Ku Hlakulela Mikhuva Ya Vukriste eMisaveni Leyi Nga Hava Mikhuva

“Langutani! A hi ku ṭakisa ka ŝona, ni ku nanḍiha, loko mašaka ma hanya ŝiṅwe ma twanana.”—PSALMA 133:1.

1. Xana ku humelele yini eka mikhuva leyinene?

“MIKHUVA yi lave matshalatshala lamakulu eka malembe ya 25 lama hundzeke,” ku vula Ann Landers mutsari wa timagazini. “A hi leswaku vavanuna a va va pfuleli vavasati timbati ta mimovha kumbe ku va nyika switshamo etiphasejini kumbe emabazini ntsena. Swi ente ku tlula kwalaho.” Hakunene, hinkwako laha hi langutaka kona, hi nga byi vona vumbhoni bya leswaku hi hanya emisaveni leyi hambetaka yi pfumala mikhuva. Vanhu va siva tindlela, va dzaha endzeni ka tikhexe leti taleke, va tlanga tinsimu leti nga ni huwa etindhawini ta mani na mani ni swin’wana. Ntokoto wa siku rin’wana ni rin’wana wu hi byela leswaku ku nga khathariseki minkarhi leyi antswisiweke ya dyondzo ni mpimanyeto wa ku hanya, hi laha hakanyingi swi nga ha kona nguva ya hina hi leyi eka yona Inkomu na Ndza kombela ya veke marito lama nga tolovelekangiki naswona malwandla ni vunene lebyi tolovelekeke swi rivariwile swinene.

2. Ha yini ku pfumaleka ka mikhuva leyinene namuntlha ku nga hlamarisi ke?

² Xana hinkwaswo leswi swa hlamarisa ke? Nikantsongo. Swi hi tsundzuxa ntsena leswi muapostola Pawulo a huhuteriweke ku swi vula mayelana ni mahanyelo ya vanhu “emasikwini ya makumu” loko ‘minkarhi yo nonon’hwa ku langutana na yona yi ta va yi fikile.’ Exikarhi ka swilo swin’wana, Pawulo u vhumbe leswaku vanhu va ta va “lava tirhandzaka, . . . ni ku tikurisa, ni ku titiva, . . . lava nga riki na ku nkhensa, . . . va tihanyi, . . . lava nga tikotiki.” (2 Timotiya 3:1-3) Hambi ku ri ku xiya ko olova ku ta paluxa leswaku mahanyelo yo tano ma tele namuntlha exikarhi ka vanhu va malembe, ntlawa ni rixaka rin’wana ni rin’wana. Ha yini leswi swi ri tano? Hi swihi swivangelo leswi engetelaka ku pfumaleka ka mikhuva leyinene leyi tolovelekeke ke?

Swivangelo Swa Mikhuva Leyo Biha

3. Xana “moya” wa mafambiselo lawa wu yi kondleterisa ku yini mikhuva leyo biha?

³ Xiga lexi nge “lava tirhandzaka” xi ri hlamusela kahle “rixaka ra vumina,” leswi kombetelaka eka lava va kurisiweke ku ri karhi ku kandziyisiwa ku titshemba, vutilawuri ni ku tibumabumela. Moya (spirit) lowu, lowu nghenaka eka “moya [air]” lowu hi rhendzeleke, wu kanetana hi ku kongoma ni xitsundzuxo xa Bibele xa leswaku Vakriste ‘va nga tshuki va tikarhatela leswi swi nga swa vona ntsena, kambe va tikarhatela ni leswiya swa van’wana.’ (Vaefesa 2:2, 3; Vafilipiya 2:4) Vuyelo hi byihi? Rixaka leri kurisiweke ni mianakanyo ya ‘tiendlele swa wena’ a ri nge yi khathaleli ngopfu ndlela leyi mahanyelo ya vona ya nga ta khumba van’wana ha yona.

4. Xana lava va solaka mimpimanyeto leyi amukelekaka namuntlha va langutiwa hi ndlela yihi, naswona langutelo ra Mukriste ri fanele ri va rihi hi mhaka leyi?

⁴ Xilo xin’wana lexi khale a xi tirha ntirho lowukulu eku hlayiseni ka mpimo wa vunene exikarhi ka vanhu a ku ri ntshikilelo wa tintangha. Ku khathalela leswi van’wana va nga ha swi vulaka swi ve matimba lama sivelaka hi nkarhi wo leha. Hambi swi ri tano, namuntlha loko xiendlo xo karhi xi va lexi chavisaka ni lexi hombolokeke, hakanyingi hi laha xi nga ta tsakeriwa swinene hi vanhu vo tala. Lava va honisaka mimpimanyeto leyi amukelekaka a va ha langutiwi tanihi lava nga ni mahanyelo yo biha kumbe tihanyi kambe tanihi lava nga ni nkanu kumbe lava rharhanganeke, lava faneleke ku naveriwa. Hambi swi ri tano, tsundzuka leswaku “ku rharhangana” swi vula “ku va eka xiyimo lexi nga riki xa ntumbuluko, xo tenga kumbe lexi tolovelekeke.” Ri huma eka rimitsu leri fanaka ra Xigriki tanihi rito leri hundzuluxeriweke va ku “yo endliwa hi vutlhari” eka 2 Petro 1:16. Entiyisweni, Vakriste va ntiyiso va ta endla kahle ku papalata langutelo ro tano.

5. I xivangelo xihi xin’wana lexi engetelaka eku hohlokeni ka mikhuva leyinene ke?

⁵ “Hikuv̌a ku av̌anyisa lo’ku av̌anyisaka mitiro hikwayo le’yo homboloka ku nga hatlisi ku humelela, hikwalaho-ke timbilu ta v̌ana v̌a v̌anhu ti teleke ku nav̌ela ku endla ŝo biha,” ku vula Eklesiasta 8:11. Laha ku ni mhaka yin’wana leyi engetelaka ku nyamalala ka mikhuva ya vanhu. Hikwalaho ka leswi vanhu va swi kumaka swi olova ku tiendlela leswi va swi rhandzaka, a va vi na mhaka ni ku tlula mimpimanyeto leyi amukelekaka ya mahanyelo. “Vaaki lava nga ta hlamarisiwa swinene loko va vekiwa erivaleni tanihi xiphemu xa nhlengeletano ya swigevenga handle ko kanakana a va ri karhi va tlula tinxaka hinkwato ta milawu erivaleni hi ku olova—milawu ya le magondzweni, milawu ya swidzidzirisi, milawu ya nthyakiso,” ku vula muhleri wa The New York Times. Hikokwalaho, “vuharhi, ku onha nhundzu ya van’wana ni ku tsalatsala makhumbi” hinkwaswo swi ve xiphemu lexi nga balekelekiki xa ntokoto wa hina wa siku rin’wana ni rin’wana. Xisweswo, vunene, kun’we ni ku xixima timfanelo, nhundzu ni xihundla xa vanhu van’wana, swi tokota ku tsandzeka loku hambetaka.

6. Xana mikhuva ya vanhu yi khumbekisa ku yini hi vutomi bya vona lebyi khomekeke naswona Yesu a a hambanile emhakeni leyi hi ndlela yihi?

⁶ Tanihi leswi mikhuva leyinene hi ntolovelo yi tekiwaka yi ri exikarhi ka swilo swa le ndzhaku evuton’wini, yi rivariwa hi ku hatlisa loko vanhu va khomekile—naswona vanhu vo tala va tikomba va khomekile minkarhi yo tala masiku lawa. Hikwalaho, va hundzana handle ko vulavurisana kumbe ku cinca ko karhi exikandzeni. Va susumetana ni ku dlidlimbetana emintileni, kumbe va tsemakanya handle ko leha mbilu epatwini leswaku va hlayisa timinete kumbe tisekene ti nga ri tingani ntsena. Hakanyingi, vanhu va va lava khomekeke swinene hi timhaka ta vona vini, kumbe swiyimiso swa vona swi tatiwa hi swilo swo tala leswi lavaka ku endliwa, lerova xiendlakalo kumbe muendzi wihi na wihi la nga languteriwangiki a va xikhunguvanyiso kumbe xihingakanyo. Anakanya ndlela leyi leswi swi hambaneke ha yona ni ndlela leyi Yesu a amukeleke vanhu lava teke eka yena hambi ku ri eminkarhini leyi nonon’hwaka.—Marka 7:24-30; Luka 9:10, 11; 18:15, 16; Yohane 4:5-26.

7. Xana Vakriste va ntiyiso va fanele ku tilangutela eka yini malunghana ni mikhuva?

⁷ Hambi loko hi hanya emisaveni leyi nga ni rivilo swinene naswona swilaveko swa nkarhi ni matimba ya hina swi hambeta swi tlhandlekelana, ku pfumelela mintshikilelo yo tano yi hi vangela ku va ni tihanyi entiyisweni swi nge endli swilo swi va leswi antswaka. Hi laha ku hambaneke, ndlela yo tano yi yisa eka vukari byo tala bya vuhunguki lebyi hi twaka ha byona—minjhekanjhekisano, ku lwa, minkwetlembetano, hambi ku ri ku dlaya—leswi vangelaka vanhu ku tlherisela tihanyi hi tihanyi. Hinkwaswo leswi i xiphemu xa moya wa misava lowu Vakriste va nga fanelangiki ku va xiphemu xa wona.—Yohane 17:14; Yakobo 3:14-16.

Swikombiso Leswi Tlakukeke Swa Mahanyelo Lamanene

8. Hambi loko va rhendzeriwe hi vanhu vo pfumala mikhuva, Vakriste va khutaziwa ku endla yini?

⁸ Tanihi leswi hi rhendzeriweke hi vanhu lava kombisaka ku khathalela kuntsongo eka van’wana, swa olova ku hluriwa hi mintshikilelo ni ku tshika mikhuva leyinene yi hi balekela. Hambi swi ri tano, hi ku tsundzuka xitsundzuxo xa Bibele lexi nge “mi nga landzi hanyelo ra nguva leyi,” hi nga languta eka swikombiso swo tala leswi xiyekaka eBibeleni naswona hi tiyimisela ku landzela mimpimanyeto leyi tlakukeke ya mikhuva ya Vukriste emisaveni ya namuntlha leyi pfumalaka mikhuva. (Varhoma 12:2, 21; Matewu 5:16) Swiendlo swa hina swi fanele swi kombisa leswaku hi pfumelelana na mupisalema hi mbilu hinkwayo loyi a twariseke a ku: “Langutani! A hi ku ṭakisa ka ŝona, ni ku nanḍiha, loko mašaka ma hanya ŝiṅwe ma twanana.”—Psalma 133:1.

9. Xana Matsalwa ma paluxa yini mayelana ni ndlela ya Yehova yo hanyisana ni vanhu va yena?

⁹ Xikombiso lexi xiyekaka swinene eku kombiseni ka mahanyelo lamanene i Muvumbi ni Tata wa hinkwaswo, Yehova Xikwembu hi yexe. Swi tolovelekile eka lava va nga eswiyin’weni swa le henhla kumbe lava fumaka van’wana leswaku ‘va lahlela ndzhwalo wa vona etlhelo’ ivi va sindzisa leswaku ku rhandza ka vona ku xiximiwa. Hambi swi ri tano, Munhu la tlakukeke swinene evuakweni, Yehova Xikwembu, hi minkarhi hinkwayo u ni mikhuva loko a tirhisana ni lava va nga ehansi ka yena. Loko a nyika munghana wa yena Abrahama minkateko, u te: “Ndzi kombela u tlakusa mahlo u languta ku sukela laha u nga kona.” Nakambe: “Ndzi kombela u languta tilo u hlaya tinyeleti.” (Genesa 13:14; 15:5, NW) Loko xi nyika Muxe xikombiso xa matimba ya xona, Xikwembu xi te: “Ndzi kombela u nghenisa voko ra wena exifuveni xa wena.” (Eksoda 4:6, NW) Malembe yo tala endzhakunyana, Yehova, hi ku tirhisa muprofeta wa yena Mikiya, eka vanhu va yena lava hambukaka u tlhele a ku: “Yingisani, ṅwina tihosi ta yindlu ya Yakobo, na ṅwina tihosi ta Israel! . . . [Ndzi kombela mi yingisa] ṅwina tihosi ta yindlu.” (Mikea 3:1, 9) Emhakeni leyi, xana ‘hi ve vatekeleri va Xikwembu’ hi ku vula ku ‘Ndza Kombela’ loko hi tirhisana ni van’wana ke?—Vaefesa 5:1.

10, 11. (a) Xana ku nga vuriwa yini mayelana ni tindlela ni mikhuva ya Yesu? (b) Hi nga n’wi tekelela njhani Yesu leswaku hi va ni mikhuva leyinene eka vanhu hinkwavo?

¹⁰ Yesu Kriste, loyi “a nge xifuveni xa Tatana,” i xikombiso xin’wana lexi xiyekaka lexi faneriwaka hi ku tekeleriwa. (Yohane 1:18) Loko a hanyisana ni vanhu, a a ri ni musa ni vunene hi tlhelo rin’wana, a ri ni matimba naswona a tiyile hi tlhelo lerin’wana; hambi swi ri tano a nga vi na tihanyi kumbe ku pfumala musa eka mani na mani. Loko yi vulavula hi “nyiko ya yena leyi hlamarisaka ya ku kota ku hanyisana ni tinxaka hinkwato ta vanhu,” buku leyi nge The Man From Nazareth yi ri: “Hi ku fanana erivaleni ni le xihundleni u hanyisane ni vavanuna ni vavasati hi mikhuva leyi ringanaka. A a ri ekaya ni vana lavantsongo exiyin’weni xa vona xo pfumala ntokoto naswona lexi hlamarisaka swinene nakambe a va ekaya ni vadyeleri lava hlaseriwaka hi ripfalo ku fana na Zakiya. Vavasati lava xiximekaka lava hlayisaka makaya, vo tanihi Mariya na Marta, a va swi kota ku vulavula na yena hi ku ntshunxeka ka ntumbuluko, kambe vaoswi na vona a va n’wi lava onge hi loko va tiyiseka leswaku a a ta twisisa ivi a va gangisa . . . Ku honisa kakwe loku hlamarisaka ka mindzilakana leyi rhendzeleke vanhu lava tolovelekeke hi yin’wana ya timfanelo ta yena leti a nga na tona.”

¹¹ Ku hanyisana ni un’wana ni un’wana hi xichavo ni ku xiya loku faneleke i xikombiso xa munhu la nga ni mikhuva leyinene hakunene, naswona hi ta endla kahle ku tekelela Yesu Kriste emhakeni leyi. Ina, vanhu vo tala va swi kota ku xixima vanhu van’wana, ngopfu-ngopfu lava va nga eswiyin’weni swa le henhla ku va tlula. Kambe eka lava va va tekaka va ri ehansi kumbe hambi ku ri eka mpimo lowu fanaka ni wa vona, hakanyingi va va lava hambaneke, va yima ekule naswona va va ni tihanyi. Hi ndlela yo karhi sweswo swi tikomba swi va endla va titwa va ri lava tlakukeke ni ku va ni matimba. Kambe swi vuriwe kahle leswaku “tihanyi i matimba ya munhu la tsaneke.” Xisweswo, Bibele ya tsundzuxa: “Mi tlula van’wana hi ku komba xichavo.” (Varhoma 12:10) Loko hi tinyiketela ku landzela xitsundzuxo xexo, hi nge vi kule ni ku va lava nga ni mikhuva leyinene eka vanhu hinkwavo, hi laha Yesu a a ri ha kona.

12. Hi wihi nkoka wa dyondzo ya Yesu ehenhleni ka vuxaka bya vanhu?

¹² Mfanelo leyi yi kongomeke, leyi xiyekaka nakambe yi kombisiwile etidyondzweni ta Yesu, ngopfu-ngopfu eka leswi swi vuriwaka Nsinya wa Nawu lowu nge: “Hikwalaho hinkwaswo leswi mi lavaka leswaku vanhu va mi endlela swona, va endleni swona na n’wina.” (Matewu 7:12) Leswi tsakisaka, eka Analects, yin’wana ya Four Books ta Confucius leti ku nga khale ti xiyiwa tanihi mpimo lowu tlakukeke wa mahanyelo lamanene eVuxeni—n’wini u vutisiwile hi un’wana wa vadyondzisiwa vakwe loko ku ri ni rito rin’we ntsena leri a ri ta tirha tanihi nsinya wa nawu wa mahanyelo evuton’wini. “Kumbexana rito leri nge ‘xihlamulano’ (shu) a ri ta tirha,” ku hlamule thicara, ivi manuku a engetela a ku: “U nga endleli van’wana leswi u nga laveki leswaku van’wana va swi endla eka wena.” Hi laha ku hambaneke, hi nga vona ku tlakuka ka dyondzo ya Yesu hi ku olova. Hikuva vunakulobye lebyi kufumelaka, lebyi tsakisaka ni lebyi nga ni ku rhula byi nga va kona ntsena loko munhu a va wo rhanga ku ‘endlela van’wana’ leswinene.

Mikhuva Ya Vukriste Leyi Sekeriweke eRirhandzwini Ra Vukriste

13, 14. (a) I yini lexi xa ha ku xiyiwaka mayelana ni mikhuva ya vanhu? (b) I yini lexi pfuxetaka ku tsakela ka sweswinyana eka mikhuva ni mahanyelo ke?

¹³ Hikwalaho ka ku andza ka mikhuva leyo biha, ku ni ku vulavula ko karhi namuntlha mayelana ni ku tlhelela emahanyelweni lama faneleke. “Hi ve ni ku xandzuka ehenhleni ka mahanyelo hi va-60” ku vula Marjabelle Stewart, mutsari ni mudyondzisi la dumeke emhakeni leyi, “kambe ndzhundzunuko lowuntshwa wa ma vuyisa. Vanhu va xiya nkoka wa vona naswona va lava ku tiva leswi mimpimanyeto ya ntirhisano yi nga swona.” Ku tsakela loku loku pfuxetiweke emikhuveni ku kombisiwe hi ku andza ka tibuku, swibukwana, tikholumo ta switsundzuxo ni marito ya swikombiso swa TV eka xin’wana ni xin’wana ku sukela eka foroko leyi faneleke ku tirhisiwa eswakudyeni swa ninhlikanhi leswi xiximekaka kumbe eka ndlela yo ambexa un’wana eka vuxaka bya namuntlha bya ntirhisano ni bya le ndyangwini lebyi rharhanganeke ni lebyi cincaka hi ku hatlisa.

¹⁴ Kambe ke, ha yini vanhu van’wana va khathalela swinene mikhuva ke? Stewart wa hlamusela, “eka vandla ra namuntlha leri phikizanaka, mikhuva i mhaka ya ku pona.” Hi marito man’wana, mikhuva leyinene yi langutiwa tanihi ndlela yo pfuna munhu ku humelela ni ku ya emahlweni. Kutani vanhu va hlaya tibuku naswona va nghenela tidyondzo ta mahanyelo leswaku va tiva ndlela yo ambalela ku humelela, ndlela yo endla xivumbeko lexinene, ndlela leyi u nga amukeriwaka ha yona ekamareni ra minhlangano ya vachaviseki ni swin’wana.a Xiphiqo eka hinkwaswo leswi hi leswaku mikhuva yi ve mhaka leyi pfunaka, ku fana ni xipfala-nghohe lexi munhu a xi ambalaka hi nkarhi wa ntlangu naswona a xi susa endzhaku ka wona. Hikwalaho, a swi hlamarisi loko nkarhi na nkarhi hi twa hi vugevenga lebyi chavisaka bya ntlawa wa vatirhi lava xiyekaka leswi endliwaka hi vanhu lava ‘dyondzekeke’ ni va ‘xiyimo’ lexinene.

15, 16. (a) Xana mulawuri un’wana wa mikhuva u vula yini mayelana ni “milawu leyinene ya mahanyelo”? (b) Xana 1 Vakorinto 13:4-7 yi yi hlamusela njhani mikhuva ya Vakriste va ntiyiso ke?

¹⁵ Sweswo swi hambane swinene ni leswi mahanyelo lamanene ma faneleke ma va swona. Amy Vanderbilt, mulawuri la xiximekaka emhakeni leyi, eka New Complete Book of Etiquette ya yena wa tsala: “Swinawana leswinene swa mahanyelo swi kumeka eka Ndzima 13 ya Vakorinto vo Sungula, ku andlariwa lokunene ka rirhandzu hi St. Paul. Swinawana leswi a swi vulavuli hi tinhla letinene ta ku ambala kumbe letiya ta mikhuva ya le handle. Swi vulavula hi mintlhaveko ni malangutelo, vunene ni ku ehleketelela van’wana.”

¹⁶ Kavula, leswi Amy Vanderbilt a kombeteleke eka swona i xiphemu xa 1 Vakorinto 13:4-7 laha Pawulo a hlamuselaka swivumbeko swo hambana-hambana swa rirhandzu ra Vukriste hi vuxokoxoko. Kambisisa vuyelo bya tinhla ti nga ri tingani leti a ti endleke. Hi xikombiso, munhu la ‘tiyiselaka ni la nga ni tintswalo’ handle ko kanakana u ta leha mbilu ni ku va ni xichavo eku hanyisaneni ni van’wana. “A ri hanyi hi ndlela yo soleka” i ndlela yin’wana yo vula ku ‘ri hanya hi ndlela leyi nga solekiki,’ naswona, “ku soleka” swi hlamuseriwa tanihi “ku fambisana ni mimpimanyeto ya nantswo, ku faneleka kumbe ntikelo.” Xisweswo, hi laha New Testament in Modern English ya J. B. Phillips yi hlamuselaka marito lawa ha kona, “Rirhandzu ri ni mikhuva leyinene.” A swi endleki leswaku u anakanya hi munhu wihi na wihi la kombisaka rirhandzu ro tano tanihi la tekiwaka a ri la nga ni mikhuva leyo biha.

17. Mikhuva ya hina yi kombisa yini?

¹⁷ Manuku ke, entiyisweni mikhuva ya Vukriste yi yelana swinene ni rirhandzu ra Vukriste. A hi ndlela yo vuyeriwa kumbe xilo xo xi ambala loko munhu a ta vuyeriwa loko a endla tano ntsena. Ematshan’wini ya sweswo, mikhuva ya hina—ndlela leyi hi hanyisanaka ni van’wana ha yona, vumunhu, mahanyelo ni mikhuva ya hina—i xikombiso xa ndlela leyi hi khathalelaka vanhu van’wana ha yona ni ku enta ka rirhandzu ra hina eka vona. Lavantshwa kumbe lavakulu, hi fanele ku tiyimisela ku yingisa xitsundzuxo xa Bibele lexi nge: “Munhu a nga tshuki a tilavela leswi nga swa yena ntsena, kambe a ehlekete ni swa van’wana.” (1 Vakorinto 10:24) Xisweswo, tanihi xikombiso lexi xiyekaka xa rirhandzu ra Vukriste, mikhuva ya Vukriste i mfungho lowu hlawulaka vadyondzisiwa va ntiyiso va Yesu Kriste.—Yohane 13:35.

Ku Va Ni Mikhuva Leyinene Minkarhi Hinkwayo

18. Xana hi fanele hi tiyimisela ku endla yini ku nga khathariseki leswi hi swi vonaka ekusuhi na hina?

¹⁸ Malunghana ni rixaka ra hina, Yesu u vhumbe leswaku “rirhandzu ra lavo tala ri ta sungula ku titimela, hikuva ku homboloka ku ta va ku andzile.” (Matewu 24:12) Ku hola loku ka rirhandzu ku kombisiwe kahle eka langutelo leri nga hava ku khathalela kumbe ra vutianakanyi eka vanhu vo tala namuntlha. Hambi swi ri tano, ematshan’wini yo kuceteriwa ku endla hi mukhuva lowu fanaka wa ku nga khathali, hi fanele ku tsundzuka xitsundzuxo xa Pawulo lexi nge: “Mi nga rihiseli swo biha hi leswo biha, eka munhu ni un’we. Ringetani ku endla leswi vanhu hinkwavo va swi vonaka swi ri leswo saseka. Endlani hinkwaswo leswi mi swi kotaka, hi tlhelo ra n’wina, ku hanyisana ni vanhu hinkwavo hi ku rhula.” (Varhoma 12:17, 18) Ku fanele ku va ku tiyimisela ka hina leswaku hi va ni mikhuva leyinene minkarhi hinkwayo, hambi matshalatshala ya hina ma tlangeriwa kumbe e-e.—Matewu 5:43-47.

19. Xana mikhuva ya hina yi khumba swivumbeko hinkwaswo swa vutomi hi ndlela yihi?

¹⁹ Ina, mikhuva ya Vukriste i xikombiso xa ntumbuluko xa le handle xa rirhandzu ni ku khathalela van’wana lexi hi nga na xona etimbilwini ta hina. Tanihi leswi ku vulavula ka hina ku paluxaka leswi hi nga swona endzeni, kutani mikhuva ya hina yi kombisa ndlela leyi hi khathalelaka van’wana swinene ha yona kumbe loko hi nga khathali. (Matewu 12:34, 35) Hikwalaho, mikhuva yi fanele yi teka xiphemu xa nkoka eswivumbekweni hinkwaswo swa vutomi bya hina. Yi fanele yi va ndlela ya vutomi. Yi nga tirhisiwa njhani hi xitalo? Xana mikhuva leyi tengeke ya Vukriste yi nga vumbiwa hi xitalo hi ndlela yihi? Hi ta kambisisa leswi eka nhloko-mhaka leyi landzelaka.

“Tifambeleni Hi Mukhuva Lowu Fanelaka Evangeli”

“Ntsena tifambeleni hi mukhuva lowu fanelaka Evangeli ya Kriste.”—VAFILIPIYA 1:27.

1. Xiendlakalo xa sweswinyana eMutini wa New York xi humese marito wahi lama tsakisaka yo huma eka meyara ke? (Varhoma 13:3)

“TIMBHONI leti tlulaka 1 000” ti tile eholweni ya Muti eManhattan ya le hansi hi September 29, 1988, ku vike The New York Times. A va ta seketela xikombelo xa muako lexi a xi ta yingisiwa emahlweni ka Huvo ya Ndzinganyeto ya muti. Hambi loko xikombelo xo pfumelela muako wa vutshamo lowuntshwa eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehova xi ariwile, meyara “yi dzunise Timbhoni tanihi ‘muxaka lowu baseke swinene’ naswona u vule leswaku ‘entiyisweni va fanele ku naveriwa.’”

2. Mikhuva ya Timbhoni yi hambanile hi ndlela yihi naswona ha yini?

² Hi ntolovelo, loko vanhu lava tlulaka gidi va hlangana ku kombisa ku seketela mhaka leyi nga tolovelekangiki, ku nga languteriwa yini xana? Ku susumetana, ku huwelela, hambi ku ri swikombiso swa matimba ni vukari lebyi kongomeke swi tolovelekile. Ha yini Timbhoni ti hambanile? Hikokwalaho ka leswi va xiyaka leswaku minkarhi hinkwayo mahanyelo ya vona ma khumba ripfumelo ra vona. Va xi tsundzuka kahle xitsundzuxo xa Matsalwa lexi nge: “Hanyani hi mukhuva lowo saseka exikarhi ka matiko, leswaku loko va tshuka va mi lumbeta, va ku, mi vadyohi, va ta vona mintirho ya n’wina leyo saseka, va dzunisa Xikwembu, hi siku leri xi nga ta ta ha rona.”—1 Petro 2:12.

Mikhuva Leyinene Yi Dzunisa Yehova

3. Mikhuva ya hina yi tirha ntirho wihi eku xiximeni Yehova?

³ Ku dzunisa Yehova Xikwembu hi mahanyelo ya hina lamanene entiyisweni i xiphemu xa vutihlamuleri bya hina bya Vukriste. (Matewu 5:16) Kavula, ku tikhoma lokunene ku katsa swilo swo tala—hi xikombiso, ku tshembeka, ku gingiriteka ni mahanyelo lamanene. Hambi swi ri tano, timfanelo leti hi ntolovelo ti tlangeriwa hi lava va hi tivaka kahle ntsena kumbe lava hi hanyisanaka na vona minkarhi hinkwayo, ku fana ni vanghana va hina, maxaka, vathori, vatirhi-kulorhi ni mathicara. Ku vuriwa yini hi vanhu vo tala lava hangalakeke lava hi nga taliki ku hlangana na vona ke? Laha hi kona ngopfu-ngopfu laha mahanyelo ya hina ma nghenaka kona. Hikuva ku fana ni xo phutsela lexi kurisaka ku koka mahlo ka nyiko ya ntikelo, mikhuva leyinene yi endla leswi hi nga ta swi nyikela swi va leswi navelekaka. Ku nga khathariseki timfanelo tin’wana letinene ta Vukriste leti hi nga vaka na tona kumbe ndlela leyi swikongomelo swa hina swi nga ha navelekaka ha yona, a swi nge endli nchumu lowunene loko mikhuva ya hina yi bihile. Kutani mikhuva ya hina yi nga xi kwetsimisisa ku yini Xikwembu ke?

4. Hi le ka swivandla swihi swa vutomi laha hi faneleke ku nyikela nyingiso eka mikhuva ya hina?

⁴ Pawulo u ri: “Nṭena tifambeleni hi mukhuv̌a lo’wu fanelaka Evangeli.” (Vafilipiya 1:27, BX) Kavula, leswi swi katsa vutirheli bya hina bya le rivaleni. Kambe mahanyelo ni mikhuva ya hina endhawini ya hina ya vugandzeri, eka vaakelani va hina, entirhweni, exikolweni, ina, eka xivumbeko xin’wana ni xin’wana xa vutomi bya hina, naswona swi khumba ku humelela ka vutirheli bya hina hi ku kongoma. Pawulo u tsarile: “A hi veki xikhunguvanyiso ni xin’we endleleni ya munhu na un’we, leswaku ntirho wa hina wu ta ka wu nga sandziwi.” (2 Vakorinto 6:3) Hi nga tiyisekisa ku yini leswaku ha xi tirhisa xitsundzuxo xexo? Hi nga endla yini ku pfunana, ngopfu-ngopfu vantshwa exikarhi ka hina, ku kombisa mikhuva ya Vukriste hi minkarhi hinkwayo ke?

EHolweni Ya Mfumo

5. I yini leswi hi faneleke ku swi xiya loko hi ri eHolweni ya Mfumo?

⁵ Holo ya Mfumo i ndhawu ya hina ya vugandzeri. Hi kona kwalaho hi ku rhambiwa hi Yehova na Yesu Kriste, n’wana wa yena. Hikwalaho, hi vaendzi endlwini ya Yehova. (Psalma 15:1; Matewu 18:20) Xana u muendzi lonene loko u ta eHolweni ya Mfumo ke? Leswaku hi va tano, hi fanele hi kombisa ku xiya ni xichavo lexi faneleke hayi eka murhambi ntsena kambe ni le ka vaendzi van’wana. Xana sweswo swi katsa yini ke?

6. (a) Ku phikelela ku fika nkarhi wu hundzile eminhlanganweni ku kombisa ku pfumaleka ka yini ke? (b) I yini lexi nga endliwaka ku hlula xiphiqo lexi?

⁶ Xo sungula, ku ni mhaka ya ku fika hi nkarhi. Entiyisweni a hi minkarhi hinkwayo swi olovaka ku endla tano. Van’wana va tshama ekule; van’wana va ni ndyangu ni vana ku va lulamisa. Matshalatshala lawa va ma endlaka leswaku va ta eminhlanganweni ya Vukriste hi minkarhi hinkwayo ya nkhenseka swinene. Hambi swi ri tano, ku xiyiwe leswaku van’wana va nghene eka mukhuva wa ku fika nkarhi wu hundzile eminhlanganweni. Va nga endla yini ku lulamisa leswi ke? Xo sungula munhu u fanele ku xiya leswaku ku tshamela ku fika nkarhi wu hundzile eminhlanganweni ya Vukriste a hi minkarhi hinkwayo swi kombisaka ku pfumala ku tlangela nkoka wa minhlangano. Van’wana lava fikaka nkarhi wu hundzile hi minkarhi yo tala va tikomba va tiphina hi minhlangano ku tlula hinkwavo—loko se va ri kwalaho. Ematshan’wini ya sweswo, xiphiqo xi nga ha va xi vangiwa hi ku kunguhata loku nga riki kunene ni ku pfumala ku ehleketelela Vakriste-kulobye. Xin’wana xa swivangelo swo tsundzuxiwa ‘ku ka hi nga tshiki ku hlengeletana kun’we’ hi leswaku hi “kombana rirhandzu ni mintirho leyinene.” (Vaheveru 10:24, 25) Hi nge swi koti ku endla tano loko, nkarhi na nkarhi, hi fika nkarhi wu hundzile kutani xisweswo hi kavanyeta kumbe ku ba pongo. Leswaku hi nga fiki nkarhi wu hundzile, lava nga ni ntokoto va ringanyeta leswaku hi fanele hi tiyimisela ku fika emahlweni ka nkarhi ematshanwini yo fika hi nkarhi. Xana u fanele ku titoloveta leswi ke?

7. Hlamusela leswaku ku nyikela nyingiso eminhlanganweni ku yelana njhani ni mikhuva leyinene.

⁷ Mikhuva leyinene yi lava leswaku hi nyikela nyingiso wa hina eka vanhu loko va vulavula na hina. (Swivuriso 4:1, 20) Leswi nakambe swa tirha ni le minhlanganweni ya Vukriste, laha vatirheli va Xikwembu va vulavulaka kona leswaku va nghenisa nyiko yo karhi ya moya ku hi tiyisa. Entiyisweni ku ta va ku ri xikombiso xa mikhuva leyo biha eka hina loko hi etlela, hi tshamela ku hlevetela ni la tshameke kusuhi na hina, hi cakunha chepisi kumbe maswiti, hi hlaya tibuku tin’wana, kumbe hi langutana ni timhaka tin’wana hi nkarhi wa nhlangano. Elihu lontsongo a nga tshamanga ntsena a tiyisela ebulwini ro leha hinkwaro ra Yobo ni vanghana vanharhu kambe u tlhele a “yingisela” leswi va swi vuleke naswona u “yingisile [a va] šiya ŝinene.” (Yobo 32:11, 12) Mikhuva leyinene ya Vukriste yi ta hi susumetela ku kombisa xichavo lexi faneleke eka xivulavuri ni rungula ra xona leri sekeriweke eBibeleni hi ku xi nyika nyingiso ni nseketelo lowu teleke.

8. Hi swi kombisa njhani leswaku hi vadyondzisiwa-kulobye va Yesu Kriste?

⁸ Emahlweni ni le ndzhaku ka minhlangano, mahanyelo ya Vukriste ma katsa ku kombisa ka hina ku tsakela loku chivirikaka eka van’wana lava nga kona eHolweni ya Mfumo. Pawulo u xiye leswaku swirho leswi totiweke swa bandlha ra Vukriste a swa “ha ri [swa] le handle ni vanhu vambe, kambe [i swa] muti wun’we ni vahlawuriwa va Xikwembu.” (Vaefesa 2:19) Xana u khoma Timbhoni-kuloni tanihi vanhu vambe ni valuveri kumbe tanihi swirho swa ndyangu wun’we ke? Ku xeweta ka xinghana, ku xeweta hi voko loku kufumelaka, ku n’wayitela lokunene—kumbexana, hinkwaswo i swilo leswintsongo, kambe i xiphemu xa vumbhoni bya leswaku hi vadyondzisiwa-kulobye va Yesu Kriste. Loko hi endla swikombiso swo tano loko hi hlangana ni vanhu vambe, xana a hi fanelanga ku endla tano “ngopfu-ngopfu [eka] va ndyangu wa lava pfumeleke”?—Vagalatiya 6:10.

9. Vana va nga dyondzisiwa ku kombisa ku tsakela vanhu handle ka lava va ringanaka na vona hi ndlela yihi ke?

⁹ Xana vana va nga dyondzisiwa ku kombisa muxaka lowu wa ku tsakela vanhu handle ka lava va ringanaka na vona ntsena? Vatswari van’wana va nga ha vona onge vana va fanele ku famba va ya tlanga ni vanghana va vona lavantsongo endzhaku ko tshama awara yin’we kumbe timbirhi va yingisile eminhlanganweni. Kambe Holo ya Mfumo a hi ndhawu yo tlangela eka yona. (Eklesiasta 3:1, 17) Loko xifanyetana xa malembe ya mune ni hafu hi vukhale xi vutisiwe hi thicara wa xona leswaku xi ni vamakwavo vangani va xinuna ni va xisati, xi hlamurile xi ku: “Va tele swinene lerova a ndzi nge swi koti ku va hlaya hinkwavo.” Endzhakunyana, loko vatswari va yena va n’wi vutisile hi leswi, xifanyetana xi hlamuserile xi ku: “A ndzi swi tivi leswaku ndzi ni vamakweru va xinuna ni va xisati vangani. Loko ndzi ya eHolweni ya Mfumo, va tele swinene.” Eka yena, hinkwavo lava hlanganyelaka i vamakwavo va yena va xinuna ni va xisati.

Evutirhelini Bya Hina Bya Le Rivaleni

10. I ndzetelo wihi lowu humaka eka Yesu lowu nga hi pfunaka ku ‘famba hi mukhuva lowu fanelaka Evangeli’ loko hi ri evutirhelini bya hina?

¹⁰ Ku “tifambel[a] hi mukhuva lowu fanelaka Evangeli” kahle-kahle swi katsa vutirheli bya hina bya le rivaleni. Hi fanele ku tsundzuka leswaku leri hi nga na rona i rungula ra ku rhula naswona mahanyelo ya hina ma fanele ma swi kombisa. (Vaefesa 6:15) Ndzetelo wa Yesu wu ri: “Loko mi nghena endyangwini, xewetani. Loko swi lulamele ndyangu wolowo, ku rhula ka n’wina a ku te ehenhla ka wona.” Hi ku va lava kufumelaka, hi va ni xinghana ni ku xixima, hi tivisa n’wini wa ndyangu leswaku ha n’wi tsakela hakunene embilwini. Hambi swi ri tano, minkarhi yin’wana munhu loyi hi hlanganaka na yena enyangweni a nga ha kariha, kumbe hambi ku ri ku kaneta. Xana hi fanele ku kavanyeteka ivi hi sungula ku endla hi mukhuva lowu fanaka ke? Xiya leswi Yesu a yeke emahlweni a swi vula loko a ku: “Kambe loko [ndyangu] swi nga wu lulamelanga, ku rhula ka n’wina a ku vuyele ka n’wina.” (Matewu 10:12, 13) Mahanyelo ya hina emitini hi minkarhi hinkwayo ma fanele ma twanana ni ‘vutirheli bya ku vuyelelana.’—2 Vakorinto 5:18.

11. Xana mukhuva wa hina wo ambala ni ku languteka ka hina ku wu khumbisa ku yini ntirho wa hina tanihi vatirheli va Xikwembu ke?

¹¹ Mikhuva ya hina yi vulavula hi hina hi tindlela tin’wana nakambe. Hi xikombiso, xana ku languteka ka hina ku fanela ntirho wa hina tanihi mutirheli wa Rito ra Xikwembu ke? Ku vuriwa yini hi leswi hi swi tirhisaka—nkwama wa tibuku, Bibele, ni tibuku ta Bibele ke? Mutsari wa tinyuziphepha u nyika van’wamabindzu xitsundzuxo lexi nge: “Ambalela bindzu, hayi nkhuvo, xiendlakalo xa vunghana kumbe xa mintlangu.” Ha yini? Hikuva swiambalo swa wena ni ku languteka ka wena “i nkatsakanyo wa ntirhisano lowu nyikaka vanhu lava nga ekusuhi rungula mayelana ni leswaku u mani naswona u yini ni laha u nghenaka kona enxaxamelweni wa swilo.” Kutani loko hi gingiriteka “entirhweni” wa hina wa vutirheli, ku ambala ni ku languteka ka hina a ku fanelanga ku va loku nyakapfaleke kumbe loku nga hlelekangiki, ku nga vi loku kokaka mahlo ngopfu kumbe loku nyanyeke, kambe hi minkarhi hinkwayo ‘ku fanela mahungu lamanene.’—Ringanisa 1 Timotiya 2:9, 10.

12. Mikhuva leyinene yi nga kombisiwa njhani malunghana ni timfanelo ni ndhawu ya n’wini wa muti?

¹² Hambi loko hi fanele ‘minkarhi hinkwayo hi lunghekela ku tihlamulela’ ehenhleni ka mahungu lamanene, mikhuva leyinene ya Vukriste yi lava leswaku hi endla tano hi “moya wa ku olova ni wa xichavo.” (1 Petro 3:15, 16) Sweswo swi katsa ku xixima timfanelo ni ndhawu ya n’wini wa muti. Xana hi lunghiselela ntirho wa hina leswaku hi endza hi nkarhi lowu faneleke? Xana hi xalamukile leswaku hi xiya loko hi kavanyeta mhaka kumbe xiendlakalo xo karhi xa nkoka ke? Xana hi ni vuswikoti eku tirhiseni ka marito yo tanihi “Xana ndzi nga?” “Ndza Kombela” na “Inkomu”? Xana hi tikarhatela ku nghenisa n’wini wa muti eka bulo kumbe ku vulavula hina ntsena hi ku chava leswaku hi nga ka hi nga swi koti ku heta leswi hi lunghiseleleke ku swi vula ke?

13. Kombisa ndlela leyi mikhuva leyinene evutirhelini hakanyingi yi tisaka vuyelo lebyinene ha yona?

¹³ Mikhuva leyinene, yi hlangane ni ku khathalela ka xiviri ka munhu hi xiyexe, hakanyingi yi pfula ndlela yo nyikela vumbhoni lebyinene. Hi yona mhaka leyi vana lava nga ni mikhuva leyinene hakanyingi va kumaka nyingiso ni ku tsakela eka vini va miti laha lavakulu va nga ha tsandzekaka ku endla tano. Mbhoni ya malembe ya 13 hi vukhale eMexico yi hlangane ni xinhwanyetana lexi a xi lava dyondzo. Hambi swi ri tano, xinhwanyetana xi vule leswaku a xi fanele ku endla tano tata wa xona a nga swi tivi. Kambe muhuweleri lontsongo u swi twisisile sweswo, emhakeni leyi, hi ku xixima tatana loyi, yena hi yexe a a fanele ku kuma pfumelelo wa yena. Kutani xi kombele ku vulavula na tata wa kona ivi xi n’wi byela leswaku leswi a va lava ku swi hlaya a swi ri swa nkoka swinene. Hi ku vona ndlela leyi makwerhu wa xisati lontsongo a a tiyiseka ha yona ni ku xiya leswaku u te hi ku kongoma eka yena, u te: “Loko leswi mi nga ta swi dyondza swi ri swa nkoka swinene, manuku ndyangu wa mina hinkwawo wu fanele ku swi dyondza.” Vuyelo byi ve leswaku Mbhoni leyi ya malembe ya 13 yi sungule dyondzo ya Bibele ni ndyangu hinkwawo, ku katsa ni n’wana wa jaha la tekeke ni nsati wakwe ni vana van’wana lava kuleke.

Mikhuva Leyinene Yi Sungula Ekaya

14. Mikhuva leyinene yi sungula kwihi, naswona i yini lexi endlaka ntirho lowukulu?

¹⁴ Mikhuva leyinene ya Timbhoni letintsongo hakanyingi i vumbhoni lebyinene bya ndzetelo lowu entiyisweni ti wu amukeleke ekaya. Hakunene, mikhuva ya hina i xikombiso xa mahanyelo ya hina. Hikwalaho, ku hambana ni leswi van’wana va nga ha swi ehleketaka, mikhuva leyinene yi fanele ku teka ndhawu ya nkoka ekaya. Eka leswi, tanihi le ka swivumbeko swin’wana swa vutomi bya ndyangu, xikombiso xa vatswari i xa nkoka swinene. (2 Timotiya 1:5) Ku byela vana leswaku, “Endla hi laha ndzi vulaka ha kona, hayi hi laha ndzi endlaka ha kona” entiyisweni a hi yona ndlela yo va dyondzisa mikhuva. Vuxokoxoko lebyi nga hlayekiki bya mikhuva leyinene bya dyondziwa, hayi hi swiletelo swa nomu ntsena, kambe hi ku xiya ni ku tekelela. “Vatswari a hi vadyondzisi ntsena; nakambe i swikombiso, hikuva vana va hina va dyondza hi ku tekelela tindlela ta hina,” ku xiya Beverley Feldman, mutsari wa Kids Who Succeed. Xana i mikhuva ya muxaka muni leyi vana va wena va yi vonaka eka wena ke?

15. Vatswari va nga va pfunisa ku yini vana va vona ku vumba mikhuva ya vutomi hinkwabyo ya mikhuva leyinene?

¹⁵ “Vatatana, mi nga dyisi vana va n’wina embitsi” i xitsundzuxo xa Bibele. (Vaefesa 6:4) Swa nyenyetsa ni ku siringa eka vana ku byeriwa leswaku va fanele va va ni musa ni ku ehleketelelana, kambe va vona vatswari va vona va holova, va hleva, va endla hi tihanyi kumbe va hlundzuka hi ku hatlisa. Xana va nga soriwa loko vo endla hi mukhuva lowu fanaka ke? Hi tlhelo rin’wana, tsalwa ri ya emahlweni ri ku: “Kambe mi va kurisa, hi ku va laya ni ku va dyondzisa [ta Yehova].” Kutani sweswo swi katsa masungulo ya mikhuva leyinene, yo tanihi ku, “Mi njhani,” “Ndza kombela,” “Inkomu” ni ku “Ndza tisola,” ku kombisa xichavo eka lavakulu ni ku avelana swilo ni van’wana. (Levitika 19:32; Varhoma 16:3-7) Timfanelo leti ti dyondziweke ekaya evutsongwanini ti ta va ntikelo wa vutomi hinkwabyo.—Swivuriso 22:6.

16. I matshalatshala wahi lama lavekaka, vuyelo byi va byihi?

¹⁶ Kutani vatswari ni vana hi ku fanana va fanele va titoloveta mikhuva leyinene tanihi xiphemu xa endlelo ra vona ra siku na siku ematshan’wini yo yima ku kondza ku va xiendlakalo xo karhi xo hlawuleka. Loko va endla tano, vatswari va fanele ku tiyisela ni ku leha mbilu eka swihoxo leswi vana va bohekaka ku swi endla. Va tivise ndlela leyi mahanyelo ya vona lamanene ma tlangelekaka ha yona eka n’wina naswona mi hatlisa ku bumabumela nhluvuko lowu va wu endlaka. Kavula, leswi swi lava matshalatshala lamakulu eka n’wina. Kambe xana Matsalwa a ma vulanga leswaku ku nghenisa misinya ya milawu ya Xikwembu eka vana swi fanele ku endliwa “endlwini ya wena, ne ku enḍeni ka wena, ni loko u ya etlela, ni loko u pfuka”? (Deuteronoma 6:7) Ku endla tano swi vumba moya wa xiviri ni lowunene ekaya, lowu endlaka leswikulu eku vumbeni ka vana va wena loko va ri karhi va kula leswaku va va vatswari lava pfunaka, lava khathalelaka ni ku va ni mikhuva. Manuku va ta va xihlovo xa ku dzunisiwa ni ku xiximiwa eka wena ni le ka Yehova Xikwembu, Muvumbi wa vona.

Vanhu Va Mikhuva Leyinene

17. I yini lexi xiyiwaka eTiholweni ta Mfumo ta Timbhoni ta Yehova?

¹⁷ “Timbhoni leti tlulaka 1 000” leti hlengeletaneke ehandle ka Holo ya Muti, eMutini wa New York hi ndzhenga wa September liya va kombise hi mpimo lowuntsongo ntsena ndlela leyi Timbhoni ta Yehova ti tikhomaka ha yona hi minkarhi hinkwayo. Kun’wana, wanuna u te eHolweni ya Mfumo ro sungula ivi endzhaku a ku: “Ndzi hlangane ni vanhu vo tala va rirhandzu ra xiviri, vanhu vambe hi laha ku heleleke, hi siku rin’we ku tlula lava ndzi tshameke ndzi hlangana na vona ekerekeni leyi ndzi kuriseriweke eka yona.” Vuyelo byi ve byihi ke? “A swi ri erivaleni leswaku ndzi wu kumile ntiyiso,” ku vula yena. Wanuna loyi u cince mahanyelo ya yena naswona tin’hweti ta nkombo endzhakunyana u nyiketele vutomi bya yena eka Yehova ivi a khuvuriwa.—Ringanisa 1 Vakorinto 14:25.

18. Xana mpimanyeto wa mikhuva leyinene ya Timbhoni ta Yehova wu khumbe vanhu va le handle hi ndlela yihi ehenhleni ka mikhuva?

¹⁸ Mpimanyeto wa Timbhoni wa mikhuva ni ku khavisa emintsombanweni ya le tiko-xikaya ni ya matiko hinkwawo swi ve bulo ra mahungu lama tsakisaka swinene. Eka xiendlakalo xin’wana xo tano sweswinyana eJapani, mukongomisi ebazini ra vapfhumba u xiyile a ku: “Loko mi huma ebazini, un’wana ni un’wana wa n’wina, ku katsa ni vana, handle ko tsandzeka mi te eka mina, ‘Ha nkhensa swinene.’ Sweswo swi ndzi tsakisile swinene!” Eka ntsombano wun’wana, mulanguteri exiticini xa xitimele lexi nga kusuhi u byele Mbhoni a ku: “A ku ri khombo leri chavisaka loko nhlengeletano leyi hundzeke ya vanhu va 12 000 yi khomeriwe eOsaka Castle Hall.” Kambe u ye emahlweni a ku: “N’wina mi hlelekile swinene naswona hi ntshunxekile. Hi kombela mi hi hundzisela ku nkhensa ka hina eka loyi a nga mulanguteri.”

19. Xana un’wana ni un’wana wa hina u fanele a tiyimisela ku endla yini?

¹⁹ Xana marito yo tano ma kombisa yini ke? Leswaku Timbhoni ta Yehova hinkwato ‘ti famba hi mukhuva lowu fanelaka Evangeli.’ Ku vuriwa yini hi hina hi munhu hi xiyexe ke? Tanihi leswi vana va langutaka eka tatana la nga ni rirhandzu, onge hinkwerhu ka hina, lavantsongo ni lavakulu, hi nga languta eka Yehova, Tata wa hina wa le matilweni, leswaku hi ta dyondzisiwa ku va vanhu va mahanyelo lamanene, hambi ku ri emisaveni leyi nga hava mahanyelo.—Deuteronoma 8:5; Swivuriso 3:11, 12.

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Ha yini mikhuva leyinene yi laveka tanihi xiphemu xa ku tikhoma lokunene?

◻ Hi yihi mikhuva leyinene leyi faneleke endhawini ya hina ya vugandzeri?

◻ Xana mikhuva leyinene yi nga kombisiwa njhani evutirhelini bya nsimu?

◻ Vatswari va nga va pfunisa ku yini vana va vona ku vumba mikhuva leyinene?

◻ I mpimanyeto wihi lowu tlakukeke wa mikhuva lowu hi faneleke ku tiyimisela ku wu hlayisa?