ra Judah Maccabee kutani va tlhelela emakaya ya vona. Kambe Judah a a ha ri ni mianakanyo yin’wana. A a ri ni vuthu leri leteriweke kahle, kutani hikwalaho ka yini a nga ri tirhisi leswaku a simeka mfumo lowu tiyimeleke wa Vayuda? Timhaka ta vukhongeri leti vangeke nxandzuko sweswi se a ti siviwe hi swikongomelo swa tipolitiki. Kutani ku lwa ku ye emahlweni.

Leswaku a kuma nseketelo wa ku lwa ni vulawuri bya Seleucus, Judah Maccabee u endle ntwanano na Rhoma. Hambileswi a dlaweke enyimpini hi 160 B.C.E., vamakwavo va yena va ye emahlweni ni ku lwa. Jonathan, makwavo wa Judah u endle leswaku vafumi va ntlhandlamano wa Seleucus va twanana ku n’wi veka tanihi muprista lonkulu ni mufumi eYudiya, hambileswi a tameke a ha ri ehansi ka vulawuri bya vona. Loko Jonathan a kanganyisiwile, kutani a khomiwa, a dlawa hikokwalaho ka rhengu ra Siriya, makwavo Simeon—loyi a nga wo hetelela eka vamakwavo va Vamaccabee—u n’wi sivile. Ehansi ka ku fuma ka Simeon, vuthala byo hetelela bya vulawuri bya ntlhandlamano wa vafumi wa Seleucus byi herisiwile (hi 141 B.C.E.). Simeon u pfuxete ntwanano na Rhoma naswona varhangeri va Vayuda va n’wi amukele tanihi mufumi ni ku va muprista lonkulu. Hiloko ku simekiwa ntlhandlamano wa Vuheximoni lowu tiyimeleke woxe, lowu lawuriwaka hi Vamaccabee.

Vamaccabee va tlhele va kondletela vugandzeri etempeleni Mesiya a nga si fika. (Ringanisa Yohane 1:41, 42; 2:13-17.) Tanihi leswi ku tshembiwa ka vaprista a ku hohlokile hikwalaho ka swiendlo swa vaprista va Vuhelene, ku tlhele ku ya emahlweni ku hohloka ehansi ka Vuheximoni. Hakunene, ku fumiwa hi vaprista lava anakanyaka swa tipolitiki, ematshan’weni yo fumiwa hi hosi yo tshembeka ya nxaxamelo wa Davhida, a swi yi tisanga mikateko ya ntiyiso eka Vayuda.—2 Samuwele 7:16; Pisalema 89:3, 4, 35, 36.

Xana Ndzi Nga Kombela Makwerhu Leswaku A Ndzi Lomba Mali?

N’WANA lontsongo wa Simon wa vabya kutani u lava mirhi hi xihatla. Kambe Simon i xisiwana xisweswo a nge swi koti ku n’wi kumela yona. Xana a nga endla yini? Nkateko wa kona, Mukreste-kulobye loyi a vitaniwaka Michael u yime kahle hi tlhelo ra timali ku tlula yena. Kumbexana Michael u ta n’wi lomba mali. Hambiswiritano, Simon wa swi tiva embilwini yakwe leswaku a swi tshembisi leswaku u ta swi kota ku n’wi hakela mali leyi a nga ta yi lomba.a

Simon a ya vulavula na yena, Michael u langutane ni xiphiqo. Wa swi xiya leswaku ku ni xilaveko xa xiviri kambe wa kanakana leswaku Simon a nge swi koti ku n’wi tlherisela mali yoleyo hikuva u wa a pfuka leswaku a kota ku hlayisa ndyangu wa yena. Xana Michael u fanele a endla yini?

Ematikweni yo tala, vanhu va nga lahlekeriwa hi swilo swa vona swa ku tihanyisa hi ku copeta ka tihlo kutani va tikuma va nga ha ri na mali kumbe ndzindza-khombo leswaku va kota ku hakela swikweleti swa vutshunguri. Mali leyi lombiwaka ebanki swi nga ha endleka yi nga ri kona kumbe yi ri ni ntswalo wo tala. Loko ku tshuka ku va ni xiyimo xa xihatla, ndlela yin’we ntsena yo tlhantlha xiphiqo ku nga ha va ku lomba mali. Hambiswiritano, loko u nga si lomba mali, ku ni timhaka tin’wana ta nkoka leti u faneleke u ti xiya.

Kunguhata Kahle

Matsalwa ma nyikela swiletelo eka mulombisi ni mulombi. Loko ho yingisa ndzayo leyi, hi nga papalata timholovo ni mintlhaveko leyi vavisekeke.

Hi xikombiso, Bibele yi hi tsundzuxa leswaku a hi fanelanga hi yi tekela ehansi mhaka ya ku lomba mali. Muapostola Pawulo u khutaze Vakreste le Rhoma a ku: “Mi nga koloti munhu xanchumu, loko ku nga ri ku rhandzana; hikuva loyi a rhandzaka munhu-kulobye u wu hetisisile nawu.” (Varhoma 13:8) Kahle-kahle, xikweleti lexi Mukreste a faneleke a xi kolota van’wana i rirhandzu ntsena. Hikwalaho, hi nga ha rhanga hi tivutisa, ‘Xana swa ndzi boha ku lomba mali leyi?’

Loko nhlamulo ku ri ina, kutani ku ta va ku ri vutlhari ku anakanyisisa hi vuyelo lebyi nga ta va kona loko u nghena exikweletini. Yesu Kreste u kombise leswaku swiboho swa nkoka swi lava ku anakanyisisa hi vukheta ni ku kunguhata. U vutise vadyondzisiwa va yena a ku: “I mani eka n’wina loyi loko a lava ku aka xihondzo a nga rhangiki a tshama ehansi a hlayela ntsengo, a vona loko wu ringene ku xi heta?” (Luka 14:28) Nsinya lowu wa nawu wa tirha loko u ehleketa hi ku lomba mali eka makwerhu. Ku hlayela ntsengo wa mali leyi u yi lombaka swi vula ku hlayela leswaku hi ta yi tlherisela njhani naswona rini.

Mulombisi u ni mfanelo yo tiva leswaku mali leyi lombiwaka yi ta hakeriwa njhani naswona rini. Loko hi kambisisa timhaka hi vukheta, hi ta swi kota ku n’wi nyika tinhlamulo leti kongomeke. Xana hi kunguhate kahle leswaku hi tlherisela mali leyi lombiweke hi nkarhi lowu faneleke? Ina, swi nga hi olovela ku byela makwerhu wa hina leswaku: “Ndzi ta ku tlherisela yona hi ku hatlisa. Wa swi tiva leswaku ndza tshembeka.” Kambe xana a hi fanelanga hi tamela timhaka to tano hi ndlela leyinene ngopfu? Hi fanele ku tiyiseka ka ha ri eku sunguleni leswaku hi ta yi hakela mali leyi hi yi lombaka, tanihi leswi sweswo ku nga leswi Yehovha a swi languteleke eka hina. Pisalema 37:21 yi ri: “Lo’wo biha a lomba, kambe a nga tlherisi.”

Loko hi kunguhata ndlela leyi hi nga ta hakela ha yona mali leyi hi yi lombaka ni leswaku hi ta yi hakela rini, hi ta va hi titsundzuxa hi xiboho lexikulu lexi hi xi endlaka. Leswi swi hunguta xikweleti lexi hi nga ha tivangelaka xona swi nga bohi. Loko hi papalata ku va ni swikweleti, ha vuyeriwa. Swivuriso 22:7 ya tsundzuxa: “Mulombi i nandza wa mulombisi.” (NW) Hambi loko havumbirhi bya vona, mulombi ni mulombisi va ri vamakwavo va moya, mali leyi lombiwaka yi nga ha khumba vuxaka bya vona hi ndlela yo karhi. Ku nga twanani loku vaka kona eka mali leyi lombiwaka ku tlhele ku kavanyeta ku rhula eka mavandlha man’wana.

Hlamusela Leswaku Mali Leyi Yi Laveriwa Yini

Mulombisi u ni mfanelo yo lava ku tiva leswaku kahle-kahle mali leyi hi yi lombeke hi ya yi tirhisa njhani. Handle ka mali leyi hi yi lombaka eka yena, xana va kona vanhu van’wana lava hi lombaka mali eka vona? Loko swi ri tano, mhaka leyi hi fanele hi yi veka erivaleni, hikuva leswi swi ta khumba vuswikoti bya hina byo tlherisela mali leyi hi yi lombaka.

I swa nkoka ngopfu ku hambanisa mali leyi lomberiwaka swa mabindzu ni mali leyi laveriwaka swilo swin’wana swa xihatla. Makwerhu a nga na ndzhwalo wa Matsalwa wo lombisa mali etimhakeni ta bindzu, kambe swi nga endleka a titwa a swi tsakela ku pfuna makwerhu wo karhi, loyi hambileswi ku nga riki xihoxo xa yena, a tikumaka a hluleka ku hakela swilaveko leswi nga swa xisekelo swo fana ni swakudya, swiambalo kumbe vutshunguri. Vutshembeki ni ku vulavula ntiyiso etimhakeni leti swi ta hi pfuna ku sivela ku nga twanani.—Vaefesa 4:25.

Tsalani eHansi

Tsalwa leri tsariweke ehansi ra ntwanano i goza ra nkoka loko hi lava ku papalata ku nga twanani loku nga ha vaka kona enkarhini lowu taka. Swa olova ku rivala vuxokoxoko byo karhi lebyi ku twananiweke ha byona handle ka loko byi tsariwe ehansi. Hi fanele hi tsala ehansi mali leyi lombiweke ni nkarhi lowu yi faneleke ku tlheriseriwa ha wona. Ku ta va ku ri vutlhari loko mulombi ni mulombisi va sayina ntwanano kutani un’wana ni un’wana wa vona a hlayisa kopi ya yena. Bibele yi kombisa leswaku loko hi tirhisana hi swa timali hi fanele hi swi tsala ehansi. Emahlweninyana ka ku va Vababilona va lovisa Yerusalema, Yehovha u byele Yeremiya leswaku a xava nsimu eka un’wana wa maxaka yakwe. Hi nga vuyeriwa hi ku kambisisa endlelo leri.

Yeremiya u te: “Kav̌a loko nḍi tišav̌ela nsimu ya Hanameel, ṅwana wa tatana lo’nṭongo e Anatote, nḍi ṅwi pimela mali ti nga tišikele ta silver ta 17. Nḍi ṭala ṭalwa ra nšav̌o, nḍi ri tiyisa, nḍi teka timboni, nḍi ringanisa mali e šikalweni. Nḍi v̌a nḍi teka ṭalwa ra nšav̌o le’ri tiyisiweke hi mukhuv̌a wa kona ni nawu, nḍi teka na rona ṭalwa nšav̌o le’ri tiyisiweke hi mukhuv̌a wa kona ni nawu, nḍi teka na rona ṭalwa le’ri nga tiyisiwangiki; nḍi nyika ṭalwa ra nšav̌o e ka Baruk, ṅwana Neriya, ṅwana Mahaseya, e mahlweni ka Hanameel, ṅwana wa tatana lo’nṭongo, ne mahlweni ka timboni le’ti tiyiseke ṭalwa ra nšav̌o, ne mahlweni ka v̌a-Yuda, hikwav̌o la’va nga ṭhama e riv̌aleni ra khoṭo.” (Yeremiya 32:9-12) Hambileswi xikombiso lexi nga laha henhla xi vulavulaka hi ku xava ematshan’weni ya ku lombisa mali, xi kombisa nkoka wo tamela timali ta mabindzu hi ndlela leyi nga kanakanisiki, leyi twisisekaka.—Vona Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa May 1, 1973, matluka 287-8.

Loko ku tshuka ku humelela swiphiqo, Vakreste va fanele va ringeta ku swi tlhantlha hi ku pfumelelana ni ndzayo ya Yesu leyi tsariweke eka Matewu 18:15-17. Hambiswiritano, nkulu un’wana la ringeteke ku va la pfunaka etimhakeni to tano wa hlamusela: “Kwalomu ka mhaka yin’wana na yin’wana, a ku ri hava ntwanano lowu tsariweke ehansi. Hikwalaho, a ku vanga ni ku twisisana ka le rivaleni eka vanhu lavambirhi mayelana ni leswaku mali leyi lombiweke a yi fanele yi hakeriwa njhani. Ndza khorwiseka leswaku ku tsala timhaka leti ehansi i xikombiso xa rirhandzu, hayi xa ku nga tshembani.”

Loko se hi endle ntwanano, hi fanele hi lwela ku hetisisa marito ya hina. Yesu u khutazile a ku: “Kambe ntsena Ina wa n’wina a a ve Ina, E-e wa n’wina a va E-e; hikuva leswi tlulaka leswi swi huma eka lowo homboloka.” (Matewu 5:37) Loko xiphiqo lexi nga languteriwangiki xi tshuka xi hi sivela ku hakela mali leyi lombiweke hilaha hi hleleke hakona, hi fanele xikan’we-kan’we hi hlamusela loyi a hi lombeke. Kumbexana a nga hi pfumelela ku hakela mali leyi lombiweke hakatsongo-tsongo ku ringana nkarhi wo leha.

Hambiswiritano, swiyimo leswi nga languteriwangiki a swi fanelanga swi hi ntshunxa eka vutihlamuleri bya hina. Munhu la chavaka Yehovha u endla leswi a nga swi kotaka leswaku a hetisisa rito ra yena. (Pisalema 15:4) Hambiloko swilo swi humelele hi ndlela leyi hi nga yi langutelangiki, hi fanele hi lunghekela ku titsona swo karhi leswaku hi hakela swikweleti swa hina, tanihi leswi ku nga vutihlamuleri bya hina bya Vukreste.

Xalamuka Loko U Lombisa Mali

Ina, mulombi a hi yena ntsena a faneleke ku kambisisa timhaka hi vukheta. Makwerhu loyi ku lombiweke mali eka yena na yena u fanele ku kunguhata kahle. Loko hi nga si lomba mali, hi ta va hi tlharihile loko hi heta nkarhi hi anakanyisisa ha swona hi rixaladza ni hi xikongomelo. Bibele yi hi khutaza ku xalamuka, yi ku: “U nga ngheni exikarhi ka lava va phokotelaka mavoko, exikarhi ka lava va tiyisekisaka swikweleti.”—Swivuriso 22:26, NW.

U nga si tiboha ku endla tano, anakanya leswi nga humelelaka loko makwerhu a tsandzeka ku ku tlherisela mali ya wena. Xana u ta langutana ni xiphiqo lexikulu xa timali? Hambiloko makwerhu o va a ri na makungu lamanene, swiyimo swi nga ha cinca kumbe ndlela leyi a hlayeleke ha yona yi nga ha va yi hoxile. Yakobo 4:14 ya hi tsundzuxa hinkwerhu: “A mi swi tivi leswaku vutomi bya n’wina byi ta va yini mundzuku. Hikuva mi hunguva leyi humelelaka nkarhinyana kutani yi nyamalala.”—Ringanisa Eklesiasta 9:11.

Ngopfu-ngopfu emhakeni ya ku lombisa mali ya swa mabindzu, ku ta va ku ri vutlhari ku anakanyisisa hi ndhuma leyi mulombi a nga na yona. Xana u tiviwa a tshembeka ni ku va ni ntiyiso, kumbe u khoma mali hi vusopfa? Xana u ni mukhuva wa ku rhendzeleka ni mavandlha a lomba mali eka van’wana? Ku ta va ku ri vutlhari ku tsundzuka marito lama nge: “Muriv̌ali a pfumelela marito hikwawo, kambe l’a nga ni ku anakanya o šiya laha a kanḍiyaka kona.”—Swivuriso 14:15.

Minkarhi yin’wana, mali leyi lombiwaka yi nga tlhela yi va leyi nga n’wi tiseliki ntsako loyi a yi lombaka. Yi nga ha va ndzwalo hi ku olova ni le ka yena, yi n’wi tekela ntsako. Xana hi lava leswaku makwerhu wo tano a va “nandza” wa hina? Xana swi nga endleka leswaku mali leyi lombiweke yi khumba vuxaka bya hina, yi kurisa ku vilela kumbe yi tlhela yi hi pfilunganya miehleketo hikwalaho ka leswi a nga swi kotiki ku yi hakela?

Loko ku ri ni xilaveko xa xiviri, swi nga va njhani loko ho anakanya hi ku yi endla nyiko ematshan’weni yo yi lombisa, hambiloko mali ya kona yi nga ha vaka yi ri yitsongo? Matsalwa ma hi khutaza ku va ni ntwela-vusiwana loko hi vona makwerhu wa hina a pfumala. Mupisalema u yimbelerile a ku: “L’a lulameke o twela v̌anhu e v̌usiwana, wa hanana.” (Pisalema 37:21) Rirhandzu ri fanele ri hi susumetela ku endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi nyikela mpfuno lowu tirhaka eka vamakwerhu lava pfumalaka.—Yakobo 2:15, 16.

Xiya Magoza Ya Wena Hi Vukheta

Tanihi leswi ku lombana mali ku nga ha vangaka timholovo, hi nga ku endla ntsena loko ku nga ha ri na ndlela yin’wana, ematshan’weni yo ku endla swi nga bohi. Tanihi laha hi swi xiyeke hakona eku sunguleni, mulombi u fanele a vulavula ntiyiso ni mulombisi, a tsala ehansi leswaku mali leyi lombiweke yi ta hakeriwa njhani naswona rini. Kambe laha maxangu ma ngo va erivaleni, ku endla nyiko ku nga ha va ku ri ntlhantlho wo olova.

Michael a nga n’wi lombanga Simon mali leyi a yi kombeleke. Ematshan’weni ya sweswo, Michael u n’wi nyike mali yintsongo tanihi nyiko. Simon a a tsake ngopfu hikwalaho ka mpfuno wo tano leswaku a ta kota ku hakelela n’wana wakwe mirhi. Naswona Michael a a tsakile leswi a koteke ku kombisa rirhandzu ra vumakwerhu hi ndlela leyi tirhaka. (Swivuriso 14:21; Mintirho 20:35) Michael na Simon va langute emahlweni ehansi ka ku fuma ka Mfumo, laha Kreste a nga “ta nṭhunša šisiwana loko ši huwelela” naswona a nga kona la nga ta ku “nḍa v̌abya!” (Pisalema 72:12; Esaya 33:24) Ku kondza ku fika nkarhi wolowo, a hi ya xiyeni hi rixaladza magoza ya hina loko hi tshuka hi titwa hi boheka ku lomba mali eka makwerhu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ku tsala ehansi ntwanano wa mali leyi lombiweke i xikombiso xa rirhandzu, hayi ku nga tshembani