“Xuma Hinkwaxo Xa Vutlhari”

1-3. Xana a xi ri njhani xiyimo loko Yesu a dyondzisa hi siku leri a ri xe kahle hi 31 C.E., naswona ha yini vayingiseri vakwe va hlamarile?

A KU ri ximun’wana hi lembe ra 31 C.E. Yesu Kreste a a ri ekusuhi na Kapernawume, ku nga muti wa mphesamphesa lowu nga eribuweni ra le n’walungu-vupela-dyambu bya Lwandle ra Galeliya. Yesu a a khongele vusiku hinkwabyo a ri yexe entshaveni leyi nga ekusuhi ni kwalaho. Loko ri xa u vitane vadyondzisiwa va yena, kutani a hlawula va 12 exikarhi ka vona a va vitana vaapostola. Hi nkarhi wolowo mintshungu ya vanhu​—lava van’wana va vona a va huma ekule ngopfu—​yi landzelele Yesu ku ta fika endhawini leyi, naswona a yi hlengeletane evuandlalweni bya ntshava. A yi swi yimele hi mahlo-ngati ku twa leswi a nga ta yi dyondzisa swona ni ku hanyisiwa eka mavabyi ya yona. Yesu a nga yi khomisanga tingana.​—Luka 6:12-19.

² Yesu u tshinele entshungwini wolowo kutani a hanyisa hinkwavo lava vabyaka. Loko ku nga ha ri na wun’we la vabyaka exikarhi ka wona, u tshame ehansi kutani a sungula ku dyondzisa.a Leswi a swi dyondziseke siku rero leri a ri xe kahle swi fanele swi hlamarise vayingiseri vakwe. Entiyisweni, vanhu volavo a va nga si tshama va twa munhu un’wana a dyondzisa hi ndlela yoleyo. Lexi endleke leswaku leswi a swi dyondziseke swi hlamarisa, hileswaku a a nga tshahi milawu leyi vekiweke hi vanhu kumbe milawu ya varabi va Vayuda leyi a yi tiviwa ngopfu. Ku ri na sweswo, a a tshamela ku tshaha Matsalwa yo kwetsima ya Xiheveru. Loko a vulavula a a nga jikajiki, a a tirhisa marito yo olova naswona a a veka mhaka erivaleni. Loko a heta ku vulavula mintshungu yi sale yi hlamarile. A swo boha yi hlamala, hikuva a ya ha ku twa wanuna wo tlhariha ngopfu la tshameke a hanya!​—Matewu 7:28, 29.

³ Dyondzo yoleyo swin’we ni swilo swin’wana swo tala leswi Yesu a swi dyondziseke ni ku swi endla swi tsariwe eRitweni ra Xikwembu. I swinene leswaku hi kambisisa leswi Bibele yi swi vulaka ha Yesu hikuva u ni “xuma hinkwaxo xa vutlhari ni xa vutivi.” (Vakolosa 2:3) Xana u byi kume kwihi vutlhari byebyo​—ku nga vuswikoti byo twisisa ni ku tirhisa vutivi lebyi munhu a nga na byona? Xana u byi kombise njhani vutlhari lebyi a nga na byona, naswona hi nga xi tekelela njhani xikombiso xakwe?

‘Xana Munhu Loyi U Byi Kume Kwihi Vutlhari Lebyi?’

4. Hi xihi xivutiso lexi vayingiseri va Yesu va le Nazareta va xi vutiseke naswona ha yini?

⁴ Eka rin’wana ra maendzo yakwe ya ku chumayela, Yesu u endzele eNazareta, emutini lowu a kuleleke eka wona, kutani a fika a chumayela esinagogeni ra kwalaho. Vo tala va vayingiseri vakwe va hlamale ngopfu, kutani va tivutisa va ku: ‘Xana munhu loyi u byi kume kwihi vutlhari lebyi?’ A va tiva ndyangu wa ka vona​—vatswari vakwe swin’we ni vamakwavo—​nileswaku a a huma endyangwini lowu nga fuwangiki. (Matewu 13:54-56; Marka 6:1-3) Nakambe a va swi tiva leswaku muvatli loyi, la nga ni vuswikoti byo vulavula a a nga dyondzanga eswikolweni swa le henhla swa varabi. (Yohane 7:15) Xisweswo xivutiso xa vona a xi vonaka xi twala.

5. Xana Yesu u vule leswaku vutlhari bya yena a byi huma eka xihlovo xihi?

⁵ Vutlhari lebyi Yesu a a ri na byona a byi nga humi eka yena n’wini hikwalaho ka leswi a hetisekeke. Siku rin’wana loko a ri karhi a dyondzisa etempeleni, u paluxe leswaku vutlhari bya yena a byi huma eka xihlovo lexi tlakukeke swinene. U te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke.” (Yohane 7:16) Vutlhari bya Yesu a byi huma eka Tatana loyi ku nga yena a n’wi rhumeke. (Yohane 12:49) Hambiswiritano, xana Yesu u byi kume njhani vutlhari eka Yehovha?

6, 7. Xana Yesu u byi kume njhani vutlhari eka Tata wa yena?

⁶ Moya lowo kwetsima wa Yehovha a wu kongomisa mianakanyo ni mbilu ya Yesu. Malunghana na Yesu la nga Mesiya la tshembisiweke, Esaya u profetile a ku: “Moya wa Yehovha wu ta tshama ehenhla ka yena, moya wa vutlhari ni wa ku twisisa, moya wa xitsundzuxo ni wa matimba, moya wa vutivi ni wa ku chava Yehovha.” (Esaya 11:2) Leswi Yesu a a ri ni moya wa Yehovha naswona mianakanyo yakwe yi kongomisiwa ha wona niloko a endla swiboho, swa twisiseka leswi marito ni mintirho ya yena a swi kombisa leswaku a a ri ni vutlhari lebyi enteke.

⁷ Yesu u kume vutlhari byakwe eka Tata wakwe hi ndlela yin’wana yo hlawuleka. Hilaha hi swi voneke hakona eka Ndzima 2, Yesu u hete malembe ya ntsandza-vahlayi loko a nga si va munhu wa nyama, laha a veke ni nkarhi wo leha wo tekelela ndlela leyi Tata wakwe a endlaka swilo ha yona. Hakunene i byikulu ngopfu vutivi lebyi N’wana a byi tekeleleke eka Tata wakwe, loko a ri karhi a tirha tanihi “mutirhi la nga ni vuswikoti” eku tumbuluxeni ka swilo leswin’wana hinkwaswo, leswi hanyaka ni leswi nga hanyiki. Sweswo hi swona swi endleke leswaku loko N’wana loyi, a nga si va munhu wa nyama a vuriwa vutlhari. (Swivuriso 8:22-31; Vakolosa 1:15, 16) Nkarhi hinkwawo lowu a wu heteke a ri karhi a chumayela laha misaveni u tirhise vutlhari lebyi a byi kumeke eka Tata wakwe loko a ha ri etilweni.b (Yohane 8:26, 28, 38) Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi tidyondzo ta Yesu ti kombisaka leswaku u ni vutivi ni ku twisisa loku enteke, nileswaku swiboho leswi a a swi endla etimhakeni ta siku ni siku a swi kombisa leswaku u ni mianakanyo leyi hlutekeke.

8. Tanihi valandzeri va Yesu, xana hi nga byi kuma njhani vutlhari?

⁸ Tanihi valandzeri va Yesu, na hina hi fanele hi lava vutlhari eka Yehovha tanihi leswi a nga xihlovo xa byona. (Swivuriso 2:6) Ina, Yehovha a nga hi nyiki vutlhari hi singita. Hambiswiritano, wa hi hlamula loko hi khongela hi mbilu hinkwayo hi kombela vutlhari lebyi lavekaka leswaku hi ta kota ku langutana ni swiyimo swo tika evuton’wini. (Yakobo 1:5) Leswaku hi kuma vutlhari byo tano, swi lava hi endla matshalatshala swinene. Hi fanele hi tshama hi ri karhi hi byi “lavisisa kukota xuma lexi fihliweke.” (Swivuriso 2:1-6) Ina, hi fanele hi hambeta hi dyondza Rito ra Xikwembu hi vuenti, ku nga laha vutlhari bya yena byi paluxiweke kona, naswona hi hanya hi ku pfumelelana ni leswi hi swi dyondzaka. Xikombiso xa N’wana wa Yehovha i xa nkoka ngopfu hikuva xi hi pfuna leswaku hi va ni vutlhari. A hi kambisiseni swiphemu swo hlayanyana leswi eka swona Yesu a kombiseke vutlhari bya yena hi tlhela hi dyondza ndlela leyi hi nga n’wi tekelelaka ha yona.

Marito Ya Vutlhari

9. I yini leswi endleke leswaku tidyondzo ta Yesu ti va ta vutlhari?

⁹ Mintshungu ya vanhu yi khitikanele eka Yesu yi ya n’wi yingisela loko a ri karhi a dyondzisa. (Marka 6:31-34; Luka 5:1-3) Sweswo a swi hlamarisi hikuva minkarhi hinkwayo a a dyondzisa marito ya vutlhari! Leswi a a swi dyondzisa a swi komba leswaku u ni vutivi byo enta hi Rito ra Xikwembu ni vuswikoti byo fikelela timbilu lebyi ku nga hava munhu ni un’we la nga na byona. Tidyondzo ta yena ti tsakisa vanhu emisaveni hinkwayo naswona i ta nkoka hi masiku. Vona swikombiso swin’wana swa vutlhari leswi kumekaka eka tidyondzo ta Yesu, “Mutsundzuxi wo Hlamarisa” loyi ku profetiweke ha yena.​—Esaya 9:6.

10. Hi tihi timfanelo letinene leti Yesu a hi khutazaka leswaku hi ti hlakulela naswona ha yini?

¹⁰ Dyondzo ya le Ntshaveni, leyi ku vulavuriweke ha yona eku sunguleni ka ndzima leyi, i xiphemu lexikulu eka hinkwaswo leswi tameleke marito ya Yesu ntsena, naswona eka yona hinkwayo a ku pfi ku nghenelela muhlamuseri wo karhi. Eka dyondzo leyi, Yesu a nga hi khutazi ntsena leswaku hi va ni mavulavulelo lamanene ni mahanyelo lamanene. Leswi Yesu a a swi tiva kahle leswaku leswi munhu a swi ehleketaka ni ndlela leyi a titwaka ha yona swi n’wi susumetela ku vula ni ku endla swo karhi, u hi khutaza leswaku hi hlakulela timfanelo letinene emianakanyweni ni le timbilwini ta hina, to tanihi moya wo rhula, ku va ni torha ra leswo lulama, mboyamelo wo va ni musa ni ku rhula ni ku rhandza van’wana. (Matewu 5:5-9, 43-48) Loko hi ri karhi hi hlakulela timfanelo teto etimbilwini ta hina, hi ta kota ku va ni mahanyelo ni mavulavulelo lama tengeke lama tsakisaka Yehovha naswona hi ta kota ku hanyisana kahle ni van’wana.​—Matewu 5:16.

11. Loko Yesu a nyika ndzayo malunghana ni xidyoho, xana u ri hlamusele njhani rimitsu ra xona?

¹¹ Loko Yesu a nyika ndzayo mayelana ni xidyoho u tlhele a hlamusela ni xivangelo-nkulu xa kona. A nga hi byeli ntsena leswaku hi papalata vukarhi. Ematshan’weni ya sweswo, u hi lemukisa leswaku hi nga pfumeleli vukarhi byi dzima timitsu etimbilwini ta hina. (Matewu 5:21, 22; 1 Yohane 3:15) A nga arisi ku endla vuoswi ntsena. Ku ri na sweswo, u tlhela a hi lemukisa leswaku ku navela loku sukelaka embilwini hi kona ku tswalaka ku tikhoma koloko ko biha. Wa hi laya leswaku hi nga hlaleli swilo leswi nga pfuxaka ku navela loko biha. (Matewu 5:27-30) Yesu u hlamusela swivangelo swa swiendlo swo karhi, ku nga ri ndlela leyi swi vonakaka ha yona ntsena. U hlamusela ni malangutelo ni ku navela loku tswalaka xidyoho.​—Pisalema 7:14.

12. Xana valandzeri va Yesu va yi teka njhani ndzayo ya yena naswona ha yini?

¹² Hakunene marito ya Yesu i ya vutlhari! A swi hlamarisi leswi “mintshungu [a] yi hlamarisiwa hi ndlela yakwe yo dyondzisa.” (Matewu 7:28) Tanihi valandzeri vakwe, ndzayo ya yena ya vutlhari hi yi teka yi ri nkongomiso evuton’wini. Hi lava ku hlakulela timfanelo letinene leti a ti boxeke​—ku katsa musa, ku rhula ni rirhandzu—​hi ri karhi hi swi tiva leswaku hi ta va hi andlala masungulo lamanene yo hanya hi ndlela yo xixima Xikwembu. Hi endla matshalatshala yo tsuvula timitsu ta ku navela loko biha etimbilwini ta hina loku a nga hi laya leswaku hi ku papalata, ko tanihi ku hlundzuka ni ku navela loku yisaka eku tikhomeni loko biha, hi ri karhi hi swi tiva leswaku ku endla tano swi ta hi pfuna ku papalata vudyoho.​—Yakobo 1:14, 15.

Ku Hanya Hi Nkongomiso Wa Vutlhari

13, 14. I yini lexi kombaka leswaku Yesu u rhange a dya marhambu ya nhloko a nga si hlawula ndlela leyi a nga ta hanya ha yona?

¹³ Yesu u kombise vutlhari, ku nga ri ntsena hi marito kambe ni hi swiendlo. Vutomi bya yena hinkwabyo​—swiboho swa yena, ndlela leyi a a ti teka ha yona ni ndlela leyi a a hanyisana ni van’wana ha yona—​a swi komba tindlela to tala leti vutlhari byi pfunaka ha tona. Xiya swikombiso swin’wana leswi kombaka leswaku Yesu a a hanya hi “vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa.”​—Swivuriso 3:21.

¹⁴ Vutlhari byi katsa ku endla swiboho swa vutlhari. Yesu u rhange a dya marhambu ya nhloko a nga si hlawula ndlela leyi a nga ta hanya ha yona. Ehleketa vutomi lebyi a a ta va a titlonye ha byona​—yindlu leyi a a ta va a yi akile, bindzu leri a a ta va a ve na rona kumbe xikhundlha lexi a a ta va a ve na xona? Yesu a a swi tiva leswaku ku hanyela swilo sweswo “i vuhava ni ku hlongorisa mheho.” (Eklesiasta 4:4; 5:10) Sweswo i vuphukuphuku, ku nga ku hambana ni vutlhari. Yesu u hlawule ku tihanyela vutomi byo olova. A a nga ri na mhaka ni ku tiendlela mali yo tala kumbe ku tihlengeletela rifuwo. (Matewu 8:20) Hi ku pfumelelana ni leswi a a swi dyondzisa, a a tshama a ri karhi a anakanya hi xikongomelo xin’we​—ku nga ku endla ku rhandza ka Xikwembu. (Matewu 6:22) Yesu u tirhise nkarhi ni matimba ya yena etimhakeni ta Mfumo, ku nga wona wu nga wa nkoka ni lowu vuyerisaka ku tlula rifuwo. (Matewu 6:19-21) Xisweswo u hi vekele xikombiso lexi hi faneleke hi xi tekelela.

15. Xana valandzeri va Yesu va nga swi kombisa njhani leswaku va hanya vutomi byo olova, naswona ha yini sweswo ku ri vutlhari?

¹⁵ Namuntlha valandzeri va Yesu va vona ku ri vutlhari ku nga pfumeleli mahlo ya vona ma rhandza xin’wana ni xin’wana lexi ma xi vonaka. Hikwalaho va papalata ku titikisela hi swikweleti swi nga fanelanga ni ku hlongorisa swilo swa misava leswi dyaka nkarhi wo tala ni ku heta munhu matimba. (1 Timotiya 6:9, 10) Vo tala va teke magoza yo karhi leswaku va hanya vutomi byo olova leswaku nkarhi wa vona wo tala va wu tirhisela entirhweni wo chumayela, kumbexana va va vahuweleri va Mfumo va nkarhi hinkwawo. Ku hava nchumu wun’wana wa vutlhari lowu munhu a nga tikarhatelaka wona handle ko rhangisa timhaka ta Mfumo leti nga ta n’wi tisela ntsako ni ku enerisaka.​—Matewu 6:33.

16, 17. (a) Yesu u ku kombise njhani ku titsongahata ka yena ni leswaku a ku ri ni leswi a a nga ta kota ku swi endla? (b) Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku ha titsongahata nileswaku ha swi amukela leswaku ku ni leswi hi nga taka hi nga koti ku swi endla?

¹⁶ Bibele yi vula leswaku vutlhari byi fambisana ni ku titsongahata, leswi katsaka ku va hi nga lweli ku endla leswi tlulaka leswi nga ematimbeni ya hina. (Swivuriso 11:2) Yesu a a titsongahata naswona a a swi tiva leswaku ku ni leswi a nga taka a nga swi koti ku swi endla. A a swi tiva leswaku a nge hundzuli munhu un’wana ni un’wana la twaka rungula ra yena. (Matewu 10:32-39) Nakambe a a swi vona leswaku yena n’wini a a nga ta kota ku byela vanhu hinkwavo mahungu lamanene. Kutani u byarhise valandzeri va yena ntirho wo endla vadyondzisiwa. (Matewu 28:18-20) U vule hi ku titsongahata leswaku vona va ta “endla mintirho leyikulu ku tlula” ya yena, hikuva a va ta chumayela vanhu vo tala etindhawini to tala naswona a va ta chumayela nkarhi wo leha ku tlula yena. (Yohane 14:12) Nakambe a a swi tiva leswaku wa wu lava mpfuno. U wu amukerile mpfuno wa tintsumi loko a ri emananga niloko ntsumi yi tele ku ta n’wi tiyisa eGetsemani. Loko se swi tikile, N’wana wa Xikwembu u huwelerile a kombela mpfuno.​—Matewu 4:11; Luka 22:43; Vaheveru 5:7.

¹⁷ Hina tanihi valandzeri va Kreste hi fanele hi titsongahata naswona hi swi amukela leswaku ku ni leswi hi nga taka hi nga swi koti ku swi endla. Entiyisweni, hi lava ku tirha hi moya-xiviri wa hina hinkwawo ni ku tirha hi matimba entirhweni wo chumayela ni wa ku endla vadyondzisiwa. (Luka 13:24; Vakolosa 3:23) Hi nkarhi lowu fanaka, hi nga rivali leswaku Yehovha a nga hi pimanisi ni van’wana kutani na hina a hi fanelanga hi endla tano. (Vagalatiya 6:4) Vutlhari byi ta hi pfuna leswaku hi tivekela tipakani leti hi nga ta ti fikelela hi ku ya hi vuswikoti ni swiyimo swa hina. Ku tlula kwalaho, vutlhari byi ta kongomisa lava nga ni vutihlamuleri leswaku va swi amukela leswaku ku ni leswi va nga kotiki ku swi endla ni leswaku nkarhi na nkarhi va swi lava ku pfuniwa ni ku seketeriwa. Ku titsongahata ku ta pfuna vanhu volavo leswaku va amukela mpfuno ni ku wu tlangela va ri karhi va swi tiva leswaku Yehovha a nga ha tirhisa mupfumeri-kulobye leswaku a va “mpfuno lowu tiyisaka” eka vona.​—Vakolosa 4:11.

18, 19. (a) I yini leswi kombaka leswaku Yesu a a anakanyela van’wana nileswaku a a languta leswinene loko a ri karhi a tirhisana ni vadyondzisiwa va yena? (b) Ha yini hi fanele hi va ni langutelo lerinene ni ku anakanyela van’wana, naswona hi nga swi endla njhani sweswo?

¹⁸ Yakobo 3:17 yi ri: “Vutlhari lebyi humaka ehenhla . . . [bya] anakanyela.” Yesu a a anakanyela naswona a a tirhisana ni vadyondzisiwa vakwe hi musa. A a swi xiya swihoxo swa vona kambe hambi swi te tano a a languta timfanelo letinene eka vona. (Yohane 1:47) A a swi tiva leswaku a va ta baleka va n’wi siya hi vusiku lebyi a a ta khomiwa ha byona, kambe a nga ku kanakananga ku tshembeka ka vona. (Matewu 26:31-35; Luka 22:28-30) Petro u landzule Yesu kanharhu. Hambiswiritano, Yesu u n’wi khongelerile a phofula ndlela leyi a n’wi tshembaka ha yona ni ripfumelo leri a nga na rona. (Luka 22:31-34) Evusikwini bya yena byo hetelela laha misaveni, loko a khongela eka Tata wakwe a nga vulavulanga hi swihoxo swa vadyondzisiwa va yena. Ematshan’weni ya sweswo u boxe mintirho ya vona leyinene leyi va yi endleke ku fikela evusikwini byebyo, a ku: “Va hlayise rito ra wena.” (Yohane 17:6) Hambileswi a va nga hetisekanga u va byarhise ntirho wo khathalela timhaka ta Mfumo laha misaveni. (Matewu 25:14, 15; Luka 12:42-44) A swi kanakanisi leswaku ntshembo ni ripfumelo leri a va ri na rona swi va tiyisile leswaku va ya emahlweni ni ntirho lowu a va leriseke ku wu endla.

¹⁹ Swi fanerile leswaku valandzeri va Yesu va tekelela xikombiso xa yena emhakeni leyi. Phela, leswi N’wana wa Xikwembu la hetisekeke a va lehiseleke mbilu vadyondzisiwa vakwe lava nga hetisekangiki, na hina vanhu lava nga ni xidyoho hi fanele hi lehiselana mbilu! (Vafilipiya 4:5) Ematshan’weni yo xopaxopa swihoxo swa vagandzeri-kulorhi hi fanele hi languta leswi nga swinene eka vona. Hi ta va hi endla kahle loko hi nga rivali leswaku na vona va kokiwe hi Yehovha. (Yohane 6:44) A swi kanakanisi leswaku Yehovha u vone leswi nga swinene eka vona kutani na hina hi fanele hi endla tano. Ku va ni langutelo ro tano lerinene swi ta hi pfuna ku “honisa swihoxo” kambe hi lavisisa leswi hi nga va bumabumelaka ha swona van’wana. (Swivuriso 19:11, The New English Bible) Loko vamakwerhu lava nga Vakreste va swi vona leswaku ha va tshemba vamakwerhu, hi va pfuna leswaku va endla hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va tirhela Yehovha ni leswaku va tsakela ntirho wolowo.​—1 Vatesalonika 5:11.

20. Xana hi fanele hi endla yihi hi rifuwo ra vutlhari bya risima leri nga eka Tievhangeli naswona ha yini?

²⁰ Tievhangeli leti vulavulaka hi vutomi ni hi ntirho wa Yesu i rifuwo ra vutlhari bya risima! Xana hi fanele hi endla yini hi nyiko leyi ya risima? Loko Yesu a gimeta Dyondzo ya le Ntshaveni u khutaze vayingiseri vakwe leswaku va nga ma twi ntsena marito ya yena ya vutlhari kambe va fanele va ma tirhisa. (Matewu 7:24-27) Ku anakanya ni ku hanya hi ku pfumelelana ni marito ya Yesu ya vutlhari ni ku endla ku fana na yena swi ta hi pfuna leswaku hi hanya vutomi lebyinene sweswi naswona hi tshama hi ri endleleni leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki. (Matewu 7:13, 14) Entiyisweni, ku hava ndlela yin’wana yo antswa ku tlula leyi, leyi hi nga fambaka ha yona!