Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Mihlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela
FEBRUARY 3-9
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 12-14
“Ntwanano Lowu Na Wena Wu Ku Pfunaka”
(Genesa 12:1, 2) Yehovha a ku eka Abrama: “Huma etikweni ra rikwenu ni le maxakeni ya wena ni le ndlwini ya tata wa wena, u ya etikweni leri ndzi nga ta ku komba rona; 2 ndzi ta endla tiko lerikulu ha wena ndzi ku katekisa naswona ndzi ta kurisa vito ra wena; tikombise u ri nkateko.
it-1-E 522 ¶4
Ntwanano
ntwanano Lowu Endliweke Na Abrahama. Ntwanano lowu endliweke na Abrahama swi tikomba wu sungule ku tirha loko Abrama (Abrahama) a tsemakanya nambu wa Yufrata eriendzweni ra yena ro ya eKanana. Ntwanano wa Nawu wu endliwe endzhaku ka malembe ya 430. (Ga 3:17) Yehovha a a byele Abrahama loko a ha tshama eMesopotamiya leswaku a ya etikweni leri Xikwembu a xi ta n’wi komba rona. (Mint 7:2, 3; Gn 11:31; 12:1-3) Eksoda 12: 40, 41 yi hi byela leswaku eku heleni ka malembe ya 430 ya ku tshama eEgipta ni le Kanana, “hi rona siku leri” Israyele loyi a ri evuhlongeni eEgipta u humile. Siku leri va humeke ha rona eEgipta a ku ri Nisani 14, 1513 B.C.E hi siku ra paseka. (Eks 12:2, 6, 7) Sweswo swi kombisa leswaku Abrahama u tsemakanye Nambu wa Yufrata loko a ri endleleni yo ya eKanana hi Nisani 14, 1943 B.C.E., xisweswo wolowo hi wona nkarhi lowu ntwanano wa Abrahama wu sunguleke ku tirha. Xikwembu xi tlhele xi humelela eka Abrahama endzhaku ka loko a nghenile eKanana loko a ri eXikeme xi n’wi nyika vuxokoxoko lebyi engetelekeke bya xitshembiso lexi, xi ku, “Tiko leri ndzi ta ri nyika mbewu ya wena” loko xi vula sweswo a xi kombisa leswaku ntwanano lowu wu fambisana ni xitshembiso lexiya xa le Edeni nakambe sweswo swi tlhele swi paluxa mhaka ya leswaku mbewu leyi i munhu, hi marito man’wana, a yi ta huma eka vatukulu va vanhu vo karhi. (Gn 12:4-7) Yehovha u ye emahlweni a paluxa timhaka tin’wana ta mhaka leyi hilaha swi tsariweke hakona eka Genesa 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.
(Genesa 12:3) Ndzi ta katekisa lava ku katekisaka, kutani loyi a ku rhukanaka ndzi ta n’wi rhukana, kunene mindyangu hinkwayo ya misava yi ta tikatekisa ha wena.”
Mhaka Leyi Ha Yona U Faneleke Ku Tiva Ntiyiso Hi Abrahama
Xexo i xitshembiso lexi nyanyulaka naswona Abrahama u xi twe xi ri karhi xi vuriwa eka swiendlakalo swin’wana swimbirhi. (Genesa 18:18; 22:18) Leswaku xi xi hetisisa, Xikwembu xi ta pfuxa ni vayimeri va mindyangu hinkwayo lava feke. Vutomi eka vanhu vo tano byi va nkateko hakunene, tanihi leswi vo tala va vona va nga ta vuyela exiyin’weni xa misava lexi fanekiselaka Paradeyisi leyi munhu a yi lahleke eku sunguleni. Endzhaku ka sweswo, va ta dyondzisiwa ndlela leyi va nga kumaka nkateko wa vutomi lebyi nga heriki ha yona.—Genesa 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.
(Genesa 13:14-17) Yehovha a ku eka Abrama endzhaku ka loko Lota a hambane na yena: “Ndzi kombela u tlakusa mahlo ya wena, u languta tlhelo ra n’walungu ni tlhelo ra dzonga ni tlhelo ra vuxa ni tlhelo ra vupela-dyambu endhawini leyi u nga eka yona, 15 hikuva tiko hinkwaro leri u ri vonaka, ndzi ta ku nyika rona, wena ni mbewu ya wena hilaha ku nga riki na makumu. 16 Ndzi ta endla leswaku mbewu ya wena yi fana ni ntshuri wa misava, lerova loko munhu o kota ku hlaya ntshuri wa misava, hikwalaho ni mbewu ya wena yi ta hlayiwa. 17 Suka u yima, u rhendzeleka etikweni ku vona ku leha ni ku anama ka rona, hikuva ndzi ta ku nyika rona.”
it-2-E 213 ¶3
Nawu
Hi ku ya hi vumbhoni byin’wana bya matimu, swidyondzi swin’wana swi tshemba leswaku loko munhu a xavisela un’wana nsimu, a a fanele a n’wi komba yona va ri endhawini leyi muxavi a nga kotaka ku yi vona kahle, a n’wi komba ni laha yi helelaka kona. Loko muxavi o vula a ku, “Ndza yi vona,” a kombisa leswaku u yi amukela ximfumo. Loko Yehovha a tshembisa Abrahama leswaku u ta n’wi nyika tiko ra Kanana, u rhange a n’wi byela ku a languta matlhelo hinkwawo ya mune. Abrahama a nga vulanga a ku “Ndza yi vona,” kumbexana sweswo swi vangiwe hileswi Xikwembu xi vuleke leswaku Tiko rero Leri Tshembisiweke a xi ta ri nyika mbewu yakwe hi ku famba ka nkarhi. (Gn 13: 14, 15) Muxe tanihi muyimeri wa le nawini wa Vaisrayele, u byeriwe ku “vona” tiko, loko ku ri hileswaku vonelo leri hi buleke ha rona laha henhla i ntiyiso, swi vula leswaku tiko ri nyikiwe Vaisrayele ximfumo naswona a va ta ri teka hi nkarhi wa Yoxuwa. (Dt 3:27, 28; 34:4; nakambe anakanya hi xitshembiso xa Sathana eka Yesu eka Mt 4:8) Xiendlo xin’wana lexi fambisanaka na mhaka leyi a ku ri: ku rhendzeleka ni tiko hinkwaro kumbe ku nghena eka rona hi xikongomelo xo ri teka. (Gn 13:17; 28:13) Eka matsalwa man’wana ya khale, nhlayo ya misinya leyi a yi ri exitandini lexi a xi xavisiwa a yi hlayiwa na yona.—Ringanisa Gn 23:17, 18.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 13:8, 9) Hikwalaho Abrama a ku eka Lota: “Ndza ku kombela, u nga tshuki u pfumela leswaku ku va ni ku holova exikarhi ka mina na wena ni le xikarhi ka varisi va swifuwo swa mina ni varisi va swifuwo swa wena, hikuva hi vamakwerhu. 9 Xana tiko hinkwaro a ri ku pfulekelanga ke? Ndza ku kombela, hambana na mina. Loko u ya eximatsini, ndzi ta ya exineneni; kambe loko u ya exineneni, ndzi ta ya eximatsini.”
Lulamisa Timholovo Hi Ndlela Ya Rirhandzu
12 Bibele yi hlamusela ndlela leyi malandza ya Xikwembu ma nga vaka ni ku rhula ha yona loko ku pfuka timholovo. Hi xikombiso, Abrahama na Lota n’wana wa makwavo wakwe a va ri ni swifuwo swo tala kutani varisi va vona va sungule ku lwela ndhawu. Leswi Abrahama a lava ku endla ku rhula u pfumelele Lota leswaku a hlawula ndhawu leyinene ngopfu. (Gen. 13:1, 2, 5-9) Mawaku xikombiso lexinene lexi a hi vekeleke xona! Xana Abrahama u lahlekeriwe hi ku helela hikwalaho ka ku hanana kakwe? Nikatsongo. Hi ku hatlisa endzhaku ka sweswo, Yehovha u tshembise Abrahama leswaku u ta n’wi katekisa hi swo tala ku tlula leswi a lahlekeriweke ha swona. (Gen. 13:14-17) Hi dyondza yini? Hambiloko ho lahlekeriwa hi swo karhi, Yehovha u ta hi katekisa loko hi lulamisa timholovo hi ndlela ya rirhandzu.
(Genesa 14:18-20) Kutani Melkisedeke hosi ya le Salema a humesa xinkwa ni vhinyo, a a ri muprista wa Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla. 19 Kutani a n’wi katekisa a ku: “A ku katekisiwe Abrama wa Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla, Muendli wa tilo ni misava; 20 Naswona a ku dzunisiwe Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla, Lexi nyiketeke lava ku tshikilelaka evokweni ra wena!” Hiloko Abrama a n’wi nyika vukhume bya hinkwaswo.
(Vaheveru 7:4-10) Kutani, vonani ndlela leyi munhu loyi a a ri nkulu ha yona, loyi Abrahama nhloko ya ndyangu, a n’wi nyikeke vukhume bya swilo leswikulu leswi phangiweke. 5 I ntiyiso, vanhu lava nga vana va Levhi lava amukelaka ntirho wa vona wa vuprista va lerisiwe ku hlengeleta vukhume eka vanhu hi ku ya hi Nawu, hileswaku, eka vamakwavo, hambiloko lava va hume emasengeni ya Abrahama; 6 kambe munhu la nga lavisisangiki matimu ya xivongo xakwe eka vona u teke vukhume eka Abrahama kutani a katekisa yena loyi a a ri ni switshembiso. 7 Kutani handle ka ku kanetana, nchumu lowutsongo wu katekisiwa hi lowukulu. 8 Naswona hi tlhelo rin’wana, i vanhu lava faka lava amukelaka vukhume, kambe hi tlhelo lerin’wana, i munhu loyi ku nyikeriwaka vumbhoni ha yena leswaku wa hanya. 9 Naswona, loko ndzo tirhisa marito lawa, hi Abrahama, hambi ku ri Levhi la amukelaka vukhume u hakele vukhume, 10 hikuva a a ha ri emasengeni ya tata wakwe loko Melkisedeke a hlangana na yena.
it-2-E 683 ¶1
Muprista
Melkisedeke hosi ya le Salema a ri muprista (ko·henʹ) wo hlawuleka. Bibele a yi hi byeli hi ta rixaka rakwe, ku velekiwa ni rifu rakwe. Vuprista bya yena a nga byi kumanga hi ndzhaka, naswona a nga tlhandlamanga munhu kumbe ku tlhandlamiwa. Melkisedeke a ri hosi ni muprista. Vuprista bya yena a byi tlula bya Valevhi hikuva Levhi swi fana ni loko a hakele vukhume eka Melkisedeke, tanihi leswi a ha ri emasengeni ya Abrahama loko Abrahama a nyika Melkisedeke vukhume ivi Melkisedeke a n’wi katekisa. (Gn 14:18-20; Hv 7:4-10) Eka leswi Melkisedeke, a fanekisela Yesu Kreste, “muprista hi masiku hi ku ya hi mukhuva wa Melkisedeke.”—Hv 7:17.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 12:1-20) Yehovha a ku eka Abrama: “Huma etikweni ra rikwenu ni le maxakeni ya wena ni le ndlwini ya tata wa wena, u ya etikweni leri ndzi nga ta ku komba rona; 2 ndzi ta endla tiko lerikulu ha wena ndzi ku katekisa naswona ndzi ta kurisa vito ra wena; tikombise u ri nkateko. 3 Ndzi ta katekisa lava ku katekisaka, kutani loyi a ku rhukanaka ndzi ta n’wi rhukana, kunene mindyangu hinkwayo ya misava yi ta tikatekisa ha wena.” 4 Hiloko Abrama a famba hilaha Yehovha a n’wi byeleke hakona, kutani Lota a famba na yena. Abrama a a ri ni malembe ya 75 hi vukhale loko a huma eHarani. 5 Kutani Abrama a teka Sarayi nsati wakwe na Lota n’wana wa makwavo ni nhundzu hinkwayo leyi va nga yi hlengeleta ni mimoya-xiviri leyi va nga yi kuma eHarani, kutani va khoma ndlela va ya etikweni ra Kanana. Eku heteleleni va fika etikweni ra Kanana. 6 Kutani Abrama a tsemakanya tiko ku ya fika endhawini ya Xikeme, ekusuhi ni mirhi leyikulu ya More; hi nkarhi wolowo a ku ri ni Mukanana etikweni rero. 7 Kutani Yehovha a humelela eka Abrama a ku: “Tiko leri ndzi ta ri nyika mbewu ya wena.” Endzhaku ka sweswo a akela Yehovha alitari kwalaho, loyi a humeleleke eka yena. 8 Endzhakunyana a suka kwalaho a ya endhawini ya tintshava evuxeni bya Bethele kutani a dzima ntsonga wakwe, Bethele yi ri evupela-dyambu naswona Ayi yi ri evuxeni. Kutani a akela Yehovha alitari kwalaho, a sungula ku vitana vito ra Yehovha. 9 Endzhaku ka sweswo Abrama a hahlula nxaxa, kutani a famba a ri karhi a dzima ni ku rhurha mixaxa a kongome tlhelo ra Negebu. 10 Hiloko ku va ni ndlala etikweni, kutani Abrama a rhelela a kongoma tlhelo ra Egipta leswaku a ya tshama kona a va muluveri, hikuva ndlala a yi ri yikulu etikweni. 11 Loko a ri kusuhi ni ku nghena aEgipta, a ku eka Sarayi nsati wakwe: “Sweswi ndza ku kombela! Ndzi swi tiva kahle leswaku u wansati la nga mbhurhi. 12 Kutani Vaegipta va ta ku vona, va ku, ‘Loyi i nsati wakwe.’ Kunene va ta ndzi dlaya, kambe wena va ta ku londzovota u hanya. 13 Ndzi kombela u vula leswaku u makwerhu wa xisati, leswaku swi ta ndzi fambela kahle hikwalaho ka wena, moya-xiviri wa mina wu hanya kunene hikwalaho ka wena.” 14 Kutani loko Abrama a ha ku nghena aEgipta, Vaegipta va vona leswaku wansati u saseke ngopfu. 15 Tihosana ta Faro ti n’wi vona na tona kutani ti n’wi bumabumela eka Faro, lerova wansati a tekiwa a yisiwa endlwini ya Faro. 16 Faro a khoma Abrama kahle hikwalaho ka yena, kutani a va ni tinyimpfu ni tihomu ni timbhongolo ni malandza ya xinuna ni malandza ya xisati ni timbhongolo ta matswele ni tikamela. 17 Kutani Yehovha a khumba Faro ni vandyangu wakwe hi makhombo lamakulu hikwalaho ka Sarayi nsati wa Abrama. 18 Hiloko Faro a vitana Abrama kutani a ku: “I yini leswi u ndzi endleke swona? Hikwalaho ka yini u nga ndzi byelanga leswaku i nsati wa wena? 19 Hikwalaho ka yini u te, ‘I makwerhu wa xisati,’ hikuva a ku sele katsongo ndzi n’wi teka a va nsati wa mina? Sweswi, hi loyi nsati wa wena. N’wi teke u famba!” 20 Faro a nyika vanhu swileriso malunghana na yena, kutani va n’wi heleketa ni nsati wakwe ni hinkwaswo leswi a a ri na swona.
FEBRUARY 10-16
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 15-17
“Hikwalaho Ka Yini Yehovha A Thye Abrama Na Sarayi Mavito Man’wana?”
(Genesa 17:1) Loko Abrama a ri ni malembe ya 99 hi vukhale, Yehovha a humelela eka Abrama, a ku eka yena: “Ndzi Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Famba emahlweni ka mina u tikombisa u ri la pfumalaka xihoxo.
it-1-E 817
Xihoxo, Ku Xopaxopa Swihoxo
Hi hala tlhelo makungu ya vanhu ni leswi va swi endlaka hakanyingi swi ni swihoxo. Xidyoho ni xihoxo i ndzhaka leyi vanhu hinkwavo va yi kumeke eka Adamu. (Rhm 5:12; Ps 51:5) Kambe Yehovha, loyi yena hi byakwe a nga riki na xihoxo, “u ku tiva kahle ku vumbeka ka hina, wa tsundzuka leswaku hi ntshuri” naswona u ni tintswalo. (Ps 103:13, 14) U teke Nowa munhu wo tshembeka ni la yingisaka, tanihi loyi a a “pfumala xihoxo exikarhi ka lava a a hanya swin’we na vona.” (Gn 6:9) U lerise Abrahama a ku, “Famba emahlweni ka mina u tikombisa u ri la pfumalaka xihoxo.” (Gn 17:1) Hambileswi vavanuna lava hi vambirhi ka vona a va nga hetisekanga naswona va feke, Yehovha loyi a ‘vonaka leswi mbilu yi nga swona,’ a va languta tanihi lava pfumalaka xihoxo.(1Sa 16:7; ringanisa 2Th 20:3; 2Tk 16:9.) U lerise Israyele a ku: “U fanele u tikombisa u pfumala xihoxo eka Yehovha Xikwembu xa wena.” (Dt 18:13; 2Sa 22:24) U nyikele hi N’wana wakwe la nga riki na xihoxo (Hv 7:26) leswaku a va xitlhavelo lexi nga nkutsulo naswona ha yena U vula leswaku hinkwavo lava kombisaka ripfumelo va tlhela va yingisa, va “lulamile” kumbe a va na xihoxo, hi hala tlhelo u namarhela xiyimo xakwe xa ku va muavanyisi wo lulama ni la pfumalaka xihoxo.—Rhm 3:25, 26.
(Genesa 17:3-5) Hiloko Abrama a wela ehansi hi mombo, Xikwembu xi ya emahlweni xi vulavula na yena xi ku: 4 “Loko ku ri mina, waswivo, ndzi endla ntwanano na wena, kunene u ta va tata wa matiko yo tala. 5 Vito ra wena u nge he vitaniwi Abrama, kambe vito ra wena u ta vitaniwa Abrahama, hikuva ndzi ta ku endla tata wa matiko yo tala.
it-1-E 31 ¶1
Abrahama
Se a ku hundze nkarhi wo leha. Sweswi se a va ri ni kwalomu ka malembe ya khume va tshama eKanana, hambiswiritano Sara u ye mahlweni a nga kumi vana. Hiloko a ringanisela Abrahama mhaka ya ku n’wi nyika hlonga rakwe ra Muegipta, Agara, leswaku a ta n’wi tswalela n’wana. Abrahama u pfumerile xisweswo hi 1932 B.C.E., loko Abrahama a ri ni malembe ya 86, ku velekiwe Iximayele. (Gn 16:3, 15, 16) Nkarhi wu ye emahlweni wu famba. Hi 1919 B.C.E loko Abrahama a ri ni malembe ya 99, Yehovha u lerise leswaku vandyangu hinkwavo va Abrahama va yimbisiwa tanihi mfungho lowu a wu ta kombisa vuxaka byo hlawuleka lebyi a byi ri kona exikarhi ka yena na Abrahama. Hi nkarhi wolowo Yehovha u cince vito rakwe ra Abrama, ri va Abrahama, “hikuva ndzi ta ku endla tata wa matiko yo tala.” (Gn 17:5, 9-27; Rhm 4:11) Endzhakunyana ka nkarhi, tintsumi tinharhu leti Abrahama a ti amukeleke hi malwandla evitweni ra Yehovha, ti tshembise leswaku Sara a a ta tika ivi a veleka n’wana wa jaha lembe leri landzelaka!—Gn 18:1-15.
(Genesa 17:15, 16) Xikwembu xi ya emahlweni xi ku eka Abrahama: “Loko ku ri Sarayi nsati wa wena, u nga ha n’wi vitani hi vito ra Sarayi, hikuva vito rakwe i Sara. 16 Ndzi ta n’wi katekisa ndzi tlhela ndzi ku nyika n’wana hi yena; ndzi ta n’wi katekisa naswona u ta va matiko; tihosi ta matiko ti ta huma eka yena.”
Vito Ra Wena Ri Vula Yini?
Xikwembu xi cince mavito ya vanhu van’wana lavakulu tanihi ndlela yo profeta mhaka yo karhi. Hi xikombiso, xi cince vito ra Abrama, leri vulaka leswaku “Tatana Wa Tlakusiwa” ri va Abrahama, leri vulaka leswaku “Tatana Wa Lavo Tala.” Hakunene Abrahama u ve tata wa matiko yo tala. (Genesa 17:5, 6) Nakambe ehleketa hi nsati wa Abrahama, Sarayi, leswi kumbexana swi vulaka “Timholovo.” Hakunene u fanele a tsake ngopfu loko Xikwembu xi n’wi thya vito leri nge “Sara,” leri vulaka leswaku “Hosi Ya Xisati,” leswi a swi kombisa leswaku a a ta va kokwana wa tihosi.—Genesa 17:15, 16.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 15:13, 14) Kutani a ku eka Abrama: “Entiyisweni, tiva leswaku mbewu ya wena yi ta va muluveri etikweni leri nga riki ra yona, yi ta va tirhela, kunene vona va ta yi xanisa malembe ya 400. 14 Kambe tiko leri yi nga ta ri tirhela ndzi ta ri avanyisa, endzhaku ka sweswo yi ta huma ni nhundzu yo tala.
it-1-E 460-461
Mintlhandlamano Ya Mikarhi
Yehovha u byele Abrama (Abrahama) a ku: “Entiyisweni, tiva leswaku mbewu ya wena yi ta va muluveri etikweni leri nga riki ra yona, yi ta va tirhela, kunene vona va ta yi xanisa malembe ya 400.” (Gn 15:13; tlhela u vona Mint 7:6, 7.) Leswi swi vuriwe ku nga si velekiwa mudyandzhaka la tshembisiweke kumbe “mbewu” ku nga Isaka. Hi 1932 B.C.E., hlonga leri nga Muegipta Agara u tswalele Abrama n’wana, Iximayele kutani hi 1918 B.C.E. ku velekiwe Isaka. (Gn 16:16; 21:5) Loko hi hlayela malembe ya 400 hi sukela eka nkarhi lowu Vaisrayele va humeke ha wona eEgipta, ku nga nkarhi lowu ku ‘xanisiwa’ loku ku heleke ha wona (Gn 15:14), swi hi fikisa eka 1913 B.C.E., hi lembe rero, Isaka a ri na malembe ya kwalomu ka ntlhanu. Swi tikomba Isaka a tshikisiwe vele hi nkarhi wolowo naswona leswi a a ri “muluveri” etikweni leri nga riki ra yena, hi nkarhi wolowo ku xanisiwa loku profetiweke ku sungurile loko Iximayele loyi a ri na malembe ya 19 a n’wi “vungunya.” (Gn 21:8, 9) Hambileswi emikarhini ya hina, ku vungunyiwa ka mudyandzhaka wa Abrahama swi nga tekiwaka ku ri mati matsongo, hi nkarhi wa va Abrahama a ku ri mhaka leyikulu. Leswi hi swi vona kahle eka ndlela leyi Sara a anguleke ha yona ni hileswi Xikwembu xi pfumelelaneke na Sara loko a sindzisa leswaku Agara na Iximayele va caciwa. (Gn 21:10-13) Ku va mhaka leyi yi tsariwe hi vuxokoxoko eBibeleni swi kombisa leswaku hakunene, Vuprofeta bya ku xanisiwa loku a ku ta teka 400 wa malembe, loku a ku ta hela loko Vaisrayele va huma eEgipta byi sungule ku endleka hi nkarhi wolowo.—Ga 4:29.
(Genesa 15:16) Kambe eka xitukulwana xa vumune va ta tlhelela kwala, hikuva xidyoho xa Vaamori a xi si helela.”
it-1-E 778 ¶4
Ku Huma eEgipta
“Ka xitukulwana xa vumune.” Hi nga rivali leswaku Yehovha u byele Abrahama leswaku hi nkarhi wa xitukulwana xa vumune, vatukulu va yena a va ta tlhelela eKanana. (Gn 15:16) Emalembeni ya 430 ku sukela loko ntwanano lowu endliweke na Abrahama wu sungula ku tirha ku ya eku humeni ka Vaisrayele eEgipta, ku ve ni switukulwana leswi hundzaka mune, hambileswi vanhu va nkarhi wolowo a va hanya malembe yo tala hilaha Bibele yi hi byelaka hakona. Kambe i malembe ya 215 ntsena lama kahlekahle Vaisrayele va ma tshameke eEgipta. ‘Switukulwana swa mune’ ku sukela loko va nghene eEgipta hi nga swi hlayela hi ndlela leyi, hi tirhisa nyimba yin’we ntsena ya Israyele, nyimba ya Levhi: (1) Levhi, (2) Kohata, (3) Amirama na (4) Muxe.—Eks 6:16, 18, 20.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 15:1-21) Endzhaku ka swilo leswi rito ra Yehovha ri ta eka Abrama exivonweni, ri ku: “U nga chavi Abrama. Ndzi xitlhangu xa wena. Hakelo ya wena yi ta va yikulu.” 2 Hiloko Abrama a ku: “Yehovha, Hosi leyi Lawulaka, xana u ta ndzi nyika yini leswi ndzi nga riki na n’wana nileswi ndzhaka ya yindlu ya mina yi nga ta dyiwa hi Eliyezere, munhu wa le Damaska?” 3 Abrama a engeta a ku: “Waswivo! A wu ndzi nyikanga mbewu, kutani waswivo, n’wana wa vandyangu wa mina u ta ndzi tlhandlama a va mudyandzhaka.” 4 Kambe waswivo, rito ra Yehovha ri n’wi hlamula hi ndlela leyi: “Munhu loyi a nge ku tlhandlami a va mudyandzhaka, kambe loyi a nga ta huma eka swirho swa wena swa le ndzeni u ta ku tlhandlama a va mudyandzhaka.” 5 Hiloko a n’wi humesela ehandle, a ku eka yena: “Ndzi kombela u languta ehenhla ematilweni, u hlaya tinyeleti loko u swi kota ku ti hlaya.” A ya emahlweni a ku eka yena: “Mbewu ya wena yi ta va tano.” 6 Kutani a va ni ripfumelo eka Yehovha; A swi hlaya eka yena leswaku i ku lulama. 7 A engeta a ku eka yena: “Hi mina Yehovha la ku humeseke eUra tiko ra Vakalidiya leswaku ndzi ta ku nyika tiko leri, u tshama eka rona.” 8 Hiloko a ku: “Yehovha, Hosi leyi Lawulaka, xana ndzi ta swi tivisa ku yini leswaku ndzi ta ri teka ndzi tshama eka rona?” 9 A n’wi hlamula a ku: “Ndzi tisele thokazi ra malembe manharhu hi vukhale ni mbuti ya ntswele ya malembe manharhu hi vukhale ni khuna ra malembe manharhu hi vukhale ni gugurhwana ni xituvana.” 10 Kutani a teka swilo leswi hinkwaswo, a swi tsema swi va swiphemu swimbirhi naswona a veka xiphemu ha xin’we leswaku xi lavana ni lexin’wana, kambe tinyenyana a nga ti tsemanga hi le xikarhi. 11 Kutani tinyenyana leti dyaka nyama ti xikela ehenhla ka mintsumbu, kambe Abrama a tshamela ku ti hlongola. 12 Endzhakunyana ka nkarhi dyambu a ri ri kusuhi ni ku pela, Abrama a teriwa hi vurhongo lebyikulu, kutani waswivo, munyama lowukulu lowu chavisaka wu n’wi wela. 13 Kutani a ku eka Abrama: “Entiyisweni, tiva leswaku mbewu ya wena yi ta va muluveri etikweni leri nga riki ra yona, yi ta va tirhela, kunene vona va ta yi xanisa malembe ya 400. 14 Kambe tiko leri yi nga ta ri tirhela ndzi ta ri avanyisa, endzhaku ka sweswo yi ta huma ni nhundzu yo tala. 15 Loko ku ri wena, u ta ya eka vatata wa wena hi ku rhula; u ta lahliwa u dyuharile swinene. 16 Kambe eka xitukulwana xa vumune va ta tlhelela kwala, hikuva xidyoho xa Vaamori a xi si helela.” 17 Sweswi dyambu a ri pela naswona ku fika munyama lowukulu, kutani waswivo, exikarhi ka swiphemu leswi ku hundza khele ra ndzilo leri tuvikaka musi ni xisana lexi pfurhaka. 18 Hi siku rero Yehovha a endla ntwanano na Abrama, a ku: “Tiko leri ndzi ta ri nyika mbewu ya wena, ku sukela enambyeni wa Egipta ku ya enambyeni lowukulu, nambu wa Yufrata: 19 tiko ra Vakena ni ra Vakenizi ni ra Vakadimoni 20 ni ra Vaheti ni ra Vaperezi ni ra Varefayimi 21 ni ra Vaamori ni ra Vakanana ni ra Vagirgaxa ni ra Vayebusi.”
FEBRUARY 17-23
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 18-19
“‘Muavanyisi Wa Misava Hinkwayo’ A Lovisa Muti Wa Sodoma Na Gomora”
(Genesa 18:23-25) Kutani Abrahama a n’wi tshinelela, a ku: “Xana hakunene u ta kukula wo lulama swin’we ni wo homboloka? 24 A hi nge ku ni vanhu va 50 lava lulameke exikarhi ka muti. Xana u ta va kukula u nga yi rivaleli ndhawu leyi hikwalaho ka vanhu va 50 lava kumekaka endzeni ka yona? 25 A hi swinene hi wena leswaku u endla hi ndlela leyi u dlaya munhu wo lulama swin’we ni wo homboloka lerova swi endleka hilaha ku fanaka hi wo lulama ni wo homboloka! A hi swinene hi wena. Xana Muavanyisi wa misava hinkwayo a nge endli leswi lulameke?”
Minkarhi Hinkwayo “Muavanyisi Wa Misava Hinkwayo” U Endla Leswi Lulameke
“XANA Muavanyisi wa misava hinkwayo a nge endli leswi lulameke?” (Gen. 18:25) Loko Abrahama a vutisa xivutiso lexi, a tshemba leswaku Yehovha a ta wu avanyisa hi vululami muti wa Sodoma na Gomora. Abrahama a tiyiseka leswaku Yehovha a nge pfuki a endle hi ndlela leyi nga lulamangiki hi ku “dlaya munhu wo lulama swin’we ni wo homboloka.” Sweswo ‘a swi nga ri swinene’ eka Abrahama. Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 400, Yehovha u vule leswi ha yena: “Ribye, ntirho wakwe wu hetisekile, hikuva tindlela takwe hinkwato i vululami. Xikwembu xa vutshembeki, lexi nga riki na vuhomboloki; xi ni vululami naswona xi hava xisandzu.”—Det. 31:19; 32:4.
(Genesa 18:32) Eku heteleleni a ku: “Yehovha, ndza ku kombela u nga hlundzuki ngopfu, kambe ndzi pfumelele ndzi vulavula kan’we ntsena: A hi nge ku kumeka vanhu va khume.” Yena a ku: “A ndzi nge wu lovisi hikwalaho ka vanhu va khume.”
Ku Lehisa Mbilu Ku Tiyisela U Ri Ni Xikongomelo Lexinene
Hakunene, loko swi ta emhakeni yo lehisa mbilu, Yehovha i xikombiso lexinene ngopfu lexi hi nga xi tekelelaka. (2 Pet. 3:15) Ku ni rungula ro tala eRitweni ra Xikwembu laha Yehovha a kombiseke ku lehisa mbilu hi ndlela leyi hlamarisaka. (Neh. 9:30; Esa. 30:18) Hi xikombiso, xana Yehovha u angule njhani loko Abrahama a n’wi vutisa mayelana ni xiboho xakwe xo lovisa Sodoma? Yehovha a nga n’wi kavanyetanga Abrahama loko a ri karhi a vulavula. U lehise mbilu a yingisela xivutiso ni xirilo xin’wana ni xin’wana xa Abrahama. Yehovha u kombise leswaku u swi twile swirilo swa Abrahama, hikwalaho u rhange hi ku tlhela a swi vula ivi a n’wi tiyisekisa leswaku a a nga ta wu lovisa muti wa Sodoma loko o kuma vanhu va khume vo lulama eka wona. (Gen. 18:22-33) Mawaku xikombiso lexinene xo yingisela hi ku lehisa mbilu handle ko nghena munhu enon’wini!
(Genesa 19:24, 25) Kutani Yehovha a nisa xivavula ni ndzilo leswi humaka eka Yehovha ematilweni, swi nela ehenhla ka Sodoma na Gomora. 25 Kutani a herisa miti leyi, ni Muganga hinkwawo ni vaaki va muti hinkwavo ni swimilana swa misava.
Yehovha I Hosi Ya Hina Leyi Lawulaka!
12 Hi nga tiyiseka leswaku ku nga ri khale Yehovha u ta kombisa leswaku u ni mfanelo yo fuma. A nge byi pfumeleli hilaha ku nga heriki vubihi, naswona ha swi tiva leswaku hi hanya emasikwini yo hetelela. Yehovha u lovise vanhu vo homboloka hi nkarhi wa Ndhambi. U lovise muti wa Sodoma na Gomora na Faro ni mavuthu yakwe. Sisera ni vuthu rakwe na Senakeribi ni masocha yakwe ya Vaasiriya, va hluriwe hi La nge Henhla-henhla. (Gen. 7:1, 23; 19:24, 25; Eks. 14:30, 31; Vaav. 4:15, 16; 2 Tih. 19:35, 36) Hikwalaho, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha Xikwembu a nge swi pfumeleli leswaku vito rakwe ri sandziwa hilaha ku nga heriki nileswaku Timbhoni takwe ti xanisiwa. Ku tlula kwalaho, sweswi hi vona vumbhoni bya xikombiso xa vukona bya Yesu ni xa makumu ya mafambiselo lawa yo biha ya swilo.—Mat. 24:3.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 18:1) Endzhaku ka sweswo Yehovha a humelela eka yena exikarhi ka mirhi leyikulu ya Mamre, loko a ha tshame enyangweni ya ntsonga wakwe hi nkarhi wa ku hisa ka nhlikanhi.
(Genesa 18:22) Kwalaho vavanuna lava va hundzuluka va khoma ndlela leyi yaka eSodoma; kambe loko ku ri Yehovha a a ha yime emahlweni ka Abrahama.
Xana U Kona La Nga Tshama A Vona Xikwembu?
Sweswi swa twala leswaku hikwalaho ka yini Abrahama a vulavule na ntsumi leyi a yi yimela Xikwembu onge hi loko a vulavula na Yehovha Xikwembu hi xiviri. Leswi ntsumi leyi yi vulavuleke hi ku kongoma leswi Xikwembu xi laveke leswaku swi byeriwa Abrahama naswona kwalaho a yi xi yimela hi xiviri, rhekhodo ya Bibele yi swi kotile ku vula leswaku “Yehovha a humelela eka [Abrahama].”—Genesa 18:1.
Tsundzuka leswaku muvulavuleri wa ntsumi wa Xikwembu a nga hundzisa marungula ya Xona ku fana kahle swinene ni leswi riqingho kumbe xiya-ni-moya swi nga hundziselaka marito ya hina eka munhu un’wana. Hikokwalaho, yi nga twisisiwa ndlela leyi Abrahama, Muxe, Manowa ni van’wana va vulavuleke ha yona ni ntsumi leyi tihundzuleke onge hi loko va vulavula ni Xikwembu. Hambi leswi vanhu vo tano a va swi kota ku vona tintsumi ni ku kwetsima ka Yehovha loku kombisiwaka hi tona kambe a va nga swi koti ku vona Xikwembu. Hikwalaho, leswi a swi kaneti nhlamuselo ya muapostola Yohane nikatsongo leyi nge: “A ku na munhu la tshamaka a vona Xikwembu ni siku ni rin’we.” (Yohane 1:18) Leswi vanhu lava va swi voneke a ku ri tintsumi leti a ti yimela Xikwembu ku nga ri Xikwembu hi xiviri.
(Genesa 19:26) Nsati wakwe a languta endzhaku a ri endzhaku ka yena, kutani a hundzuka tshuka ra munyu.
Pfuna Lava Tshikilelekeke Leswaku Va Kota Ku Tiyisela
3 Lota u teke xiboho lexi hoxeke loko a hlawule ku ya tshama eSodoma laha a ku ri ni vanhu va mahanyelo yo biha. (Hlaya 2 Petro 2:7, 8.) Tiko ra Sodoma a ri fuwile, kambe Lota u ve ni swiphiqo hikwalaho ko rhurhela etikweni rero. (Gen. 13:8-13; 14:12) Kumbexana nsati wakwe u sungule ku rhandza tiko ra Sodoma kumbe ku tolovelana ni vanhu lava nga yingisiki Yehovha. U love swin’we ni muti wa Sodoma loko Xikwembu xi wu lovisa hi ndzilo. Nakambe ehleketa hi vana va Lota vambirhi va vanhwanyana. Vavanuna lava a va va vutile va file loko muti wa Sodoma wu lovisiwa. Lota u lahlekeriwe hi yindlu ni nhundzu yakwe hinkwayo kambe xo vava no tlurisa hi leswaku u feriwe hi nsati. (Gen. 19:12-14, 17, 26) Loko Lota a ri emaxangwini, xana Yehovha u n’wi helele mbilu? Nikatsongo.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 18:1-19) Endzhaku ka sweswo Yehovha a humelela eka yena exikarhi ka mirhi leyikulu ya Mamre, loko a ha tshame enyangweni ya ntsonga wakwe hi nkarhi wa ku hisa ka nhlikanhi. 2 Loko a tlakusa mahlo a languta, a vona vavanuna vanharhu va yime ekulenyana na yena. Loko a va vona, a va tsutsumela a suka enyangweni ya ntsonga, a va hlanganisa, a fika a nkhinsama. 3 Kutani a ku: “Yehovha, loko sweswi ndzi kume ku tsakeriwa ematihlweni ya wena, ndzi kombela u nga hundzi eka nandza wa wena. 4 Ndzi kombela ku tisiwa matinyana, mi hlambisiwa milenge. Kutani mi vurhama ehansi ka murhi. 5 Ndzi ta ta ni xipandzwa xa xinkwa mi ta phyuphyisa timbilu ta n’wina. Kutaku loko mi hetile, mi nga hundza, hikuva hi swona leswi endleke leswaku mi hundza hi ndlela leyi eka nandza wa n’wina.” Hiloko va ku: “Hi swona. U nga endla hilaha u vuleke hakona.” 6 Kutani Abrahama a hatlisa a ya eka Sara entsongeni, a ku: “Hatlisa! Teka mimpimo yinharhu ya tiseya ta mapa, u pfuva mbila u endla swinkwa swa swirhendzevutana.” 7 Endzhaku ka sweswo Abrahama a tsutsumela entlhambini a fika a teka xinkunzana lexinene a xi nyika mutirhi, kutani a hatlisa a ya xi lulamisa. 8 Hiloko a teka phehlwa ni ntswamba ni xinkunzana lexi a nga xi lulamisa a swi veka emahlweni ka vona. Kutani yena a yima ekusuhi na vona ehansi ka murhi loko va ri karhi va dya. 9 Kutani va ku eka yena: “Xana u kwihi Sara nsati wa wena?” A hlamula a ku: “U kwala ntsongeni!” 10 A ya emahlweni a ku: “Hakunene ndzi ta tlhelela eka wena lembe leri taka hi wona nkarhi lowu, kutani waswivo, Sara nsati wa wena u ta va ni n’wana.” Sara a a yingise a ri enyangweni ya ntsonga leyi munhu loyi a a yi fularherile. 11 Abrahama na Sara a va dyuharile, va kurile hi malembe. Sara a a yimile ku va ni switlhandla. 12 Hikokwalaho Sara a hlekela endzeni, a ku: “Endzhaku ka loko ndzi hlakarile, ku tlula kwalaho hosi ya mina yi dyuharile, xana ndzi nga kuma ntsako hakunene?” 13 Kutani Yehovha a ku eka Abrahama: “Hikwalaho ka yini Sara a hleka, a ku, ‘Xana ndzi ta veleka hakunene hambileswi ndzi dyuhaleke?’ 14 Xana xi kona lexi nga hlulaka Yehovha? Hi nkarhi lowu vekiweke ndzi ta tlhelela eka wena, lembe leri taka hi wona nkarhi lowu, Sara u ta va ni n’wana.” 15 Kambe Sara a landzula, a ku: “A ndzi hlekanga!” Hikuva a a chava. A n’wi hlamula a ku: “E-e, kambe u hlekile.” 16 Endzhakunyana vavanuna lava va suka va yima va kongoma tlhelo ra Sodoma, Abrahama a a famba na vona a va heleketa. 17 Yehovha a ku: “Xana ndzi fihlela Abrahama leswi ndzi nga ta swi endla? 18 Phela, Abrahama u ta va tiko lerikulu ni leri nga ni matimba, naswona matiko hinkwawo ya misava ma ta tikatekisa hikwalaho ka yena. 19 Hikuva ndzi tolovelane na yena leswaku a ta lerisa vana vakwe ni vandyangu wakwe lava nga ta n’wi landzela, leswaku va hlayisa tindlela ta Yehovha, va endla leswi lulameke ni vuavanyisi; leswaku entiyisweni Yehovha a ta tisela Abrahama leswi a swi vuleke malunghana na yena.”
FEBRUARY 24–MARCH 1
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 20-21
“Yehovha Mikarhi Hinkwayo Wa Swi Endla Leswi A Swi Tshembisaka”
(Genesa 21:1-3) Kutani Yehovha a yisa nyingiso wakwe eka Sara hilaha a vuleke hakona, Yehovha a endla hilaha a vuleke hakona eka Sara. 2 Sara a tika kutani a tswalela Abrahama n’wana emalembeni yakwe ya vudyuhari enkarhini lowu vekiweke, lowu Xikwembu xi vulavuleke na yena ha wona. 3 Hikwalaho Abrahama a n’wi thya vito ra Isaka, n’wana wakwe loyi a velekeriweke yena, loyi Sara a n’wi tswaleleke yena.
Sara Mana Wa Tihosi
Xana ku hleka ka Sara a swi kombisa leswaku a a nga ri na ripfumelo? A swi tano. Bibele yi ri: “Hi ripfumelo na Sara u amukele matimba yo tika mbewu, hambileswi a a hundzile emalembeni ya kona, hileswi a a n’wi teka a tshembeka loyi a tshembiseke.” (Vaheveru 11:11) Sara a a n’wi tiva Yehovha naswona a swi tiva leswaku u ta hetisisa xitshembiso xin’wana ni xin’wana lexi a xi tshembisaka. Hinkwerhu ka hina hi lava ripfumelo ro tano. Hi endla kahle loko hi tiva Xikwembu lexi hi nyikeke Bibele. Loko hi endla tano, hi ta swi vona leswaku Sara a a ri ni ripfumelo ro tiya. Yehovha wa tshembeka naswona u hetisisa switshembiso swakwe nakambe mikarhi yin’wana a nga endla sweswo hi tindlela leti hi hlamarisaka.
“YINGISA RITO RAKWE”
Loko Sara a ri ni malembe ya 90, ku hetelele ku fike nkarhi lowu ku nga khale a wu languterile. Sara u veleke n’wana naswona nuna wakwe a ri ni malembe ya 100 hi nkarhi wolowo. Abrahama u thye n’wana yoloye vito ra Isaka, leri vulaka “Ku Hleka,” hilaha Xikwembu xi vuleke hakona. Vona Sara hi mahlo ya mianakanyo a karhele swinene kambe a ri karhi a n’wayitela kutani a ku: “Xikwembu xi ndzi lunghiselele ku hlekiwa: un’wana ni un’wana loyi a nga ta swi twa u ta ndzi hleka.” (Genesa 21:6) A swi kanakanisi leswaku nyiko yoleyo leyi humaka eka Yehovha yi n’wi tsakise vutomi byakwe hinkwabyo. Hambiswiritano, a a ta va ni vutihlamuleri lebyikulu.
Loko Isaka a ri ni malembe ya ntlhanu, u lumuriwile naswona ndyangu wa ka vona wu endle nkhuvo lowukulu. Kambe a ku ri ni leswi a swi nga fambi kahle. Hi hlaya leswaku Sara “a a tshamela ku vona” mahanyelo yo biha ya Iximayele, n’wana wa Agara loyi a a ri ni malembe ya 19. A a tshamela ku hlekula Isaka loyi a ha ri ntsongo. A nga endli sweswo hileswi a a tlanga na yena. Endzhaku ka malembe yo tala muapostola Pawulo u huhuteriwe ku tsala leswaku Iximayele a a xanisa Isaka. Sara a nga yi banga hi makatla mhaka leyi hikuva a yi veka vutomi bya n’wana wakwe ekhombyeni. Sara a a swi tiva leswaku Isaka a ri wa nkoka swinene hileswi a ta hoxa xandla eku hetisiseni ka xikongomelo xa Yehovha. Kutani u kanye mbilu a vulavula na Abrahama. U n’wi kombele leswaku a hlongola Agara na Iximayele.—Genesa 21:8-10; Vagalatiya 4:22, 23, 29.
Xana Abrahama u hlamule njhani? Ha hlaya: “Leswi a swi n’wi tsakisanga Abrahama nikatsongo malunghana ni n’wana wakwe.” A n’wi rhandza Iximayele naswona a nga xi twisisi xikombelo xa Sara tanihi leswi a lawuriwa hi ndlela leyi a a titwa ha yona hi Iximayele. Leswi Yehovha a xi twisisa kahle xiyimo lexi, u nghenelerile. Ha hlaya: “Kutani Xikwembu xi ku eka Abrahama: ‘U nga pfumeleli nchumu xa leswi Sara a tshamelaka ku ku byela swona malunghana ni mufana ni hlonga ra wena ra xisati xi ku hetela ntsako. Yingisa rito rakwe, hikuva leswi swi nga ta vitaniwa mbewu ya wena swi ta huma eka Isaka.’” Yehovha u tiyisekise Abrahama leswaku u ta khathalela Agara ni n’wana wakwe. Abrahama u hetelele a yingisa nsati wakwe.—Genesa 21:11-14.
(Genesa 21:5-7) Abrahama a a ri ni malembe ya 100 hi vukhale loko a tswaleriwa Isaka n’wana wakwe. 6 Kutani Sara a ku: “Xikwembu xi ndzi lunghiselele ku hlekiwa: un’wana ni un’wana loyi a nga ta swi twa u ta ndzi hleka.” 7 A engeta a ku: “I mani loyi a a ta byela Abrahama a ku, ‘Kunene Sara u ta an’wisa vana,’ tanihi leswi ndzi velekeke n’wana emalembeni yakwe ya vudyuhari?”
(Genesa 21:10-12) Kutani a ku eka Abrahama: “Hlongola hlonga leri ra xisati ni n’wana wa rona, hikuva n’wana wa hlonga leri ra xisati a nga ka a nga vi mudyandzhaka swin’we ni n’wana wa mina Isaka!” 11 Kambe leswi a swi n’wi tsakisanga Abrahama nikatsongo malunghana ni n’wana wakwe. 12 Kutani Xikwembu xi ku eka Abrahama: “U nga pfumeleli nchumu xa leswi Sara a tshamelaka ku ku byela swona malunghana ni mufana ni hlonga ra wena ra xisati xi ku hetela ntsako. Yingisa rito rakwe, hikuva leswi swi nga ta vitaniwa mbewu ya wena swi ta huma eka Isaka.
(Genesa 21:14) Abrahama a pfuka nimpundzu swinene kutani a teka xinkwa ni gula ra dzovo ra mati a swi nyika Agara, a swi veka ekatleni ra yena, a n’wi nyika ni n’wana, a n’wi hlongola. Kutani a famba a tsendzeleka emananga ya Bera-xeba.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 20:12) Kasi handle ka sweswo, entiyisweni i makwerhu wa xisati, i n’wana wa tatana, ntsena a hi n’wana wa manana; kutani u ve nsati wa mina.
wp17.3 12, Nhlamuselo ya le hansi.
“U Wansati La Nga Mbhurhi”
Sara a a ri makwavo wa Abrahama hi tatana. Tata wa vona a ku ri Tera. (Genesa 20:12) Hambileswi namuntlha swi nga amukelekiki ku va vamakwavo va tekana, hi fanele hi tsundzuka leswaku khale swilo a swi endliwa hi ndlela leyi hambaneke. Hi nkarhi wolowo vanhu a va ha ri ni rihanyo lerinene leri yelanaka ni ra Adamu na Evha loko va nga si dyoha. Hikwalaho ka sweswo, hambiloko vamakwavo va tekana sweswo a swi nga endli leswaku vana va vona va va ni mavabyi lawa namuntlha ya vangiwaka hi ku tekana ka maxaka. Endzhaku ka malembe ya 400, malembe lawa vanhu a va ma hanya a ma ringana ni lawa hi ma hanyaka namuntlha. Hi nkarhi wolowo, Nawu wa Muxe wu herise mhaka yoleyo ya ku tekana ka maxaka.—Levhitika 18:6.
(Genesa 21:33) Endzhaku ka sweswo a byala murhi wa mutamarisiki eBera-xeba kutani kwalaho a vitana vito ra Yehovha Xikwembu lexi tshamaka hilaha ku nga riki na makumu.
Abrahama—Xikombiso Eka Hinkwavo Lava Lavaka Vunghana Bya Xikwembu
9 Abrama u endle swilo leswi a swi kombisa leswaku u ni ripfumelo. Bibele yi ri: “A akela Yehovha alitari kwalaho.” (Genesa 12:7) Kumbexana, leswi swi katse ku humesa magandzelo ya swifuwo, hikuva rito ra Xiheveru leri vulaka “altari” ri vula “ndhawu yo gandzela eka yona.” Endzhakunyana, Abrama u phindhe swiendlo leswi swa ripfumelo etindhawini tin’wana ta tiko. Ku engetela kwalaho, “a vitana vito ra Yehovha.” (Genesa 12:8; 13:18; 21:33) Xiga xa Xiheveru lexi nge “a vitana vito ra Yehovha” nakambe xi vula “ku twarisa (ku chumayela) vito.” Vanhu vandyangu wa Abrama swin’we ni Vakanana va fanele va n’wi twile loko twarisa vito ra Yehovha Xikwembu xa yena hi xivindzi. (Genesa 14:22-24) Hilaha ku fanaka, hinkwavo lava lavaka ku va vanghana va Xikwembu va fanele va twarisa vito ra xona hi ripfumelo. Leswi swi ta katsa ku hlanganyela eku chumayeleni ka le rivaleni, va “[nyikela] eka Xikwembu xitlhavelo xa ku dzunisa nkarhi hinkwawo, ku nga mbhandzu wa milomu leyi endlaka xitiviso xa le rivaleni eka vito ra xona.”—Vaheveru 13:15; Varhoma 10:10.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 20:1-18) Kutani Abrahama a rhurhisa nxaxa ku suka kwalaho a ya etikweni ra Negebu a ya tshama exikarhi ka Kadexi na Xure, a luvela eGerara. 2 Abrahama a tlhela a phindha malunghana na Sara nsati wakwe a ku: “I makwerhu wa xisati.” Hiloko Abimeleke hosi ya Gerara a rhumela rito leswaku ku ya tekiwa Sara. 3 Endzhaku ka sweswo Xikwembu xi ta eka Abimeleke enorhweni nivusiku, xi ku eka yena: “U fana ni loko u file hikwalaho ka nsati loyi u n’wi tekeke, hikuva u ni n’wini loyi a nga nsati eka yena.” 4 Kambe, Abimeleke a nga tshinelanga ekusuhi na yena. Hikwalaho a ku: “Yehovha, xana u ta ri dlaya tiko leri lulameke hakunene? 5 Xana a nga vulanga a ku eka mina, ‘I makwerhu wa xisati’? naswona yena wansati—xana na yena a nga vulanga a ku, ‘I makwerhu wa xinuna’? Leswi ndzi swi endle hi mbilu ya mina leyi tshembekeke ni hi mavoko ya mina lama nga riki na nandzu.” 6 Hiloko Xikwembu xa ntiyiso xi ku eka yena enorhweni: “Na mina ndzi swi tivile leswaku leswi u swi endle hi mbilu ya wena yo tshembeka, a ndzi ku sivela leswaku u nga ndzi dyoheli. Hi yona mhaka leyi ndzi nga ku pfumelelangiki leswaku u n’wi khumba. 7 Kambe sweswi, tlherisa nsati wa munhu loyi, hikuva i muprofeta, kutani u ta ku khongelela. Hikwalaho hambeta u hanya. Kambe loko u nga n’wi tlheriseli, swi tive leswaku u ta fa hakunene, wena ni hinkwavo lava va nga va wena.” 8 Kutani Abimeleke a pfuka nimpundzu swinene a vitana malandza ya yena hinkwawo, a ma byela swilo leswi hinkwaswo etindleveni ta wona. Vanhu va khomiwa hi ku chava lokukulu. 9 Kutani Abimeleke a vitana Abrahama, a ku eka yena: “I yini leswi u hi endleke swona, naswona ndzi ku dyohele yini leswi u tiseke xidyoho lexikulu ehenhla ka mina ni mfumo wa mina? U ndzi endlele xiendlo lexi a wu nga fanelanga u xi endla.” 10 Abimeleke a ya emahlweni a ku eka Abrahama: “Xana a wu anakanye yini loko u endla leswi?” 11 Hiloko Abrahama a ku: “I mhaka ya leswi ndzi tibyeleke ndzi ku, ‘Handle ko kanakana a ku na ku chava Xikwembu endhawini leyi, kutani va ta ndzi dlaya hikwalaho ka nsati wa mina.’ 12 Kasi handle ka sweswo, entiyisweni i makwerhu wa xisati, i n’wana wa tatana, ntsena a hi n’wana wa manana; kutani u ve nsati wa mina. 13 Kuteloko Xikwembu xi ndzi tsendzelekisa ndzi suka endlwini ya tatana, ndzi te eka yena, ‘Lowu i musa wa rirhandzu lowu u nga ndzi kombaka wona: Kun’wana ni kun’wana laha hi nga ta fika kona, vula hi mina u ku: “I makwerhu wa xinuna.”’” 14 Endzhaku ka sweswo Abimeleke a teka tinyimpfu ni tihomu ni malandza ya xinuna ni ya xisati a swi nyika Abrahama kutani a n’wi tlherisela Sara nsati wakwe. 15 Ku tlula kwalaho Abimeleke a ku: “Ndzi ku nyika tiko ra mina. Tshama laha ku vonakaka ku ri kunene ematihlweni ya wena.” 16 Kutani a ku eka Sara: “Ndzi nyika makwenu swiphemu swa silivhere swa 1 000. I xisirhelelo xa mahlo ya wena eka hinkwavo lava u nga na vona, ni le mahlweni ka un’wana ni un’wana, naswona u susiwe ndzhukano.” 17 Abrahama a endla xikombelo eka Xikwembu xa ntiyiso; kutani Xikwembu xi horisa Abimeleke ni nsati wakwe ni malandza yakwe ya xisati, va sungula ku tswala vana. 18 Hikuva Yehovha a a pfale a tiyisa mbeleko wun’wana ni wun’wana wa yindlu ya Abimeleke hikwalaho ka Sara nsati wa Abrahama.