Vavasati

Nhlamuselo: I vanhu lavakulu va xisati. Hi Xiheveru, rito leri vulaka wansati i ’ish·shahʹ, leri hi ku kongoma ri vulaka “munhu wa xisati.”

Xana Bibele yi tsongahata vavasati kumbe ku va teka tanihi vanhu lava nga ehansinyana?

Gen. 2:18: “Yehova Šikwembu a ku: A ŝi sasekanga loko munhu a ṭhama a ri ŝakwe; nḍi ta ṅwi endlela nakulobye l’a fanaka na yena.” (Laha Xikwembu a xi hlamuseli wanuna tanihi munhu la antswaka ku tlula wansati. Ku ri na sweswo, Xikwembu xi kombise leswaku wansati u ta va ni timfanelo leti nga ta hetisisa ta wanuna elunghiselelweni ra Xikwembu. Xihetisisi i xiphemu xin’wana xa swiphemu swimbirhi leswi tirhisanaka hi ku hetiseka. Xisweswo vavasati hi voxe va ni timfanelo ni vuswikoti byo karhi lebyi xiyekaka; kasi vavanuna va ni vuswikoti eka swin’wana. Ringanisa 1 Vakorinto 11:11, 12.)

Gen. 3:16: “E ka wansati, [Xikwembu xi] ku: . . . ku nav̌ela ka wena ku ta ya ka nuna wa wena, kambe yena o ta ku fuma.” (Xihlambanyo lexi endzhaku ka loko Adamu na Evha va dyohile a ku nga ri ndzeriso wa leswi vavanuna va faneleke ku swi endla kambe leswi Yehovha a swi vhumbheke leswaku va ta swi endla sweswi tanihi leswi ku titiva ku hundzukeke xiphemu xa vutomi bya munhu. Timhaka to tala ta Bibele endzhaku ti vulavula hi swiyimo leswi nga tsakisiki leswi humeleleke hikwalaho ka ku fuma ko tano ka vutitivi ka vavanuna. Kambe Bibele a yi vuli leswaku Xikwembu xi pfumelele ku tikhoma ko tano kumbe leswaku i xikombiso lexi van’wana va nga xi landzelaka.)

Xana leswi vavanuna va nyikiweke vunhloko swi tsongahata vavasati?

Ku va ehansi ka vunhloko swona hi swoxe a swi tsongahati. Vunhloko byi hoxa xandla eku fambiseni ka swilo hi ndlela leyi hlelekeke, naswona Yehovha “a hi Xikwembu xa mpfilumpfilu, kambe i xa ku rhula.” (1 Kor. 14:33) Yesu Kreste u le hansi ka vunhloko bya Yehovha Xikwembu, naswona wa eneriseka swinene hi vuxaka byebyo.—Yoh. 5:19, 20; 8:29; 1 Kor. 15:27, 28.

Wanuna na yena u nyikiwe vunhloko lebyi nga ni mindzilakana, ngopfu-ngopfu endyangwini ni le vandlheni ra Vukreste. Xikwembu a xi nyikanga wanuna vulawuri lebyi heleleke ehenhla ka wansati; wanuna u ni vutihlamuleri eka nhloko yakwe, Yesu Kreste, ni le ka Xikwembu mayelana ni ndlela leyi a tirhisaka vunhloko bya yena ha yona. (1 Kor. 11:3) Ku engetela kwalaho, vavanuna va lerisiwa “ku rhandza vasati va vona, hilaha va rhandzaka miri wa vona hakona” naswona va ‘xixima’ vasati va vona. (Ef. 5:28; 1 Pet. 3:7) Swilaveko swa rimbewu swa wanuna a swi tlakusiwi eka leswiya swa nsati wakwe elunghiselelweni ra Xikwembu ra mimpatswa leyi tekaneke. (1 Kor. 7:3, 4) Xiphemu xa wansati la fanelekaka, hi laha xi kombisiweke ha kona eBibeleni, xi kandziyisa nkoka wa yena endyangwini ni le vanhwini. Xi n’wi nyika xiphemu lexikulu laha a nga tirhisaka mianakanyo yakwe a ri karhi a kombisa ku tlangela vunhloko bya nuna wakwe. (Swiv. 31:10-31) Bibele yi lerisa vana leswaku va xixima vatata wa vona na vamana wa vona. (Ef. 6:1-3) Nakambe yi nyikela nyingiso wo hlawuleka eku khathaleleni ka swilaveko swa tinoni. (Yak. 1:27) Xisweswo exikarhi ka Vakreste va ntiyiso, vavasati va nga sirheleleka swinene, va tixixima hi voxe tanihi vanhu, naswona va nga eneriseka hi mintirho ya munhu hi yexe.

Xindzhuti xa wansati elunghiselelweni ra Xikwembu xi tlhela xi kombisiwa hi ntiyiso wa leswaku Yehovha u vulavula hi nhlengeletano yakwe ya swivumbiwa leswi tshembekaka swa moya a ku i wansati, nsati wakwe, mana wa vana vakwe. (Nhlav. 12:1; Gal. 4:26) Nakambe, vandlha ra Yesu Kreste ra lava totiweke hi moya ku vulavuriwa ha rona tanihi mutekiwa. (Nhlav. 19:7; 21:2, 9) Naswona hi tlhelo ra moya a ku na ku hambana exikarhi ka va xinuna ni va xisati lava vitaneriweke ku ya hlanganyela eMfun’weni wa le tilweni na Kreste.—Gal. 3:26-28.

Xana vavasati va fanele ku va vatirheli?

Lava va nyikiweke vulanguteri evandlheni, eBibeleni va hlamuseriwa va ri va xinuna. Vaapostola va 12 va Yesu Kreste hinkwavo a va ri vavanuna, naswona lava endzhaku va hlawuriweke tanihi valanguteri ni malandza ya vutirheli emavandlheni ya Vukreste a va ri va xinuna. (Mt. 10:1-4; 1 Tim. 3:2, 12) Vavasati va lerisiwa ku ‘dyondza va miyerile, va titsongahata hi matlhelo hinkwawo’ eminhlanganweni ya le vandlheni, hi leswaku va nga vutisi swivutiso leswi tlhontlhaka vavanuna evandlheni. Vavasati a va ‘fanelanga ku vulavula’ eminhlanganweni yo tano loko ku ri hi leswaku leswi va nga ha swi vulaka swi nga kombisa ku pfumala ku titsongahata. (1 Tim. 2:11, 12; 1 Kor. 14:33, 34) Xisweswo, hambi leswi vavasati va hoxaka xandla swinene emintirhweni ya vandlha, ku hava lunghiselelo ra leswaku va ungamela, kumbe ku rhangela va letela vandlha, loko vavanuna lava fanelekaka va ri kona.

Kambe xana vavasati va nga va vadyondzisi, vachumayeri, vatirheli va mahungu lamanene, ehandle ka le minhlanganweni ya vandlha? Hi Pentekosta ya 33 C.E. moya lowo kwetsima wu chululeriwe ehenhla ka vavanuna ni vavasati. Hi ku ya hi nhlamuselo, muapostola Petro u tshahe Yuwele 2:28, 29, a ku: “Xikwembu xi ri: Hi masiku ya makumu, ndzi ta chela Moya wa mina ehenhla ka vanhu hinkwavo. Vana va n’wina va xinuna ni va xisati va ta vhumbha, vana va n’wina va majaha va ta vona swivono, lavo dyuhala va n’wina va ta lorha milorho. Ina, hambi ma ri malandza ya n’wina ya xinuna ni ya xisati eminkarhini yeleyo, ndzi ta ma chela Moya wa mina, kutani ma ta vula Rito.” (Mint. 2:17, 18, xiitaliki i xerhu.) Hi ku fanana ni namuntlha, vavasati hi laha ku faneleke va hlanganyela evutirhelini bya Vukreste, va chumayela hi yindlu na yindlu ni ku fambisa tidyondzo ta Bibele ta le kaya.—Nakambe vona Pisalema 68:11; Vafilipiya 4:2, 3.

Ha yini vavasati va Vakreste va ambala swo funengeta nhloko minkarhi yin’wana?

1 Kor. 11:3-10: “Kriste i nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana, wanuna i nhloko ya wansati, Xikwembu i nhloko ya Kriste. . . . Wansati un’wana ni un’wana la khongelaka, kumbe la vulaka Rito a nga funengelanga nchumu enhlokweni, ú sorisa . . . nhloko ya yena. . . . Wanuna a nga fanelanga ku tifunengeta nhloko, hikuva yena i xifaniso xa Xikwembu ni ku dzuneka ka xona, kasi wansati i ku dzuneka ka wanuna. Wanuna a nga humesiwanga eka wansati, kambe i wansati la humesiweke eka wanuna; naswona wanuna a nga vumberiwanga wansati, kambe i wansati la vumberiweke wanuna. Loko swi ri tano, hikwalaho ka tintsumi, wansati ú fanele ku va ni xikombiso enhlokweni, xa ntikelo wa yena.” (Loko wansati wa Mukreste a ambala xo funengeta nhloko hi minkarhi leyi faneleke, leswi swi kombisa leswaku u xixima lunghiselelo ra vunhloko leri sunguriweke hi Xikwembu. Kreste wa byi xixima vunhloko bya fambiselo ra le tilweni; wanuna ni wansati na vona va boheka ku endla tano. Wanuna wo sungula, Adamu, a nga velekiwanga hi wansati kambe u vumbiwe hi Xikwembu. Loko xi vumba Evha, Xikwembu xi tirhise rimbambu ra Adamu tanihi masungulo, naswona Xikwembu xi vule leswaku a a ta va mupfuni wa Adamu. Xisweswo, wanuna, loyi a endliweke ku sungula, u averiwe xikhundlha xa ku va nhloko. Wanuna a nga ambali enhlokweni loko a ‘khongela kumbe a vula Rito’ hikuva, mayelana ni vunhloko, wanuna i “xifaniso xa Xikwembu,” a nga na nhloko emisaveni etimhakeni ta ndyangu wakwe. Hambi swi ri tano, loko wansati a ‘khongela kumbe a vula Rito’ a nga ambalanga enhlokweni sweswo swi komba ku nga xiximi xikhundla lexi wanuna a averiweke xona hi Xikwembu naswona swi nga n’wi khomisa tingana. Hambi tintsumi, leti nga swirho swa nhlengeletano ya le tilweni ya Yehovha leyi fanisiwaka ni wansati, ti xiya “xikombiso . . . xa ntikelo” lexi ambariwaka hi vavasati lava tshembekaka va Vakreste naswona ti tsundzuxiwa hi ku titsongahata ka tona eka Yehovha.)

Hi kwihi laha swi bohaka leswaku wansati a ambala xo funengeta nhloko?

Loko ‘a khongela kumbe a vula Rito,’ hi laha swi kombisiweke ha kona eka 1 Vakorinto 11:5. Leswi a swi vuli leswaku ku ambala enhlokweni swa laveka loko a tikhongelela kumbe loko a vulavula ni van’wana hi vuprofeta bya Bibele. Hambi swi ri tano, u fanele ku ambala enhlokweni tanihi xikombiso xa le handle xa ku xixima vunhloko bya wanuna loko a tirhana ni timhaka leti fambisanaka ni vugandzeri leti hi ntolovelo a ti ta endliwa hi nuna wakwe kumbe hi wanuna un’wana. Loko a khongelela yena ni van’wana hi rito leri tlakukeke kumbe loko a fambisa dyondzo leyi hleriweke ya Bibele, xisweswo a dyondzisa, ku ri ni nuna wa yena, u fanele ku ambala enhlokweni, hambi loko a nga ri na ripfumelo leri fanaka ni ra yena. Kambe tanihi leswi a lerisiweke hi Xikwembu ku dyondzisa vana vakwe, a swi bohi leswaku a ambala enhlokweni loko a khongela kumbe a dyondza ni vana vakwe lava nga siki tinyiketelaka minkarhi yin’wana loko nuna wa yena a nga ri kona. Kambe, loko eka nkarhi wun’wana, ku ri ni xirho xa xinuna xa vandlha lexi tinyiketeleke kumbe loko a famba ni mulanguteri la famba-fambaka, kutani, loko a fambisa dyondzo leyi lunghiseleriweke khale ya Bibele, u fanele ku ambala enhlokweni, kambe makwerhu wa xinuna u ta khongela.

Xana swa fanela leswaku vavasati va tola switolwa kumbe va ambala swin’wetsin’wetsi?

1 Pet. 3:3, 4: “Xa n’wina, ku nga vi ku tibombisa hi swa le handle, hi misisi leyi horhiweke, ni ku tisasekisa hi swilo swa nsuku ni ku ambala tinguvu leto saseka. Ku tibombisa ka n’wina, a ku ve ka vumunhu bya n’wina lebyi nge xihundleni xa mbilu; a ku ve ka moya lowu nga onhakiki wa ku olova ni ku rhula, lowu nga ni nkoka lowukulu emahlweni ka Xikwembu.” (Xana leswi swi vula leswaku vavasati a va fanelanga ku ambala swikhaviso? Niswitsanana; tanihi leswi handle ko kanakana swi nga vuliki leswaku a va fanelanga ku ambala tinguvu. Kambe laha va khutaziwa ku ringanisela elangutelweni ra vona mayelana ni ku tibombisa ni ku ambala, va tikarhatela swinene ku tibombisa ka moya.)

1 Tim. 2:9, 10: “Hi mukhuva wolowo na vona vavasati a va ambale leswi fanekelaka, va hlova va pima, va nga ambali swo vonikela kumbe ku tibombisa hi misisi leyi horhiweke, kumbe hi vuhlalu bya nkoka, kumbe hi tinguvu to durha ngopfu; kambe a va tibombise hi mintirho leyinene, hilaha swi fanelaka vavasati lava tivulaka va vukhongeri.” (Kahle-kahle i yini lexi nga xa nkoka eka Xikwembu—i xivumbeko xa le handle kumbe i xiyimo xa munhu xa mbilu? Xana Xikwembu xi nga tsaka loko wansati a nga tirhisi switolwa kumbe swin’wetsin’wetsi kambe a nga tikhomanga kahle? Kumbexana xi nga amukela vavasati lava ringaniselaka ni lava hlutekeke emianakanyweni hi tlhelo ra ku tirhisa switolwa ni swin’wetsin’wetsi ni lava ngopfu-ngopfu va tibombisaka hi timfanelo ta ku chava Xikwembu ni mahanyelo ya Vukreste? Yehovha u ri: “Yehova a nga languti le’ŝi langutiwaka hi v̌anhu, hikuv̌a v̌anhu v̌a languta ngohe, kambe Yehova o languta mbilu.”—1 Sam. 16:7.)

Swiv. 31:30: “Ku saseka ka kanganyisa, v̌umbhuri i v̌usinge! Wansati l’a tšhav̌aka Yehova hi yena l’a nga ta ḍunisiwa.”