va ta amukela “Vukreste.” Nilokoswiritano, swi le rivaleni leswaku Bibele a yi pfumelelani nikatsongo ni ku gandzela mfungho wa vuhedeni. (2 Vakorinto 6:14-18) Nakambe Matsalwa ma yi ala mixaka hinkwayo ya vugandzeri bya swikwembu swa hava. (Eksoda 20:4, 5; 1 Vakorinto 10:14) Kutani swa twisiseka leswi Vakreste va ntiyiso va nga xi tirhisiki xihambano evugandzerini bya vona.a

VAKRESTE va lerisiwa ku tlangela nkhuvo wa Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste. Nkhuvo lowu wu tlhela wu vitaniwa “xilalelo xa Hosi.” (1 Vakorinto 11:20) I yini lexi endlaka leswaku wu va wa nkoka swonghasi? Wu fanele wu tlangeriwa rini naswona hi ndlela yihi?

Yesu Kreste u simeke nkhuvo lowu hi vusiku bya Paseka ya Xiyuda ya lembe ra 33 C.E. Paseka i nkhuvo lowu a wu tlangeriwa kan’we hi lembe, hi siku ra vu-14 ra n’hweti ya Xiyuda ya Nisani. Swi vonaka onge Vayuda a va kota ku tiva siku leri hi ku rindza dyambu leswaku ri tsemakanya ekweyitoro hi ximun’wana. Hi siku rero, vusiku byi va byi ringana kahle ni nhlikanhi hi tiawara ta 12. N’weti lowu nga ta thwasa hi ximun’wana xexo, wu vula ku sungula ka n’hweti ya Nisani. Kutani Paseka a yi tlangeriwa hi siku ra vu-14 ra n’hweti yoleyo, endzhaku ka ku pela ka dyambu.

Yesu u tlangele Paseka ni vaapostola va yena kutani a hlongola Yudasi Iskariyota ivi a simeka Xilalelo xa Hosi. Leswi nkhuvo lowu wu siveke Paseka ya Xiyuda, wu fanele wu tlangeriwa kan’we ntsena hi lembe.

Evhangheli ya Matewu yi ri: “Yesu a teka xinkwa, loko a nkhensile, a xi phema ivi a nyika vadyondzisiwa, a ku: ‘Tekani, mi dya. Leswi swi vula miri wa mina.’ Nakambe, a teka xinwelo, loko a nkhensile, a va nyika xona, a ku: ‘Nwanani eka xona, hinkwenu ka n’wina; hikuva leswi swi vula “ngati ya ntwanano” ya mina, leyi nga ta halateriwa vo tala leswaku va rivaleriwa swidyoho.’”—Matewu 26:26-28.

Van’wana va pfumela leswaku Yesu u hundzule xinkwa xi va miri wa yena ni vhinyo yi va ngati ya yena. Kambe, miri wa Yesu a wu helerile loko a nyika vaapostola va yena xinkwa. Xana hakunene vaapostola va Yesu a va dya nyama ya yena ni ku nwa ngati ya yena? Doo, phela sweswo a ku ta va ku ri vukhema ni ku tlula nawu wa Xikwembu. (Genesa 9:3, 4; Levhitika 17:10) Hi ku ya hi Luka 22:20, Yesu u te: “Xinwelo lexi xi vula ntwanano lowuntshwa hikwalaho ka ngati ya mina, leyi nga ta halateriwa n’wina.” Xana xinwelo xexo xi hundzuke “ntwanano lowuntshwa” hakunene? Phela sweswo a swi nga ta koteka hikuva ntwanano i ku pfumelelana, a hi nchumu lowu u nga wu khomaka hi mavoko.

Hikwalaho, xinkwa ni vhinyo swi fanekisela swo karhi. Xinkwa xi fanekisela miri wa Kreste lowu hetisekeke. Yesu u tirhise xinkwa lexi saleke loko va tlangela nkhuvo wa Paseka. Xinkwa xa kona a xi nga ri na comela. (Eksoda 12:8) Bibele yi tirhisa comela ku fanekisela ku bola kumbe ku onhaka. Hikokwalaho, xinkwa xi fanekisela miri wa Yesu lowu hetisekeke, lowu a endleke xitlhavelo ha wona. A wu nga ri na xidyoho.—Matewu 16:11, 12; 1 Vakorinto 5:6, 7; 1 Petro 2:22; 1 Yohane 2:1, 2.

Vhinyo yo tshwuka yi fanekisela ngati ya Yesu. Ngati yoleyo yi endla leswaku ntwanano lowuntshwa wu tiya. Yesu u vule leswaku ngati ya yena yi halatiwile leswaku vanhu va ta “rivaleriwa swidyoho” swa vona. Xisweswo, vanhu va kota ku va lava baseke emahlweni ka Xikwembu kutani va nghena eka ntwanano lowuntshwa na Yehovha. (Vaheveru 9:14; 10:16, 17) Ntwanano lowu wu endla leswaku Vakreste vo tshembeka va 144 000 va kota ku ya etilweni. Va ta fika va va tihosi ni vaprista kutani va katekisa vanhu hinkwavo.—Genesa 22:18; Yeremiya 31:31-33; 1 Petro 2:9; Nhlavutelo 5:9, 10; 14:1-3.

I vamani lava faneleke va dya swifanekiselo leswi hi nkarhi wa Xitsundzuxo? Lava faneleke va dya xinkwa ni ku nwa vhinyo hi lava va ngheneke eka ntwanano lowuntshwa—hi leswaku lava nga ni ntshembo wo ya etilweni. Moya wo kwetsima wa Xikwembu wa va tiyisekisa leswaku va hlawuriwe ku va tihosi etilweni. (Varhoma 8:16) Nakambe Yesu u endle ntwanano wa Mfumo na vona.—Luka 22:29.

Ku vuriwa yini hi lava va nga ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki emisaveni loko se yi ri Paradeyisi? Va yingisa xileriso xa Yesu xa leswaku va va kona eXilalelweni xa Hosi, kambe vona a va dyi, vo hlalela kunene. Timbhoni ta Yehovha ti tlangela nkhuvo wa Xilalelo xa Hosi kan’we hi lembe hi Nisani 14 loko dyambu ri pela. Hambileswi va nga talangiki lava vulaka leswaku va ni ntshembo wo ya etilweni, nkhuvo lowu i wa risima eka Vakreste hinkwavo. I nkarhi lowu hinkwavo va anakanyisisaka hi rirhandzu lerikulu swinene leri Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste va va kombeke rona.—Yohane 3:16.

U EHLEKETA yini loko u twa rito leri nge “moya-xiviri” ni leri nge “moya”? Vanhu vo tala va anakanya leswaku marito lawa ma vula nchumu lowu nga vonakiki ni lowu nga fiki, lowu nga le ndzeni ka hina. Va anakanya leswaku loko munhu a fa, nchumu lowu nga vonakiki wa huma ivi wu ya emahlweni wu hanya. Tanihi leswi vanhu vo tala va kholwaka dyondzo leyi, va hlamala loko va twa leswaku a ku kona nikan’we laha Bibele yi dyondzisaka mhaka yo tano. Kutani ke, i yini moya-xiviri naswona i yini moya, hi ku ya hi leswi Rito ra Xikwembu ri swi dyondzisaka?

RITO “MOYA-XIVIRI” HILAHA RI TIRHISIWEKE HAKONA EBIBELENI

A hi rhange hi rito leri nge moya-xiviri. U nga rivali leswaku eku sunguleni, Bibele a yi tsariwe hi Xiheveru ni Xigriki ntsena. Loko vatsari va Bibele va vulavula hi moya-xiviri, va tirhise rito ra Xiheveru leri nge neʹphesh kumbe ra Xigriki leri nge psy·khe. Marito lawa ma humelela minkarhi leyi tlulaka 800 eMatsalweni naswona eBibeleni leyi vuriwaka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa ri hundzuluxeriwe hinkwako ri va “moya-xiviri.” Loko u kambisisa ndlela leyi rito “moya-xiviri” kumbe “mimoya-xiviri” ri tirhisiweke ha yona eBibeleni, swi va erivaleni leswaku ri vula (1) vanhu,