Ha Yini U Landzelela Vululami?

EMISAVENI yo kariha emahlweni ka Ndhambi, wanuna un’wana u vonake a ri la hambaneke. Wanuna yoloye a a ri Nowa. Yena ni ndyangu wakwe a va famba ni Xikwembu loko vanhu lavan’wana hinkwavo va xi honisa. Hikwalaho, “Noa a a ri munhu l’a lulameke” eminkarhini yoleyo yo biha, naswona u ve “mutwarisi wa leswo lulama” evanhwini va misava lava nga yingisiki.—Genesa 6:9; 2 Petro 2:5.

Kun’wana kwalomu ka lembe ra 56 ra Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, muapostola Pawulo a a ri ekhotsweni le Khezariya. Loko a vitaniwa a ri khotsweni ra yena leswaku a ya humelela emahlweni ka Mulawuri Felikisi, Pawulo u tirhise nkarhi lowu ku chumayela eka mutirhela-mfumo loyi a tlakukeke wa Rhoma. Xana a wu ri wihi mongo wa marito yakwe? “A vulavula hi ta ku lulama, ni ta ku tikhoma, ni ta ku avanyisiwa loku nga ta ta.” (Mintirho 24:25) Ee, na yena Pawulo a a ri mudyondzisi wa ku lulama.

Nkhathalelo wa vululami lowu malandza lawa mambirhi yo tshembeka ya Xikwembu ma wu kombiseke, a wu fanela hakunene. Yehova i “Šikwembu le’ši lulameke, le’ši ponisaka.” (Esaya 45:21) Hikwalaho, xivuriso lexi huhuteriweke xa hi byela: “Ndlela ya lo’wo biha i manyala eka Yehova, kambe o ranḍa l’a lanḍelaka ku lulama.” (Swivuriso 15:9) Malandza ya Xikwembu hinkwawo ya fanele ya landzela ku lulama.

Lexi nga tsakisiki, namuntlha lavo tala va ni langutelo leri tolovelekeke malunghana ni mfanelo leyi. Va ri: ‘A ndzi vavisi munhu-kulorhi, kutani ndza tiyiseka leswaku Xikwembu xa tsaka hi mina.’ Kumbe va nga ha tiyisa va ku: ‘Ku na tindlela to tala leti yisaka eku lulameni. Hinkwaswo swi ta va leswinene, ntsena loko ndzi ri lonene ehenhleni ka vukhongeri bya mina.’ Xana u ehleketa leswaku langutelo ro tano ro ntshunxeka ra amukeleka eka Xikwembu?

Van’wana va nga ha tlakusa mphikamakaneta leyi hambanaka. Va nga ha va va xiya hi marito ya Pawulo lama nge: “[Hi endliwe] lava lulameke hi mhaka ya ku pfumela.” (Varhoma 5:1) Hikwalaho ka leswi, va nga ha tivutisa va ku: ‘Xana Vakriste, lava ana se va vuriweke lava lulameke, ha yini va fanele ku hambeta va landzela vululami?’ Xana u nga xi hlamula njhani xivutiso xo tano?

Xikwembu Xa Ku Lulama

Hi ku ya hi dikixinari, ku lulama i mahanyelo lamanene, vunene, ni ku twanana ni nawu wa Xikwembu kumbe wa mahanyelo. Tanihi leswi Yehova a nga Xikwembu xo lulama, wihi na wihi la tsakelaka ku n’wi tsakisa u fanele a khumbeka hi mfanelo leyi ya nkoka. Mupisalema u te: “Yehova o lulamile, o ranḍa mitiro ya ku lulama; v̌anhu la’v̌a lulameke v̌a ta hlalela ngohe ya yena.” (Psalma 11:7; Deuteronoma 32:4) Muapostola Petro u te: “Hikuva mahlo ya [Yehova] ma tsakela lavo lulama, ni tindleve ta [yena] ti pfulekele swikhongelo swa vona.”—1 Petro 3:12.

Hikwalaho, a hi nge vi lava ntshunxekeke emhakeni leyi, hi laha vo tala va Vayuda a va ri ha kona. Vunyingi bya vona handle ko kanakana a va ri vanhu lavanene lava a va nga va karhati vaakelani va vona. Naswona a va ri lavanene—hambi ku ri ku gingirika—malunghana ni vukhongeri bya vona. Kambe hi lembe xidzana ro sungula, vunyingi a byi nga lulamanga emahlweni ya Xikwembu. Pawulo u te: “Ndzi nga va mbhoni ya vona leswaku va hisekela Xikwembu, kambe va hiseka va nga ri na vutivi; hikuva leswi va nga tivangiki ku lulama loku nyikiwaka hi Xikwembu, kutani va lavaka ku lulama loku va tiendlelaka hi voxe, a va tivekanga ehansi ka ku lulama loku nyikiwaka hi Xikwembu.”—Varhoma 10:2, 3.

Xana hi kwihi laha Vayuda a va hoxa kona? Pawulo u ri a va nga landzeli ku lulama hi ku ya hi vutivi lebyi kongomeke. Xikombiso xa xitsundzuxo xa vona xi hi byela leswaku a swi enelanga ku va ni vumunhu byo tsakisa ni ku papalata ku vavisa. Xi tlhela xi komba leswaku a ku na tindlela to tala leti hambanaka leti yisaka eku lulameni. Kahle-kahle, xi kona lexi a xi hoxile hi ndlela leyi a yi hlawuriwe hi Vayuda vo tala esikwini ra Vaapostola. Hi nga kota ku landzela ku lulama hi laha ku heleleke loko hi yingisa Xikwembu ntsena. Buku ya Swivuriso yi ri: “Ṅwana nga loko u amukela marito ya mina, u v̌a u tihlayisela milawu ya mina, hi kona u nga ta tiv̌a ku lulama ni fanelo. Ni ku saseka, ni mikhuv̌a hikwayo ya le’ŝinene.”—Swivuriso 2:1, 9.

Ndlela Ya Ku Lulama

Ku sukela eka Muxe ku ya eka Yesu, ku lulama a ku hlanganisiwa ni ku yingisa milawu ya Xikwembu hi laha yi hlamuseriweke ha kona eNawini wa Muxe. Tanihi leswi Vaisrayele lava nga hetisekangiki a va hluleka ku tihlayisa va nga tluli milawu leyi, a va fanele va nyikela magandzelo ni timhamba ta swidyoho leti a ti lerisiwa hi Nawu leswaku ku ta funengetiwa nandzu wa vona. Muxe u byele Vaisrayele a ku: “Ku ta v̌a ku lulama ka hina loko hi hlayisa hi ku tšhiv̌erika e milawu hikwayo leyi e mahlweni ka Yehova, Šikwembu ša hina, hi laha ši nga hi lerisa ha kona.”—Deuteronoma 6:25.

Hi malembe xidzana yo tala a ku vanga na un’we la hetisiseke Nawu hi ku hetiseka. Hambi swi ri tano, vo tala va ringetile hi ku tshembeka ku landzela ku lulama hi ku tirhisa wona, naswona Bibele yi vulavula hi van’wana va lava tanihi lava va lulameke. Hi xikombiso, vatswari va Yohane Mukhuvuri va hlamuseriwa tanihi lava “a va lulamile emahlweni ka Xikwembu, a va famba emilawini hinkwayo ya [Yehova] ni le swilerisweni swa [yena], va ri hava xisolo.”—Luka 1:6.

Hambi swi ri tano, Yesu u pfule ndlela leyintshwa ya ku landzela ku lulama. U hlayise Nawu wa Muxe hi ku hetiseka—hi yena ntsena a koteke ku endla tano. Yesu u fe emhandzini ya nxaniso, naswona Yehova u amukele nkoka wa vutomi bya yena lebyi hetisekeke tanihi nkutsulo wa vanhu. Ku sukela kwalaho ku ya emahlweni, magandzelo ya le hansi ka Nawu wa ntwanano a ma nga ha laveki. Gandzelo ra Yesu leri hetisekeke ri funengete swidyoho swa vanhu hinkwavo va timbilu letinene.—Vaheveru 10:4, 12.

Vakriste Va Ntiyiso Va Tivise Ku Lulama

Kutani hi mpfhuka ka rifu ni ku pfuka ka Yesu, ku lulama ku hlanganisiwe ni ku kombisa ripfumelo eka N’wana loyi wo lulama wa Xikwembu. (Yohane 3:16) Loko Vayuda va orthodox va siku ra Pawulo va nga kumanga ku lulama hi ku ala vutivi lebyi kongomeke ha Yesu, hi hlaya leswi hi Vakriste lava tshembekaka: “Va hlayiwa lava lulameke hi tintswalo ta Xikwembu, hi ku nyikiwa, ha Kriste Yesu loyi a va kutsulaka.”—Varhoma 3:24.

Hi ku ya hi mongo wa kona, marito lawa ma tirha hi ku kongoma eka Vakriste lava totiweke, lava, hikwalaho ka ripfumelo ra vona eka gandzelo ra Yesu, va vuriwaka lava lulameke hi langutelo ra ku va va ri vadyandzhaka swin’we na Kriste eMfun’weni wa matilo. Hambi swi ri tano, namuntlha, hi laha muapostola Yohane a voneke ha kona ka ha ri emahlweni, ntshungu lowuku wa Vakriste lava nga ni ntshembo wa laha misaveni, wu humelerile exivonweni. Lava na vona va kombisa ripfumelo eka nkutsulo. Va ‘hlantswa tinguvu ta vona ivi va ti basisa hi ngati ya Xinyimpfana’ kutani xisweswo va vuriwa lava lulameke tanihi vanghana va Xikwembu hi langutelo ra ku pona ka vona enhlomulweni lowukulu.—Nhlavutelo 7:9, 14; ringanisa Yakobo 2:21-26.

Hambeta U Landzelela Ku Lulama

Kambe ke, xiya leswaku ku landzelela vululami a ku heli hi ku veka ka hina ripfumelo eka Yesu. Timotiya a a ri Mukriste la tinyiketeleke, la totiweke hi malembe yo tala loko Pawulo a n’wi tsalela marito lama landzelaka: “Kongoma ku lulama, ni vukhongeri, ni ku pfumela, ni rirhanzu, ni ku tiyisela, ni musa. Lwana nyimpi leyinene ya ku pfumela.” (1 Timotiya 6:11, 12; 2 Timotiya 2:22) Ha yini Timotiya a a fanele ku “kongoma ku lulama” loko Xikwembu ana se xi n’wi vule la lulameke?

Hikuva rito “ku lulama” ra tirhisiwa ni le Bibeleni hi mongo lowu tolovelekeke swinene ku kombetela eka un’wana loyi a hanyaka vutomi byo tshembeka, lebyinene, ni ku endla vuswikoti byakwe ku yingisa milawu ya Xikwembu. Lowu i mongo lowu vatswari va Yohane Mukhuvuri a va lulamile ha wona. (Luka 1:6) Yosefa, tata wa Yesu wa muwundli, na Yosefa wa Arimatiya na vona a va lulamile hi ndlela leyi. (Matewu 1:19; Luka 23:50) Mhaka ya leswaku Vakriste va vuriwe lava lulameke eka mongo lowu a yi susi vutihlamuleri bya vona byo landzelela ku lulama. Entiyisweni, Mukriste wihi ni wihi la tshikaka ku hanya vutomi byo tshembeka, lebyinene, kumbe a tsandzeka ku yingisa milawu ya Xikwembu, u ta lahlekeriwa hi xiyimo xa yena xo lulama emahlweni ka Yehova.

Ku Landzelela Ku Lulama—I Ntlhontlho

Ku landzela ku lulama i ntlhontlho. Ha yini? Hikuva hinkwerhu ka hina a hi hetisekanga naswona hi ni mboyamelo wa matimba wo ya eku biheni. (Genesa 8:21; Varhoma 7:21-23) Ku tlula kwalaho, hi hanya emisaveni leyi khutazaka mianakanyo ni mintirho yo biha naswona yi le hansi ka vulawuri bya Sathana Diyavulosi, “Lowo biha.” (1 Yohane 5:19; 2 Vakorinto 4:4) A swi hlamarisi leswi loko a tsalela Timotiya, Pawulo a hlanganiseke ku landzela ku lulama ni ku ‘lwa nyimpi leyinene ya ku pfumela’!—1 Timotiya 6:11, 12.

Xana hi nga hlula eka ‘nyimpi leyi yinene’? Ee, kambe ntsena loko hi kurisa rirhandzu leri humaka embilwini ra mimpimanyeto ya Yehova ni ku venga leswo biha. Bibele yi vula leswi hi Yesu: “U rhandzile ku lulama, u vengile ku homboloka.” (Vaheveru 1:9) Hi fanele hi va ni langutelo leri fanaka: ku navela ka matimba ka ku hlakulela rirhandzu ra leswi tsakisaka Xikwembu ni ku lwisana na xihi na xihi lexi xi nga xi tsakisiki.

Hi nkarhi lowu fanaka, hi fanele hi tsundzuka leswaku ku landzelela ku lulama a hi mphikizano. Loko hi tilanguta hi ri lava antswaka ku tlula van’wana, kumbe loko hi tikukumuxa hi ku lulama ka hina vini, kutani hi fana ni Vafarisi va Vayuda. (Matewu 6:1-4) Lava va landzelelaka ku lulama hi laha ku humelelaka va ni langutelo ra xiviri ra ku titsongahata, ‘va xiya leswaku van’wana i va kulukumba eka vona.’—Vafilipiya 2:3.

Pawulo u kandziyise nkoka wa dyondzo ya Bibele eku landzeleleni ka ku lulama loko a tsala a ku: “Matsalwa lawa hinkwawo ma huhutiwile hi Xikwembu, ma pfuna ku dyondzisa, ni ku laya, ni ku ololoxa, ni ku tolovetisa leswo lulama.” (2 Timotiya 3:16) Loko hi dyondza Bibele ni ku va kona eminhlanganweni ya Vukriste laha Bibele yi hlamuseriwaka kona, hi ta leteriwa eku lulameni. Bibele yi nga hi hundzula leswaku hi ambala ‘munhu lontshwa la vumbiweke hi ku lulama ni ku tshembeka ka ntiyiso.’—Vaefesa 4:24.

Loko ku lulama ku va xiphemu xa hina lexi heleleke, hi ta venga vuhomboloki hakunene. A hi nge ringiwi leswaku hi lava vanghana lavo biha va misava leyi. (1 Vakorinto 15:33) A hi nge kuceteriwi ku rhandza swilo swa misava leyi kumbe ku tixaxameta ni mimpimanyeto ya swilo leswi vonakaka swa misava leyi. (Swivuriso 16:8; 1 Timotiya 6:9, 10; 1 Yohane 2:15-17) Kunene-nene, a hi nge kokiwi hi ku tihungasa ko biha ni ka vukari loku kumekaka hinkwako namuntlha.—Vaefesa 5:3, 4.

Mikateko Ya Ku Lulama

Ee, ku landzela ndlela yo lulama ya Yehova i ntlhontlho, kambe ku laveka matshalatshala. Hikwalaho ka yini? Hikuva ku hi yisa eku tiphineni hi vuxaka bya munhu hi xiyexe na Yehova hi yexe. Mayana lunghelo leri xiyekaka swonghasi! Bibele ya hi byela yi ku: “[Yehova] o katekisa yindlu ya la’v̌a lulameke.” “Yehova o ṭhama kule ni la’v̌o biha, kambe o yingisa mikhongelo ya la’v̌o lulama.” (Swivuriso 3:33; 15:29) Nakambe, hi sungula ku twisisa swikongomelo swa Yehova hi laha ku fuweke. “Ndlela ya la’v̌o lulama yi kotisa ku v̌onakala, ku hatima ka kona ku engeteleka ku fikela nhlekanhi lo’wukulu.”—Swivuriso 4:18.

Loko mafambiselo lawa yo biha ya swilo ma tshinela emakumu ya wona, Bibele yi tshembisa nsirhelelo eka valavi va vululami. “Lav̌ani Yehova, ṅwina, v̌atiṭongahati hikwav̌o v̌a tiko, la’v̌a endlaka hi ku lerisa ka yena, lav̌ani ku lulama, mi lav̌a ku tiṭongahata; kumbe mi ta tifihla esikwini ra v̌ukari bya Yehova.” (Sofonia 2:3) Endzhaku ka sweswo, eka lava va nga ni ntshembo wa la misaveni, Bibele yi nyikela ku langutela loku hlamarisaka hakunene, yi ku: “La’v̌o lulama v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta ṭhama ka yona hi masiku.”—Psalma 37:29.

Mawaku swivangelo swo hlamarisa swonghasi swa ku landzela ku lulama! Hi laha Xikwembu hi xoxe xi vulaka ha kona: “L’a ṭuṭumelaka ku lulama ni tintŝalo, o ta kuma v̌utomi, ni ku lulama, ni ku twala.”—Swivuriso 21:21.