la antswaka swinene.” Xana u lava ku endla leswi fanaka—ku nga ri swona leswaku u boheka ku lahla tirhekhodo ta wena hinkwato, kambe u lahla tirhekhodo leti ti thyakeke?—Ringanisa Mintirho 19:19.

Leswi a swi vuli kona ku papalata vuyimbeleri hi ku helela, kambe swi vula ku dyondza ku hlawula! Leswaku sweswo u nga swi endlisa ku yini xihloko xa nkarhi lowu taka xi ta swi kombisa.

Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Fanele Ku Ya eXinkhubyanini Xo Lelana?

“Hakanyingi madyambu ya xinkhubyana xo lelana hi wona nkarhi wo sungula lowu vatswari va wena va ku byelaka va ku, ‘N’wananga, famba u ya tiphina. Hi ta ku vona ni mixo.’”

“Ndzi tsundzuka loko ndzi ya eka ncino wa le xikolweni laha a ku ri ni vaheleketi vambirhi ntsena, kambe a va nga tikarhati hi ku languta vana.”

KU HUNDZE tin’hwetinyana vadyondzi-kuloni va ri karhi va vulavula ha xona. Phela, xinkhubyana xo lelanaa xa le xikolweni xi va kona kan’we ntsena. Naswona tanihi leswi u nga ta va u lela vadyondzi-kuloni lava u nga ni malembe u va tiva, hakunene u nga swi lava ku va kona. Nhwanyana un’wana wa malembe ya 18 hi vukhale u ri: “Ku sukela loko ndzi ri exikolweni xa le henhla, a ndzi lava ku ya exinkhubyanini xo lelana.”

Ematikweni man’wana xinkhubyana xo lelana xa le xikolweni xa le henhla—ncino wo tsakisa lowu vaka kona emahlweni ko thwasa exikolweni (xa sekondari) xa le henhla—i nchumu lowu nga rivalekiki hakunene eka vantshwa. A hi xiendlakalo xa ntsako ntsena, xinkhubyana lexi xo lelana i mukhuva lowu xiximekaka lowu funghaka ndlela ya ku ya eka vukulu. Magazini lowu nge Seventeen wu ri: “Hakanyingi madyambu ya xinkhubyana xo lelana hi wona nkarhi wo sungula lowu vatswari va wena va ku byelaka va ku, ‘N’wananga, famba u ya tiphina. Hi ta ku vona ni mixo.’ A wu pfumeleriwi ntsena ku heta vusiku hinkwabyo u nga vuyi—kambe hi leswi u languteriweke ku endla swona.”

A swi vuli swona leswaku vantshwa hinkwavo va hlela nongonoko wa vusiku hinkwabyo wa ku tikhoma loku nyumisaka. Ematshan’wini ya sweswo, vo tala va langutela ku kombiwa rirhandzu lerinene—nkarhi wa ku va Mpama kumbe Mpohlo ya manguva lawa! Darcey wa malembe ya 19 hi vukhale u ri: “Onge va le ka byandlana. Va huma emovheni wa vona wo saseka lowu hirhiweke, va teka swifaniso ni ku tibombisa emahlweni ka vanghana va vona. I nkarhi wa vona wo koka mahlo ya vanhu.”

Hambi leswi mincino ya le xikolweni yona yi nga riki yo hlamarisa ngopfu, kambe na yona yi tolovelekile. Jamey wa malembe ya 15 hi vukhale u ri: “Nkarhi na nkarhi ku laveka xinkhubyana leswaku u titsakisa.” Kambe ku nga khathariseki leswaku lexi xi ku tsakisaka i ku cina, swakudya swo lalela ha swona emahlweni ka xinkhubyana xo lelana, kumbe maambalelo ya kona, vantshwa vo tala va ehleketa leswaku ku ya eka swinkhubyana swo tano i xiboho lexikulu. Mhaka leyikulu eka vona, i munhu loyi va nga ta famba na yena, leswi va nga ta swi ambala ni leswaku mali yo hakelela swa madyambu wolawo va ta yi kumisa ku yini. Kambe ku ni swilo swin’wana leswi u faneleke u swi languta.

Ku Languta Mhaka Leyi Hi Vuenti

Yesu Kreste hi yexe u yile eka swinkhubyana leswi xiximekaka. (Ringanisa Luka 5:29; Yohane 2:1, 2.) Kambe “mavondzo,” kumbe “swinkhubyana swo biha,” Bibele a yi swi amukeli. (Vagalatiya 5:21; Byington) Eka lembe xidzana ro sungula, a ku tele swinkhubyana swo biha leswi eka swona vahedeni a va endla “swa manyala, hi ku navela ku titsakisa, hi ku pyopyiwa, ni makolo, ni ku va swilovekelo, ni ku gandzela swikwembu swa hava leswi nga lavekiki.” Hikwalaho Vakreste a va layiwa leswaku va nga yi eka swilo leswi swa thyaka.—1 Petro 4:3, 4.

Ku vuriwa yini hi swinkhubyana swo lelana ni mincino ya le xikolweni? Swin’wana swi nga ha hleriwa ni ku kongomisiwa kahle, xisweswo swi va swiendlakalo leswi lawulekaka. Ku tikhoma loko biha ku nga siveriwa ni ku herisiwa hi xihatla, loko ku tshuka ku va kona. Kambe handle ka ku tsakisa ni ku naverisa ka swinkhubyana swo lelana swo tala—kumbe hinkwaswo—hakanyingi ku nghenelela moya wa vudlakuta.b N’wana un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi u byele magazini wa Xalamuka! a ku: “Ku ni vunghwavava ni ku nwa swinene.” Ku nga ha va ku hleriwa leswaku swakunwa swa xihoko swi nga vi kona. Kambe vo tala va nga ha nwa emakamareni yo tipfuna, eswitepisini ni lomu ku pakaka timovha.

Bibele ya tsundzuxa: “Vinyo i musanḍi, byalwa i pongo.” (Swivuriso 20:1) Loko wo tlhela u engetela kwalaho vuyimbeleri byin’wana byo huma endleleni kumbe lebyi nyanyulaka, ku cina hi ndlela leyi nga ringaniseriwiki, mavoni lama nga tlhaviki ni ntshungu wa vantshwa lava kumbexana va nga yi amukeliki ngopfu milawu ya Bibele, u ta va u ri na hinkwaswo leswi lavekaka leswaku ku va nyanyuko lowu nga lawulekiki. Xana u ta rindzela leswaku vaheleketi ku va vona lava nga ta lawula swilo? Minkarhi yo tala a swi tano. Charles wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi u vula a nga tsakanga a ku: “Vaheleketi a va endli nchumu.” Xana wo swi hundzeleta? Hayi hi ku ya hi Darcey, loyi a nge: “Ndzi tsundzuka loko ndzi ya eka ncino wa le xikolweni laha a ku ri ni vaheleketi vambirhi ntsena, kambe a va nga tikarhati hi ku languta vana.”

Swi fanele swi tiviwa leswaku hambi ku ri vaheleketi lava nga ni vuxiyaxiya swinene va nga swi kuma swi tika ekamareni ro cinela ka rona kumbe ra vutiolori leri nga ra ntima, ku lawula ntshungu wa vantshwa lava lavaka ku ‘tsaka.’ Hikwalaho ka sweswo, norho wa madyambu ya rirhandzu wu nga hundzuka lowu chavisaka. Nhwanyana un’wana wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi u ri: “Ka lwiwa.”

Swiyimo Leswi Nga Ni Khombo

Entiyisweni, a hi hinkwaswo swinkhubyana swo lelana kumbe mincino ya le xikolweni leyi pfuxaka nyimpi. Kambe, ku ni mhangu leyikulu ya ku tikuma u ri eka xiyimo lexi nga ni khombo. Wansati un’wana wa tsundzuka: “Loko mi cina mi langutane ni vafana, swandla swa vona swi sungula ku ku khoma-khoma. Va lava leswaku u pfumela!” Xana a wu nge xi papalati xiphiqo xexo hi ku hambana ni van’wana? Kumbexana. Kambe sweswo swa olova ku swi vula, kambe ku swi endla swa tika.

A hi nge u famba u ri wexe kumbe u famba ni ntlawa wa vanghana. N’wana un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi wa hi tsundzuxa: “Vafana van’wana va ya va nga ri na ntombhi ya vona, naswona va ringeta ku yenga vanhwana vo tala hi laha va nga kotaka ha kona.” Ku nga ha tlhela ku va ni nhlayo leyikulu ya vanhwanyana va madlakuta. Muntshwa loyi a fambaka a ri yexe a nga ha koka nyingiso wa vanhu kasi yena a nga swi lavi.

Hi hala tlhelo, ku heleketiwa hi mupfumeri-kuloni ku nga pfuxa swiphiqo swin’wana. Ku tlula sweswo, ku gangisa ku tekiwa ku ri mhaka ya nkoka swinene eka Timbhoni ta Yehovha namuntlha.c Naswona, hambi loko u tiyiseka leswaku muheleketi wa wena a nga fi ha wena, xana a nga va musirheleli ku fikela kwihi? Lora wa malembe ya 19 hi vukhale u ri: “I yini lexi nga ta sivela van’wana ku nghenelela loko mi ri karhi mi cina—kumbe va kombela ku ku gangisa? Ku ta endleka yini?” Ku nga va ni xiyimo xo biha, lexi tikaka.

Xin’wana lexi nga fanelangiki ku honisiwa, i khombo ro tshunxeka eka ndlela leyi u tikhomaka ha yona ivi u ngheniwa hi moya wa leswi endlekaka. Vanghana lavo biha va “borisa mikhuva leyinene.” (1 Vakorinto 15:33) Nick wa malembe ya 18 hi vukhale wa pfumela: “Hambi loko Timbhoni ta Yehovha timbirhi ti famba swin’we, ti nga kokiwa hi ku olova leswaku ti endla leswi endliwaka hi un’wana ni un’wana.”

Loko Xinkhubyana Se Xi Herile

Kambe, minkarhi yo tala ku va ni swiphiqo swa xiviri endzhaku ka xinkhubyana. Tanya lontsongo u ri: “Van’wana va ya ehotela kumbe endlwini ya un’wana.” Yolanda yena u engetela a ku: “Swo boha leswaku u tshama kona vusiku hinkwabyo. I mukhuva wa kona wolowo.” Swidzidzirisi, swakunwa swa xihoko ni rimbewu na swona swi nga va xiphemu xa mukhuva wa xinkhubyana xo lelana. Hambi swi ri tano, mixo lowu tlhandlamaka wu nga siya muntshwa a biwa hi ripfalo, a heleriwe hi xindzhuti xakwe ni ku chava ku tika—kumbe ku va ni AIDS.

Kutani, hakanyingi swinkhubyana swo lelana ni mincino ya le xikolweni, swi tsandzeka ku namarhela switshembiso swa swona swa rirhandzu ni ku titsakela loku tengeke, kambe swi hundzuka swinkhubyana swo biha, swa ku pyopyiwa. Hi tsundzuxiwa leswaku muprofeta Esaya esikwini rakwe u kandziyise mhaka ya leswaku Xikwembu a xi nga swi amukeli swinkhubyana leswi a swi va kona ‘ku ya fika ni vusiku.’ Swinkhubyana swa kona a swi tele hi swakunwa swa xihoko ni vuyimbeleri—“gubu ni timbila, šingomana, ni nanga.” Xana a va tiphina? A swi kanakanisi. Kambe Esaya u vule leswi mayelana ni lava a va ya eswinkhubyaneni leswi: “A v̌a šiyi ntiro wa Yehova, a v̌a v̌oni šiendlo ša mav̌oko ya yena.”—Esaya 5:11, 12.

Ina, ku va exinkhubyaneni swin’we ni vantshwa lava nga ma laviki mavonelo ya Bibele ku nga vanga makhombo lamakulu. I ntiyiso, a hi hinkwaswo leswi swi hundzukaka ku pyopyiwa, naswona swiyimo swa hambana emisaveni hinkwayo. Kutani wena ni vatswari va wena mi fanele mi vona leswaku swi fanerile kumbe a swi fanelanga leswaku u ya kona. Xinhwanyetana xin’wana xi pfumerile: “Swa tika hikuva xinkhubyana xo lelana xa tsakisa, naswona a hi ku naverisa ka xona! Lembe hinkwaro u ehleketa ha xona!”

Kambe ku byela vatswari va wena kumbe Mukreste la vupfeke swi nga pfuna ku ololoxa swilo. Tivutise: Xana i mani la nga ta ya eku cineni? Swilo swi ta languteriwa hi ndlela yihi? Xana swakunwa swa xihoko swi ta va kona? Xana ku ta chayiwa vuyimbeleri bya njhani? Xana emalembeni lama hundzeke ku ve ni swiphiqo? Xana van’wana va ta swi languta njhani loko u ya kona—ngopfu-ngopfu Vakreste-kuloni? Xana loko u ya kona u nga khunguvanyisa van’wana?—1 Vakorinto 10:23, 24, 32.

Hi ku vona swiphiqo hinkwaswo leswi vaka kona eswinkhubyaneni swo lelana ni mincino ya le xikolweni, vantshwa va Vakreste va ta vulavula ni vatswari va vona naswona swi le rilvaleni leswaku va ta hlawula ku ka va nga yi. Kambe xana a wu fanelanga u tinyungubyisa hi ku thwasa ka wena? U fanerile! Kambe, u nga kuma ndlela leyinene yo tlangela ha yona, kumbexana hi ku avelana ntsako wa wena ni Timbhoni-kuloni. Hi xikombiso, ndyangu wa ka n’wina wu nga ha kunguhata ku endla xinkhubyana lexi ringaniseriweke kumbe xa swakudya swo hlawuleka swa siku. Loko swinkhubyana swo tano swi pimiwa swinene ni ku hleriwa kahle, swiphiqo a swi tali ku va kona.d

Xinkhubyana xo tano xi nga ha va xi ri hava ku vangama ni ku navetisa loku vaka kona eka xinkhubyana xo lelana xa le xikolweni. Kambe na xona xi nga ha tsakisa—ku ri hava makhombo lawa ma vaka kona eka xinkhubyana xo lelana kumbe ncino wa le xikolweni. Lexi nga xinene ku tlurisa hi leswaku u ta va u fambisana ni marito ya Pawulo eka 1 Vakorinto 10:31: “Hambi ma dya, hambi ma nwa, hambi mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu.”

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Vaheleketi va swi kuma swi tika ku lawula matikhomelo ya hinkwavo lava nga kona