swilo leswi swi endliweke hi [Yehova], i mhaka leyi hlamarisaka loko hi yi languta!’ ‘Hikwalaho ndza mi byela leswaku mi ta tekeriwa Mfumo wa Xikwembu; kutani wu ta nyikiwa tiko rin’wana leri nga ta veka mihandzu ya wona. ‘[Loyi a nga ta wela ehenhla ka ribye rero ú ta phyandleka; naswona ri ta phyandlasa loyi ri nga ta n’wi wela henhla.]’”

Kutani vatsari ni vaprista lavakulu va vona leswaku Yesu u vula vona, kutani va lava ku n’wi dlaya, “mudyandzhaka” wa ntiyiso. Kutani lunghelo ro va vafumi eMfun’weni wa Xikwembu ri ta tekiwa eka vona tanihi rixaka, kutani rixaka lerintshwa ra ‘vatirhi va nsimu ya vhinya’ leri nga ta tswala mihandzu leyi faneleke ri ta vumbiwa.

Hikwalaho ka leswi varhangeri va vukhongeri va chavaka mintshungu, leyi langutaka Yesu tanihi muprofeta, a va ringetanga ku n’wi dlaya enkarhini lowu. Matewu 21:28-46; Marka 12:1-12; Luka 20:9-19; Esaya 5:1-7.

▪ Xana i vamani lava yimeriwaka hi vana vambirhi va le xifanisweni xo sungula xa Yesu?

▪ Eka xifaniso xa vumbirhi, i vamani lava yimeriweke hi “n’wini wa yindlu,” “nsimu ya vhinya,” “vatirhi,” “malandza” ni “mudyandzhaka”?

▪ Xana ku ta endleka yini hi “vatirhi va nsimu ya vhinya,” naswona i vamani lava va nga ta va siva?

Ndzima 107

Xifaniso Xa Nkhuvo Wa Vukati

HI KU tirhisa swifaniso swimbirhi, Yesu u paluxe vatsari ni vaprista lavakulu, naswona va lava ku n’wi dlaya. Kambe Yesu a nga si heta hi vona. U ya emahlweni a va byela xifaniso xin’wana, a ku:

“Mfumo wa matilo wu fana ni hosi leyi endlelaka n’wana wa yona enkhuvo wa vukati. Yi rhuma malandza ya yona ku ya vitana lava nga rhambiwa enkhubyeni, kambe vona va ala ku ta.”

Yehova Xikwembu i Hosi leyi lunghiselelaka N’wana wa yona nkhuvo wa vukati, Yesu Kriste. Eku heteleleni, mutekiwa wa 144 000 wa valandzeri lava totiweke u ta hlangana na Yesu etilweni. Vafumiwa va Hosi i vanhu va Israyele, lava, hi ku tisiwa ka vona entwananweni wa Nawu hi 1513 B.C.E., va kumeke nkarhi wa ku va “tiko ra vaprista.” Xisweswo, enkarhini wolowo, eku sunguleni va ndlandlamuxeriwe xirhambo xa nkhuvo wa vukati.

Hambi swi ri tano, ku vitaniwa ko sungula ka lava rhambiweke a ku yanga ehandle ku kondza hi ximun’wana xa 29 C.E., loko Yesu ni vadyondzisiwa va yena (malandza ya hosi) va sungule ntirho wa vona wa ku chumayela Mfumo. Kambe Vaisrayele va ntumbuluko lava kumeke xirhambo lexi xi humesiweke hi malandza ku sukela hi 29 C.E. ku ya ka 33 C.E. a va nga rhandzi ku ta. Kutani Xikwembu xi nyike tiko ra lava rhambiweke nkarhi wun’wana, tanihi leswi Yesu a hlamuselaka a ku:

“Yi engeta yi rhuma malandza man’wana, yi ku: ‘Tivisani lava rhambiweke, mi ku: Maswivo, ndzi lunghisile swakudya swa mina; tihavi ta mina ni swifuwo swo nona swa mina swi tlhaviwile; swilo hinkwaswo swi lunghisiwile, tanani enkhubyeni.’” Ku vitaniwa loku ka vumbirhi ni ko hetelela ka lava rhambiweke ku sungule hi Pentekosta ya 33 C.E., loko moya lowo kwetsima wu cheriwe ehenhla ka valandzeri va Yesu. Ku vitana loku ku hambetile ku ya fika hi 36 C.E.

Hambi swi ri tano, nhlayo leyikulu ya Vaisrayele, nakambe yi ale ku vitaniwa loku. “A va swi endlanga mhaka,” Yesu u ri, “va tifambela, un’wana ensin’wini ya yena, un’wana eku xaviseni ka swilo swa yena; van’wana va khoma malandza ya hosi, va ma endla hi tihanyi, va ma dlaya.” Yesu u ya emahlweni, “kwalaho hosi yi kariha, yi rhuma mavuthu ya yona ku ya lovisa vadlayi valavo ni ku hisa muti wa vona.” Leswi swi humelele hi 70 C.E., loko Yerusalema wu kandziyeriwe hi Varhoma, naswona vadlayi volavo va dlayiwile.

Kutani Yesu u hlamusela leswi humeleleke enkarhini wolowo a ku: “Kutani [hosi] yi lerisa malandza ya yona, yi ku: ‘Nkhuvo wa vukati wu lunghisiwile, kambe lava rhambiweke a wu nga va fanelanga. Sweswi yanani emahandzeni ya tindlela, mi ya vitana hinkwavo lava mi nga ta va kuma, va ta enkhubyeni.’” Malandza ya swi endlile leswi, kutani “yindlu ya nkhuvo yi tala hi vanhu lava tshamiseke eswakudyeni.”

Ntirho lowu wa ku hlengeleta vaendzi lava humaka emagondzweni lama nga ehandle ka muti wa lava rhambiweke wu sungule hi 36 C.E. Ndhuna ya vuthu ra Rhoma Korneliyo ni ndyangu wa yena a va ri vo sungula va lava nga riki Vayuda lava nga yimbisiwangiki lava hlengeletiweke. Ku hlengeletiwa ka lava va nga riki Vayuda, lava hinkwavo ka vona va nga vasivi va lava eku sunguleni va aleke ku vitaniwa, ku ye emahlweni ku fika eka lembe xidzana ra vu-20.

Hi le ka lembe xidzana ra vu-20 laha yindlu ya minkhuvo ya vukati yi talaka ha rona. Yesu u hlamusela leswi humelelaka hi nkarhi wolowo, a ku: “Kute loko hosi yi nghenile ku ta languta lava tshamiseke eswakudyeni, yi vona munhu la nga ambalangiki xiambalo xa nkhuvo; kutani yi ku ka yena: ‘Nakulorhi, u nghenise ku yini la, u nga ri na xiambalo xa nkhuvo?’ Yoloye a miyela. Hi loko hosi yi ku ka malandza: ‘N’wi boheni milenge ni mavoko, mi n’wi cukumeta ehandle munyameni laha ku nga ta va ni minkosi ni ku getsela ka meno.’”

Munhu la nga hava nguvu ya nkhuvo wa vukati u fanekisela Majagana lama tiendlaka Vakriste. Xikwembu a xi kalanga xi va xiya lava tanihi lava nga ni xikombiso lexi faneleke tanihi Vaisrayele va moya. Xikwembu a xi kalanga xi va tota hi moya lowo kwetsima tanihi vadyandzhaka va Mfumo. Kutani va hoxeriwa ehandle emunyameni laha va nga ta lovisiwa kona.

Yesu u gimeta xifaniso xa yena hi ku: “Lava vitaniwaka va tele, kambe lava hlawuriwaka a hi vangani.” Ina, a ku ri na vo tala lava rhambiweke etikweni ra Israyele leswaku va va swirho swa mutekiwa wa Kriste, kambe i Vaisrayele va nga ri vangani va ntumbuluko lava hlawuriweke. Vo tala va vaendzi va 144 000 lava kumaka hakelo ya le tilweni va tikomba va nga ri Vaisrayele. Matewu 22:1-14; Eksoda 19:1-6; Nhlavutelo 14:1-3.

▪ I vamani lava eku sunguleni va rhamberiweke nkhuvo wa vukati, naswona xirhambo va xi kume rini?

▪ Xana ku vitana ku ya rini ro sungula eka lava rhambiweke, naswona i vamani malandza lama tirhisiwaka ku ku hangalasa?

▪ Xana ku vitana ka vumbirhi ku ndlandlamuxiwe rini, naswona endzhakunyana i vamani lava rhambiwaka?

▪ I vamani lava fanekiseriwaka hi munhu la nga hava xiambalo xa nkhuvo wa vukati?

▪ Xana i vamani lavo tala lava vitaniwaka, ni vantsongo lava hlawuriweke?

Ndzima 108

Va Tsandzeka Ku Phasa Yesu

YESU a a ri eku dyondziseni etempeleni naswona wa ha ku byela valala va yena va vukhongeri swifaniso swinharhu leswi swi paluxaka vubihi bya vona, Vafarisi va hlundzukile naswona va lava ndlela yo n’wi phasa leswaku a vula xin’wana lexi va nga ta n’wi khoma ha xona. Va boha makungu kutani va rhuma vadyondzisiwa va vona, kun’we ni ntlawa wa valandzeri lava seketelaka Heroda, ku ya ringeta ku n’wi phasa.

Vavanuna volavo va ku: “Mudyondzisi, ha swi tiva leswaku u vula leswi tiyeke, ni leswaku u dyondzisa ndlela ya Xikwembu hi ntiyiso u nga landzeleli swa vanhu, hikuva a wu yi hi nghohe. U nga hi byela miehleketo ya wena emhakeni leyi: Xana swa fanela ku humesela Khezari endzuvo, kumbe a swi faneli ke?”

Yesu a nga xisiwi hi vukanganyisi lebyi. U xiya leswaku loko a vula a ku, ‘Doo, a swi faneli kumbe swa fanela ku humesa ndzuvo lowu,’ u ta va ni nandzu wo pfilunganya ehenhleni ka Rhoma. Kambe loko o vula a ku, ‘Ina, mi fanele ku humesa ndzuvo lowu,’ Vayuda, lava a va venga ku fumiwa ka vona hi Rhoma, va ta n’wi venga. Kutani u hlamula a ku: “Mi ndzi ringela yini, n’wina vakanganyisi? Ndzi kombeni mali ya ndzuvo.”

Loko va n’wi tisele yin’we, wa vutisa: “Xifaniso lexi i xa mani ke? Ni vito leri i ra mani ke?”

Va hlamula va ku: “I swa Khezari.”

“Nyikani Khezari leswi nga swa Khezari, ni Xikwembu leswi nga swa Xikwembu.” Kutani, loko vavanuna volavo va twa nhlamulo ya Yesu ya vutlhari, va hlamala. Kutani va n’wi siya va suka va famba.

Hi ku vona ku hluleka ka Vafarisi ku kuma lexi va nga hehlaka Yesu ha xona, Vasaduki, lava vulaka leswaku a ku na ku pfuxiwa ka vafi va n’wi tshinelela kutani va n’wi vutisa va ku: “Mudyondzisi, Muxe ú te: ‘Loko munhu a nga fa a nga ri na vana, makwavo wa yena ú ta teka nsati wa mufi, a pfuxa ndyangu wa makwavo.’ Sweswi ku ni mhaka leyi: A ku ri ni vamakwavo va 7 exikarhi ka hina; lowa mativula a a tekile nsati, kutani a fa, a nga ri na vana; hikwalaho ka swona, ndzisana ya yena yi sala yi hlayisa nsati wa kona. Swi endliwa sweswo ni ka makwavo wa mufi wa vumbirhi, ni ka lowa vunharhu, ku ya fika eka lowa vu-7. Endzhaku ka vona hikwavo, wansati na yena a fa. Leswi lava 7 hinkwavo va veke vanuna va wansati loyi, xana hi siku ra ku pfuka eku feni, ú ta va nsati wa mani exikarhi ka vona xana?”

Yesu a va hlamula a ku: “Mi lahlekile ngopfu, hikuva a mi tivi Matsalwa ni matimba ya Xikwembu! Loko vanhu va pfuka eku feni, a va ha teki, hambi ku ri ku tekiwa, kambe va fana ni tintsumi ematilweni. Loko va ri vafi ni ku pfuka ka vona, xana a mi hlayanga ta vona ebukwini ya Muxe xana? Loko Xikwembu xi vulavule na yena exihlahleni, xi te: ‘Hi mina Xikwembu xa Abrahama, ni Xikwembu xa Isaka, ni Xikwembu xa Yakobo!’ Xona a hi Xikwembu xa vafi, kambe i Xikwembu xa lava hanyaka.”

Nakambe mintshungu ya hlamarisiwa hi nhlamulo ya Yesu. Hambi va ri van’wana va vatsari va pfumela va ku: “Mudyondzisi, u vulavule swinene.”

Loko Vafarisi va vona leswaku Yesu u miyete Vasaduki, va ta eka yena hi ntlawa wu ri wun’we. Ku n’wi ringa ku ya emahlweni, mutsari un’wana exikarhi ka vona wa vutisa: “Mudyondzisi, xana nawu lowukulu eMilawini hi wihi xana?”

Yesu u hlamula a ku: “Nawu lowo rhanga hi lowu nge: ‘Yingisa we Israyele, [Yehova] Xikwembu xa hina, i [Yehova a ri yexe], a ku na [un’wana]. Rhandza [Yehova] Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako, ni matimba ya wena hinkwawo.’ Nawu wa vumbirhi hi lowu nge: ‘Rhandza munhu-kuloni, kukota loko u tirhandza.’ A ku na nawu wun’wana lowu tlulaka milawu yoleyo.” Entiyisweni, Yesu u engeta a ku: “Milawu lemimbirhi leyi yi katsa Milawu hinkwayo ni marito ya Vaprofeta.”

Mutsari a ku ka yena: ‘Mudyondzisi, u vule ntiyiso loko u te, “I Xin’we, naswona a ku na xin’wana handle ka Xona naswona ku xi rhandza hi mbilu hinkwayo, ni ku anakanya hinkwako, ni matimba hinkwawo, swin’we ni ku rhandza munhu-kulobye, tanihi loko munhu a tirhandza, swi tlula magandzelo hinkwawo lama hisiwaka ni timhamba hinkwato.”’

Hi ku vona leswaku mutsari u hlamule hi vutlhari, Yesu a ku ka yena: “A wu le kule ni Mfumo wa Xikwembu.”

Sweswi ku ringana masiku manharhu—Sonto, Musumbunuku ni Ravumbirhi—Yesu a a dyondzisa etempeleni. Vanhu va n’wi yingisele hi ntsako, kambe varhangeri va vukhongeri va lava ku n’wi dlaya kambe, matshalatshala ya vona ya kavanyetiwile. Matewu 22:15-40; Marka 12:13-34; Luka 20:20-40.

▪ I makungu wahi lawa Vafarisi va ma bohaka yo phasa Yesu, naswona ku ta humelela yini loko o nyika nhlamulo leyi nge ina kumbe e-e?

▪ Yesu u yi hlurisa ku yini miringo ya Vasaduki yo n’wi phasa?

▪ Hi wahi matshalatshala man’wana lawa Vafarisi va ma endlaka ku ringa Yesu, naswona vuyelo hi byihi?

▪ Enkarhini wa vutirheli bya yena byo hetelela eYerusalema, i masiku mangani lawa Yesu a dyondzisaka etempeleni ha wona naswona hi vuyelo byihi?

Ndzima 109

Yesu U Sandza Vakaneti Va Yena

YESU u pfilunganye vakaneti va yena va vukhongeri hi laha ku heleleke lerova va chava ku n’wi vutisa ku ya emahlweni. Kutani u teka goza ra ku paluxa vuphukuphuku bya vona. U vutisa a ku: “Xana mi ehleketa yini hi Mesiya xana? I n’wana mani ke?”

Vafarisi va hlamula va ku: “I n’wana Davhida.”

Hambi loko Yesu a nga landzuli leswaku Davhida i kokwana wa nyama wa Kriste kumbe Mesiya, u vutisa a ku: “Loko swi ri tano, hikwalaho ka yini Davhida a kombisiwile hi moya [eka Psalma 110] ku vula leswaku Mesiya i N’wini wa hinkwaswo ke? Hakunene Davhida u te: ‘[Yehova u] te ka N’wini wanga: Tshama evokweni ra mina ra xinene, kutani ndzi ta veka valala va wena ehansi ka minkondzo ya wena.’ Hikwalaho, loko Davhida a vula Mesiya, a ku i N’wini wa hinkwaswo, xana a nga va n’wana wa yena hi ndlela yihi ke?”

Vafarisi va miyerile, hikuva a va yi tivi nhlamuselo ya ntiyiso ya Kriste kumbe mutotiwa. Mesiya a hi ntukulu wa Davhida wa nyama, hi laha Vafarisi entiyisweni va swi tshembisaka xiswona, kambe a a ri kona etilweni naswona a a ri nkulukumba eka Davhida, kumbe Hosi.

Loko se a hundzulukela eka mintshungu ni le ka vadyondzisiwa va yena, Yesu u tsundzuxa hi vatsari ni Vafarisi. Tanihi leswi lava va dyondzisaka Nawu wa Xikwembu, ‘va titshameleke exitshan’wini xa Muxe,’ Yesu u khutaza a ku: “Endlani hinkwaswo leswi va mi byelaka swona, mi swi hlayisa.” Kambe u engetela a ku: “Kambe mi nga endli leswi va swi endlaka, hikuva va vula, kambe a va endli.”

I vakanganyisi, naswona Yesu u va sandza hi ririmi leri fanaka swinene ni leri a ri tirhiseke loko a ri eku dyeni endlwini ya Mufarisi eka tin’hweti emahlweninyana. U ri: “Mintirho ya vona hinkwayo, va yi tirha leswaku va ta voniwa hi vanhu.” Kutani u nyikela swikombiso, a ku:

“Va kurisa swibokisana swa vona leswi nga ni tindzimana endzeni.” Swibokisana leswi swintsongo hi mpimo, leswi ambariwaka emombyeni kumbe evokweni, swi ni swiyenge swa mune swa Nawu: Eksoda 13:1-10, 11-16; na Deuteronoma 6:4-9; 11:13-21. Kambe Vafarisi va kurisa mpimo wa swibokisana leswi ku nyika miehleketo ya leswaku va chivirikela Nawu.

Yesu u engeta a ku “va lehisa ni makumu ya tinguvu ta vona.” Eka Tinhlayo 15:38-40 Vaisrayele va lerisiwa ku endla makhaxa etingubyeni ta vona, kambe Vafarisi va kurisa ya vona ku tlula ya hinkwavo. Hinkwaswo swi endleriwa ku voniwa! Yesu u hlamusela a ku: “Va rhandza ku tshama lomu ko chaviseka.”

Lexi khomisaka gome, vadyondzisiwa va yena a va khomiwe hi ku navela loku ka vukulukumba. Kutani Yesu wa tsundzuxa: “Loko mi ri n’wina, mi nga tshuki mi vitaniwa hi vito ra ‘Mudyondzisi,’ hikuva Mudyondzisi wa n’wina i un’we ntsena; n’wina hinkwenu mi vamakwavo. Mi nga tshuki mi khongela munhu wa laha misaveni, mi ku, i ‘Tata wa n’wina,’ hikuva Tata wa n’wina i un’we ntsena, loyi a nge tilweni. Naswona mi nga tshuki mi tsakela ku vuriwa ‘Varhangeri,’ hikuva Murhangeri wa n’wina i un’we ntsena, a nga yena Mesiya.” Vadyondzisiwa va fanele va tintshunxa eka ku navela ko va vo sungula! Yesu wa tsundzuxa: “Lonkulu eka n’wina ú ta va nandza wa n’wina.”

Nakambe u vula nongonoko wa makhombo eka vatsari ni Vafarisi, hi ku phindha-phindha u va vula vakanganyisi. U ri: “[Va] alela vanhu ku nghena eMfun’weni wa matilo. [Va] dyelela tinoni ni mindyangu ya tona, [va] endla ni swikhongelo leswo leha leswaku [va] ta voniwa.”

Yesu u ri: “Mi ni khombo n’wina vafambisi lavo-fe-mahlo.” U avanyisa ku pfumala ka Vafarisi ka swilaveko swa moya, hi laha swi kombisiwaka ha kona hi vuhunguki lebyi va byi endlaka. Hi xikombiso, va vula leswaku, ‘Loko munhu a hlambanya hi tempele, a swi na mhaka, kambe loko a hlambanya hi nsuku wa tempele, ú tibohile.’ Hi ku kandziyisa ngopfu nsuku wa tempele ku tlula swilaveko swa moya swa ndhawu yoleyo yo gandzela, va paluxa vubofu bya vona bya mahanyelo.

Kutani, hi laha a endleke ha kona emahlweninyana, Yesu u avanyisa Vafarisi hi ku honisa “leswikulu swa Nawu, ku nga ku lulama, ni tintswalo ni ku pfumela,” loko va nyikela nyingiso lowukulu eku humeseni ka vukhume kumbe xiphemu xa vukhume bya timitsu letintsongo.

Yesu u vula Vafarisi ‘vafambisi lavo-fe-mahlo, lava ungulaka nsuna, kambe va mita kamela!’ Va ungula nsuna evhinyweni ya vona hayi hi leswi yi nga xitsotswana kambe hi leswi hi ku ya hi mukhuva yi nga tengangiki. Hambi swi ri tano, ku honisa timhaka letikulu ta Nawu swa fana ni ku mita kamela, leyi na yona hi ku ya hi mukhuva yi nga xiharhi lexi nga tengangiki. Matewu 22:41–23:24; Marka 12:35-40; Luka 20:41-47; Levitika 11:4, 21-24.

▪ Ha yini Vafarisi va miyela loko Yesu a va vutisa hi leswi Davhida a swi vuleke eka Psalma 110?

▪ Ha yini Vafarisi va kurisa swibokisana swa vona leswi nga ni Matsalwa ni makhaxa ya tinguvu ta vona?

▪ I xitsundzuxo xihi lexi Yesu a xi nyikaka vadyondzisiwa va yena?

▪ I milawu yihi leyi Vafarisi va yi endlaka, naswona Yesu u va avanyisisa ku yini hi ku honisa timhaka letikulu?

Ndzima 110

Vutirheli Byi Hetisisiwa eTempeleni

YESU u humelela ro hetelela etempeleni. Entiyisweni, u hetisisa vutirheli bya yena bya le rivaleni emisaveni handle ka swiendlakalo swa ku ringiwa ni ku dlayiwa ka yena loku nga masiku manharhu endzhakunyana. Sweswi u hambeta ni ku sola ka yena vatsari ni Vafarisi.

Minkarhi yinharhu nakambe wa huwelela: “Mi ni khombo n’wina vatsari ni Vafarisi, hikuva mi vakanganyisi!” Ro sungula, u huwelela khombo eka vona hikuva va hlantswa “ndzheko ni nkambana ehandle, kasi endzeni ku tele makwanga ni ku tsandzeka ku tikhoma.” Kutani wa tsundzuxa: “Rhanga u hlantswa ndzheko endzeni wu basa, hi kona wu nga ta hlantsweka wu basa ni le handle.”

Nakambe u twarisa khombo eka vatsari ni Vafarisi hikwalaho ka vubihi bya le ndzeni ni ku bola loku va ringetaka ku ku tumbeta hi xivumbeko xa le handle xa ku tinyiketela. U ri: “Mi fana ni masirha lama basisiweke, lama vonakaka ma sasekile ehandle, kasi endzeni ku tele marhambu ya vafi ni hinkwaswo leswa thyaka.”

Eku heteleleni, vukanganyisi bya vona byi kombisiwa eka ku tirhandzela ka vona ka ku aka masirha ya vaprofeta ni ku ma khavisa ku kokela nyingiso eka swiendlo swa vona swa rirhandzu. Hambi swi ri tano, hi laha Yesu a va paluxaka ha kona, i “vana va lava va nga dlaya vaprofeta.” Entiyisweni, un’wana ni un’wana loyi a paluxaka vukanganyisi bya vona u le khombyeni!

Ku ya emahlweni, Yesu u twarisa marito ya yena ya matimba yo avanyisa. U ri: “N’wina tinyoka, vana va timhiri, xana mi ta ponisa ku yini ku avanyiseriwa [Gehena] xana?” Gehena i nkova lowu tirhisiwaka tanihi xivandla xo chela thyaka xa Yerusalema. Kutani Yesu u vula leswaku hi ku landzelela xiyimo xa vona xo biha, vatsari ni Vafarisi va ta twisiwa ku vaviseka loku nga heriki.

Malunghana ni lava a nga ta va rhumela emahlweni tanihi vayimeri va yena, Yesu u ri: “Mi ta dlaya van’wana va vona, van’wana mi ta va vamba [etimhandzini]; mi ta ba van’wana va vona emasinagogeni ya n’wina, mi va hlongorisa va suka emutini wun’wana, va ya eka wun’wana; sweswo swi ta endla leswaku mi va ni nandzu wa ku dlaya ka lavo lulama hinkwavo, ku sukela eku dlaweni ka Avele la lulameke, ku ya fika eku dlayiweni ka Zakariya n’wana Barakiya [la vuriwaka Yoyada eka Tikronika ta Vumbirhi], loyi mi n’wi dlayeke exikarhi ka Tempele ni alitari. Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina, sweswo hinkwaswo swi ta wela rixaka leri.”

Hikuva Zakariya a laye varhangeri va Israyele, “[va] endla rhengu eku n’wi lovisa, kutani va n’wi khandla hi maribye exivaveni xa yindlu ya Yehova hi ku lerisa ka hosi.” Kambe, hi laha Yesu a profetaka ha kona, Israyele u ta hakela ngati hinkwayo yo tano yo lulama leyi halatiweke. Va yi hakerile malembe ya 37 endzhakunyana, hi 70 C.E., loko mavuthu ya Rhoma ya hlasela Yerusalema naswona Vayuda lava tlulaka miliyoni va file.

Loko Yesu a xiya xiyimo lexi xo chavisa, u khoma hi gome. Wa huwelela nakambe: “Yerusalema, Yerusalema, kangani ndzi naverile ku hlengeleta vana va wena, kukotisa huku loko yi hlengeleta swiciwani swa yona ehansi ka timpapa ta yona, kambe a wu swi lavanga. Vonani, muti wa n’wina wu ta sala wu nga ri na munhu.”

Kutani Yesu a engeta: “Ku sukela sweswi, a mi nga ha ndzi voni, ku ko ku fika siku leri mi nga ta ku: ‘A ku dzunisiwe la taka hi vito ra [Yehova].’” Siku rero ri ta va eka vukona bya Kriste loko a ta eMfun’weni wa yena wa le matilweni kutani vanhu va ta n’wi vona hi mahlo ya ripfumelo.

Sweswi Yesu u ya endhawini leyi a nga ta vona swibye swa nhlengo etempeleni ni ntshungu lowu hoxaka mali eka swona. Lava fuweke va hoxa tikhoyini to tala. Kambe endzhaku noni ya xisiwana yi ta kutani yi hoxa tikhoyini timbirhi ta nkoka wa le hansi.

Yesu a vitana vadyondzisiwa va yena, a ku: “Hakunene ndzi ri ka n’wina: Noni leyi ya xisiwana yi humesile ku tlula hinkwavo.” Va fanele va hlamala leswaku leswi swi nga endlekisa ku yini. Kutani Yesu wa hlamusela: “Hikuva vanhu lava hinkwavo va humesile tinyiko leti va ti pambuleke exumeni xa vona lexo tala, kasi wansati loyi ú humesile swa vusiwana bya yena, swi nga hinkwaswo leswi a a ta hanya ha swona.” Endzhaku ko vula swilo leswi, Yesu u huma etempeleni ro hetelela.

Hi ku hlamala mpimo ni vuxongi bya tempele, vadyondzisiwa va yena va huwelela: “Mudyondzisi, languta ku kula ni ku hlamarisa ka maribye lawa ni ka tindlu leti!” Entiyisweni, maribye ya vikiwa ku va lama nga kwalomu ka 11 wa timitara hi ku leha, lama anameke kwalomu ka 5 wa timitara ni ku tlakuka ku tlula timitara ta 3!

Yesu a hlamula: “Xana ma swi vona swilo leswi hinkwaswo? A ku nga sali ribye ehenhla ka ribye rin’wana kwala; hinkwawo ma ta hindzimuxiwa.”

Endzhaku ko vula swilo leswi, Yesu ni vaapostola va yena va pela Nkova wa Kedroni kutani va khandziya Ntshava ya Mitlhwari. Loko va ri kwala a va ta kota ku languta ehansi eka tempele yo saseka. Matewu 23:25–24:3; Marka 12:41–13:3; Luka 21:1-6; 2 Tikronika 24:20-22.

▪ I yini lexi Yesu a xi endlaka enkarhini wa riendzo ra yena ro hetelela etempeleni?

▪ Xana vukanganyisi bya vatsari ni Vafarisi byi kombisisiwa ku yini?

▪ Ku vuriwa yini hi “ku avanyisa ka Gehena”?

▪ Ha yini Yesu a vula leswaku noni yi nyikele ku tlula lava fuweke?

Ndzima 111

Xikombiso Xa Masiku Ya Makumu

SWESWI i ndzhenga wa Ravumbirhi. Loko Yesu a tshame eNtshaveni ya Mitlhwari, a languta etempeleni leyi nga hansi, Petro, Andriya, Yakobo na Yohane va ta eka yena exihundleni. Va vilela hi tempele, tanihi leswi Yesu a ha ku vhumbaka leswaku a ku nga sali ribye ehenhla ka ribye rin’wana eka yona.

Kambe entiyisweni va ni swin’wana swo tala emianakanyweni ya vona loko va tshinelela Yesu. Mavhiki ma nga ri mangani emahlweninyana, u vulavule hi “ku vuya” ka yena, enkarhini lowu “N’wana-wa-Munhu a nga ta humelela ha [w]ona.” Nakambe eka xiendlakalo xa le mahlweninyana, u va byele hi “ku hela ka minkarhi.” Kutani vaapostola va lava ku tiva.

Va ri: “Hi byele, xana timhaka leti [ta ku herisiwa ka Yerusalema ni tempele ya wona] ti ta humelela rini xana? Xana xikombiso xa ku vuya ka wena ni ku hela ka minkarhi xi ta va xihi ke?” Entiyisweni, xivutiso xa vona i xa swiphemu swinharhu. Xo sungula, va lava ku tiva hi makumu ya Yerusalema ni tempele ya wona, endzhaku mayelana ni vukona bya Yesu ematimbeni ya Mfumo, kutani xo hetelela malunghana ni ku hela ka mafambiselo hinkwawo ya swilo.

Eka nhlamulo ya yena yo leha, Yesu u hlamula swiphemu swinharhu hinkwaswo swa xivutiso. U nyikela xikombiso lexi kombisaka nkarhi lowu mafambiselo ya Vayuda ya swilo ma nga ta hela ha wona; kambe u nyikela swo tala. Nakambe u nyika xikombiso lexi nga ta komba vadyondzisiwa va yena va nkarhi lowu taka leswaku va hanya enkarhini wa vukona bya yena ni le kusuhi ka ku hela ka mafambiselo hinkwawo ya swilo.

Loko malembe ma ri karhi ma famba, vaapostola va ku vona ku hetiseka ka vuprofeta bya Yesu. Ina, swilo leswi a swi vhumbeke swi sungula ku humelela esikwini ra vona. Xisweswo, Vakriste lava a va hanya eka malembe ya 37 endzhaku, hi 70 C.E., a va fikeriwi hi xitshuketa hi ku lovisiwa ka mafambiselo ya Xiyuda ni tempele ya wona.

Hambi swi ri tano, vukona bya Kriste ni ku hela ka mafambiselo ya swilo a swi humeleli hi 70 C.E. Vukona bya yena ematimbeni ya Mfumo byi humelela endzhaku swinene. Kambe rini? Ku kambisisa vuprofeta bya Yesu ka swi paluxa leswi.

Yesu u vhumba leswaku ku ta va ni “tinyimpi ni mahungundlela ya tinyimpi.” “Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana,” u ri, ku ta va ni tindlala, ku tsekatseka ka misava ni mintungu. Vadyondzisiwa va yena va ta vengiwa no dlayiwa. Vaprofeta va mavunwa va ta humelela kutani va ta xisa lavo tala. Vuhomboloki byi ta andza, kutani rirhandzu ra lavo tala ri ta hela. Hi nkarhi wolowo, mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu ya ta twarisiwa emisaveni hinkwayo leswaku ya va vumbhoni eka matiko hinkwawo.

Hambi leswi vuprofeta bya Yesu byi vaka ni ku hetiseka kuntsongo emahlweni ka ku lovisiwa ka Yerusalema hi 70 C.E., ku hetiseka lokukulu ka byona ku humelela enkarhini wa vukona bya yena ni le ku heleni ka mafambiselo ya swilo. Mpfuxeto wa vukheta wa swiendlakalo swa misava ku sukela hi 1914 wu paluxa leswaku vuprofeta bya Yesu bya nkoka a byi ri karhi byi hetiseka hi mpimo lowukulu ku sukela eka lembe rero.

Xiphemu xin’wana xa xikombiso lexi Yesu a xi nyikelaka i ku humelela ka “xilo xa manyala lexi onhetelaka.” Hi 66 C.E. xilo lexi xa manyala xi humelela hi xivumbeko xa “mavuthu ya valala” ya Rhoma lama rhendzelaka Yerusalema ni ku lovisa khumbi ra tempele. “Xilo xa manyala” xi yima laha a xi nga fanelanga ku yima kona.

Eku hetisekeni lokukulu ka xikombiso, xilo xa manyala i Ntwanano wa Matiko ni mutlhandlami wa wona, Nhlangano wa Matiko. Nhlangano lowu wa ku rhula ka misava wu langutiwa hi Vujagana tanihi musivi wa Mfumo wa Xikwembu. Vona ndlela leyi swi nyenyetsaka ha yona! Hikwalaho, hi ku famba ka nkarhi mimfumo ya politiki kun’we na UN swi ta hundzukela Vujagana (Yerusalema wo fanekisela) kutani swi n’wi herisa.

Xisweswo Yesu wa vhumba: “Nhlomulo wu ta va lowukulu enkarhini wolowo; nhlomulo lowo tano a wu si va kona hi mpfhuka misava yi tumbuluka ku fikela namuntlha, naswona a wu nga ha vi kona ni siku ni rin’we.” Ku lovisiwa ka Yerusalema hi 70 C.E. hakunene nhlomulo lowukulu, hi ku vikiwa ka lava tlulaka miliyoni lava dlayiweke. Ku hetiseka lokukulu ka xiphemu lexi xa vuprofeta bya Yesu ku ta va kukulu swinene.

Xivindzi eMasikwini Ya Makumu

Loko Ravumbirhi, Nisan 11, ri tshinela, Yesu u hambeta a bula ni vadyondzisiwa va yena hi xikombiso xa vukona bya yena ematimbeni ya Mfumo ni hi makumu ya mafambiselo ya swilo. U va tsundzuxa ehenhleni ka ku hlongorisana ni lava tivulaka Kriste. U ri matshalatshala ma ta endliwa, “ku xisa hambi va ri vona vahlawuriwa va Xikwembu loko swi endleka.” Kambe, tanihi magama lama vonaka ekule, vahlawuriwa lava va ta hlengeletana laha swakudya swa moya swa ntiyiso swi kumekaka kona, ku nga laha ku nga na Kriste wa ntiyiso eka vukona bya yena lebyi nga vonakiki. A va nga hambukisiwi ni ku hlengeletiwa kun’we eka Kriste wa mavunwa.

Lava tivulaka Kriste va nga endla ntsena xivumbeko lexi vonakaka. Hi laha ku hambaneke, vukona bya Yesu a byi nga vonaki. Yesu u vula leswaku endzhaku ka loko nhlomulo wu sungurile: “Dyambu ri ta hundzuka ntima, ni n’weti a wu nga ha voningi.” Ina, lowu ku ta va nkarhi wa munyama swinene evuton’wini bya vanhu. Ku ta va onge hi loko dyambu ri endliwe munyama ni nhlikanhi, naswona onge hi loko n’weti wu nga nyiki ku vonakala ka wona ni vusiku.

Yesu u hambeta a ku: “Leswa matimba swa le matilweni swi ta dzinginisiwa.” Xisweswo u kombisa leswaku matilo ya xiviri ya ta va ni xivumbeko lexi vhumbaka swiendlakalo leswi taka. Nchavo ni vukari swi ta tlula xihi na xihi lexi tokotiweke le ndzhaku ematin’wini ya vanhu.

Hikwalaho, Yesu u vula leswaku “matiko ma ta hela ntamu ma tshukisiwa hi ku pfuma ka lwandle ni ka magandlati. Vanhu va ta titivala hi ku chava ni ku ehleketa leswi nga ta humelela la misaveni.” Hakunene, tanihi leswi nkarhi lowu wa munyama swinene evuton’wini bya vanhu wu tshenelaka emakumu, “xikombiso xa N’wana-wa-Munhu xi ta vonaka etilweni; vanhu va tinxaka hinkwato ta misava va ta ba nkosi.”

Kambe a hi hinkwavo va nga ta ba nkosi loko ‘N’wana wa Munhu a ta hi matimba’ ku ta lovisa mafambiselo layo biha ya swilo. “Vahlawuriwa,” va 144 000 lava nga ta hlanganyela na Kriste eMfun’weni wa le tilweni, a va nga bi nkosi, hambi ku ri vanghana va vona, lava eku sunguleni Yesu a va vitaneke “tinyimpfu tin’wana.” Ku nga khathariseki ku hanya enkarhini wa munyama lowukulu ematin’wini ya vanhu, lava va amukela xikhutazo xa Yesu lexi nge: “Loko swilo sweswo swi sungula ku humelela, ololokani, mi languta henhla, hikuva ku kutsuriwa ka n’wina ku kusuhi.”

Leswaku vadyondzisiwa va yena lava nga ta va va hanya emasikwini ya makumu va ta tiva ku tshinela ka makumu, Yesu u nyika xifaniso lexi: “Langutani murhi wa nkuwa ni mirhi hinkwayo; loko mi yi vona yi hluka, ma swi tiva na n’wina leswaku ximumu xi le kusuhani. Hi mukhuva wolowo, loko mi vona swilo sweswo swi humelela, mi ta tiva leswaku Mfumo wa Xikwembu wu le kusuhi. Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina, rixaka leri ri nga ka ri nga hundzi, ku nga si humelela swilo leswi hinkwaswo.”

Xisweswo, loko vadyondzisiwa va vona swiendlakalo swo tala swo hambana-hambana swa xikombiso swi hetiseka, va fanele va xiya leswaku makumu ya mafambiselo ya swilo ya le kusuhi ni leswaku Mfumo wa Xikwembu ku nga ri khale wu ta kukula vubihi hinkwabyo. Entiyisweni, makumu ma ta humelela exikarhi ka nkarhi wa ku hanya ka vanhu lava vonaka ku hetiseka ka swilo hinkwaswo leswi Yesu a swi vhumbaka! Loko a tsundzuxa vadyondzisiwa volavo lava nga ta va va hanya hi nkarhi wa masiku ya makumu, Yesu u ri:

“Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tikeriwi hi makolo ni ku pyopyiwa, ni ku vilela hi swa vutomi lebyi, na swona tivoneleni leswaku siku rero ri nga mi tshuketi, hikuva, kukotisa xirimbani, ri ta wela hinkwavo lava akeke emisaveni hinkwayo. Hitekani ke, mi khongela minkarhi hinkwayo, leswaku mi kuma matimba ya ku pona eka swilo hinkwaswo leswi swi nga ta humelela, ni ku yima mi tiyile emahlweni ka N’wana-wa-Munhu.”

Vanhwana Vo Tlhariha Ni Vo Rivala

Yesu a a hlamula xikombelo xa vaapostola va yena xa xikombiso xa vukona bya yena ematimbeni ya Mfumo. Sweswi u nyikela swivumbeko swin’wana swa xikombiso hi swifaniso swinharhu kumbe swikombiso.

Ku hetiseka ka xifaniso xin’wana ni xin’wana ku ta voniwa hi lava hanyaka enkarhini wa vukona bya yena. U boxa xo sungula hi marito lawa: “Enkarhini wolowo, Mfumo wa matilo wu ta fana ni vanhwana va khume lava nga teka timboni ta vona ku ya hlanganisa muteki. Lava ntlhanu eka vona a va ri lavo rivala. Lavan’wana va ntlhanu a va tlharihile.”

Hi nhlamuselo leyi nge “Mfumo wa matilo wu ta fana ni vanhwana va khume,” Yesu a nga vuli swona leswaku hafu ya lava va dyaka ndzhaka ya Mfumo wa le matilweni i vanhu vo hunguka naswona hafu hi lava tlhariheke! E-e, kambe u vula leswaku mayelana ni Mfumo wa matilo, ku na xivumbeko xo fana na lexi kumbe xexo, kumbe leswaku timhaka ta mayelana ni Mfumo ti ta va tano.

Vanhwana va khume va yimela Vakriste hinkwavo lava nga eka nxaxamelo wa Mfumo wa le tilweni kumbe lava vulaka leswaku va le nxaxamelweni wa Mfumo. A ku ri eka Pentekosta ya 33 C.E. laha bandlha ra Vukriste ri tshembisiweke vukati hi Muteki la kwetsimaka, Yesu Kriste la pfuxiweke. Kambe vukati a byi ta humelela etilweni enkarhini lowu taka lowu nga tivekiki.

Eka xifaniso, vanhwana va khume va huma va ri ni xikongomelo xo hlanganisa muteki ni ku joyina nongonoko wa vukati. Loko a fika, a va fanele ku voninga gondzo ra nongonoko hi mavoni ya vona, xisweswo va n’wi hlonipha tanihi leswi a tisaka mutekiwa wa yena eka yindlu leyi lunghiseleriweke yena. Hambi swi ri tano, Yesu wa hlamusela: “Lavo rivala va tekile timboni ta vona, kambe va nga longanga ni mafurha hi tlhelo; kasi lavo tlhariha a va longile swimbitana swa mafurha swin’we ni timboni ta vona. Hi ku hlwela ka muteki, va khudzehela hinkwavo, va etlela.”

Ku hlwela lokukulu ka muteki ku komba leswaku vukona bya Kriste tanihi Hosi leyi fumaka byi ta va eka vumundzuku bya le kule. Eku heteleleni u ta exiluvelweni xa yena hi lembe ra 1914. Enkarhini wa vusiku byo leha emahlweni ka leswi, vanhwana hinkwavo va etlela. Kambe a va avanyisiwi hikwalaho ka leswi. Ku avanyisiwa ka vanhwana vo hunguka i ku pfumala ka vona mafurha eswimbitanini swa vona. Yesu u hlamusela ndlela leyi vanhwana va pfukeke ha yona muteki a nga si fika: “Hi vusiku lebyikulu ku twala huwa leyi nge: ‘Muteki hi loyi, humani mi ya n’wi hlanganisa!’ Kutani vanhwana va pfuka hinkwavo, va lunghisa timboni ta vona. Lavo rivala va ku ka lavo tlhariha: ‘Hi cheleleni mafurhanyana, hikuva timboni ta hina ta timeka.’ Kambe lavo tlhariha va hlamula va ku: ‘E-e, mafurha lawa ma nga ka ma nga ringani hina na n’wina; yanani mi ya xava ya n’wina eka lava xavisaka.’”

Mafurha ya yimela leswi endlaka Vakriste va ntiyiso va tshama va hatima tanihi vavoningi. Ku nga Rito leri huhutiweke ra Xikwembu, leri Vakriste va khomeleleke eka rona swinene, swin’we ni moya lowo kwetsima, lowu va pfunaka eku twisiseni ka Rito rero. Mafurha ya moya ya pfumelela vanhwana vo tlhariha ku voninga eku hlanganiseni ka mutekiwa enkarhini wa nongonoko wo ya eka nkhuvo wa vukati. Kambe ntlawa wa vanhwana lavo hunguka a wu nga ri na wona mafurha ya moya lama lavekaka eswimbitanini swa wona. Kutani Yesu u hlamusela leswi humelelaka:

“[Vanhwana lavo hunguka] va ku va ha ya eku xaveni [ka mafurha], muteki a sala a fika. Lava a va tilunghisile, va nghena na yena enkhubyeni, kutani nyangwa yi pfariwa. Endzhakunyana, vanhwana lavan’wana va fika na vona, va ku: ‘Hosi, hosi hi pfulele!’ Kambe a va hlamula, a ku: ‘Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina a ndzi mi tivi.’”

Endzhaku ka loko Kriste a fikile eMfun’weni wa yena wa le matilweni, ntlawa wa vanhwana lavo tlhariha wa Vakriste lava totiweke va xalamukela eka malunghelo ya vona yo tisa ku vonakala eka misava leyi ya munyama eku dzuniseni ka Muteki la vuyeke. Kambe lava yimelaka hi vanhwana vo hunguka a va lunghekelangi ku n’wi nyika ku dzunisa loku ko hoyozela. Kutani loko nkarhi wu fika, Kriste a nga va pfuleli nyangwa ya nkhuvo wa vukati etilweni. U va tshika ehandle exinyamini xa vusiku lebyikulu bya misava, leswaku va herisiwa ni vahomboloki van’wana hinkwavo. Yesu wa hetelela, “hitekani ke, hikuva siku a mi ri tivi, na wona nkarhi a mi wu tivi.”

Xifaniso Xa Titalenta

Yesu u hambeta a bula ni vaapostola va yena eNtshaveni ya Mitlhwari hi ku va byela xifaniso xin’wana, xa vumbirhi eka nongonoko wa swifaniso swinharhu. Masiku ma nga ri mangani emahlweninyana, loko a ri eYeriko, u va byela xifaniso xa titalenta ku komba leswaku Mfumo a wu ta ta endzhaku ka nkarhi wo leha. Xifaniso lexi a xi hlamuselaka sweswi, hambi loko xi ri na swivumbeko swo hlayanyana leswi fanaka, xi hlamusela mintirho leyi nga ta hetiseka enkarhini wa vukona bya Kriste ematimbeni ya Mfumo. Xi kombisa leswaku vadyondzisiwa va yena va fanele ku tirha loko va ha ri emisaveni ku engetela “xuma xa yena.”

Yesu wa sungula: “Swi [hi leswaku, swiyimo leswi yelanaka ni Mfumo] fana ni munhu la lavaka ku khoma riendzo. U vitana malandza ya yena, a veka xuma xa yena emavokweni ya vona.” Yesu i wanuna, loyi loko a nga si khoma riendzo a ya etilweni, a nyikaka malandza ya yena—vadyondzisiwa lava nga enxaxamelweni wa Mfumo wa le tilweni—xuma xa yena. Xuma lexi a hi swilo leswi vonekaka, kambe xi yimela nsimu leyi rimiweke leyi eka yona a endleke malunghiselelo ya leswaku yi humesa vadyondzisiwa vo tala.

Yesu u veka rifuwo ra yena emavokweni ya malandza ya yena emahlweninyana ka ku tlhandlukela etilweni. U swi endlisa ku yini sweswo? Hi ku va lerisa ku hambeta va tirha ensin’wini leyi rimiweke hi ku chumayela marungula ya Mfumo ku yisa emakun’wini ya misava. Hi laha Yesu a vulaka ha kona: “A nyika un’wana titalenta ta ntlhanu, un’wana titalenta timbirhi, un’wana talenta yin’we; un’wana ni un’wana a nyikiwa hi ku ringana matimba ya yena; kutani n’wini wa muti a ya endzela ekule.”

Titalenta ta nhungu—xuma xa Kriste,—xisweswo ti aviwa hi ku ya hi vuswikoti, kumbe matimba ya moya, ya malandza wolawo. Malandza ma yimela mintlawa ya vadyondzisiwa. Eka lembe xidzana ro sungula, ntlawa lowu amukeleke titalenta ta ntlhanu entiyisweni wu katse vaapostola. Yesu u hambeta a hlamusela leswaku malandza lama amukeleke titalenta ta ntlhanu na titalenta timbirhi hinkwawo ma ti andzisile hikwalaho ka ntirho wa wona wa ku chumayela hi Mfumo ni ku endla vadyondzisiwa. Hambi swi ri tano, nandza la amukeleke talenta yin’we u yi celele ehansi.

Yesu u ya emahlweni, “endzhaku ka masiku layo tala, n’wini wa malandza walawo a fika, kutani a ma kambela.” Kriste a nga vuyanga a ta tenga timhaka ku kondza ku va lembe xidzana ra vu-20, endzhaku ka malembe ya 1 900, kutani, entiyisweni, a ku ri “endzhaku ka masiku layo tala.” Kutani Yesu wa hlamusela:

“Loyi a a nyikiwile titalenta ta ntlhanu, a tisa tin’wana ta ntlhanu a ku: ‘Hosi, u ndzi nyikile titalenta ta ntlhanu; vona, ndzi ti bindzurisile ndzi kuma tin’wana ta ntlhanu.’ N’wini wa yena a ku ka yena: ‘Hi swona nandza lonene, la tshembekeke; u tshembekile eswilweni swi nga ri swingani, ndzi ta ku veka ku va mulanguteri wa leswo tala; nghena eku tsakeni ka n’wini wa wena.’” Nandza la amukeleke titalenta timbirhi hi laha ku fanaka u andzise titalenta ta yena kambirhi, naswona u amukele ku khensiwa ni hakelo leyi fanaka.

Kambe, xana malandza lawa yo tshembeka ya nghenisa ku yini eku tsakeni ka N’wini wa wona? Ina, ntsako wa N’wini wa wona, Yesu Kriste, i wo kuma rifuwo ra Mfumo loko a endzele ekule eka Tata wa yena etilweni. Loko ku ri malandza lama tshembekeke enkarhini wa manguva lawa, ma ni ntsako lowukulu wa ku byarhisiwa vutihlamuleri byin’wana bya Mfumo, naswona loko va heta pfhumba ra vutomi bya vona bya laha misaveni, va ta va na ntsako lowukulu wo pfuxeriwa eMfun’weni wa le tilweni. Kambe ku vuriwa yini hi nandza wa vunharhu?

Nandza loyi wa vilela, “Hosi, ndzi tivile leswaku u munhu wa ku nonon’hwa; hikwalaho ndzi chavile, kutani ndzi yile ndzi ya yimbela talenta ya wena emisaveni; vona, xa ha ri xolexi xilo xa wena.” Nandza loyi hi ku tirhandzela u ale ku tirha ensin’wini leyi rimiweke hi ku chumayela ni ku endla vadyondzisiwa. Kutani n’wini u n’wi vula “wa lunya, wo loloha” kutani a humesa ku avanyisa: “N’wi tekeleni talenta . . . Loko a ri nandza loyi, wo ka a nga pfuni nchumu, n’wi cukumeteni ehandle emunyameni; kona ku ta va ni minkosi, ni ku getsela ka meno.” Lava va ntlawa wa nandza loyi wo biha, va cukumetiwa ehandle, va tsoniwa ntsako hinkwawo wa moya.

Leswi swi hi nyika dyondzo yin’wana ya nkoka eka hinkwavo lava tivulaka valandzeri va Kriste. Loko va ta amukela ku dzunisiwa hi yena ni hakelo ni loko va ta papalata ku cukumetiwa exinyamini ehandle ni ku loviseriwa makumu, va fanele ku tirha leswaku va engetela xuma xa N’wini wa vona wa le tilweni hi ku hlanganyela hi laha ku taleke entirhweni wo chumayela. Xana u chivirikela mhaka leyi?

Loko Kriste A Fika eMatimbeni Ya Mfumo

Yesu wa ha ri ni vaapostola va yena eNtshaveni ya Mitlhwari. Loko a hlamula xikombelo xa vona xa xikombiso xa vukona bya yena ni ku hela ka mafambiselo ya swilo, sweswi u va byela nongonoko wo hetelela wa swifaniso swinharhu. Yesu wa sungula: “Siku N’wana-wa-Munhu a taka hi ku kwetsima ka yena, ni tintsumi hinkwato ti ri na yena, u ta tshamisa exiluvelweni xa yena xo kwetsima.”

Vanhu a va swi koti ku vona tintsumi eku kwetsimeni ka tona ka le tilweni. Kutani ku ta ka N’wana-wa-munhu, Yesu Kriste, na tintsumi ku fanele ku ri loku nga vonakiki emahlweni ya vanhu. Ku ta, ku humelela hi lembe ra 1914. Kambe hi xikongomelo xihi? Yesu wa hlamusela: “Vanhu va matiko hinkwawo va ta hlengeletiwa emahlweni ka yena; ú ta hlawula van’wana a siya van’wana, kukotisa murisi loko a hlawula tinyimpfu exikarhi ka timbuti. U yisa tinyimpfu evokweni ra yena ra xinene, timbuti tona eka lera ximatsi.”

Loko a hlamusela leswi nga ta humelela eka lava hlawuleriweke etlhelweni leri rhandzekaka, Yesu u ri: “Hi laha Hosi yi nga ta byela lava nge vokweni ra yona ra xinene yi ku ‘Tanani n’wina lava katekisiweke hi Tata wa mina, amukelani Mfumo lowu nga lunghiseriwa n’wina hi mpfhuka misava yi tumbuluka.’” Tinyimpfu ta xifaniso lexi a ti nge fumi na Kriste ematilweni kambe ti ta amukela ndzhaka ya Mfumo hi ndlela yo va vafumiwa va wona va laha misaveni. ‘Ku tumbuluka ka misava’ ku humelele loko Adamu na Evha va sungula ku tswala vana lava a va ta pfuneka elunghiselelweni ra Xikwembu ro kutsula vanhu.

Kambe ha yini tinyimpfu ti hlawuleriwa eka voko ra Hosi leri rhandzekaka? Hosi ya hlamula, “Hikuva a ndzi ri ni ndlala, kutani mi ndzi fihlutile; a ndzi ri ni torha, mi ndzi siyele ndzi nwa; a ndzi ri muendzi, mi ndzi rhurherile; ndzi swerile, mi ndzi ambexile; a ndzi vabya, mi ndzi ongorile; a ndzi ri ekhotsweni, mi tile mi ta ndzi kamba.”

Tanihi leswi tinyimpfu ti nga emisaveni, ti lava ku tiva ndlela leyi ti nga vaka ti endle swiendlo swo tano leswinene eka Hosi ya tona ya le tilweni ha yona. Ta vutisa: “Hosi, hi tshama hi ku vona rini u ri ni ndlala, kutani hi ku fihluta, kumbe u ri ni torha, hi ku siyela u nwa ke? Hi ku vone rini u ri muendzi, hi va hi ku rhurhela, kumbe u swerile, hi ku ambexa ke? Hi ku vone rini u ri karhi u vabya, kumbe u ri ekhotsweni, kutani hi ta hi ta ku kamba ke?”

Hosi ya hlamula yi ku: “Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina, loko mi tshame mi endla swilo leswi eka un’wana wa vamakwerhu lavantsongo lava, mi swi endlele mina.” Vamakwavo va Kriste i masalela ya lava 144 000 lava ha riki emisaveni lava nga ta fuma na yena etilweni. Yesu u ri ku endla swilo leswinene eka vona swi fana na loko u endla leswinene eka yena.

Nakambe, Hosi yi vulavula na timbuti. “Sukani ka mina n’wina lava rhukaniweke hi Xikwembu; yanani endzilweni lowu nga timekiki, lowu lunghiseriweke Diyavulosi ni tintsumi ta yena. Hikuva a ndzi ri ni ndlala, a mi ndzi fihlutanga; a ndzi ri ni torha, a mi ndzi siyelanga ndzi nwa; a ndzi ri muendzi, a mi ndzi rhurhelanga; a ndzi swerile, a mi ndzi ambexanga; a ndzi ri eku vabyeni ni le khotsweni, a mi tanga mi ta ndzi pfuxela.”

Hambi swi ri tano, timbuti ta vilela: “Hosi, hi tshama hi ku vona rini u ri ni ndlala, kumbe u vabya, kumbe u ri ni torha, kumbe u ri muendzi kumbe u swerile, kumbe u ri ekhotsweni, kutani hi nga ku pfuni ke?” Timbuti ti avanyisiwa hi ndlela yo vava hi xisekelo lexi fanaka lexi tinyimpfu ti avanyisiwaka hi tintswalo ha xona. Yesu wa hlamula: “Loko mi nga endlelanga un’wana wa lavantsongo lava [wa vamakwerhu] na mina a mi ndzi endlelanga.”

Hikwalaho vukona bya Kriste ematimbeni ya Mfumo, emahlweninyana ka makumu ya mafambiselo lawa yo biha ya swilo enhlomulweni lowukulu, ku ta va nkarhi wo avanyisa. Timbuti “[ti ta] ya eku biweni loku nga heriki, kambe lavo lulama [tinyimpfu] va ta ya evuton’wini lebyi nga heriki.” Matewu 24:2–25:46; 13:40, 49; Marka 13:3-37; Luka 21:7-36; 19:43, 44; 17:20-30; 2 Timotiya 3:1-5; Yohane 10:16; Nhlavutelo 14:1-3.

▪ I yini lexi susumetelaka xivutiso xa vaapostola, kambe i yini xin’wana lexi entiyisweni va nga na xona emianakanyweni ya vona?

▪ I xiyenge xihi xa vuprofeta bya Yesu lexi hetisekaka hi 70 C.E., kambe i yini lexi nga humeleriki enkarhini wolowo?

▪ Hi rini laha vuprofeta bya Yesu byi vaka ni ku hetiseka ka byona ko sungula, kambe byi va ni ku hetiseka ka byona lokukulu rini?

▪ Hi xihi xilo xa manyala eka ku hetiseka ka byona ko sungula ni ko hetelela?

▪ Ha yini nhlomulo lowukulu wu nga vi ni ku hetiseka ka wona ko hetelela eku lovisiweni ka Yerusalema?

▪ I swiyimo swihi swa misava leswi funghaka vukona bya Kriste?

▪ Xana ‘vanhu va tinxaka hinkwato ta misava va ta wu ba rini nkosi,’ kambe valandzeri va Kriste va ta va va endla yini?

▪ I xifaniso xihi lexi Yesu a xi nyikaka ku pfuna vadyondzisiwa va yena va nkarhi lowu taka ku twisisa loko makumu ma ri kusuhi?

▪ I xitsundzuxo xihi lexi Yesu a xi nyikaka eka lava va nga vadyondzisiwa va yena lava nga ta va va hanya hi nkarhi wa masiku ya makumu?

▪ I vamani lava yimeriwaka hi vanhwana va khume?

▪ Xana xitshembiso xa bandlha ra Vukriste xa vukati xa muteki xi ve rini, kambe muteki u te rini ku ta teka mutekiwa wa yena a ya enkhubyeni wa vukati?

▪ Xana mafurha ma yimela yini, naswona ku va na wona swi pfumelele vanhwana vo tlhariha ku endla yini?

▪ Xana nkhuvo wa vukati wu humelela kwihi?

▪ Xana i vuyelo byihi lebyinene lebyi vanhwana vo hunguka va byi kayelaka, naswona vumundzuku bya vona hi byihi?

▪ Hi yihi dyondzo leyi xifaniso xa titalenta xi yi dyondzisaka?

▪ Malandza i vamani, naswona hi xihi xuma lexi va khomisiwaka xona?

▪ Hi rini laha n’wini a taka ku ta kambela, naswona u kuma yini?

▪ Hi wihi ntsako lowu malandza layo tshembeka ya nghenaka eka wona, naswona ku humelela yini eka nandza wa vunharhu, lowo biha?

▪ Ha yini vukona bya Kriste byi nga vonaki, naswona i ntirho muni lowu a wu endlaka hi nkarhi wolowo?

▪ Tinyimpfu ti dya ndzhaka ya Mfumo hi ndlela yihi?

▪ ‘Ku tumbuluka ka misava’ ku humelela rini, naswona ha yini ku ri enkarhini wolowo?

▪ Hi le ka xisekelo xihi laha vanhu va avanyisiwaka va ri tinyimpfu kumbe va ri timbuti?

Ndzima 112

Paseka Yo Hetelela Ya Yesu Yi Tshinele

LOKO Ravumbirhi, Nisan 11, ri tshinela, Yesu u heta ku dyondzisa vaapostola eNtshaveni ya Mitlhwari. A a ri ri siku ra migingiriko, leri karharisaka hakunene! Sweswi, kumbexana loko a ri karhi a tlhelela eBetaniya ku ya etlela kona, u byela vaapostola vakwe a ku: “Ma swi tiva leswaku, loko ku ta va ku hundzile masiku mambirhi, nkhuvo wa Paseka wu ta va kona; kutani N’wana-wa-Munhu ú ta nyiketiwa leswaku a vambiwa.”