Ntlhontlho Wa Ku Hambana Ka Vukhongeri

Tanihi mudyondzisi, u langutane ni ntlhontlho lowu vadyondzisi va le ka malembe-xidzana lama hundzeke a va nga tali ku langutana na wona—ku hambana ka vukhongeri.

EMALEMBENI ya le Xikarhi, vaaki va tiko rin’we hakanyingi a va ri ni vukhongeri lebyi fanaka. Ku nga ri khale ngopfu eku heleni ka lembe-xidzana ra vu-19, eYuropa a ku toloveleke vukhongeri byi nga ri byingani lebyikulu: Evupela-dyambu, Vukhatoliki na Vuprotestente, evuxeni Vuorthodox ni Vuislam, ni Vuyuda. Handle ko kanakana, ku hambana loku ku toloveleke ngopfu namuntlha eYuropa ni le misaveni hinkwayo. Ku sunguriwe vukhongeri lebyi nga tolovelekangiki, lebyi amukeriweke hi lava tshamaka etikweni ro karhi kumbe lebyi tisiweke hi vafambi ni vabaleki.

Xisweswo, namuntlha, ematikweni yo tanihi Australia, Britain, Furwa, Jarimani, ni le United States, ku kumeka Mamoslem, Mabudha ni Mahindhu yo tala. Kasi hi hala tlhelo, Timbhoni ta Yehovha, tanihi Vakreste, ti tirha hi ku hiseka ematikweni yo tlula 230; ti hundzuke vukhongeri bya vumbirhi lebyikulu eItaly ni le Spain. Eka rin’wana ni rin’wana ra matiko ya 13, ku na swirho swa tona leswi gingiritekaka swo tlula 100 000.—Vona bokisi, tluka 15.

Ku hambana-hambana ka swiendlo swa vukhongeri bya ndhawu yo karhi ku nga ha vanga ntlhontlho eka mudyondzisi. Hi xikombiso, swivutiso swin’wana swa nkoka swi nga ha tlakuka malunghana ni minkhuvo leyi dumeke: Xana minkhuvo hinkwayo yi fanele ku sindzisiwa eka xichudeni xin’wana ni xin’wana—ku nga khathariseki leswaku i xa vukhongeri byihi? Vanhu vo tala va nga ha languta minkhuvo yo tano yi nga hoxanga. Hambi swi ri tano, xana mavonelo ya mindyangu leyi nga ehansi ka mintlawa leyitsongo a ma fanelanga ku xiximiwa? Naswona ku ni yinhla yin’wana leyi faneleke ku langutiwa: Ematikweni lawa nawu wu nga byi nghenisiki vukhongeri eka Hulumendhe ni laha vuleteri bya vukhongeri byi nga katsiwiki etidyondzweni, xana swi nga va swi fanerile leswaku minkhuvo yo tano yi sindzisiwa exikolweni?

Masiku Ya Ku Velekiwa

Ku nga ha pfuka timholovo malunghana ni minkhuvo leyi tikombaka yi nga fambelani nikatsongo ni vukhongeri. Leswi swi tano hi masiku ya ku velekiwa, lama tlangeriwaka eswikolweni swo tala. Hambi leswi Timbhoni ta Yehovha ti xiximaka mfanelo ya van’wana ya ku tlangela masiku ya ku velekiwa, handle ko kanakana wa swi xiya leswaku tona ti hlawula ku ka ti nga hlanganyeli eminkhubyeni yo tano. Kambe kumbexana a wu swi tivi swivangelo leswi endlaka vona ni vana va vona va endla xiboho xa ku ka va nga hlanganyeli eminkhubyeni leyi.

Le livre des religions (Buku Ya Vukhongeri), ku nga nsonga-vutivi lowu hangalasiweke swinene eFurwa, wu vula leswaku mukhuva lowu i mihivahivana naswona wu xaxametiwe exikarhi ka “mihivahivana ya tiko.” Hambi leswi namuntlha yi tekiwaka tanihi mikhuva leyi nga riki na khombo, minkhuvo ya siku ra ku velekiwa kahle-kahle yi sukela evuhedenini.

The Encyclopedia Americana (nkandziyiso wa 1991) yi ri: “Matiko ya khale ya Egipta, Greece, Rhoma na Peresiya a ma tlangela masiku ya ku velekiwa ya swikwembu, tihosi ni vachaviseki.” Vatsari Ralph na Adelin Linton va paluxa xivangelo-nkulu xa leswi. Ebukwini ya vona leyi nge The Lore of Birthdays, va tsala: “Mesopotamiya na Egipta, masungulo ya nhluvuko wa vanhu, nakambe hi wona matiko yo rhanga laha vanhu a va tsundzuka ni ku xixima masiku ya vona ya ku velekiwa. Ku hlayisiwa ka masiku ya ku velekiwa a ku ri ka nkoka eminkarhini ya khale ngopfu-ngopfu hi leswi siku ra ku velekiwa a ri ri ra nkoka eku vhumbhiweni ka vumundzuku bya munhu.” Ku hlangana loku swin’we ni vungoma bya tinyeleti ku khumba un’wana ni un’wana loyi a papalataka vungoma bya tinyeleti hikwalaho ka leswi Bibele yi swi vulaka ha byona.—Esaya 47:13-15.

Kutani a swi hlamarisi leswi hi hlayaka leswi landzelaka eka The World Book Encyclopedia: “Vakreste vo sungula a va nga ri tlangeli siku ra ku velekiwa ka Yena [Kreste] hikuva a va languta ku tlangela siku ra un’wana ni un’wana ro velekiwa tanihi mukhuva wa vuhedeni.”—Vholumo 3, tluka 416.

Hi ku xiya leswi nga laha henhla, Timbhoni ta Yehovha ti hlawula ku ka ti nga hlanganyeli eminkhubyeni ya masiku ya ku velekiwa. Entiyisweni, ku tswariwa ka n’wana i mhaka leyi tsakisaka, leyi nyanyulaka. Hi ntolovelo, vatswari hinkwavo va tsaka loko vana va vona va kula, va tiya hi ku famba ka malembe. Timbhoni ta Yehovha na tona ta tsaka swinene hi ku kombana rirhandzu emindyangwini ni le ka vanghana va tona hi ku nyikana tinyiko ni ku titsakela swin’we. Hambi swi ri tano, hi ku ya hi masungulo ya minkhuvo ya masiku ya ku velekiwa, va hlawula ku endla swilo sweswo hi minkarhi yin’wana lembe hinkwaro.—Luka 15:22-25; Mintirho 20:35.

Khisimusi

Khisimusi yi tlangeriwa emisaveni hinkwayo, hambi ku ri ematikweni yo tala lama nga riki ya Vukreste. Tanihi leswi holideyi leyi yi hlayisiwaka hi vanhu vo tala va vukhongeri bya Vujagana, swi nga ha hlamarisa loko Timbhoni ta Yehovha ti hlawula ku ka ti nga yi tlangeli. Ha yini swi ri tano?

Hi laha minsonga-vutivi yo tala yi vulaka ha kona, siku ra ku velekiwa ra Yesu ri vekiwe hi vomu ri va December 25 leswaku ri ta fambelana ni nkhuvo wa Rhoma wa vuhedeni. Xiya marito lama landzelaka lama tekiweke etibukwini to hambana-hambana:

“Siku ra ku velekiwa ka Kreste a ri tiviwi. Tievhangeli a ti ri kombisi siku kumbe n’hweti.”—New Catholic Encyclopedia, Vholumo II, tluka 656.

“Mikhuva yo tala ya Khisimusi leyi sweswi yi andzaka eYuropa, kumbe leyi tsariweke eminkarhini ya khale, a hi mikhuva ya Vukreste hakunene, kambe i mikhuva ya vuhedeni leyi amukeriweke kumbe leyi tekeleriweke hi Kereke. . . . Saturnalia ya le Rhoma yi boxe ntila wa mikhuva yo tala ya huwa ya ntsako ya nkarhi wa Khisimusi.”—Encyclopædia of Religion and Ethics (Edinburgh, 1910), leyi hleriweke hi James Hastings, Vholumo III, matluka 608-9.

“Khisimusi a yi tlangeriwa hi December 25 etikerekeni hinkwato ta Vukreste ku sukela eka lembe-xidzana ra vumune. Enkarhini wolowo, leri a ku ri siku ra nkhuvo wa vuhedeni wa ku hela ka xixika lowu vitaniwaka ‘Ku Tswariwa (hi Xilatini, natale) Ka Dyambu,’ tanihi leswi dyambu a ri tikomba onge ri tswariwa ra vumbirhi loko masiku ma sungula ku leha. ERhoma, Kereke yi amukele mukhuva lowu wu dumeke swinene . . . hi ku wu nyika nhlamuselo leyintshwa.”—Encyclopædia Universalis, 1968, (Xifurwa) Vholumo 19, tluka 1375.

“Ku kula ka nkhuvo wa Khisimusi ku hlohloteriwe hi ku hambanisiwa ni minkhuvo ya vuhedeni ya Sol Invictus (Mithra). Hi hala tlhelo, December 25, leswi ku nga siku ra ku hela ka vuxika, ri hlanganisiwe ni ku vonakala loku humeleleke emisaveni ha Kreste, kutani mfungho wa Sol Invictus wu hundziseriwe eka Kreste.”—Brockhaus Enzyklopädie, (Xijarimani) Vholumo 20, tluka 125.

Loko va twa hi mintiyiso ya Khisimusi, xana van’wana va angurise ku yini? The Encyclopædia Britannica yi ri: “Hi 1644 vaseketeri va dyondzo yo tenga va le Nghilandhi a va nga pfumelelani ni huwa ya ntsako kumbe minhlangano ya vukhongeri leyi pfumeleriwaka hi Huvo, hikwalaho ka leswi [Khisimusi] a yi ri nkhuvo wa vuhedeni, naswona va lerise leswaku wu endliwa hi ku titsona swakudya. Charles II u pfuxete nkhuvo lowu, kambe vanhu va le Scotland va namarhele mavonelo ya Vaseketeri va dyondzo yo Tenga.” Vakreste vo sungula a va nga yi tlangeli Khisimusi, naswona Timbhoni ta Yehovha a ti yi tlangeli namuntlha kumbe hambi ku ri ku hlanganyela eswiendlweni leswi fambisanaka ni Khisimusi.

Hambi swi ri tano, Bibele ya swi khutaza ku nyika tinyiko kumbe ku rhamba ndyangu ni vanghana mi dya swakudya leswinene hi minkarhi yin’wana. Yi khutaza vatswari leswaku va letela vana va vona leswaku va hanana hi mbilu hinkwayo, ematshan’weni yo endla tinyiko hikwalaho ka leswi va languteriweke ku endla tano. (Matewu 6:2, 3) Vana va Timbhoni ta Yehovha va dyondzisiwa leswaku va lehisa mbilu ni ku xixima, naswona leswi swi katsa ku xiya mfanelo ya van’wana ya ku tlangela Khisimusi. Hikwalaho, va tsaka loko ku xiximiwa xiboho xa vona xa ku ka va nga hlanganyeli eminkhubyeni ya Khisimusi.

Minkhuvo Yin’wana

Timbhoni ta Yehovha ti teka xiyimo lexi fanaka eka tiholideyi tin’wana ta vukhongeri kumbe leti yelanaka ni vukhongeri, leti vaka kona elembeni ra xikolo ematikweni yo hambana-hambana, tanihi minkhuvo ya June eBrazil, Epiphany eFurwa, Carnival eJarimani, Setsubun eJapani ni Halloween eUnited States. Malunghana ni minkhuvo leyi kumbe ni yin’wana yo karhi leyi nga boxiwangiki laha, vatswari lava nga Timbhoni kumbe vana va vona va nga swi tsakela hakunene ku hlamula swivutiso swihi na swihi leswi u nga vaka na swona.

Mimpimanyeto Ya Mahanyelo Leyi Faneleke Ku Xiximiwa

Ematin’wini hinkwawo, vavanuna ni vavasati lava nga ni xivindzi va endle xiboho lexi hambaneke ni mianakanyo leyi tolovelekeke ya nkarhi wa vona. Va tiyisele tihanyi ta politiki, ta vukhongeri ni ta tinxaka, hakanyingi va tshika vutomi bya vona hikwalaho ka ndlela leyi va yi tekeke.

VAKRESTE vo sungula a va ri ni xivindzi lexikulu. Enkarhini wa nxaniso wo tika wa malembe-xidzana manharhu yo sungula, vo tala va vona va dlayiwe hi Varhoma va vahedeni hikwalaho ko ala ku gandzela mufumi. Minkarhi yin’wana, a ku vekiwa altari exivandleni. Leswaku va ntshunxiwa, Vakreste a va fanele ku hisa murhi wa risuna lowu tsongoriweke va kombisa ku pfumela ka vona leswaku mufumi u ni vukwembu. Hambi swi ri tano, va nga ri vangani va landzule xiyimo xa vona. Vo tala va hlawule ku fa ematshan’weni yo landzula ripfumelo ra vona.

Eminkarhini ya manguva lawa, Timbhoni ta Yehovha ta Vakreste ti teka xiyimo lexi fanaka malunghana ni vukala-tlhelo eka politiki. Hi xikombiso, xiyimo xa vona lexi tiyeke loko va langutane ni Manazi i mhaka leyi tiyeke ya matimu. Emahlweni ka nyimpi ya vumbirhi ya misava ni hi nkarhi wa yona, ku fe kwalomu ka kotara ya Timbhoni ta le Jarimani, ngopfu-ngopfu etikampeni ta nxaniso, hikwalaho ka leswi ti hlayiseke vukala-tlhelo ni ku ala ku vula ti ku “Heil Hitler.” Vana lavatsongo va hambanisiwe hi nkani ni vatswari va vona va Timbhoni. Ku nga khathariseki ntshikilelo wolowo, vantshwa va yime va tiyile naswona va ale ku nyamisiwa hi tidyondzo leti nga riki ta Matsalwa leti van’wana a va ringeta ku va dyondzisa tona hi nkani.

Ku Losa Mujeko

Namutlha Timbhoni ta Yehovha a ti xanisiwi hi ndlela yoleyo yo biha. Hambi swi ri tano, ku pfumala ku twisisa hakanyingi ku vangiwa hi mhaka ya leswi vantshwa va Timbhoni va endlaka xiboho lexi humaka emapfalweni ya vona leswaku va nga hlanganyeli eminkhubyeni ya ku rhandza tiko, tanihi ku losa mujeko.

Vana va Timbhoni ta Yehovha va dyondzisiwa leswaku va nga tshikisi van’wana ku losa mujeko; munhu un’wana ni un’wana u fanele ku tiendlela xiboho eka sweswo. Hambi swi ri tano, xiyimo xa Timbhoni hi toxe xi tiyile: A va wu losi mujeko wa tiko rihi na rihi. Leswi kahle-kahle a swi kombisi ku pfumala xichavo. Va wu xixima mujeko wa tiko rin’wana ni rin’wana leri va tshamaka eka rona, naswona va kombisa xichavo lexi hi ku yingisa milawu ya tiko. A va ngheneleli eka tindlela tihi na tihi to lwisana ni hulumendhe. Entiyisweni, Timbhoni ti pfumela leswaku tihulumendhe ta vanhu leti nga kona sweswi i ‘lunghiselelo ra Xikwembu’ leri xi ri pfumeleleke leswaku ri va kona. Kutani va titeka va ri ehansi ka xileriso xa Xikwembu xa ku hakela swibalo ni ku xixima ‘valawuri lava tlakukeke.’ (Varhoma 13:1-7) Leswi swi fambisana ni marito ya Kreste lama tolovelekeke: “Tlheriselani Khezari leswi nga swa Khezari—ni Xikwembu leswi nga swa Xikwembu.”—Matewu 22:21, Jerusalem Bible ya Khatoliki.

Van’wana va nga ha vutisa, ‘Kambe, ha yini Timbhoni ta Yehovha ti nga wu xiximi mujeko hi ku wu losa?’ Swi vangiwa hi leswi va langutaka ku losa mujeko tanihi ku gandzela, naswona Xikwembu hi xona lexi faneleke xi gandzeriwa; ku hava munhu wihi na wihi kumbe xihi na xihi lexi va tiyimiselaka ku xi gandzela handle ka Xikwembu. (Matewu 4:10; Mintirho 5:29) Hikwalaho, va swi tsakela loko vadyondzisi va xixima ripfumelo ra vona ni loko va tshika vana va Timbhoni va hanya hi ku ya hi leswi va swi pfumelaka.

A swi hlamarisi leswi Timbhoni ta Yehovha ti nga riki tona ntsena leti pfumelaka leswaku ku losa mujeko swi fambisana ni ku gandzela, hi laha marito lama landzelaka ma kombisaka ha kona:

“Mijeko ya minkarhi ya khale a yi ri ya vukhongeri hi laha ku heleleke. . . . Swi tikomba onge nkarhi hinkwawo a ku laviwa mpfuno wa vukhongeri leswaku ku kwetsimisiwa mijeko ya tiko.” (Xiitaliki i xerhu.)—Encyclopædia Britannica.

“Mujeko wa kwetsima, ku fana ni xihambano. . . . Milawu ni swiletelo leswi fambisanaka ni langutelo ra vanhu hi mimpimanyeto ya tiko swi tirhisa marito lama tiyeke, lama kongomeke, yo tanihi, ‘Ku Tirhela Mujeko,’ . . . ‘Ku Chava Mujeko,’ ‘Ku Tinyiketela Eka Mujeko.’” (Xiitaliki i xerhu.)—The Encyclopedia Americana.

“Vakreste va arile ku . . . tiveka ehansi ka mufumi [wa Rhoma]—leswi fanaka khwatsi namuntlha ni ku ala ku losa mujeko kumbe ku vula xihlambanyo xo kombisa ku tinyiketela.”—Those About to Die (1958), hi Daniel P. Mannix, tluka 135.

Nakambe, hi ku ala ku losa mujeko Timbhoni ta Yehovha a ti tiyimiselanga ku honisa hulumendhe yo karhi kumbe vafumi va yona. Mhaka ya kona hi leswaku, hi xiendlo xo karhi xa vugandzeri, va nga ka va nga nkhinsameli kumbe ku losa xifaniso lexi yimelaka Mfumo. Sweswo va swi languta swi fana ni xiyimo lexi tekiweke eminkarhini ya Bibele hi majaha manharhu ya Vaheveru lama aleke ku nkhinsamela xifaniso lexi a xi yimisiwe erivaleni ra Dura hi Hosi Nebukadnetsari ya le Babilona. (Daniyele, ndzima 3) Kutani, hambi leswi van’wana va losaka kumbe va hlambanyaka hi ku tinyiketela, vana va Timbhoni ta Yehovha va dyondzisiwa ku landzela ripfalo ra vona leri leteriweke hi Bibele. Xisweswo, hi moya wo rhula ni hi xichavo va papalata ku hlanganyela eka sweswo. Hi swivangelo leswi fanaka, vana va Timbhoni va hlawula ku ka va nga hlanganyeli loko ku yimbeleriwa kumbe ku tlangiwa tinsimu ta rixaka.

Mfanelo Ya Vatswari

Masiku lawa, matiko yo tala ma xixima mfanelo ya vatswari ya ku nyika vana va vona vuleteri bya vukhongeri hi ku ya hi ripfumelo ra vona. Vukhongeri hinkwabyo bya yi seketela mfanelo leyi, hi laha swi kombisiwaka ha kona hi nawu wa kereke lowu wu tirhaka eKerekeni ya Khatoliki: “Tanihi leswi va tswaleke vana va vona, vatswari va ni ndzhwalo lowukulu wa ku va dyondzisa, naswona va ni mfanelo yo endla sweswo; hi yona mhaka leyi swi fanelaka leswaku vatswari va nyika vana va vona dyondzo ya Vukreste hi ku ya hi dyondzo ya Kereke.”—Canon 226.

Timbhoni ta Yehovha ti lava sweswo ntsena. Tanihi vatswari lava nga ni nkhathalelo, va ringeta ku nghenisa mimpimanyeto ya ntiyiso ya Vukreste eka vana va vona ni ku va dyondzisa ku rhandza vaakelani ni ku xixima swilo swa vanhu van’wana. Va tsakela ku landzela ndzayo leyi muapostola Pawulo a yi nyikeke Vakreste va le Efesa: “Vatswari, mi nga khomi vana va n’wina hi ndlela leyi nga ta va endla va hlundzuka. Ematshan’weni ya sweswo, va kuriseni hi ku tshinya ni ku letela ka Vukreste.”—Vaefesa 6:4, Today’s English Version.

Mindyangu Leyi Avaneke Hi Tlhelo Ra Vukhongeri

Emindyangwini yin’wana, i mutswari un’we ntsena la nga Mbhoni ya Yehovha. Eka xiyimo xo tano, mutswari la nga Mbhoni u khutaziwa leswaku a xiya leswaku mutswari la nga riki Mbhoni u ni mfanelo yo letela vana vakwe hi ku ya hi tidyondzo ta yena ta vukhongeri. Vana lava langutaneke ni tidyondzo to hambana ta vukhongeri a hi kanyingi va pfilunganyekaka.a Entiyisweni, vana hinkwavo va fanele ku endla xiboho xa vukhongeri lebyi va nga ta byi landzelela. Hi ntolovelo, a hi vantshwa hinkwavo lava hlawulaka ku landzelela misinya ya milawu ya vukhongeri bya vatswari va vona, ku nga khathariseki leswaku i Timbhoni ta Yehovha kumbe a hi tona.

Mfanelo Ya Vana Ya Ku Va Ni Ripfalo Leri Ntshunxekeke

Nakambe u fanele ku tiva leswaku Timbhoni ta Yehovha ti teka ripfalo ra Mukreste un’wana ni un’wana ri ri ra nkoka swinene. (Varhoma, ndzima 14) Convention on the Rights of the Child, lowu khomiweke hi Nhlengeletano Leyikulu ya Nhlangano wa Matiko hi 1989, wu lemuke mfanelo ya n’wana ya ku va ni “ntshunxeko wa mianakanyo, wa ripfalo ni wa vukhongeri” ni mfanelo “ya ku phofula mavonelo yakwe a ntshunxekile ni leswaku mavonelo wolawo ma anakanyeriwa emhakeni yo karhi swin’we ni maendlelo wahi ni wahi lama khumbaka n’wana.”

Vana vambirhi va nge pfuki va fanile. Hikwalaho, u nga ha langutela ku hambana ko karhi eka swiboho leswi Timbhoni letintshwa kumbe swichudeni swin’wana swi swi endlaka loko ku tiwa eka mintirho yo karhi ni swiavelo swa le xikolweni. Ha tshemba leswaku na wena u ta fambisana ni nsinya wa nawu wa ku va ni ripfalo ro tihlawulela.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 20]

Xichavo, Ku Nga Ri Ku Gandzela

Mixo wun’wana exikolweni xa le Canada, nhwanyana wa malembe ya 11 hi vukhale la nga Mbhoni loyi va nge i Terra u vone mudyondzisi a huma ni xichudeni xin’wana ehandle ka tlilasi nkarhinyana wo koma. Endzhaku ka sweswo, mudyondzisi u kombele Terra hi musa leswaku va rhangisana va ya ehofisini ya nhloko ya xikolo.

Loko a nghena ehofisini, Terra u hatlise a xiya leswaku a ku andlariwe mujeko wa le Canada ehenhla ka desika ra nhloko ya xikolo. Kutani mudyondzisi u byele Terra leswaku a tshwutelela mujeko wolowo. A a ehleketa leswaku tanihi leswi Terra a nga yimbelelangiki risimu ra rixaka ni ku losa mujeko, a ku ri hava xivangelo lexi a xi ta endla leswaku a nga wu tshwuteleli mujeko loko a byeriwa sweswo. Terra u arile, a hlamusela leswaku hambi leswi Timbhoni ta Yehovha ti nga wu gandzeliki mujeko, ta wu xixima.

Loko va tlhelela etlilasini, mudyondzisi u vule leswaku wa ha ku kambela swichudeni swimbirhi, a vula leswaku swi tshwutelela mujeko. Hambi leswi xichudeni xo sungula xi hlanganyeleke eminkhubyeni ya tiko, xi tlhele xi tshwutelela mujeko loko xi byeriwa ku endla sweswo. Kambe, hambi leswi Terra a nga yimbelelangiki risimu ra rixaka ni ku losa mujeko, u arile ku wu nyamisa hi ndlela yoleyo. Mudyondzisi u kombise leswaku exikarhi ka lava vambirhi, Terra hi yena la kombiseke xichavo lexi faneleke.

[Bokisi leri nga eka tluka 24]

Misinya Yin’wana Ya Milawu Ya Mahanyelo Leyi Timbhoni Ta Yehovha Ti Yi Landzelaka

Malunghana ni mimpimanyeto ya mahanyelo, Timbhoni ta Yehovha ti dyondzisa vana va tona leswaku va fularhela mahanyelo, swiendlo kumbe swiyimo leswi, hambi loko swi tolovelekile namuntlha emisaveni, swi nga ha va tiselaka khombo vona kumbe van’wana. (Yakobo 1:27) Kutani va tsundzuxa vana va vona hi makhombo ya swidzidzirisi ni swiendlo swin’wana, tanihi ku dzaha ni ku tirhisa swakunwa swa xihoko hi ndlela yo biha. (Swivuriso 20:1; 2 Vakorinto 7:1) Va swi teka swi ri swa nkoka ku tshembeka ni ku chivirika. (Vaefesa 4:28) Va dyondzisa vana va vona leswaku va papalata nhlambha. (Vaefesa 5:3, 4) Nakambe va dyondzisa vana va vona leswaku va hanya hi misinya ya milawu ya Bibele malunghana ni ku tikhoma ka rimbewu ni ku xixima vulawuri ni vanhu ni nhundzu ya van’wana. (1 Vakorinto 6:9, 10; Tito 3:1, 2; Vaheveru 13:4) Va ni ntshembo lowu tiyeke wa leswaku ku hanya hi misinya yoleyo ya milawu swi ta vuyerisa vana va vona.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Timbhoni ta Yehovha ti ringeta ku nghenisa mimpimanyeto ya ntiyiso ya Vukreste eka vana va tona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

“Tlheriselani Khezari leswi nga swa Khezari—ni Xikwembu leswi nga swa Xikwembu.”—Matewu 22:21, Jerusalem Bible