Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Mihlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela
MARCH 2-8
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 22-23
“Xikwembu Xi Ringa Abrahama”
(Genesa 22:1, 2) Endzhaku ka swilo leswi, Xikwembu xa ntiyiso xi ringa Abrahama. Hikwalaho xi ku eka yena: “Abrahama,” yena a ku: “Hi mina loyi!” 2 Xi ya emahlweni xi ku: “Ndzi kombela u teka n’wana wa wena, n’wana wa wena loyi u n’wi rhandzaka swinene, Isaka, u teka riendzo u ya etikweni ra Moriya, kwalaho u n’wi nyikela a va gandzelo ro hisiwa eka yin’wana ya tintshava leyi ndzi nga ta ku hlawulela yona.”
Ha Yini Xikwembu Xi Kombele Abrahama Leswaku A Endla Gandzelo Hi N’wana Wakwe?
Xiya marito lawa Yehovha a ma byeleke Abrahama: “Ndzi kombela u teka n’wana wa wena, n’wana wa wena loyi u n’wi rhandzaka swinene, Isaka, . . . u n’wi nyikela a va gandzelo ro hisiwa.” (Genesa 22:2) Xiya leswaku Yehovha u vule leswaku Isaka i n’wana “loyi [a] n’wi rhandzaka swinene.” Yehovha a yi tiva ndlela leyi Isaka a ri wa risima ha yona eka Abrahama. Nakambe Xikwembu a xi yi tiva ndlela leyi a xi titwa ha yona hi N’wana wa xona, Yesu. Yehovha u rhandze Yesu swinene a kala a vulavula ha yena kambirhi a ri etilweni, hi ku kongoma a vula leswaku Yesu i ‘N’wana wakwe, la rhandzekaka.’—Marka 1:11; 9:7.
Nakambe xiya leswaku xikombelo xa Yehovha eka Abrahama a xi katsa rito leri nge “ndza kombela.” Xidyondzi xin’wana xa Bibele xi ringanyeta leswaku ku va Xikwembu xi tirhisa rito leri swi kombisa leswaku “xi twisisa ndlela leyi Abrahama a ta lahlekeriwa ha yona loko a endla xitlhavelo hi n’wana wakwe.” Hilaha hi nga swi ehleketaka hakona, xikombelo xexo xi ta va xi endle leswaku Abrahama a rila swinene; hilaha ku fanaka, a hi nge swi koti ku twisisa ku vava lokukulu loku Yehovha a faneleke a ku twile loko a vona N’wana wakwe la rhandzekaka a xaniseka a tlhela a fa. A swi kanakanisi leswaku Yehovha u twe ku vava lokukulu loku a nga si tshamaka a ku twa kumbe loku a nga ta ka a nga pfuki a ku twile.
Kutani hambileswi hi nga ha tsemiwaka nhlana hileswi Yehovha a kombeleke Abrahama leswaku a swi endla, ku ta va ku ri vutlhari ku tsundzuka leswaku Yehovha a nga pfumelanga leswaku mupatriyaka loyi wo tshembeka a endla xitlhavelo hi n’wana wakwe. U sivele Abrahama ku endla nchumu wo biha lowu tanihi mutswari a wu ta n’wi karhata; u sirhelele Isaka leswaku a nga fi. Kutani, Yehovha a nga n’wi sirhelelanga ‘N’wana wakwe, kambe u n’wi nyikete hikwalaho ka hina hinkwerhu.’ (Varhoma 8:32) Ha yini Yehovha a tikatse eka maxangu wolawo lamakulu? U endle tano leswaku “hi ta kuma vutomi ha yena.” (1 Yohane 4:9) Hakunene lexi i xitsundzuxo xa rirhandzu ra Xikwembu eka hina! Xana na hina a swi hi susumeteli leswaku hi xi rhandza?
(Genesa 22:9-12) Eku heteleleni va fika endhawini leyi Xikwembu xa ntiyiso xi n’wi hlawuleleke yona, kutani Abrahama a aka alitari kwalaho a tlhela a lulamisa tihunyi, hiloko a boha Isaka n’wana wakwe mavoko ni milenge, a n’wi tlhandleka ehenhla ka alitari, ehenhla ka tihunyi. 10 Kutani Abrahama a tshambuluta voko a teka mukwana wo dlaya leswaku a ta dlaya n’wana wakwe. 11 Kambe ntsumi ya Yehovha yi n’wi vitana yi ri ematilweni yi ku: “Abrahama, Abrahama,” yena a hlamula a ku: “Hi mina loyi!” 12 Yi ya emahlweni yi ku: “U nga tshambuluti voko ra wena u dlaya mufana, u nga n’wi endli nchumu nikatsongo, hikuva sweswi ndza swi tiva leswaku u chava Xikwembu hikuva a wu ndzi alelanga n’wana wa wena, loyi a nga swakwe.”
(Genesa 22:15-18) Ntsumi ya Yehovha yi ya emahlweni yi vitana Abrahama ra vumbirhi yi ri ematilweni 16 yi ku: “‘Ndzi hlambanya hi mina,’ ku vula Yehovha, ‘leswaku hikwalaho ka leswi u endleke leswi naswona u nga alangiki ni n’wana wa wena loyi a nga swakwe, 17 hakunene ndzi ta ku katekisa ndzi tlhela ndzi andzisa mbewu ya wena ku fana ni tinyeleti ta matilo ni ku fana ni swiribyana swa sava leri nga eribuweni ra lwandle; mbewu ya wena yi ta lawula nyangwa ya valala va yona. 18 Tinxaka hinkwato ta misava ti ta tikatekisa hi mbewu ya wena hikwalaho ka leswi u yingiseke rito ra mina.’”
Yingisa Xikwembu Kutani U Vuyeriwa Eka Switshembiso Swa Xona Leswi Hlambanyiweke
Yehovha Xikwembu na yena u endle swihlambanyo leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va ta tiyiseka hi switshembiso swa yena, a tirhisa marito yo fana ni lama nge, “‘Loko ntsena ndza ha hanya,’ ku vula Yehovha, Hosi leyi Lawulaka.” (Ezek. 17:16) Bibele yi hi byela hi minkarhi yo tlula 40 laha Yehovha Xikwembu a endleke swihlambanyo. Xikombiso lexi tivekaka ngopfu i xa xihlambanyo lexi Xikwembu xi xi endleke eka Abrahama. Ku ringana malembe yo tala, Yehovha u endle switshembiso swa ntwanano swo hlayanyana na Abrahama leswi loko swi hlanganile swi kombisaka leswaku Mbewu leyi tshembisiweke a yi ta huma eka Abrahama, hi n’wana wa yena Isaka. (Gen. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Endzhaku ka sweswo, Yehovha u ringe Abrahama hi ndzingo lowukulu, a n’wi lerisa leswaku a nyikela hi n’wana wa yena la rhandzekaka. Handle ko hlwela, Abrahama u yingisile naswona a a ri kusuhi ni ku endla xitlhavelo hi Isaka loko ntsumi ya Xikwembu yi n’wi tshikisa. Kutani Xikwembu xi hlambanye xi ku: “Ndzi hlambanya hi mina . . . leswaku hikwalaho ka leswi u endleke leswi naswona u nga alangiki ni n’wana wa wena loyi a nga swakwe, hakunene ndzi ta ku katekisa ndzi tlhela ndzi andzisa mbewu ya wena ku fana ni tinyeleti ta matilo ni ku fana ni swiribyana swa sava leri nga eribuweni ra lwandle; mbewu ya wena yi ta lawula nyangwa ya valala va yona. Tinxaka hinkwato ta misava ti ta tikatekisa hi mbewu ya wena hikwalaho ka leswi u yingiseke rito ra mina.”—Gen. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 22:5) Kutani Abrahama a ku eka vatirhi vakwe: “Tshamani laha ni mbhongolo, kambe mina ni mufana hi lava ku tlhandlukela lahaya hi ya gandzela kutani hi ta tlhelela eka n’wina.”
Yehovha U N’wi Vitane “Nakulorhi”
Loko Abrahama a nga se siya malandza ya yena, u te: “Tshamani laha ni mbhongolo, kambe mina ni mufana hi lava ku tlhandlukela lahaya hi ya gandzela kutani hi ta tlhelela eka n’wina.” (Genesa 22:5) Abrahama a a vula yini? Xana a hemba loko a vula leswaku u ta vuya na Isaka, a ri karhi a swi tiva leswaku u ya endla gandzelo hi yena? Doo! Bibele yi hi pfuna ku tiva leswi Abrahama a a ehleketa ha swona. (Hlaya Vaheveru 11:19.) Abrahama “a a anakanya leswaku Xikwembu a xi ta swi kota ku pfuxa [Isaka] hambi ku ri eka lava feke.” Abrahama a a swi tiva leswaku vafi va ta pfuxiwa. A a swi tiva leswaku Yehovha hi yena a nga n’wi nyika matimba yo veleka n’wana hambileswi yena na Sara se a va dyuhale swinene. (Vaheveru 11:11, 12, 18) Hikwalaho u swi xiyile leswaku xin’wana ni xin’wana xa koteka eka Yehovha. Abrahama a a nga swi tivi leswaku ku ta endleka yini hi siku rero. Kambe a a tshemba leswaku loko swi fanela, Yehovha u ta pfuxa n’wana wa yena leswaku switshembiso hinkwaswo swa Xikwembu swi ta hetiseka. Hi yona mhaka leyi Abrahama a vitaniwaka “tata wa hinkwavo lava nga ni ripfumelo.”
(Genesa 22:12) Yi ya emahlweni yi ku: “U nga tshambuluti voko ra wena u dlaya mufana, u nga n’wi endli nchumu nikatsongo, hikuva sweswi ndza swi tiva leswaku u chava Xikwembu hikuva a wu ndzi alelanga n’wana wa wena, loyi a nga swakwe.”
it-1-E 853 ¶5-6
Ku Tiva Ka Ha Ri Emahlweni, Ku Kunguhateriwa
Ndlela leyi Xikwembu xi byi tirhisaka ha yona vutivi bya xona byo tiva swilo swa nkarhi lowu taka, ya hambana ni dyondzo ya leswaku swilo hinkwaswo swi kunguhatiwe khale. Ndlela leyi Xikwembu xi ma tirhisaka ha yona matimba ya xona yo tiva vumundzuku, yi fanele yi fambisana ni milawu ya xona yi tlhela yi pfumelelana ni leswi xi tihlamuserisaka xiswona eBibeleni. Ku hambana ni leswi dyondzo ya ku kunguhateriwa yi swi vulaka, matsalwa yo hlayanyana ma boxa swiyimo swo karhi laha Xikwembu xi nga rhanga xi kambisisa xiyimo xo karhi kutani xi teka xiboho endzhaku ko kambisisa xiyimo xa kona.
Xisweswo eka Genesa 11:5-8 Xikwembu xi hlamuseriwa xi ri karhi xi kambisisa swilo emisaveni, xi kambisisa xiyimo eBabele kutani hi nkarhi wolowo xi teka xiboho xo herisa ntirho wo homboloka lowu a wu endliwa kwalaho. Endzhaku ka loko ku ve ni ku andza ka vuhomboloki eSodoma na Gomora, Yehovha u byele Abrahama hi xiboho xa yena xo ya lavisisa (hi ku tirhisa tintsumi) ku “vona loko va endla hi ku helela hi ku pfumelelana ni xirilo lexi twakaleke eka mina, loko swi nga ri tano, ndzi ta swi tiva.” (Gn 18:20-22; 19:1) Xikwembu xi vule leswaku xi ‘tolovelane na Abrahama’ naswona endzhaku ka loko Abrahama a ringete ku nyikela hi Isaka leswaku a va gandzelo, Yehovha u te, “Sweswi ndza swi tiva leswaku u chava Xikwembu hikuva a wu ndzi alelanga n’wana wa wena, loyi a nga swakwe.”—Gn 18:19; 22:11, 12; ringanisa na Neh 9:7, 8; Ga 4:9.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 22:1-18) Endzhaku ka swilo leswi, Xikwembu xa ntiyiso xi ringa Abrahama. Hikwalaho xi ku eka yena: “Abrahama,” yena a ku: “Hi mina loyi!” 2 Xi ya emahlweni xi ku: “Ndzi kombela u teka n’wana wa wena, n’wana wa wena loyi u n’wi rhandzaka swinene, Isaka, u teka riendzo u ya etikweni ra Moriya, kwalaho u n’wi nyikela a va gandzelo ro hisiwa eka yin’wana ya tintshava leyi ndzi nga ta ku hlawulela yona.” 3 Kutani Abrahama a pfuka nimpundzu swinene a bohela mbhongolo yakwe, a teka ni vatirhi vakwe vambirhi na Isaka n’wana wakwe; a pandzela ni tihunyi ta gandzelo ro hisiwa. Kutani a suka a yima a teka riendzo a ya endhawini leyi Xikwembu xa ntiyiso xi n’wi hlawuleleke yona. 4 Abrahama u tlakuse mahlo a vona ndhawu leyi ro sungula a ha ri ekule hi siku ra vunharhu. 5 Kutani Abrahama a ku eka vatirhi vakwe: “Tshamani laha ni mbhongolo, kambe mina ni mufana hi lava ku tlhandlukela lahaya hi ya gandzela kutani hi ta tlhelela eka n’wina.” 6 Endzhaku ka sweswo Abrahama a teka tihunyi ta gandzelo ro hisiwa a ti rhwexa Isaka n’wana wakwe, yena a tamela ndzilo ni mukwana wo dlaya hi wona, havambirhi va famba swin’we. 7 Kutani Isaka a ku eka Abrahama tata wakwe: “Tatana!” Yena a ku: “Hi mina loyi n’wananga!” A ya emahlweni a ku: “Ndzilo ni tihunyi hi leswi, kambe yi kwihi nyimpfu ya gandzelo ro hisiwa?” 8 Hiloko Abrahama a ku: “N’wananga, Xikwembu xi ta lunghiselela hi xoxe nyimpfu ya gandzelo ro hisiwa.” Kutani va ya emahlweni va famba swin’we havumbirhi bya vona. 9 Eku heteleleni va fika endhawini leyi Xikwembu xa ntiyiso xi n’wi hlawuleleke yona, kutani Abrahama a aka alitari kwalaho a tlhela a lulamisa tihunyi, hiloko a boha Isaka n’wana wakwe mavoko ni milenge, a n’wi tlhandleka ehenhla ka alitari, ehenhla ka tihunyi. 10 Kutani Abrahama a tshambuluta voko a teka mukwana wo dlaya leswaku a ta dlaya n’wana wakwe. 11 Kambe ntsumi ya Yehovha yi n’wi vitana yi ri ematilweni yi ku: “Abrahama, Abrahama,” yena a hlamula a ku: “Hi mina loyi!” 12 Yi ya emahlweni yi ku: “U nga tshambuluti voko ra wena u dlaya mufana, u nga n’wi endli nchumu nikatsongo, hikuva sweswi ndza swi tiva leswaku u chava Xikwembu hikuva a wu ndzi alelanga n’wana wa wena, loyi a nga swakwe.” 13 Hiloko Abrahama a tlakusa mahlo yakwe a languta, lahaya emahlweninyana, a ku ri ni khuna ri khomeke hi timhondzo ta rona ekhwatini. Kutani Abrahama a famba a ya teka khuna a ri endla gandzelo ro hisiwa ematshan’weni ya n’wana wakwe. 14 Abrahama a thya ndhawu leyi vito ra Yehovha-yire. Hi yona mhaka leyi namuntlha hi ntolovelo ku vuriwaka va ku: “Entshaveni ya Yehovha swi ta lunghiseleriwa.” 15 Ntsumi ya Yehovha yi ya emahlweni yi vitana Abrahama ra vumbirhi yi ri ematilweni 16 yi ku: “‘Ndzi hlambanya hi mina,’ ku vula Yehovha, ‘leswaku hikwalaho ka leswi u endleke leswi naswona u nga alangiki ni n’wana wa wena loyi a nga swakwe, 17 hakunene ndzi ta ku katekisa ndzi tlhela ndzi andzisa mbewu ya wena ku fana ni tinyeleti ta matilo ni ku fana ni swiribyana swa sava leri nga eribuweni ra lwandle; mbewu ya wena yi ta lawula nyangwa ya valala va yona. 18 Tinxaka hinkwato ta misava ti ta tikatekisa hi mbewu ya wena hikwalaho ka leswi u yingiseke rito ra mina.’”
MARCH 9-15
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 24
“Nsati Wa Isaka”
(Genesa 24:2-4) Hikwalaho Abrahama a ku eka nandza lonkulu vandyangu wakwe, loyi a a lawula hinkwaswo leswi a a ri na swona: “Ndzi kombela u veka voko ra wena ehansi ka ndzhumbi wa mina, 3 hikuva ndzi fanele ndzi ku hlambanyisa hi Yehovha, Xikwembu xa matilo ni Xikwembu xa misava, leswaku a wu nge n’wi tekeli n’wananga nsati eka vana va Vakanana lava ndzi tshamaka exikarhi ka vona, 4 kambe u ta ya etikweni ra rikwerhu ni le maxakeni ya mina, kunene u ta tekela n’wananga Isaka nsati.”
“Ndzi Tiyimiserile Ku Famba”
Abrahama u endle leswaku Eliyezere a hlambanya leswaku a nge n’wi tekeli Isaka nsati exikarhi ka vavasati va le Kanana. Ha yini? Hikuva Vakanana a va nga n’wi xiximi Yehovha Xikwembu kumbe ku n’wi gandzela. Abrahama a swi tiva leswaku hi nkarhi lowu faneleke, Yehovha a tiyimisele ku xupula vanhu volavo hikwalaho ka mahanyelo ya vona yo biha. A a nga swi lavi leswaku n’wana wakwe Isaka loyi a n’wi rhandza a tihlanganisa ni vanhu volavo ni ku tekelela mahanyelo ya vona. Nakambe a swi tiva leswaku n’wana wakwe a ri ni xiavelo xa nkoka eku hetisiseni xitshembiso xa Xikwembu.—Genesa 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Genesa 24:11-15) Eku heteleleni a nkhinsamisa tikamela exihlobyeni xa mati lexi nga ehandle ka muti, hi nkarhi wa madyambu, hi nkarhi lowu vavasati lava kaka mati a va tolovele ku huma ha wona. 12 Kutani a ku: “Yehovha Xikwembu xa n’wini wanga Abrahama, ndzi kombela u endla swi koteka namuntlha emahlweni ka mina naswona u kombisa n’wini wanga Abrahama musa wa rirhandzu. 13 Sweswi ndzi yime enseledyaneni wa mati, naswona vana va vanhwanyana va vanhu va muti va huma ku ta ka mati. 14 Leswi swi faneleke ku humelela hileswaku nhwanyana loyi ndzi nga ta ku eka yena, ‘Ndzi kombela u rhula khuwana ra wena leswaku ndzi nwa mati,’ entiyisweni na yena a nga ta ku, ‘Nwana mati, ndzi ta tlhela ndzi nyika ni tikamela ta wena mati,’ hi yena loyi u nga ta n’wi nyika nandza wa wena, Isaka; kutani u ndzi tivisa ha swona leswaku u komba n’wini wanga rirhandzu leri tshembekeke.” 15 Kuteloko a nga si heta ku vulavula, hiloko ku humelela Raveka, loyi a nga velekeriwa Bethuwele n’wana wa Milka nsati wa Nakori, makwavo wa Abrahama, naswona khuwana ra yena a ri ri ekatleni.
“Ndzi Tiyimiserile Ku Famba”
Eliyezere u byele ndyangu lowu n’wi amukeleke leswaku loko a fika exihlobyeni ekusuhi ni le Harani, u khongele eka Yehovha Xikwembu. U kombele Yehovha leswaku a hlawulela Isaka nsati loyi a nga ta n’wi teka. Njhani? Eliyezere u kombele Xikwembu leswaku xi n’wi tiyisekisa leswaku nhwanyana loyi a xi lava leswaku Isaka a n’wi teka a ya exihlobyeni. Loko a kombela mati, a nga ta nyika Eliyezere ntsena, kambe ni tikamela takwe. (Genesa 24:12-14) Kutani i mani loyi a yeke exihlobyeni a tlhela a endla tano? I Raveka! Anakanya ndlela leyi a titweke ha yona loko a twa leswi Eliyezere a swi byeleke va ndyangu wakwe!
(Genesa 24:58) Va vitana Raveka, va ku eka yena: “Xana u ta famba ni wanuna loyi?” Yena a ku: “Ndzi tiyimiserile ku famba.”
(Genesa 24:67) Endzhaku ka sweswo Isaka a n’wi tisa entsongeni wa Sara mana wakwe. Hiloko a teka Raveka a va nsati wakwe; kutani a n’wi rhandza, Isaka a kuma nchavelelo endzhaku ko lahlekeriwa hi mana wakwe.
wp16.3 14 ¶6-7
“Ndzi Tiyimiserile Ku Famba”
Loko Eliyezere a nga si famba u vutise Abrahama a ku: “Ku ta endleka yini loko wansati yoloye a nga lavi ku vuya na mina?” Abrahama u te: “U ta ntshunxeka exibohweni xa xihlambanyo xa mina.” (Genesa 24:39, 41) Ni le ndyangwini wa Bethuwele, Raveka a swi ri swa nkoka leswaku a tihlawulela leswi a a swi lava. Eliyezere a tsake swinene hileswi a n’wi kumeke lerova nimixo u komberile leswaku a teka Raveka hi ku hatlisa va tlhelela eKanana. Kambe, ndyangu wa ka vona a wu lava leswaku a tshamanyana masiku ya khume. Eku heteleleni, va gimete hi ku: “A hi vitaneni nhwanyana hi twa nomu wakwe.”—Genesa 24:57.
Kutani, Raveka a a fanele a tiendlela xiboho lexi a xi nga olovi. Xana a ta ku yini? Hikwalaho ka ntwelavusiwana lowu kombisiweke hi tata wakwe ni makwavo wakwe, xana a ta kombela leswaku va nga pfumeli a famba a ya laha a nga ku tivi? Kumbexana a ta swi teka tanihi lunghelo ku va ni xiphemu eka swiendlakalo leswi a swi kongomisiwa hi Yehovha? Loko a hlamula u paluxe ndlela leyi a titweke ha yona hi mhaka yoleyo, hambileswi a swi nga olovi. U te: “Ndzi tiyimiserile ku famba.”—Genesa 24:58.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 24:19, 20) Loko a hete ku n’wi nyika a nwa, a ku: “Ndzi ta kela ni tikamela ta wena kukondza ti heta ku nwa.” 20 Hikwalaho a hatlisa a chululela khuwana rakwe exitsengeleni, a tsutsuma a ya ka mati exihlobyeni hi ku phindha-phindha, a kela tikamela hinkwato.
“Ndzi Tiyimiserile Ku Famba”
Hi madyambu man’wana, loko a ha ku heta ku tata khuwana rakwe hi mati, mukhalabye un’wana u te hi ku tsutsuma a n’wi hlanganisa. Kutani a ku: “Ndzi kombela u ndzi nwisanyana mati ya khuwana ra wena.” U kombele hi ku titsongahata ni hi xichavo! Raveka a a swi vona leswaku wanuna yoloye a a huma ekule. Kutani hi ku hatlisa u rhule khuwana rakwe ra mati ekatleni ivi a n’wi nyika a nwa, u nwe mati yo tala lama phyuphyisaka yo tenga. U xiye leswaku a ri ni tikamela ta khume leti a ti khinsamile etlhelo ka yena ni leswaku nchumu lowu swifuwo swi nwelaka eka wona mati a wu nga ri na mati. U xiye leswaku wanuna yoloye a n’wi langutile naswona Raveka a a lava ku n’wi kombisa malwandla hilaha a nga kotaka hakona. Hikwalaho u te: “Ndzi ta kela ni tikamela ta wena kukondza ti heta ku nwa.”—Genesa 24:17-19.
Xiya leswaku Raveka a ngo lava ku nyika tikamela ta khume mati ntsena kambe a lava tinwa kukondza ti kolwa. Loko kamela yin’we yi twa torha ngopfu yi nga ha nwa 95 wa tilitara ta mati! Loko tikamela hinkwato ta khume a ti twa torha ngopfu, Raveka a ta tirha tiawara to tala. Kambe, swi tikomba onge tikamela toleto a ti nga twi torha ngopfu. Xana Raveka a swi tiva sweswo loko a vula leswaku u ta tikela mati? Doo! A tiyimisele ku tirha hi matimba leswaku a kombisa malwandla eka mukhalabye yoloye, loyi a nga n’wi tivi. Mukhalabye yoloye u pfumerile ku pfuniwa hi Raveka. Kutani u n’wi langutile loko a ri karhi a gingiriteka a chulula mati ekhuwanini rakwe ni ku ka man’wana hi ku phindhaphindha.—Genesa 24:20, 21.
wp16.3 13, nhlamuselo ya le hansi.
“Ndzi Tiyimiserile Ku Famba”
Se a ku ri madyambu. Rungula leri a ri swi kombisi leswaku Raveka u hete tiawara to tala a ri exihlobyeni. A ri kombisi leswaku endyangwini wa ka vona se a va etlele hi nkarhi lowu a heteke ha wona kumbe leswaku un’wana u yile a ya kamba leswaku u hlwerisa hi yini.
(Genesa 24:65) Kutani a ku eka nandza: “I mani munhu luya a fambaka enhoveni a taka ku ta hi hlanganisa?” nandza a ku: “I n’wini wanga.” Kutani a teka lapi ra nhloko a tifunengeta.
“Ndzi Tiyimiserile Ku Famba”
Eku heteleleni, siku leri ku vulavuriweke ha rona eku sunguleni ka xihloko lexi ri hetelele ri fikile. Loko va ri karhi va tsemakanya eNegebu naswona dyambu ri sungula ku pela, Raveka u vone wanuna a ri karhi a tifambela enhoveni. A languteka a ri e ku anakanyisiseni. Ha hlaya, “a xika ekameleni,” kumbexana a nga yi yimelanga leswaku yi kala yi khinsama kutani a vutisa Eliyezere a ku: “I mani munhu luya a fambaka enhoveni a taka ku ta hi hlanganisa?” Loko a twa leswaku a ku ri Isaka, u tifunengete nhloko. (Genesa 24:62-65) Ha yini? Xexo a ku ri xikombiso xa ku xixima loyi a ta va nuna wakwe. Namuntlha ku titsongahata ko tano swi nga ha languteka swi hundzeriwe hi nkarhi. Kahlekahle, vavanuna ku katsa ni vavasati va nga dyondza swo karhi eka ku titsongahata ka Raveka, i mani eka hina loyi a nga ta ka a nga yi tsakeli mfanelo yoleyo leyinene?
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 24:1-21) Sweswi Abrahama a a dyuhele, a a ri ni malembe yo tala; naswona Yehovha a a katekise Abrahama hi swilo hinkwaswo. 2 Hikwalaho Abrahama a ku eka nandza lonkulu vandyangu wakwe, loyi a a lawula hinkwaswo leswi a a ri na swona: “Ndzi kombela u veka voko ra wena ehansi ka ndzhumbi wa mina, 3 hikuva ndzi fanele ndzi ku hlambanyisa hi Yehovha, Xikwembu xa matilo ni Xikwembu xa misava, leswaku a wu nge n’wi tekeli n’wananga nsati eka vana va Vakanana lava ndzi tshamaka exikarhi ka vona, 4 kambe u ta ya etikweni ra rikwerhu ni le maxakeni ya mina, kunene u ta tekela n’wananga Isaka nsati.” 5 Kambe, nandza a ku eka yena: “Ku ta endleka yini loko wansati yoloye a nga swi naveli ku ta na mina etikweni leri? Xana ndzi fanele ndzi tiyiseka leswaku ndzi tlherisela n’wana wa wena etikweni leri u humeke eka rona?” 6 Hiloko Abrahama a ku eka yena: “Tivonele leswaku u nga tlheriseli n’wananga kona. 7 Yehovha Xikwembu xa matilo la ndzi humeseke endlwini ya tatana ni le tikweni ra maxaka ya mina ni loyi a vulavuleke na mina, la hlambanyeke eka mina, a ku, ‘Tiko leri ndzi ta ri nyika mbewu ya wena,’ u ta rhuma ntsumi leyi nga ta ku rhangela emahlweni, kunene u ta tekela n’wananga nsati kona. 8 Loko wansati yoloye a nga swi naveli ku vuya na wena, u ta ntshunxeka eka xihlambanyo lexi u xi hlambanyeke eka mina. Ntsena u nga tlheriseli n’wananga etikweni rero.” 9 Hiloko nandza a veka voko rakwe ehansi ka ndzhumbi wa n’wini wakwe Abrahama, kutani a hlambanya eka yena malunghana ni mhaka leyi. 10 Hikwalaho nandza a teka tikamela ta khume eka tikamela ta n’wini wakwe, a famba a khome xilo xin’wana ni xin’wana lexinene xa n’wini wakwe. Kutani a suka a khoma ndlela a ya eMesopotamiya emutini wa Nakori. 11 Eku heteleleni a nkhinsamisa tikamela exihlobyeni xa mati lexi nga ehandle ka muti, hi nkarhi wa madyambu, hi nkarhi lowu vavasati lava kaka mati a va tolovele ku huma ha wona. 12 Kutani a ku: “Yehovha Xikwembu xa n’wini wanga Abrahama, ndzi kombela u endla swi koteka namuntlha emahlweni ka mina naswona u kombisa n’wini wanga Abrahama musa wa rirhandzu. 13 Sweswi ndzi yime enseledyaneni wa mati, naswona vana va vanhwanyana va vanhu va muti va huma ku ta ka mati. 14 Leswi swi faneleke ku humelela hileswaku nhwanyana loyi ndzi nga ta ku eka yena, ‘Ndzi kombela u rhula khuwana ra wena leswaku ndzi nwa mati,’ entiyisweni na yena a nga ta ku, ‘Nwana mati, ndzi ta tlhela ndzi nyika ni tikamela ta wena mati,’ hi yena loyi u nga ta n’wi nyika nandza wa wena, Isaka; kutani u ndzi tivisa ha swona leswaku u komba n’wini wanga rirhandzu leri tshembekeke.” 15 Kuteloko a nga si heta ku vulavula, hiloko ku humelela Raveka, loyi a nga velekeriwa Bethuwele n’wana wa Milka nsati wa Nakori, makwavo wa Abrahama, naswona khuwana ra yena a ri ri ekatleni. 16 Nhwanyana loyi a a koka-mahlo swinene hi ku languteka, a ri nhwana, naswona a ku nga ri na wanuna la nga tshama a tivana na yena hi tlhelo ra rimbewu; kutani a rhelela enseledyaneni a fika a tata khuwana, a khupuka. 17 Xikan’we-kan’we nandza a tsutsuma a n’wi hlanganisa, kutani a ku: “Ndzi kombela u ndzi nwisanyana mati ya khuwana ra wena.” 18 Hiloko a ku: “Nwana hosi yanga.” A hatlisa a ehlisela khuwana rakwe evokweni rakwe a n’wi nyika a nwa. 19 Loko a hete ku n’wi nyika a nwa, a ku: “Ndzi ta kela ni tikamela ta wena kukondza ti heta ku nwa.” 20 Hikwalaho a hatlisa a chululela khuwana rakwe exitsengeleni, a tsutsuma a ya ka mati exihlobyeni hi ku phindha-phindha, a kela tikamela hinkwato. 21 Nkarhi lowu hinkwawo wanuna loyi a a n’wi langute hi ku hlamala, a miyerile ku vona loko Yehovha a endle riendzo rakwe ri humelela kumbe ri nga humeleli.
MARCH 16-22
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 25-26
“Esawu U Xavise Mfanelo Yakwe Yo Va Mativula”
(Genesa 25:27, 28) Kutani vafana lava va kula, Esawu a va munhu la tivaka ku hlota, munhu wa le nhoveni, kambe Yakobe a va munhu la pfumalaka xisandzu, a tshama emintsongeni. 28 Isaka a a rhandza Esawu hikuva a swi vula leswaku u ta dya nyama, kasi Raveka a a rhandza Yakobe.
it-1-E 1242
Yakobe
Ku hambana ni buti wa yena Esawu loyi a a ri xirhandzwa eka tata wakwe naswona a a ri muhloti loyi a tsendzeleka emananga, Yakobe u hlamuseriwa tanihi munhu loyi a “pfumala xisandzu [Hev. tam] loyi a a tshama ematendeni,” a tihanyela vutomi byo rhula a ri karhi a tirisela swifuwo naswona a tshembiwa emhakeni yo langutela swilo swa le kaya, a a rhandziwa ngopfu hi mana wa yena. (Gn 25:27, 28) Rito leri ra Xiheveru tam ra tirhisiwa mikarhi yin’wana ku vula vanhu lava amukelekaka eka Xikwembu. Hi xikombiso, “vanhu lava nga ni torha ra ngati va venga un’wana ni un’wana la pfumalaka xisandzu,” hambiswiritano Yehovha wa tiyisisa leswaku ‘vumundzuku bya loyi a (pfumalaka xisandzu) byi ta va ni ku rhula.’ (Swiv 29:10; Ps 37:37) Yobo wanuna wo tshembeka “a a pfumala xisandzu [Hev. tam] naswona a lulamile.”—Yb 1:1, 8; 2:3.
(Genesa 25:29, 30) Siku rin’wana Yakobe a a ri karhi a sweka xiculu loko Esawu a vuya hi le ku hloteni enhoveni, a a karhele. 30 Kutani Esawu a ku eka Yakobe: “Ndza ku kombela, hatlisa u ndzi nyika swo tshwuka ndzi dya—sweswo swo tshwuka, hikuva ndzi karhele!” Hi yona mhaka leyi a nga thyiwa vito ra Edomu.
(Genesa 25:31-34) Hiloko Yakobe a ku: “Rhanga hi ku ndzi xavisela mfanelo ya wena ya ku va mativula!” 32 Esawu a ya emahlweni a ku: “Vona, ndzi ta fa, xana mfanelo ya mina ya ku va lonkulu hi ku velekiwa yi ndzi pfuna hi yini?” 33 Kutani Yakobe a engeta a ku: “Rhanga hi ku ndzi hlambanyela!” Kutani a n’wi hlambanyela ni ku xavisa mfanelo yakwe ya ku va mativula eka Yakobe. 34 Hiloko Yakobe a nyika Esawu xinkwa ni xiculu xa tinyawa, a dya a tlhela a nwa. Kutani a suka a famba. Kavaloko Esawu a lahla mfanelo ya ku va lonkulu hi ku velekiwa.
Hikwalaho Ka Yini Hi Fanele Hi Kombisa Ku Khensa?
Lexi twisaka ku vava, van’wana eBibeleni va tsandzeke ku kombisa ku khensa. Hi xikombiso, hambileswi Esawu a kurisiweke hi vatswari lava a va rhandza ni ku xixima Yehovha, u tsandzeke ku kombisa ku tlangela swilo swo kwetsima. (Hlaya Vaheveru 12:16.) Hi swi tivisa ku yini leswaku a a nga swi tlangeli swilo swo kwetsima? Hi magugu, Esawu u xavise mfanelo yakwe yo va mativula eka ndzisana yakwe Yakobe leswaku a kuma xiculu. (Gen. 25:30-34) Endzhakunyana, Esawu u twe ku vava ni ku tisola hi xiboho lexi a xi endleke. Kambe a nga swi tlangeli leswi a ri na swona, hikwalaho a a nga fanelanga a gungula loko a nga yi kumanga mikateko ya ku va mativula.
it-1-E 835
Mativula, Xirhangana
Ku sukela emikarhini ya khale n’wana wa mativula wa jaha a a xiximiwa swinene endyangwini naswona hi yena loyi a teka vunhloko loko tatana a nga ha ri kona. A kuma ndzhaka leyi phindhiweke kambirhi eka rifuwo ra tata wakwe. (Dt 21:17) Ruveni a a tshame ekusuhi na Yosefa eswakudyeni hi ku ya hi mfanelo ya yena tanihi mativula. (Gn 43:33) Kambe a hi nkarhi hinkwawo Bibele yi xiximaka n’wana wa mativula hi ku n’wi veka eku sunguleni loko yi xaxameta vana. Hakanyingi xiyimo xo sungula xi nyikiwa n’wana la dumeke ngopfu kumbe la tshembekeke ku tlula lavan’wana ku nga ri mativula.—Gn 6:10; 1Tk 1:28; ringanisa na Gn 11:26, 32; 12:4.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 25:31-34) Hiloko Yakobe a ku: “Rhanga hi ku ndzi xavisela mfanelo ya wena ya ku va mativula!” 32 Esawu a ya emahlweni a ku: “Vona, ndzi ta fa, xana mfanelo ya mina ya ku va lonkulu hi ku velekiwa yi ndzi pfuna hi yini?” 33 Kutani Yakobe a engeta a ku: “Rhanga hi ku ndzi hlambanyela!” Kutani a n’wi hlambanyela ni ku xavisa mfanelo yakwe ya ku va mativula eka Yakobe. 34 Hiloko Yakobe a nyika Esawu xinkwa ni xiculu xa tinyawa, a dya a tlhela a nwa. Kutani a suka a famba. Kavaloko Esawu a lahla mfanelo ya ku va lonkulu hi ku velekiwa.
(Vaheveru 12:16) leswaku ku nga vi ni mbhisa kumbe un’wana la nga tlangeriki swilo leswi kwetsimaka, ku fana na Esawu, loyi a xaviseke timfanelo takwe ta ku va mativula leswaku a kuma mpandzwa wun’we.
Swivutiso Swa Vahlayi
A hi tlheleni hi kambisisa Vaheveru 12:16 leyi nge: “Ku nga vi ni mbhisa kumbe un’wana la nga tlangeriki swilo leswi kwetsimaka, ku fana na Esawu, loyi a xaviseke timfanelo takwe ta ku va mativula leswaku a kuma mpandzwa wun’we.” Xana muapostola Pawulo a vulavula hi yini laha?
Muapostola Pawulo a nga vulavuli hi vona vakokwana wa Mesiya. A ha ku khutaza Vakreste leswaku va ‘endlela milenge ya vona magondzo yo lulama.’ Loko va endla sweswo, a va nga ta ‘tsoniwa musa lowu nga faneriwiki wa Xikwembu,’ lowu a va ta tsoniwa wona loko va endla vumbhisa. (Hev. 12:12-16) Loko a va lo endla tano a va ta va va fana na Esawu. Loyi a tsandzekeke ku ‘tlangela swilo leswi kwetsimaka’ kutani a endla swilo leswi thyakeke.
Esawu u hanye enkarhini wa vapatriyaka naswona swi nga endleka a tshame a va ni lunghelo ro nyikela switlhavelo. (Gen. 8:20, 21; 12:7, 8; Yobo 1:4, 5) Leswi a anakanya hi swilo swa nyama, Esawu u lahlekeriwe hi malunghelo wolawo hinkwawo leswaku a kuma ndyelo ya xiculu. Kumbexana a a lava ku papalata ku xaniseka loku a ku profetiwile mayelana ni mbewu ya Abrahama. (Gen. 15:13) Nakambe Esawu a a voyamele eku endleni ka swilo leswi thyakeke, a nga swi tlangeli swilo leswi kwetsimaka hi ku teka vavasati vambirhi va vahedeni lava a va dyisa vatswari vakwe mbitsi. (Gen. 26:34, 35) A hambanile swinene na Yakobe, loyi a tiyimisele ku teka nsati la gandzelaka Xikwembu xa ntiyiso.—Gen. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Genesa 26:7) Kutani vanhu va ndhawu va tshamela ku n’wi vutisa hi nsati wakwe, yena a ku: “I makwerhu wa xisati.” Hikuva a a chava ku vula a ku, “I nsati wa mina” a a chava leswaku, hi ku vula ka yena n’wini, “vanhu va ndhawu leyi va ta ndzi dlaya hikwalaho ka Raveka,” hikuva a a koka mahlo hi ku languteka.
it-2-E 245 ¶6
Mavunwa
Hambileswi ku hemba swi soriwaka hi ku kongoma eBibeleni, a swi vuli swona leswaku munhu u boheka ku byela vanhu ntiyiso lowu va nga riki na mfanelo ya ku wu tiva. Yesu u te: “Mi nga nyiki timbyana leswi kwetsimaka, hambi ku ri ku hoxa tiperela ta n’wina emahlweni ka tinguluve, leswaku ti nga tshuki ti ti kandziyela hi mikondzo kutani ti hundzuluka ti mi handzulela.” (Mt 7:6) Hi swona swi endleke leswaku mikarhi yin’wana Yesu a nga va byeli rungula hinkwaro vanhu kumbe a nga swi hlamuli hi ku kongoma swivutiso swa vona hikuva sweswo a swi ta n’wi vangela khombo swi nga fanelanga. (Mt 15:1-6; 21:23-27; Yh 7:3-10) Kutani, maendlelo ya Abrahama, Isaka, Rahava na Elixa ya ku hambukisa kumbe ku fihlela vanhu lava a va nga gandzeli Yehovha timhaka to karhi, ma fanele ma langutiwa hi ndlela yoleyo.—Gn 12:10-19; ndz 20; 26:1-10; Yx 2:1-6; Yk 2:25; 2Th 6:11-23.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 26:1-18) Kutani ku va ni ndlala etikweni, handle ka ndlala yo sungula leyi veke kona emasikwini ya Abrahama, lerova Isaka a ya eka Abimeleke hosi ya Vafilisita, eGerara. 2 Yehovha a humelela eka yena a ku: “U nga rheleli aEgipta. Tshama etikweni leri ndzi nga ta ku hlawulela rona. 3 Luvela etikweni leri, ndzi ta va na wena ndzi hambeta ndzi ku katekisa, hikuva wena ni mbewu ya wena ndzi ta mi nyika matiko lawa hinkwawo, naswona ndzi ta hetisisa marito yo hlambanya lawa ndzi nga ma hlambanya eka Abrahama tata wa wena, 4 ‘Ndzi ta andzisa mbewu ya wena yi fana ni tinyeleti ta matilo naswona mbewu ya wena ndzi ta yi nyika matiko lawa hinkwawo; kunene tinxaka hinkwato ta misava ti ta tikatekisa hi mbewu ya wena,’ 5 hikwalaho ka leswi Abrahama a yingiseke rito ra mina nileswi a hambeteke a hlayisa swiboho swakwe eka mina, ni swileriso swa mina, ni swiletelo swa mina, ni milawu ya mina.” 6 Hiloko Isaka a tshama eGerara. 7 Kutani vanhu va ndhawu va tshamela ku n’wi vutisa hi nsati wakwe, yena a ku: “I makwerhu wa xisati.” Hikuva a a chava ku vula a ku, “I nsati wa mina” a a chava leswaku, hi ku vula ka yena n’wini, “vanhu va ndhawu leyi va ta ndzi dlaya hikwalaho ka Raveka,” hikuva a a koka mahlo hi ku languteka. 8 Kutani loko masiku ya yena ma engeteleka kwalaho, Abimeleke, hosi ya Vafilisita a languta ehandle hi fasitere a vona Isaka a ri eku titsakiseni na Raveka nsati wakwe. 9 Xikan’we-kan’we Abimeleke a vitana Isaka, a ku: “Phela, i nsati wa wena hakunene! Hikokwalaho ka yini u te, ‘I makwerhu wa xisati’?” Hiloko Isaka a ku: “Ndzi swi vule hi ku chava leswaku ndzi nga tshuka ndzi fa hikwalaho ka yena.” 10 Kambe Abimeleke a ya emahlweni a ku: “I yini leswi u hi endleke swona? Kunene a ku sele katsongo un’wana wa vanhu lava a etlela ni nsati wa wena, a wu ta va u tise nandzu ehenhla ka hina!” 11 Kutani Abimeleke a lerisa vanhu hinkwavo, a ku: “Munhu un’wana ni un’wana la nga ta khumba wanuna loyi ni nsati wakwe u ta dlayiwa!” 12 Endzhaku ka sweswo Isaka a sungula ku byala etikweni rero, hi lembe rero u tshovele mpimo lowu tlulaka ka dzana leswi a swi byaleke, hikuva Yehovha a a n’wi katekisa. 13 Hikwalaho wanuna loyi a va lonkulu, naswona a humelela swinene kukondza a va lonkulu ngopfu. 14 A va ni mintlhambi ya tinyimpfu ni mintlhambi ya tihomu ni malandza yo tala lerova Vafilisita va n’wi fela mona. 15 Loko ku ri swihlovo hinkwaswo leswi malandza ya tata wakwe ma swi celeke emasikwini ya Abrahama tata wakwe, Vafilisita va swi sivile, kutani va swi tata hi misava. 16 Eku heteleleni Abimeleke a ku eka Isaka: “Suka etikweni ra ka hina, hikuva u tiye ngopfu ku hi tlula.” 17 Kutani Isaka a suka kwalaho a ya dzima nxaxa enkoveni wa Gerara a tshama kwalaho. 18 Isaka a tlhela a cela swihlovo swa mati leswi a swi ceriwe emasikwini ya Abrahama tata wakwe, kambe leswi Vafilisita va swi siveke endzhaku ka ku fa ka Abrahama; a ya mahlweni a swi thya mavito lawa tata wakwe a a swi thye wona.
MARCH 23-29
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 27-28
“Yakobe U Kume Mikateko”
(Genesa 27:6-10) Raveka a ku eka Yakobe n’wana wakwe: “Waswivo, ndza ha ku twa tata wa wena a vulavula na Esawu makwenu, a ku, 7 ‘Ndzi tisele vuhloti ivi u ndzi endlela mpandzwa, ndzi dya leswaku ndzi ku katekisa emahlweni ka Yehovha ndzi nga si fa.’ 8 Sweswi n’wananga, yingisa leswi ndzi ku lerisaka swona hi rito ra mina. 9 Ndzi kombela u ya entlhambini u ndzi kumela kwalaho swimbutana swimbirhi, leswinene, leswaku ndzi swi endla mpandzwa lowu tata wa wena a wu rhandzaka. 10 Kutani u ta swi yisa eka tata wa wena a dya leswaku a ta ku katekisa a nga si fa.”
Raveka—Wansati Wa Migingiriko Loyi A A Chava Xikwembu
Bibele a yi hlamuseli loko ku ri leswaku Isaka a a swi tiva leswaku Esawu u fanele a tirhela Yakobe. Kambe, Raveka na Yakobe a va swi tiva leswaku nkateko a wu ri wa yena. Loko Raveka a twa leswaku Isaka u lava ku katekisa Esawu loko a n’wi tisela nyama ya nhloto, a nga ha yimayimanga. A a ha ri munhu wa migingiriko ku fana ni loko a ha ri muntshwa. U ‘lerise’ Yakobe leswaku a n’wi tisela swimbutana swimbirhi. A a ta swekela nuna wa yena mpandzwa lowu a wu rhandzaka ngopfu. Kutani Yakobe a a fanele a tiendla Esawu leswaku a ta katekisiwa. Yakobe a nga pfumelanga. Tata wa yena a a ta ri xiya hakunene rhengu leri kutani a n’wi rhukana! Raveka u phikelerile. U te: “Ndzhukano lowu nga ta tisiwa ehenhla ka wena a wu te ehenhla ka mina n’wananga.” Kutani a sweka mpandzwa wa kona, a ambarisa Yakobe hi ndlela leyi nga ta n’wi endla onge i makwavo, kutani a n’wi rhumela eka nuna wakwe.—Genesa 27:1-17.
Leswi endleke leswaku Raveka a teka goza ro tano a swi hlamuseriwanga. Vo tala va sola xiendlo xakwe, kambe Bibele a yi xi soli, hambi ku ri Isaka a nga xi solanga loko a kume leswaku i Yakobe la katekisiweke. Ku ri na sweswo, Isaka u andzise mikateko ya kona. (Genesa 27:29; 28:3, 4) Raveka a a swi tiva leswi Yehovha a swi vuleke ka ha ri emahlweni hi vana vakwe. Hikwalaho u teke magoza lama faneleke leswaku Yakobe a ta kuma mikateko leyi hi mfanelo yi nga ya yena. Leswi swi fambisana kahle ni ku rhandza ka Yehovha.—Varhoma 9:6-13.
(Genesa 27:18, 19) A ya nghena eka tata wakwe a ku: “Tatana,” yena a ku: “Hi mina loyi! Hi wena mani n’wananga?” Yakobe a ya emahlweni a ku eka tata wakwe: “Hi mina Esawu mativula ya wena. Ndzi endle hilaha u ndzi byeleke hakona. Ndzi kombela u pfuka. Tshama ehansi u dya vuhloti bya mina leswaku moya-xiviri wa wena wu ta ndzi katekisa.”
Swivutiso Swa Vahlayi
Bibele a yi hi byeli vuxokoxoko bya leswaku hikwalaho ka yini Raveka na Yakobe va endle hi ndlela leyi, kambe yi kombisa leswaku xiendlakalo xexo xi endleke hi xitshuketa. Hi fanele hi tsundzuka leswaku Rito ra Xikwembu a ri swi seketeli kumbe ku sola leswi endliweke hi Raveka na Yakobe naswona xiendlakalo lexi a xi hi nyiki mpfumelelo wa ku hemba kumbe ku kanganyisa. Hambiswiritano, swi kona swin’wana leswi Bibele yi swi vulaka hi mhaka leyi.
Xo sungula, yi swi veka erivaleni leswaku Yakobe a a ri na yona mfanelo yo katekisiwa hi tata wakwe; kambe Esawu a a nga ri na yona. Emahlweni ka xiendlakalo lexi, Yakobe a a xave mfanelo ya ku va mativula eka makwavo loyi a nga yi tlangeli, loyi a yi xaviseke leswaku a ta kuma mpandzwa hikwalaho ka leswi a a khomiwe hi ndlala. Esawu u “lahl[e] mfanelo ya ku va lonkulu hi ku velekiwa.” (Genesa 25:29-34) Loko Yakobe a ya eka tata wakwe a a lava nkateko lowu ana se a wu fanele wu ya eka yena.
(Genesa 27:27-29) Kutani a tshinela, a n’wi ntswontswa, a a kota ku nun’hwetela risuna ra tinguvu takwe. A n’wi katekisa a ku: “Waswivo, risuna ra n’wananga ri fana ni risuna ra nhova leyi Yehovha a yi katekiseke. 28 Onge Xikwembu xa ntiyiso xi nga ku nyika mberha ya matilo ni misava yo nona ni tindzoho to tala ni vhinyo. 29 Vanhu a va ku tirhele, vanhu va matiko a va ku nkhisamele. U va n’wini wa vamakwenu, vana va mana wa wena a va ku nkhinsamele. A a rhukaniwe un’wana ni un’wana la ku rhukanaka, a a katekisiwe un’wana ni un’wana wa lava va ku katekisaka.”
it-1-E 341 ¶6
Nkateko
Emikarhini ya vapatriyaka, hakanyingi tatana a a katekisa vana vakwe loko a ri kusuhi ni ku fa. Leyi a ku ri mhaka ya nkoka swinene naswona a yi tekeriwa enhlokweni. Xisweswo Isaka u katekise Yakobe hi ku ehleketa leswaku i mativula yakwe Esawu. Isaka u katekise Yakobe hi ku n’wi nyika ndzhaka ematshan’weni ya Esawu buti wakwe, a swi kanakanisi leswaku u kombele Yehovha ku swi endla swi humelela tanihi leswi yena se a a kurile naswona a fe matihlo. (Gn 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Hv 11:20; 12:16, 17) Endzhaku ka nkarhi Isaka u tiyisekise nkateko wolowo a tlhela a nyikela vuxokoxoko lebyi engetelekeke hambileswi se a a wu tiva ntiyiso wa mhaka. (Gn 28:1-4) Loko Yakobe a nga si fa, u rhange hi ku katekisa vana va Yosefa vambirhi ivi ku landzela va yena. (Gn 48:9, 20; 49:1-28; Hv 11:21) Hilaha ku fana Muxe na yena loko a nga si fa u katekise tiko hinkwaro ra Israyele. (Dt 33:1) Vuyelo bya swiendlo leswi hinkwaswo byi kombisa leswaku leswi va swi endleke a swi ri vuprofeta byo karhi. Eka swiyimo swin’wana loko munhu a ri karhi a hlahlavutela mikateko ya kona, a veka voko ra yena enhlokweni ya loyi a n’wi katekisaka.—Gn 48:13, 14.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 27:46–28:2) Endzhaku ka sweswo Raveka a tshamela ku byela Isaka a ku: “Ndzi fike laha ndzi nyenyaka vutomi lebyi bya mina hikwalaho ka vana lava va Heti va vanhwanyana. Loko Yakobe o tshuka a teke nsati eka vana lava va Heti lava fanaka ni vana va vanhwanyana va tiko leri, xana vutomi byi ni mpfuno wihi eka mina?”
28 Hikwalaho Isaka a vitana Yakobe a n’wi katekisa, a n’wi lerisa a ku: “U nga teki nsati eka vana va Kanana. 2 Suka, famba u ya ePadani-aramu eka yindlu ya Bethuwele tata wa mana wa wena, u teka nsati kona eka vana va Labani makwenu wa mana wa wena.
Leswi Nga Ku Pfunaka Ku Kota Ku Vulavurisana Ni Nkataku
Xana Isaka na Raveka va byi hlakulerile vuswikoti byo vulavurisana kahle? Endzhaku ka loko n’wana wa vona Esawu a teke vanhwanyana vambirhi va Vaheti, ku ve ni xiphiqo lexikulu endyangwini. Raveka “a tshamela ku byela” Isaka a ku: “Ndzi fike laha ndzi nyenyaka vutomi lebyi bya mina hikwalaho ka vana lava va Heti va vanhwanyana. Loko Yakobe [n’wana wa vona lontsongo] o tshuka a teke nsati eka vana lava va Heti . . . , xana vutomi byi ni mpfuno wihi eka mina?” (Genesa 26:34; 27:46) Swi le rivaleni leswaku u phofule leswi a swi n’wi karhata hi ndlela leyi twalaka.
Isaka u byele Yakobe, hahlwa ra Esawu leswaku a nga teki nsati eka vanhwanyana va le Kanana. (Genesa 28:1, 2) Xirilo xa Raveka a xi twakarile. Mpatswa lowu wu vulavurisane kahle hi mhaka leyi vavisaka leyi khumbaka ndyangu, hi ndlela yoleyo wu hi vekela xikombiso lexinene namuntlha. Kambe, ku vuriwa yini loko vatekani va nga twanani emhakeni yo karhi? Xana ku nga endliwa yini?
(Genesa 28:12, 13) A lorha, kutani waswivo, a ku ri ni xitepisi xi yimisiwe emisaveni, makumu ya xona ma fika ematilweni; kutani waswivo, a ku ri ni tintsumi ta Xikwembu ti tlhandluka ni ku rhelela hi xona. 13 Kutani waswivo, Yehovha a a ri ehenhla ka xona, a ku: “Hi mina Yehovha Xikwembu xa Abrahama tata wa wena ni Xikwembu xa Isaka. Tiko leri u etleleke ehenhla ka rona, ndzi ta ri nyika wena ni mbewu ya wena.
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Genesa—II
28:12, 13—Hi yihi nhlamuselo ya norho wa Yakobe malunghana ni “xitepisi”? “Xitepisi” lexi kumbexana a xi vonaka onge i ndlela ya switepisi swa maribye a xi kombisa leswaku ku ni ku vulavurisana exikarhi ka vanhu va le misaveni ni va le tilweni. Ku tlhandluka ni ku xika ka tintsumi ta Xikwembu ha xona a swi kombisa leswaku tintsumi ti tshama ti khomekile hi ku tirhela Yehovha ni ku pfuna vanhu lava amukelekaka eka yena.—Yohane 1:51.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 27:1-23) Kutani loko Isaka a kurile naswona mahlo yakwe ma tsanile swinene, a nga swi koti ku vona, a vitana Esawu n’wana wakwe lonkulu a ku eka yena: “Nwananga,” yena a n’wi angula a ku: “Hi mina loyi!” 2 A ya emahlweni a ku: “Waswivo, sweswi ndzi kurile. Siku ra ku fa ka mina a ndzi ri tivi. 3 Enkarhini lowu ndzi kombela u teka switirho swa wena, nkotloto wa wena wa miseve ni vurha bya wena, u huma u ya enhoveni u ya ndzi hlotela xiharhi. 4 Kutani u ndzi endlela mpandzwa lowu ndzi wu rhandzaka, u ndzi tisela wona, aha, ndzi dya leswaku moya-xiviri wa mina wu ta ku katekisa ndzi nga si fa.” 5 Kambe, Raveka a a yingisile loko Isaka a ri karhi a vulavula ni n’wana wakwe Esawu. Kutani Esawu a huma a ya hlota xiharhi enhoveni leswaku a ta vuya na xona. 6 Raveka a ku eka Yakobe n’wana wakwe: “Waswivo, ndza ha ku twa tata wa wena a vulavula na Esawu makwenu, a ku, 7 ‘Ndzi tisele vuhloti ivi u ndzi endlela mpandzwa, ndzi dya leswaku ndzi ku katekisa emahlweni ka Yehovha ndzi nga si fa.’ 8 Sweswi n’wananga, yingisa leswi ndzi ku lerisaka swona hi rito ra mina. 9 Ndzi kombela u ya entlhambini u ndzi kumela kwalaho swimbutana swimbirhi, leswinene, leswaku ndzi swi endla mpandzwa lowu tata wa wena a wu rhandzaka. 10 Kutani u ta swi yisa eka tata wa wena a dya leswaku a ta ku katekisa a nga si fa.” 11 Yakobe a ku eka Raveka mana wakwe: “Kambe Esawu makwerhu i munhu wa ringhala kasi mina a ndzi na rona. 12 Ku ta endleka yini loko tatana o ndzi ambamba? Kunene ematihlweni ya yena ndzi ta fana ni munhu la vungunyaka, naswona ndzi ta tisa ndzhukano ehenhla ka mina ku nga ri nkateko.” 13 Hiloko mana wakwe a ku eka yena: “Ndzhukano lowu nga ta tisiwa ehenhla ka wena a wu te ehenhla ka mina n’wananga. Ntsena yingisa rito ra mina u famba u ya ndzi kumela swona.” 14 Hikwalaho a famba a ya swi kuma kutani a swi tisa eka mana wakwe, mana wakwe a endla mpandzwa wo fana ni lowu ta-ta wakwe a a wu rhandza. 15 Endzhaku ka sweswo Raveka a teka tinguvu ta Esawu n’wana wakwe lonkulu, leti kokaka mahlo swinene leti a a ri na tona endlwini, a ti ambexa Yakobe n’wana wakwe lontsongo. 16 Kutani a n’wi pfala mavoko hi madzovo ya swimbutana ni le henhla ka nhamu laha ku nga riki na ringhala. 17 Kutani a tamerisa Yakobe n’wana wakwe mpandzwa ni xinkwa leswi a swi endleke. 18 A ya nghena eka tata wakwe a ku: “Tatana,” yena a ku: “Hi mina loyi! Hi wena mani n’wananga?” 19 Yakobe a ya emahlweni a ku eka tata wakwe: “Hi mina Esawu mativula ya wena. Ndzi endle hilaha u ndzi byeleke hakona. Ndzi kombela u pfuka. Tshama ehansi u dya vuhloti bya mina leswaku moya-xiviri wa wena wu ta ndzi katekisa.” 20 Hiloko Isaka a ku eka n’wana wakwe: “Swi endlekise ku yini leswaku u hatlisa u xi kuma n’wananga?” Yena a ku: “Hikuva Yehovha Xikwembu xa wena u endle leswaku xi hlangana na mina.” 21 Isaka a ku eka Yakobe: “Ndzi kombela u tshinela, leswaku ndzi ta ku ambamba n’wananga, ndzi ta tiva kunene loko u ri n’wananga Esawu kumbe u nga ri yena.” 22 Yakobe a tshinela eka Isaka tata wakwe, kutani a n’wi ambamba, endzhaku a ku: “Rito i rito ra Yakobe, kambe mavoko i mavoko ya Esawu.” 23 A nga n’wi tivanga, hikuva mavoko ya yena a ma ri ni ringhala ku fana ni mavoko ya Esawu makwavo. Hikwalaho a n’wi katekisa.
MARCH 30–APRIL 5
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 29-30
“Yakobe A Cata”
(Genesa 29:18-20) Yakobe a a rhandza Rahele. Kutani a ku: “Ndzi nga ku tirhela malembe ya nkombo leswaku ndzi kuma Rahele n’wana wa wena lontsongo.” 19 Hiloko Labani a ku: “Swa antswa ndzi ku nyika yena ku ri ni ku n’wi nyika wanuna un’wana. Hambeta u tshama na mina.” 20 Kutani Yakobe a tirhela Rahele malembe ya nkombo, kambe ematihlweni ya yena ma fane ni masiku ma nga ri mangani hikwalaho ka leswi a a n’wi rhandzisa xiswona.
Yakobe A A Swi Tlangela Swilo Swa Moya
Vanhu a va vutana endzhaku ka loko va ka va nhwana va nyikiwe ndzovolo. Endzhakunyana, Nawu wa Muxe wu kombise leswaku ku fanele ku humesiwa tixikele ta 50 eka wansati la nga tiviki wanuna kambe a kanganyisiweke. Xidyondzi lexi vuriwaka Gordon Wenham, xi vula leswaku lowu a ku ri “ndzovolo wa le henhla” kambe vanhu vo tala a va hakela wa le “hansi swinene ka wolowo.” (Deteronoma 22:28, 29) Yakobe a a nga ta swi kota ku humesa mali. Kutani u byele Labani leswaku u ta n’wi tirhela malembe ya nkombo. Wenham u ya emahlweni a ku: “Tanihi leswi vatirhi va le Babilona wa khale a va kuma hafu ya xikele ku ya eka xikele yin’we hi n’hweti” (ku sukela eka tixikele ta 42 ku ya eka 84 endzhaku ka malembe ya nkombo), “Yakobe u tshembise Labani ndzovolo wa le henhla ngopfu, leswaku a ta nyikiwa Rahele a va nsati wakwe.” Labani u pfumele hi xihatla.—Genesa 29:19.
(Genesa 29:21-26) Kutani Yakobe a ku eka Labani: “Ndzi nyike nsati wa mina, ndzi tivana na yena, hikuva masiku ya mina ma herile.” 22 Hiloko Labani a hlengeleta vanhu va ndhawu hinkwavo a endla nkhuvo. 23 Kambe nimadyambu a teka Leya n’wana wakwe a n’wi tisela yena leswaku a ta tivana na yena. 24 Ku tlula kwalaho, Labani a teka Zilpa nandza wakwe wa xisati a n’wi nyika Leya n’wana wakwe leswaku a va nandza wa yena. 25 Kutani nimixo ku kumeka leswaku a ku ri Leya! Hikwalaho a ku eka Labani: “I yini leswi u ndzi endleke swona? Xana a ndzi nga tirheli Rahele eka wena? Kutani, hikwalaho ka yini u ndzi kanganyisile?” 26 Hiloko Labani a ku: “A hi endlisi swona endhawini ya ka hina, a hi hlomisi wansati lontsongo emahlweni ka lonkulu.
Vamakwavo Lava A Va Hanya Hi Mbitsi ‘Va Ake Yindlu Ya Israyele’
Xana Leya a a kunguhatile leswaku u ta kanganyisa Yakobe? Kumbe, xana a a yingisa ntsena leswi tata wakwe a n’wi byeleke swona? Naswona a a ri kwihi Rahele? Xana a a swi tiva leswi a swi humelela? Loko swi ri tano, u titwe njhani? Xana rito ra tata wakwe a ri nga kanetiwi hi munhu? Bibele a yi na tona tinhlamulo ta swivutiso leswi. Ku nga khathariseki leswaku Rahele na Leya va titwise ku yini hi mhaka leyi, kungu leri ri hlundzukise Yakobe. Kutani Yakobe u ye eka Labani, ku nga ri eka vana va yena, a ku eka yena: “Xana a ndzi nga tirheli Rahele eka wena? Kutani, hikwalaho ka yini u ndzi kanganyisile?” Xana Labani u te yini? U te: “A hi endlisi swona . . . a hi hlomisi wansati lontsongo emahlweni ka lonkulu. Tlangela hilaha ku heleleke vhiki ra wansati loyi. Endzhaku ka sweswo u ta nyikiwa ni loyi un’wana wansati hi ku ndzi tirhela malembe ya nkombo lama engetelekeke.” (Genesa 29:25-27) Kunene, Yakobe a a kanganyisiwile leswaku a teka tshengwe leswi a swi ta vanga mavondzo lamakulu.
it-2-E 341 ¶3
Vukati
Nkhuvo. Hambileswi mucato hi woxe a wu nga ri na swikhedzekhedze swo tala leswi a swi endliwa kambe a ku va ni micato yo tsakisa swinene eIsrayele. Hi siku ra mucato, makoti a a tilulamisa hi ndlela ya xiyimo xa le henhla. Xo sungula, a a hlamba kutani a teka mafurha yo nun’hwela a tola. (Ringanisa na Rt 3:3; Ezk 23:40.) Mikarhi yin’wana tinxangwana a ti n’wi pfuna hi ku n’wi hlovisa ni ku n’wi ambarisa nkhancu wo basa lowu khavisiweke swi nyawula hi ku ya hi xiyimo xakwe xa macheleni. (Yr 2:32; Nhl 19:7, 8; Ps 45:13, 14) A a vehela swingwavila na swin’wetsin’wetsi loko a ri na swona, (Esa 49:18; 61:10; Nhl 21:2) ivi a tipfala hi vhoyila yo leha leyi a yi sukela enhlokweni ku ya emilengeni. (Esa 3:19, 23) Leswi swi endla hi swi twisisa leswaku hikwalaho ka yini Labani swi n’wi oloverile ku kanganyisa Yakobe hi ku n’wi nyika Leya ematshan’wini ya Rahele. (Gn 29:23, 25) Raveka u tifunengete nhloko loko a ri kusuhi ni ku hlangana na Isaka. (Gn 24:65) Lexi a ku ri xikombiso xa ku titsongahata ka makoti eka mukon’wana—hi leswi a a ta va nhloko yakwe.—1Ko 11:5, 10.
(Genesa 29:27, 28) Tlangela hilaha ku heleleke vhiki ra wansati loyi. Endzhaku ka sweswo u ta nyikiwa ni loyi un’wana wansati hi ku ndzi tirhela malembe ya nkombo lama engetelekeke.” 28 Hikwalaho Yakobe a endla tano, a tlangela hilaha ku heleleke vhiki ra wansati loyi endzhaku ka sweswo a n’wi nyika Rahele n’wana wakwe a va nsati wa yena.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 30:3) Kutani yena a ku: “Hi loyi Biliha hlonga ra mina ra xisati. Tivana na yena leswaku a ta velekela ematsolweni ya mina, leswaku na mina ndzi ta kuma vana eka yena.”
it-1-E 50
Ku Kurisa N’wana La Nga Riki Wa Ngati
Rahele na Leya a va teka vana lava Yakobe a va tswaleke na mahlonga ya vona tanihi vana va vona, va ‘velekeriwe ematsolweni ya vona.’ (Gn 30:3-8, 12, 13, 24) Vana lava a va kuma ndzhaka yo fana ni ya vana lavan’wana lava a va velekiwe hi vasati va Yakobe. A va ri vana va ngati va Yakobe naswona leswi mahlonga lawa ya xisati a ma lawuriwa hi vasati lava, Rahele na Leya a va ri na timfanelo ta xinawu to teka vana.
(Genesa 30:14, 15) Hiloko Ruveni a rhendzeleka hi nkarhi wa ku tshovela koroni, kutani a kuma timandrake emasin’wini. A ti tisa eka Leya mana wakwe. Rahele a ku eka Leya: “Ndzi kombela u ndzi nyika tin’wana ta timandrake ta n’wana wa wena.” 15 Hiloko a ku eka yena: “Xana i mhaka yitsongo leswi u nga ndzi tekela nuna wa mina, kasi sweswi u ndzi tekela ni timandrake ta n’wana wa mina?” Kutani Rahele a ku: “Hikwalaho ka sweswo u ta etlela na wena vusiku bya namuntlha leswaku ndzi kuma timandrake ta n’wana wa wena.”
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Genesa-ll
30:14, 15—Ha yini Rahele a tshike lunghelo ra ku etlela ni nuna wakwe leswaku a ta kuma timandrake tin’wana? Eminkarhini ya khale, mbhandzu wa ximilana lexi vuriwaka mandrake a wu tirhisiwa evutshungurini tanihi xidzidzirisi ni murhi wo sivela kumbe ku herisa vusindza. Nakambe a ku anakanyiwa leswaku mbhandzu lowu wu ni matimba ya ku pfuxa ku navela ka vuxaka bya rimbewu ni ku pfuna wansati leswaku a hatla a tika. (Risimu Ra Solomoni 7:13) Hambileswi Bibele yi nga vuliki nchumu hi nsusumeto wa Rahele malunghana ni ku teka timandrake, kumbexana a a anakanya leswaku timandrake ti ta n’wi pfuna leswaku a tika kutani a nga ha vi mhika. Hambiswiritano, ku hele malembe yo hlayanyana Yehovha a nga si “pfula mbeleko wa yena.”—Genesa 30:22-24.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 30:1-21) Loko Rahele a vona leswaku a nga n’wi tswalelanga Yakobe vana, Rahele a va ni vukwele eka makwavo wa xisati, a ku eka Yakobe: “Ndzi nyike vana, loko swi nga ri tano ndzi ta va wansati loyi a feke.” 2 Hiloko Yakobe a hlundzukela Rahele swinene, a ku: “Xana ndzi le matshan’weni ya Xikwembu lexi ku tsoneke mbhandzu wa khwiri?” 3 Kutani yena a ku: “Hi loyi Biliha hlonga ra mina ra xisati. Tivana na yena leswaku a ta velekela ematsolweni ya mina, leswaku na mina ndzi ta kuma vana eka yena.” 4 Hiloko a n’wi nyika Biliha nandza wakwe wa xisati a va nsati wakwe, kutani Yakobe a tivana na yena. 5 Biliha a tika kutani hi ku famba ka nkarhi a tswalela Yakobe n’wana. 6 Kutani Rahele a ku: “Xikwembu xi ve muavanyisi wa mina naswona xi yingise rito ra mina, xi ndzi nyika n’wana.” Hi yona mhaka leyi a nga n’wi thya vito ra Dani. 7 Biliha nandza wa Rahele a tika nakambe, hi ku famba ka nkarhi a tswalela Yakobe n’wana wa vumbirhi. 8 Kutani Rahele a ku: “Ndzi lwe nyimpi yo nonon’hwa ni makwerhu. Ndzi tlhele ndzi hlula!” Kutani a n’wi thya vito ra Neftali. 9 Loko Leya a vona leswaku a nga ha veleki, a teka Zilpa nandza wakwe wa xisati a n’wi nyika Yakobe a va nsati wakwe. 10 Hi ku famba ka nkarhi Zilpa nandza wa Leya a tswalela Yakobe n’wana. 11 Kutani Leya a ku: “I nkateko lowukulu!” Kutani a n’wi thya vito ra Gadi. 12 Endzhaku ka sweswo, Zilpa nandza wa Leya a tswalela Yakobe n’wana wa vumbirhi. 13 Kutani Leya a ku: “Ndzi tsakile hakunene! Hikuva kunene vaxisati va ta ndzi vula loyi a tsakeke.” Kutani a n’wi thya vito ra Axere. 14 Hiloko Ruveni a rhendzeleka hi nkarhi wa ku tshovela koroni, kutani a kuma timandrake emasin’wini. A ti tisa eka Leya mana wakwe. Rahele a ku eka Leya: “Ndzi kombela u ndzi nyika tin’wana ta timandrake ta n’wana wa wena.” 15 Hiloko a ku eka yena: “Xana i mhaka yitsongo leswi u nga ndzi tekela nuna wa mina, kasi sweswi u ndzi tekela ni timandrake ta n’wana wa mina?” Kutani Rahele a ku: “Hikwalaho ka sweswo u ta etlela na wena vusiku bya namuntlha leswaku ndzi kuma timandrake ta n’wana wa wena.” 16 Loko Yakobe a vuya hi le masin’wini nimadyambu, Leya a huma a ya n’wi hlanganisa kutani a ku: “U ta etlela na mina, hikuva ndzi ku thole hi ku kongoma hi timandrake ta n’wana wa mina.” Hikwalaho a etlela na yena vusiku byebyo. 17 Xikwembu xi twa xi tlhela xi hlamula Leya, kutani a tika naswona hi ku famba ka nkarhi a tswalela Yakobe n’wana wa vuntlhanu. 18 Kutani Leya a ku: “Xikwembu xi ndzi nyike hakelo ya ku thola ka mina, hikuva ndzi teke nuna wa mina ndzi n’wi nyika nandza wa mina wa xisati.” Kutani a n’wi thya vito ra Isakara. 19 Leya a tlhela a tika nakambe, hi ku famba ka nkarhi a tswalela Yakobe n’wana wa vutsevu. 20 Kutani Leya a ku: “Xikwembu xi ndzi averile, ina, xi ndzi avele xiavelo lexinene. Eku heteleleni nuna wa mina u ta ndzi tsakela, hikuva ndzi n’wi tswalele vana va tsevu.” Kutani a n’wi thya vito ra Zebuloni. 21 Endzhaku ka sweswo a tswala n’wana wa nhwanyana kutani a n’wi thya vito ra Dina.