Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Mihlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela
AUGUST 3-9
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | EKSODA 13-14
“Yimani Mi Tiya Mi Vona Ku Ponisa Ka Yehovha”
(Eksoda 14:13, 14) Hiloko Muxe a byela vanhu a ku: “Mi nga chavi. Yimani mi tiya mi vona ku ponisa ka Yehovha, loku a nga ta mi endlela kona namuntlha. Hikuva Vaegipta lava mi va vonaka namuntlha a mi nge he va voni, e-e, a mi nge pfuki mi va vonile nakambe. 14 Yehovha u ta mi lwela, n’wina mi ta miyela.”
Muxe—Wanuna Wa Ripfumelo
Swi nga endleka leswaku Muxe a a nga swi tivi leswaku Xikwembu a xi ri ekusuhi ni ku ava mati ya Lwandle ro Tshwuka hi le xikarhi, xisweswo xi endla leswaku ku va ni ndlela leyi Vaisrayele a va ta baleka ha yona. Hambiswiritano, Muxe a a tiyiseka leswaku Xikwembu a xi ta endla swo karhi leswaku xi sirhelela vanhu va xona. Kutani Muxe a a lava leswaku Vaisrayele-kulobye va va ni ripfumelo ro tano. Ha hlaya: “Muxe a byela vanhu a ku: ‘Mi nga chavi. Yimani mi tiya mi vona ku ponisa ka Yehovha, loku a nga ta mi endlela kona namuntlha.’” (Eksoda 14:13) Xana Muxe u va pfunile Vaisrayele leswaku va va ni ripfumelo leri tiyeke? Hakunene u va pfunile, hikuva Bibele yi vula leswi malunghana ni Vaisrayele hinkwavo ku nga ri Muxe ntsena, yi ri: “Hi ripfumelo va pele Lwandle ro Tshwuka kukota etikweni leri omeke.” (Vaheveru 11:29) Ripfumelo ra Muxe a ri vuyerisanga yena ntsena kambe hinkwavo lava voneke vutlhari byo va ni ripfumelo eka Yehovha.
(Eksoda 14:21, 22) Hiloko Muxe a tshambulutela voko ehenhla ka lwandle; Yehovha a endla leswaku lwandle ri tlherisiwa hi mheho ya matimba ya le vuxeni vusiku hinkwabyo naswona a hundzula lwandle ri va misava leyi omeke, mati ma avana hi le xikarhi. 22 Eku heteleleni vana va Israyele va famba exikarhi ka lwandle emisaveni leyi omeke, kasi mati ma ri rirhangu etlhelo ra vona ra xinene ni ra ximatsi.
U Ni Matimba Hinkwawo Kambe Wa Anakanyela
Hlaya Eksoda 14:19-22. Hi mahlo ya mianakanyo, ti vone u ri karhi u hlongorisiwa hi mavuthu ya Faro naswona u phasekile eLwandle ro Tshwuka. Kutani Xikwembu, xi rhumela papa lerikulu leswaku ri yisa munyama eka Vaegipta. Kambe hi singita, ntlawa lowu u nga eka wona wu ri karhi wu famba eku vonakaleni! Hiloko u vona Muxe a ba mati ya lwandle hi nhonga kutani mati ma pfuleka hi le xikarhi. Hi ndlela yo hleleka, wena, ndyangu wa wena, swifuwo swin’we ni ntshungu hinkwawo mi tsemakanya lwandle. U sungula ku hlamala loko u vona leswaku endzeni ka lwandle a ku na ndzhope naswona ka fambeka. Hambi ku ri lava fambaka hi ku nonoka va tsemakanye lwandle va hlayisekile.
(Eksoda 14:26-28) Eku heteleleni Yehovha a byela Muxe a ku: “Tshambulutela voko ehenhla ka lwandle leswaku mati ma tlhelela ehenhla ka Vaegipta, makalichi ya vona ya nyimpi ni vagadi va vona va tihanci.” 27 Xikan’we-kan’we Muxe a tshambulutela voko ehenhla ka lwandle, kutani loko ri ya eku xeni, lwandle ri tlhelela eka xiyimo xa rona lexi tolovelekeke. Nkarhi wolowo Vaegipta hinkwavo a va balekela ku hlangana na rona, kambe Yehovha a wisa Vaegipta exikarhi ka lwandle. 28 Mati ma ya ma tlhelela. Eku heteleleni ma funengeta makalichi ya nyimpi ni vagadi va tihanci, ya mavandla hinkwawo ya nyimpi ya Faro lawa ma va saleke endzhaku ma nghena elwandle. A nga kona ni un’we exikarhi ka wona la saleke.
U Nga Tshuki U Rivala Yehovha
Loko Vaegipta va ha kayakaya ni ku lunghisa makalichi ya vona ya nyimpi lama tshovekeke, Vaisrayele hinkwavo va fike eribuweni ra le vuxeni. Kutani Muxe u tshambulutele voko rakwe ehenhla ka Lwandle ro Tshwuka. Hi nkarhi wolowo, Yehovha u tlherisele mati endhawini ya wona. Mati lama endlaka tithani ta timiliyoni ma funengete Faro ni tinhenha takwe ma va dlaya. Valala volavo hinkwavo va file. Tiko ra Israyele se a ri ntshunxekile!—Eks. 14:26-28; Ps. 136:13-15.
Xiendlakalo lexi xi endle leswaku matiko lawa ya le kusuhi ma chava ku ringana nkarhi wo leha. (Eks. 15:14-16) Endzhaku ka malembe ya 40, Rahava wa le Yeriko u byele vavanuna vambirhi va Vaisrayele a ku: “Ku chaviwa ka n’wina ku wele ehenhla ka hina, . . . hikuva hi yi twile ndlela leyi Yehovha a omiseke ha yona mati ya Lwandle ro Tshwuka emahlweni ka n’wina loko mi huma aEgipta.” (Yox. 2:9, 10) Hambi ku ri matiko wolawo ya vahedeni a ma nga yi rivalanga ndlela leyi Yehovha a kutsuleke vanhu vakwe ha yona. Swi le rivaleni leswaku Vaisrayele a va ri ni swivangelo swo tala swo n’wi tsundzuka.
Endla Ndzavisiso
(Eksoda 13:17) Loko Faro a tshika vanhu va famba, Xikwembu a xi va fambisanga hi ndlela ya tiko ra Vafilisita ntsena hileswi a yi ri ekusuhi, hikuva Xikwembu xi te: “Swi nga endleka leswaku vanhu va tisola loko va vona nyimpi kunene va tlhelela aEgipta.”
it-1-E 1117
Gondzo lerikulu, Gondzo
Ku sukela khale, magondzo lamakulu lawa a ma ri kona, ku katsa ni magondzo yo hlayanyana lama a ma tirhiseriwa swa mabindzu, a ma kongoma emadorobeni ni le vuhosini ePalestina. (Tin 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Yx 2:22; Vaa 21:19; 1Sa 6:9, 12; 13:17, 18.) Gondzo leri ku vuriwaka leswaku hi rona lerikulu a ri suka eEgipta ri ya emitini ya Vafilista ya Gaza na Axikeloni ivi ri jikela etlhelo ra Megido. Kutani ri famba ri ya eHasora, En’walunguvuxa bya Lwandle ra Galeliya ivi ri fika eDamaska. Loko u lava ku hatla u fika Etikweni Leri Tshembisiweke u suka eEgipta, a wu famba hi gondzo leri kutani u tsemakanya hi le Filisita. Kambe Yehovha hi musa u kongomise Vaisrayele leswaku va famba hi gondzo rin’wana leswaku va papalata ku hlaseriwa hi Vafilisita.—Eks 13:17.
(Eksoda 14:2) “Byela vana va Israyele leswaku va tlhela va ya dzima mixaxa emahlweni ka Pihahiroto exikarhi ka Migidoli ni lwandle, ku langutana na Bali-sefoni. Mi ta dzima mixaxa emahlweni ka yona ekusuhi ni lwandle.
it-1-E 782 ¶2-3
Ku Huma Ka Vaisrayele eEgipta
Hi kwihi laha Lwandle ro Tshwuka ri aviweke kona leswaku Vaisrayele va kota ku hundza?
Loko Vaisrayele va fika eka xiyenge xa vumbirhi xa riendzo ra vona eEthamu “emakumu ka mananga,” Xikwembu xi byele Muxe leswaku “va tlhela va ya dzima mixaxa emahlweni ka Pihahiroto . . . ekusuhi ni lwandle.” Leswi a swi ta endla Faro a ehleketa leswaku Vaisrayele “va tsendzeleka hi ku pfilunganyeka.” (Eks 13:20; 14:1-3) Swidyondzeki leswi tshembaka leswaku ndlela ya el Haj hi yona leyi nga tirhisiwa swi vula leswaku riendli ra Xiheveru leri nge “tlhela” ri tirhisiwe hi ndlela yo kandziyisa naswona a ro vula ntsena ku “tlhelela endzhaku” kambe ri nga ha vula ku cinca ndlela. Swi ringanyeta leswaku loko va nga si fika eN’walungu wa Nsonga Nkulu wa Suez, Vaisrayele va cince ndlela va famba hi ndlela ya le Vuxeni bya Jebel ʽAtaqah, ku nga etlhelo ra Vupeladyambu bya ntshava. Leswi Vaisrayele a va ri vuthu lerikulu, a va nga ta swi kota ku baleka hi xihatla loko a vo hlaseriwa hi le tlhelo ra N’walungu, xisweswo a va ta tikuma va siveleriwe hi lwandle.
Ndhavuko wa Vayuda enkarhini wa vaapostola wu yi veka erivaleni mhaka leyi. Kambe xa nkoka hi leswaku mhaka leyi yi fambisana kahle ni leswi Bibele yi swi hlamuselaka ku tlula mavonelo lawa swidyondzeki swi nga na wona. (Eks 14:9-16) Swi tikomba onge laha gondzo leri a ri jika kona a ku ri ekule swinene (kumbe evupeladyambu bya Lwandle ro Tshwuka) lerova Faro ni vuthu rakwe a swi nga ta va olovela ku sivelela Vaisrayele hi le makumu ka Nsonga wa lwandle.—Eks 14:22, 23.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Eksoda 13:1-20) Yehovha a ya emahlweni a vulavula na Muxe a ku: 2 “Ndzi hlawulekisele mativula hinkwawo lama pfulaka mbeleko yin’wana ni yin’wana exikarhi ka vana va Israyele, exikarhi ka vanhu ni swiharhi. I ya mina.” 3 Muxe a byela vanhu a ku: “A ku tsundzukiwe siku leri mi humeke ha rona aEgipta endlwini ya mahlonga, hikuva Yehovha u mi humese kona hi ntamu wa voko. Hikwalaho ku nga dyiwi nchumu lowu cheriweke comela. 4 Ma huma namuntlha hi n’hweti ya Abibi. 5 Loko Yehovha a mi fikise etikweni ra Vakanana ni Vaheti ni Vaamori ni Vahivhi ni Vayebusi, leri a hlambanyeleke vatata wa n’wina leswaku u ta mi nyika rona, tiko leri khulukaka ntswamba ni vulombe, mi ta endla vutirheli lebyi hi n’hweti leyi. 6 Mi ta dya swinkwa leswo-ke-comela masiku ya nkombo, hi siku ra vunkombo i nkhuvo wa Yehovha. 7 Swinkwa leswo-ke-comela swi ta dyiwa masiku ya nkombo; mi nga tshuki mi voniwa mi ri ni nchumu lowu cheriweke comela, naswona mi nga tshuki mi voniwa mi ri ni mbila yo vila endzeni ka mindzilakana ya n’wina hinkwayo. 8 Kutani esikwini rero u ta byela n’wana wa wena u ku, ‘Leswi swi endliwa hi mhaka ya leswi Yehovha a ndzi endleleke swona loko ndzi huma aEgipta.’ 9 Swi ta va xikombiso evokweni ra wena ni xitsundzuxo exikarhi ka mahlo ya wena leswaku nawu wa Yehovha wu va enon’wini wa wena; hikuva Yehovha u ku humese aEgipta hi voko ra matimba. 10 Kutani u ta hlayisa nawu lowu hi nkarhi wa wona lowu vekiweke lembe ni lembe. 11 “Loko Yehovha a ku fikisa etikweni ra Vakanana, hilaha a hlambanyeleke vatata wa wena hakona, ni loko a ku nyika rona, 12 un’wana ni un’wana la pfulaka mbeleko u ta n’wi nyiketa eka Yehovha, ni mativula hinkwawo, swiharhi leswa ha riki switsongo, leswi nga ta va swi ri swa n’wina. Swa matsune i swa Yehovha. 13 Kutani mbhongolo yin’wana ni yin’wana ya mativula u ta yi kutsula hi nyimpfu, loko u nga yi kutsuli, u ta yi tshova nhamu. Vanhu hinkwavo lava nga mativula hinkwawo exikarhi ka vana va wena va majaha u ta va kutsula. 14 “Kutaku loko n’wana wa wena a ku vutisa endzhaku ka sweswo a ku, ‘Leswi swi vula yini?’ U ta ku eka yena, ‘Yehovha u hi humese aEgipta hi ntamu wa voko, etindlwini ta mahlonga. 15 Kutani Faro a sihalala a nga lavi ku hi fambisa, Yehovha a dlaya mativula hinkwawo etikweni ra Egipta, ku sukela eka mativula ya munhu ku ya eka mativula ya xiharhi. Hi yona mhaka leyi ndzi endlelaka Yehovha xitlhavelo hi swa matsune hinkwaswo leswi pfulaka mbeleko, naswona ndzi kutsulaka mativula man’wana ni man’wana ya vana va mina va majaha.’ 16 Swi ta va xikombiso evokweni ra wena ni vamba ra le mombyeni exikarhi ka mahlo ya wena, hikuva Yehovha u hi humese aEgipta hi ntamu wa voko.” 17 Loko Faro a tshika vanhu va famba, Xikwembu a xi va fambisanga hi ndlela ya tiko ra Vafilisita ntsena hileswi a yi ri ekusuhi, hikuva Xikwembu xi te: “Swi nga endleka leswaku vanhu va tisola loko va vona nyimpi kunene va tlhelela aEgipta.” 18 Hikwalaho Xikwembu xi rhendzelekisa vanhu hi ndlela ya mananga ya Lwandle ro Tshwuka. Kambe vana va Israyele va tlhandluke aEgipta va lunghekele nyimpi. 19 Muxe a teka marhambu ya Yosefa hikuva yena u hlambanyise vana va Israyele hilaha ku tiyeke a ku: “Kunene, Xikwembu xi ta hundzuluxela nyingiso wa xona eka n’wina, mi ta teka marhambu ya mina mi huma na wona laha.” 20 Kutani va suka eSukoti va dzima mixaxa aEthamu emakumu ka mananga.
AUGUST 10-16
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | EKSODA 15-16
“Dzunisani Yehovha Hi Tinsimu”
(Eksoda 15:1, 2) Hi nkarhi wolowo Muxe ni vana va Israyele va yimbelelela Yehovha risimu, va vula leswi landzelaka: “Ndzi ta yimbelelela Yehovha, hikuva u tlakuseriwe ehenhla swinene. Hanci ni mugadi wa yona u swi hoxe elwandle. 2 Ntamu wa mina ni matimba ya mina i Yah, hikuva wa ndzi ponisa. Lexi i Xikwembu xanga, ndzi ta xi dzunisa; i Xikwembu xa tatana, ndzi ta xi tlakusela ehenhla.
Ha Yini U Fanele U Chava Xikwembu Xa Ntiyiso Sweswi?
11 Ku herisa ka Yehovha mavuthu ya nyimpi ya Vaegipta ku n’wi tlakusile emahlweni ka vagandzeri va yena ku tlhela ku endla leswaku vito ra yena ri tiviwa swinene. (Yoxuwa 2:9, 10; 4:23, 24) Ina, vito ra yena ri tlakusiwile ehenhla ka swikwembu leswi nga riki na matimba ni swa mavunwa swa Egipta, leswi nga kotangiki ku ponisa vagandzeri va swona. Ku tshembela ka vona eka swikwembu swa vona ni le ka munhu la faka ni le ka mfumo wa vusocha swi va khomise tingana hi ndlela leyi vavisaka. (Pisalema 146:3) A swi hlamarisi leswi Vaisrayele va susumetelekeke ku yimbelela swidzuniso leswi kombiseke ku chava Xikwembu lexi hanyaka hi ndlela leyi tengeke, lexi ponisaka vanhu va xona hi matimba!
(Eksoda 15:11) Oho Yehovha, i mani exikarhi ka swikwembu la fanaka na wena? I mani la fanaka na wena, u tikomba u ri ni matimba evukwetsimini? La faneriwaka hi ku chaviwa hi tinsimu ta ku dzunisa, La endlaka swihlamariso.
(Eksoda 15:18) Yehovha u ta va hosi hilaha ku nga riki na makumu, hi masiku.
Ha Yini U Fanele U Chava Xikwembu Xa Ntiyiso Sweswi?
15 Loko a hi yime hi sirhelelekile na Muxe, kunene a hi ta susumeteleka ku yimbelela hi ku: “I mani la fanaka na wena, u tikomba u ri ni matimba evukwetsimini?La faneriwaka hi ku chaviwa hi tinsimu ta ku dzunisa, La endlaka swihlamariso.” (Eksoda 15:11) Marito yo tano ma phindha-phindhiwe hi malembe-xidzana ku sukela kwalaho. Ebukwini yo hetelela ya Bibele, muapostola Yohane u hlamusela ntlawa wa malandza yo tshembeka ya vatotiwa ya Xikwembu a ku: “Va yimbelela risimu ra Muxe nandza wa Xikwembu, ni risimu ra Xinyimpfana.” Xana risimu leri lerikulu i yini? “We Hosi, Xikwembu xa matimba hinkwawo, a hi ku kula ni ku hlamarisa ka mintirho ya wena; we Mufumi wa matiko hinkwawo, a hi ku lulama ni ku tshembeka ka tindlela ta wena! I mani la nga ta ka a nga ku chavi, we Hosi, i mani la nga ta ala ku twarisa vito ra wena ke? Hi wena ntsena loyi a kwetsimeke.”—Nhlavutelo 15:2-4.
16 Kutani ni namuntlha ku ni vagandzeri lava ntshunxiweke lava nga tlangeriki mintirho yo tumbuluxa ya mavoko ya Xikwembu ntsena, kambe ni swileriso swa xona. Vanhu lava humaka ematikweni hinkwawo va ntshunxiwile hi tlhelo ra moya, va susiwa emisaveni leyi leyi thyakisiweke hikuva va dyondzile ivi va tirhisa swileriso leswo lulama swa Xikwembu. Lembe na lembe, magidi ya madzana ma balekela misava leyi, leyi onhakeke, ma ya tshama ni vagandzeri lava baseke ni lava lulameke va nhlengeletano ya Yehovha. Ku nga ri khale, endzhaku ko va Xikwembu xi tise ku avanyisa loku pfurhaka loku lwisanaka ni vukhongeri bya mavunwa ni loko fambiselo hinkwaro lero biha ri ta va ri herisiwile, va ta hanya hi masiku emisaveni leyintshwa yo lulama.
(Eksoda 15:20, 21) Kutani Meriyamu muprofeta waxisati, makwavo wa Aroni, a khoma xingomana hi voko; vavasati hinkwavo va huma na yena va ri ni swingomana naswona va cina. 21 Meriyamu a pfumelelana ni vavanuna, a ku: “Yimbelelelani Yehovha, hikuva u tlakuseriwe ehenhla swinene. Hanci ni mugadi wa yona u swi hoxe elwandle.”
it-2-E 454 ¶1
Vuyimbeleri
Swi tikomba onge mitlawa yo tala yo yimbelela eIsrayele a yi yimbelela hi khwayere, kumbexana mitlawa yimbirhi eka khwayere a yi yimbelela swin’we kumbe ku va ni loyi a rhangelaka kutani lavan’wana va n’wi landzela. Ematsalweni mayimbelelelo lawa ma vitaniwa ku “pfumelelana.” (Eks 15:21; 1Sa 18:6, 7) Tinsimu ta muxaka lowu tikombisiwe kahle eka ndlela leyi tin’wana ta tipisalema ti tsariweke ha yona to tanihi Tipisalema 136. Ndlela leyi tikhwayere timbirhi letikulu leti a ti yimbelela tinsimu to khensa hi nkarhi wa Nehemiya ni hi nkarhi wa ku khanguriwa ka marhangu ya Yerusalema ti hlamuseriwaka ha yona, yi kombisa leswaku a ti tirhisa mayimbelelelo lawa.—Neh 12:31, 38, 40-42.
it-2-E 698
Muprofeta Wa Xisati
Meriyamu i wansati wo sungula ku vitaniwa muprofeta wa xisati eBibeleni. Swi le rivaleni leswaku Xikwembu xi n’wi tirhisile leswaku a profeta kumbexana hi ku yimbelela tinsimu leti huhuteriweke. (Eks 15:20, 21) Hi yona mhaka, yena na Aroni va tshameke va byela Muxe va ku: “Xana [Yehovha] a nga vulavulanga na hi hina?” (Tin 12:2) Hi ku tirhisa muprofeta Mikiya Yehovha hi byakwe u vule leswaku u rhume “Muxe, Aroni na Meriyamu” loko a humesa Vaisrayele eEgipta. (Mk 6:4) Hambileswi Meriyamu a kumeke nkateko wo tirhisiwa hi Xikwembu kambe xiyimo xa yena emahlweni ka Xikwembu a xi ri ehansi ka xa buti wakwe Muxe. Xikwembu xi n’wi xupule hi ndlela yo vava endzhaku ka loko a tikurisile.—Tin 12:1-15.
Endla Ndzavisiso
(Eksoda 16:13) Hikwalaho nimadyambu ku humelela switsatsatsa swi funengeta nxaxa, nimixo a ku fumbelane mberha yi rhendzela nxaxa.
Xana A Wu Swi Tiva?
Ha yini Xikwembu xi hlawule switsatsatsa leswaku xi phamela Vaisrayele loko va ri emananga?
Endzhaku ka loko Vaisrayele va hume aEgipta, Xikwembu xi va nyike nyama yo tala ya switsatsatsa ku ringana kambirhi.—Eksoda 16:13; Tinhlayo 11:31.
Switsatsatsa i swinyenyana leswitsongo, leswi leheke tisentimitara ta kwalomu ka 18 naswona swi tika tigiramu ta kwalomu ka 100. Loko swi wundla mavondlo swi heta nkarhi wo tala swi ri evupela-dyambu bya Asia na Yuropa. Loko ku fika xixika, swinyenyana leswi swi rhurha swi ya eN’walungu wa Afrika na Arabiya. Hi nguva ya ku rhurha ka swona, ntlawa wo tala wa swinyenyana wu tsemakanya vuxa bya timbuwa ta Lwandle ra Mediteraniya kutani swi hahela eNhlohleni ya Sinayi.
Hi ku ya hi The New Westminster Dictionary of the Bible, switsatsatsa “swi haha hi ku hatlisa naswona kahle, swi kongoma laha moya wu yaka kona; kambe loko moya wu cinca ndlela kumbe swinyenyana swi karhala hileswi swi haheke nkarhi wo leha, swinyenyana hinkwaswo swi phatsama ehansi laha swi fikaka swi etlela.” Loko swi nga si ya emahlweni ni riendzo ra swona, swi fanele swi wisa ehansi ku ringana siku rin’we kumbe mambirhi, laha vahloti va kotaka ku swi phasa hi ku olova. Eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-20, tiko ra Egipta a ri xavisela matiko man’wana switsatsatsa swa kwalomu ka timiliyoni tinharhu lembe ni lembe tanihi swakudya.
Mikarhi mimbirhi leyi Vaisrayele va phameriweke switsatsatsa ha yona a ku ri ximun’wana. Hambileswi nkarhi na nkarhi switsatsatsa a swi hahela endhawini ya le Sinayi hi nkarhi wolowo, i Yehovha loyi endleke leswaku “ku pfuka mheho” leyi endleke leswaku swinyenyana sweswo swi wela laha Vaisrayele a va dzime mixaxa ya vona.—Tinhlayo 11:31.
(Eksoda 16:32-34) Hiloko Muxe a ku: “Hi leri rito leri Yehovha a ri leriseke, ‘Tata mpimo wa omere wu va nchumu lowu nga ta hlayisiwa eswitukulwaneni swa n’wina, leswaku va ta vona xinkwa lexi ndzi mi endleleke xona leswaku mi xi dya emananga loko ndzi mi humesa etikweni ra Egipta.’” 33 Hikwalaho Muxe a byela Aroni a ku: “Teka khuwana u chela eka rona mpimo wa omere wa manna, u wu veka emahlweni ka Yehovha wu va nchumu wo hlayiseriwa switukulwana swa n’wina.” 34 Aroni a yi chela emahlweni ka Vumbhoni yi va nchumu lowu nga ta hlayisiwa, hilaha Yehovha a leriseke Muxe hakona.
Swivutiso Swa Vahlayi
Endzhakunyana ka ku kutsuriwa ka vona aEgipta, Vaisrayele va sungule ku gungula hi swakudya. Hikwalaho Yehovha u va nyike manna. (Eksoda 12:17, 18; 16:1-5) Hi nkarhi wolowo, Muxe u lerise Aroni a ku: “Teka khuwana u chela eka rona mpimo wa omere wa manna, u wu veka emahlweni ka Yehovha wu va nchumu wo hlayiseriwa switukulwana swa n’wina.” Rungula leri ri ri: “Aroni a yi chela emahlweni ka Vumbhoni [ndhawu leyi hlayisekeke yo hlayisa matsalwa ya nkoka] yi va nchumu lowu nga ta hlayisiwa, hilaha Yehovha a leriseke Muxe hakona.” (Eksoda 16:33, 34) Hambileswi Aroni handle ko kanakana a cheleke manna ekhuwaneni hi nkarhi wolowo, yi vekiwe emahlweni ka Vumbhoni ntsena endzhaku ka loko Muxe a endle Areka kutani a veka swiphepherhele eka yona.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Eksoda 16:1-18) Endzhakunyana va suka aElimi, kutani ntshungu hinkwawo wa vana va Israyele wu fika emananga ya Sini, lama nga exikarhi ka Elimi na Sinayi, hi siku ra vu-15 ra n’hweti ya vumbirhi endzhaku ka loko va hume etikweni ra Egipta. 2 Ntshungu hinkwawo wa vana va Israyele wu sungula ku gungulela Muxe na Aroni emananga. 3 Vana va Israyele va tshamela ku va byela va ku: “Loko ntsena a hi lo dlayiwa hi voko ra Yehovha etikweni ra Egipta laha a hi tshama emahlweni ka timbita ta nyama, laha a hi dya xinkwa hi eneriseka, hikuva mi hi tise emananga leswaku mi ta dlaya nhlengeletano hinkwayo hi ndlala.” 4 Hiloko Yehovha a byela Muxe a ku: “Ndzi ta mi nisela xinkwa xi huma ematilweni; vanhu va ta rholela un’wana ni un’wana leswi ringaneke siku ha rin’we, leswaku ndzi va ringa ndzi vona loko va ta famba enawini wa mina kumbe va nga ta famba eka wona. 5 Kutani hi siku ra vutsevu va ta lunghiselela leswi va nga ta swi tisa, leswi va nga ta swi rholela swi fanele swi va swi andzisiwe kambirhi eka leswi va swi rholelaka siku ni siku.” 6 Hikwalaho Muxe na Aroni va byela vana va Israyele hinkwavo va ku: “Kunene nimadyambu mi ta tiva leswaku i Yehovha la mi humeseke etikweni ra Egipta. 7 Hakunene nimixo mi ta vona ku vangama ka Yehovha, hikuva u ku twile ku gungula ka n’wina eka Yehovha. Hina ho va yini leswi mi hi gungulelaka?” 8 Muxe a ya emahlweni a ku: “Swi ta va tano loko Yehovha a mi nyika nyama nimadyambu leswaku mi dya, a mi nyika xinkwa nimixo leswaku mi eneriseka, hikuva Yehovha u twe ku gungula ka n’wina loku mi gungulaka ha kona eka yena. Xana hina ho va yini? A mi gungulelanga hina, kambe mi gungulele Yehovha.” 9 Muxe a ya emahlweni a byela Aroni a ku: “Byela ntshungu hinkwawo wa vana va Israyele u ku, ‘Tshinelani emahlweni ka Yehovha, hikuva u ku twile ku gungula ka n’wina.’” 10 Hi ku hatlisa loko Aroni a heta ku vulavula ni ntshungu hinkwawo wa vana va Israyele, va hundzuluka va languta tlhelo ra mananga, kutani waswivo, ku vangama ka Yehovha ku humelela epapeni. 11 Yehovha a ya emahlweni a vulavula na Muxe a ku: 12 Ndzi ku twile ku gungula ka vana va Israyele. Vulavula na vona u ku, ‘Exikarhi ka madyambu lamambirhi mi ta dya nyama kutani nimixo mi ta enerisiwa hi xinkwa; kunene mi ta tiva leswaku hi mina Yehovha Xikwembu xa n’wina.’” 13 Hikwalaho nimadyambu ku humelela switsatsatsa swi funengeta nxaxa, nimixo a ku fumbelane mberha yi rhendzela nxaxa. 14 Hi ku famba ka nkarhi ku fumbelana ka mberha ku n’oka kutani ehenhla ka vuandlalo bya mananga a ku ri ni nchumu wo olova lowu nga xiphampha, wu olova ku fana ni gwitsi ehenhla ka misava. 15 Loko vana va Israyele va wu vona, va sungula ku vutisana va ku: “I yini?” Hikuva a va nga wu tivi leswaku i yini. Hikwalaho Muxe a va byela a ku: “I xinkwa lexi Yehovha a mi nyikeke xona leswaku xi va swakudya swa n’wina. 16 Leri i rito leri Yehovha a ri leriseke, ‘Rholelani xin’wana xa xona, un’wana ni un’wana mpimo lowu n’wi ringaneke leswaku a wu dya. Mi ta teka mpimo wa omere lowu ringaneke munhu ha un’we hi ku ya hi nhlayo ya mimoya-xiviri leyi un’wana ni un’wana wa n’wina a nga na yona entsongeni wakwe.’” 17 Vana va Israyele va sungula ku endla tano; va xi rholela, van’wana va hlengeleta xo tala kasi van’wana va hlengeleta lexitsongo. 18 Loko va xi pima hi mpimo wa omere, la hlengeleteke swo tala a nga saleriwanga hi nchumu ni la hlengeleteke leswitsongo a nga kayiveriwanga. Va swi rholela un’wana ni un’wana hi mpimo lowu a nga wu dyaka.
AUGUST 17-23
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | EKSODA 17-18
“Letela Van’wana U Tlhela U Va Nyika Vutihlamuleri”
(Eksoda 18:17, 18) Hiloko mukon’wana wa Muxe a ku eka yena: “Ndlela leyi u endlaka ha yona a hi yinene. 18 Entiyisweni u ta hela matimba, wena ni vanhu lava u nga na vona hikuva ntirho lowu i vutihlamuleri lebyikulu eka wena. A wu nge swi koti ku wu endla u ri wexe.
Muxe—Wanuna Wa Rirhandzu
Muxe a a rhandza Vaisrayele-kulobye. A va swi xiya leswaku Yehovha a a tirhisa Muxe leswaku a kongomisa vanhu vakwe, kutani va phofulele Muxe swiphiqo swa vona swo hambana-hambana. Ha hlaya: “Vanhu va hambeta va yimile emahlweni ka Muxe ku sukela nimixo ku fikela nimadyambu.” (Eksoda 18:13-16) Ehleketa ndlela leyi Muxe a a karhele ha yona endzhaku ka loko a yingisele Vaisrayele loko va n’wi phofulela swiphiqo swa vona siku hinkwaro! Kambe leswi Muxe a a rhandza vanhu, a a swi tsakela ku va pfuna.
(Eksoda 18:21, 22) Kambe wena u ta langa vavanuna lava fanelekaka eka vanhu hinkwavo, lava chavaka Xikwembu, vavanuna lava tshembekaka, lava vengaka ku bindzula hi ndlela leyi nga lulamangiki; lava u ta va veka ehenhla ka vona va va varhangeri va vanhu va magidi, varhangeri va vanhu va madzana, varhangeri va vanhu va makumentlhanu ni varhangeri va vanhu va khume. 22 Kutani va ta avanyisa vanhu hi nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu faneleke; mhaka yin’wana ni yin’wana leyikulu va ta yi tisa eka wena, kambe mhaka yin’wana ni yin’wana leyitsongo yi ta avanyisiwa hi vona. Hikwalaho tivevukisele, a va ku rhwalise ndzhwalo.
Ku Tshemba Van’wana Swi Endla Leswaku U Tiphina Hi Vutomi
Loko vavanuna lava va nga si hlawuriwa leswaku va vekiwa exikhundlheni lexi va nga tshembiwaka eka xona, va rhange va kombisa leswaku va ni timfanelo to karhi letinene. Ana se a va swi kombisile leswaku va chava Xikwembu; a va ri ni xichavo lexikulu eka Muvumbi naswona a va nga lavi ku n’wi twisa ku vava. A swi lo dlaa, erivaleni leswaku vavanuna lava va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va hanya hi milawu ya Xikwembu. A va swi vengile ku bindzula hi ndlela leyi nga lulamangiki, leswi kombisaka leswaku a va tshembekile kutani sweswo a swi ta va sivela ku tirhisa vulawuri bya vona hi ndlela yo biha. A va nga ta dyelela munhu leswaku ku vuyeriwa vona, maxaka ya vona kumbe vanghana va vona.
(Eksoda 18:24, 25) Hi ku hatlisa Muxe a yingisa rito ra mukon’wana wakwe, a endla hinkwaswo leswi a swi vuleke. 25 Muxe a hlawula vavanuna lava fanelekaka etikweni hinkwaro ra Israyele ni ku va nyika swikhundlha va va varhangeri ehenhla ka vanhu; va va varhangeri va vanhu va 1000, varhangeri va vanhu va 100, varhangeri va vanhu va 50 ni varhangeri va vanhu va khume.
Vutshembeki Byi Kongomisa Lavo Lulama
Muxe na yena a a titsongahata. Loko a karharisiwe hi ku tlhantlha swiphiqo swa van’wana, mukon’wana wa yena Yetro, u n’wi nyike ntlhantlho lowunene: Ku avelana vutihlamuleri ni vavanuna van’wana lava fanelekaka. Leswi a swi voneke leswaku u karhele, Muxe u xi amukele hi vutlhari xiringanyeto xexo. (Eksoda 18:17-26; Tinhlayo 12:3) Wanuna la titsongahataka a nga ali ku nyika van’wana vulawuri, naswona a nga chavi leswaku kumbe a nga lahlekeriwa hi vulawuri loko a avelana vutihlamuleri lebyi faneleke ni vavanuna van’wana lava fanelekaka. (Tinhlayo 11:16, 17, 26-29) Ematshan’weni ya sweswo u tshama a lunghekele ku va pfuna leswaku va endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. (1 Timotiya 4:15) Xana a swi fanelanga swi va tano ni le ka hina?
Endla Ndzavisiso
(Eksoda 17:11-13) Kutani loko Muxe a tlakusa voko, Vaisrayele a va tikomba va ri lava tlakukeke; kambe loko a yisa voko ehansi, Vaamaleke a va tikomba va ri lava tlakukeke. 12 Loko mavoko ya Muxe ma tikeriwa, va teka ribye va ri veka ehansi ka yena a tshama ehenhla ka rona; Aroni na Huru va seketela mavoko yakwe, un’wana a ri eka tlhelo leri kasi lowun’wana a ri eka tlhelo lerin’wana, lerova mavoko yakwe ma yima ma tiya ku fikela loko dyambu ri pela. 13 Hikwalaho Yoxuwa a hlula Amaleke ni vanhu vakwe hi banga.
“Mavoko Ya Wena Ma Nga Tshuki Ma Lelemela”
14 Loko nyimpi yi hisa Aroni na Huru va tshege mavoko ya Muxe. Hilaha ku fanaka na hina hi nga lava tindlela leti hi nga seketelaka ni ku pfuna van’wana ha tona. Hi nga pfuna vamani? Vamakwerhu lava langutanaka ni swiphiqo swa ku dyuhala, swiphiqo swa rihanyo, lava xanisiwaka hi mindyangu ya vona, lava nga ni xivundza kumbe lava feriweke hi vanhu lava va rhandzaka. Hi nga tlhela hi tiyisa vantshwa lava langutanaka ni nkucetelo wa ku tikhoma hi ndlela yo biha kumbe lava khutaziwaka ku hlongorisa rifuwo ra misava leyi. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Lava tindlela to kombisa van’wana leswaku wa khathala ha vona eHolweni ya Mfumo, ensin’wini, loko u dya na vona kumbe loko u bula na vona hi riqingho.
(Eksoda 17:14) Kutani Yehovha a byela Muxe a ku: “Leswi swi tsale ebukwini leswaku swi va xitsundzuxo naswona u swi vula etindleveni ta Yoxuwa, ‘Ndzi ta herisa ku tsundzukiwa ka Amaleke hilaha ku heleleke ehansi ka matilo.’”
it-1-E 406
Xiphemu Xa Nxaxamelo Wa Tibuku Ta Bibele
Loko hi xiya vumbhoni lebyi nga etibukwini leti tsariweke hi Muxe, a hi kanakani leswaku ti huma eka Xikwembu, i xiphemu xa nxaxamelo wa tibuku ta Bibele naswona ti tamele swiletelo swa vugandzeri lebyi baseke. Muxe a nga lo tihlawula leswaku a va murhangeri wa Vaisrayele hikuva eku sunguleni loko a nyikiwa ntirho lowu u ringete ku wu ala. (Eks 3:10, 11; 4:10-14) Ematshan’wini ya sweswo, Xikwembu xi tlakuse Muxe naswona xi n’wi nyike matimba yo endla masingita lerova hambi vaprista va masalamusi va Faro va boheke ku pfumela leswaku leswi Muxe a swi endleke a swi huma eka Xikwembu. (Eks 4:1-9; 8:16-19) Kutani a ku nga ri norho wa yena Muxe ku va muvulavuleri wa Xikwembu ni mutsari. Kambe leswi n’wi susumeteke ku va muvulavuleri wa Xikwembu a tlhela a tsala tin’wana ta tibuku leti vumbaka nxaxamelo wa tibuku ta Bibele hi leswi a yingiseke xileriso xa Xikwembu ni leswi a huhuteriweke hi moya lowo kwetsima.—Eks 17:14.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Eksoda 17:1-16) Ntshungu hinkwawo wa vana va Israyele wu suka emananga ya Sini hi mintlawa leyi va yi endleke hi ku ya hi xileriso xa Yehovha, wu ya dzima mixaxa eRefidimi. Kambe a ku nga ri na mati leswaku vanhu va nwa. 2 Kutani vanhu va holovela Muxe va ku: “Hi nyike mati hi nwa.” Kambe Muxe a ku eka vona: “Ha yini mi holovela mina? Ha yini mi tshamela ku ringa Yehovha?” 3 Kwalaho vanhu va va ni torha ra mati, vanhu va hambeta va gungulela Muxe va ku: “Ha yini u hi humese aEgipta leswaku u ta hi dlaya hi torha hina ni vana va hina ni swifuwo swa hina?” 4 Eku heteleleni Muxe a huwelela eka Yehovha a ku: “Ndzi ta endla yini hi vanhu lava? Ku nga ri khale va ta ndzi khandla hi maribye!” 5 Hiloko Yehovha a byela Muxe a ku: “Hundza emahlweni ka vanhu u teka vakulukumba van’wana va Israyele ni nhonga ya wena leyi u beke Nambu wa Nayili hi yona. Yi khome hi voko kutani u famba. 6 Waswivo! Ndzi yime emahlweni ka wena lahaya eribyeni eHorebe. U ta ba ribye kutani mati ma ta huma eka rona, vanhu va ta nwa.” Endzhaku ka sweswo Muxe a endla tano emahlweni ka mahlo ya vakulukumba va Israyele. 7 Hikwalaho a thya ndhawu yoleyo viro ra Massa na Meriba, hikwalaho ka ku holova ka vana va Israyele ni hikwalaho ka ku ringa ka vona Yehovha, va ku: “Xana Yehovha u kona exikarhi ka hina kumbe a nga kona?” 8 Kutani Vaamaleke va fika ku ta lwa na Israyele eRefidimi. 9 Hiloko Muxe a byela Yoxuwa a ku: “Hi hlawulele vavanuna, u huma u ya lwa ni Vaamaleke. Mundzuku ndzi ta yima ehenhla ka xitsunga, ndzi khome nhonga ya Xikwembu xa ntiyiso hi voko.” 10 Hiloko Yoxuwa a endla hilaha Muxe a n’wi byeleke hakona, leswaku a ta lwa ni Vaamaleke; Muxe, Aroni na Huru va tlhandlukela ehenhla ka xitsunga. 11 Kutani loko Muxe a tlakusa voko, Vaisrayele a va tikomba va ri lava tlakukeke; kambe loko a yisa voko ehansi, Vaamaleke a va tikomba va ri lava tlakukeke. 12 Loko mavoko ya Muxe ma tikeriwa, va teka ribye va ri veka ehansi ka yena a tshama ehenhla ka rona; Aroni na Huru va seketela mavoko yakwe, un’wana a ri eka tlhelo leri kasi lowun’wana a ri eka tlhelo lerin’wana, lerova mavoko yakwe ma yima ma tiya ku fikela loko dyambu ri pela. 13 Hikwalaho Yoxuwa a hlula Amaleke ni vanhu vakwe hi banga. 14 Kutani Yehovha a byela Muxe a ku: “Leswi swi tsale ebukwini leswaku swi va xitsundzuxo naswona u swi vula etindleveni ta Yoxuwa, ‘Ndzi ta herisa ku tsundzukiwa ka Amaleke hilaha ku heleleke ehansi ka matilo.’” 15 Muxe a aka alitari kutani a yi thya vito ra Yehovha-nisi, 16 a ku: “Hikuva voko ri lwa ni xiluvelo xa Yah, Yehovha u ta lwa na Amaleke ku suka eka xitukulwana xin’wana ku ya eka xitukulwana xin’wana.”
AUGUST 24-30
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | EKSODA 19-20
“Milawu Ya Khume Yi Ku Khumba Njhani?”
(Eksoda 20:3-7) U nga tshuki u va ni swikwembu swimbe emahlweni ka xikandza xa mina. 4 “U nga tshuki u tiendlela xifaniso lexi vatliweke kumbe xivumbeko lexi fanaka ni xilo xihi ni xihi lexi nga ehenhla ematilweni kumbe lexi nga ehansi emisaveni kumbe ematini ehansi ka misava. 5 U nga tshuki u swi nkhinsamela kumbe u yengiwa ku swi tirhela, hikuva mina Yehovha Xikwembu xa wena ndzi Xikwembu lexi lavaka ku tinyiketela loku hlawulekeke, lexi xupulaka vana hikwalaho ka swidyoho swa vatata wa vona, eka xitukulwana xa vunharhu ni le ka xitukulwana xa vumune, eka lava va ndzi vengaka; 6 kambe lexi nga ni musa wa rirhandzu eka xitukulwana xa vugidi eka lava va ndzi rhandzaka, lava va hlayisaka swileriso swa mina. 7 “U nga tshuki u khoma vito ra Yehovha Xikwembu xa wena hi ndlela leyi nga pfuniki nchumu, hikuva Yehovha a nge tshiki ku xupula la khomaka vito rakwe hi ndlela leyi nga pfuniki nchumu.
Xana Milawu Ya Khume Yi Vula Yini Eka Wena?
Milawu yo sungula ya mune yi kandziyisa vutihlamuleri bya hina eka Yehova. (Wo sungula) I Xikwembu lexi xa ha lavaka ku tinyiketela loku heleleke. (Matewu 4:10) (Wa vumbirhi) Ku hava ni un’we wa vagandzeri va yena la faneleke a tirhisa swifaniso. (1 Yohane 5:21) (Wa vunharhu) Ku tirhisa ka hina vito ra Xikwembu ku fanele ku va lokunene ni ku xiximeka, hayi loku pfumalaka xichavo. (Yohane 17:26; Varhoma 10:13) (Wa vumune) Vutomi bya hina hinkwabyo byi fanele byi tirhisiwa eka swilo swo kwetsima. Leswi swi hi pfuna ku wisa kumbe ‘ku tlangela Savata,’ eka xiendlo xo tano xa vutianakanyi.—Vaheveru 4:9, 10.
(Eksoda 20:8-11) “Tsundzuka siku ra savata leswaku u ri hlawulekisa, 9 u ta endla ntirho naswona u fanele ku tirha ntirho wa wena hinkwawo hi masiku ya tsevu. 10 Kambe siku ra vunkombo i savata ya Yehovha Xikwembu xa wena. U nga tshuki u endla ntirho wihi ni wihi, wena kumbe n’wana wa wena wa jaha kumbe wa nhwanyana, hlonga ra wena ra xinuna kumbe ra xisati kumbe xifuwo xa wena kumbe muluveri wa wena la nga endzeni ka tinyangwa ta wena. 11 Hikuva hi masiku ya tsevu Yehovha u endle matilo ni misava, lwandle ni hinkwaswo leswi nga eka swona, kutani a wisa hi siku ra vunkombo. Hi yona mhaka leyi Yehovha a katekiseke siku ra savata naswona a ri hlawulekisa.
(Eksoda 20:12-17) “Xixima tata wa wena ni mana wa wena leswaku masiku ya wena ma leha emisaveni leyi Yehovha Xikwembu xa wena a ku nyikaka yona. 13 “U nga tshuki u dlaya hi vomu. 14 “U nga tshuki u endla vuoswi. 15 “U nga tshuki u yiva. 16 “U nga tshuki u vula vumbhoni bya vunwa, u va mbhoni leyi kanetanaka ni munhu-kuloni. 17 “U nga tshuki u navela yindlu ya munhu-kuloni. U nga tshuki u navela nsati wa munhu-kuloni, kumbe hlonga rakwe ra xinuna kumbe ra xisati kumbe nkunzi yakwe kumbe mbhongolo yakwe kumbe xin’wana ni xin’wana lexi nga xa munhu-kuloni.”
Xana Milawu Ya Khume Yi Vula Yini Eka Wena?
(Wa vuntlhanu) Ku yingisa ka vana vatswari va vona swi hambeta swi tirha tanihi xisekelo xa vun’we bya ndyangu, naswona swi tisa mikateko ya Yehova. Nakambe mawaku ntsako lowu hlamarisaka lowu “nawu lowo rhanga lowu nga ni xitshembiso” wu wu tisaka! A hi “leswaku u kateka” ntsena, kambe leswaku “u hanya ngopfu emisaveni leyi.” (Vaefesa 6:1-3) Leswi sweswi hi hanyaka “emasikwini ya makumu” ya mafambiselo yo biha ya sweswi, ku yingisa ko tano ka ku chava Xikwembu ku nyika vantshwa ku langutela ku ka va nga fi.—2 Timotiya 3:1; Yohane 11:26.
Rirhandzu ra muakelani wa hina ri ta hi sivela ku n’wi vavisa hi swiendlo swo biha swo fana ni (Wa vutsevu) ku dlaya, (Wa vunkombo) vuoswi, (Wa vunhungu) ku yiva ni (Wa vukaye) vumbhoni byo hemba. (1 Yohane 3:10-12; Vaheveru 13:4; Vaefesa 4:28; Matewu 5:37; Swivuriso 6:16-19) Kambe ku vuriwa yini hi minsusumeto ya hina? Nawu (Wa vukhume) lowu arisaka makwanga, wu hi tsundzuxa leswaku Yehovha u lava leswaku makungu ya hina ma tshama ma ri manene emahlweni ka yena.—Swivuriso 21:2.
Endla Ndzavisiso
(Eksoda 19:5, 6) Kutani loko mo yingisa rito ra mina hilaha ku tiyeke, hakunene mi hlayisa ntwanano wa mina, kunene mi ta va ndzhaka ya mina yo hlawuleka exikarhi ka vanhu lavan’wana hinkwavo, hikuva misava hinkwayo i ya mina. 6 N’wina mi ta va mfumo wa vaprista ni tiko ro kwetsima.’ Hi wona marito lawa u nga ta ma byela vana va Israyele.”
it-2-E 687 ¶1-2
Vuprista
Vuprista Bya Vukreste. Yehovha u tshembise leswaku loko Vaisrayele vo hlayisa ntwanano Wakwe a va “ta va mfumo wa vaprista ni tiko ro kwetsima.” (Eks 19:6) Hambiswiritano, vuprista bya Aroni a byi ta hela loko ku fika muprista lonkulu loyi a byi fanekisela yena. (Hv 8:4, 5) A byi ta ya emahlweni byi tirha ku kondza ntwanano wa Nawu wu hela ivi ku sungula ntwanano lowuntshwa. (Hv 7:11-14; 8:6, 7, 13) Eku sunguleni njombo yo va vaprista va Yehovha lava a va ta tirha ehansi ka Mfumo wa Xikwembu lowu tshembisiweke, a yi nyikiwe Vaisrayele ntsena, kambe hi ku famba ka nkarhi yi nyikiwe ni vanhu Vamatiko.—Mint 10:34, 35; 15:14; Rhm 10:21.
I Vayuda va ntsongo lava amukeleke Kreste, tiko leri ri tsandzekile ku humesa vanhu lava a va ta va swirho swa mfumo wa xiviri wa vaprista ni tiko ro kwetsima. (Rhm 11:7, 20) Leswi Vaisrayele va tsandzeke ku tshembeka, Xikwembu a xi va lemukisile ka ha ri emahlweni hi ku tirhisa muprofeta Hosiya xi ku: “Hikuva wena u bakanye vutivi, na mina ndzi ta ku bakanya u nga ha vi muprista wa mina; naswona hikwalaho ka leswi u tshamelaka ku rivala nawu wa Xikwembu xa wena, mina ndzi ta rivala vana va wena.” (Hs 4:6) Hi ku fambisana ni leswi, Yesu u byele varhangeri va Vayuda a ku: “Mfumo wa Xikwembu wu ta tekiwa eka n’wina wu nyikiwa tiko leri humesaka mihandzu ya wona.” (Mt 21:43) Hambiswiritano, loko Yesu Kreste a ha ri laha misaveni a wu yingisa Nawu, a a wu xixima ntirho wa vuprista bya Aroni naswona loko a hanyisa vanhu lava a va ri ni nhlokonho a a va byela leswaku va ya eka vaprista va ya endla magandzelo.—Mt 8:4; Mr 1:44; Lk 17:14.
(Eksoda 20:4, 5) “U nga tshuki u tiendlela xifaniso lexi vatliweke kumbe xivumbeko lexi fanaka ni xilo xihi ni xihi lexi nga ehenhla ematilweni kumbe lexi nga ehansi emisaveni kumbe ematini ehansi ka misava. 5 U nga tshuki u swi nkhinsamela kumbe u yengiwa ku swi tirhela, hikuva mina Yehovha Xikwembu xa wena ndzi Xikwembu lexi lavaka ku tinyiketela loku hlawulekeke, lexi xupulaka vana hikwalaho ka swidyoho swa vatata wa vona, eka xitukulwana xa vunharhu ni le ka xitukulwana xa vumune, eka lava va ndzi vengaka,
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Eksoda
20:5—Xana Yehovha u ‘va xupula njhani vana hikwalaho ka swidyoho swa vatata wa vona’ ku fikela ni le ka switukulwana leswi landzelaka? Loko a kula, munhu un’wana ni un’wana u avanyisiwa hi ku landza ku tikhoma kakwe swin’we ni langutelo rakwe. Kambe loko tiko ra Israyele ri hundzukela eka vugandzeri bya swifaniso, switukulwana swa le ndzhaku swi langutane ni vuyelo bya swidyoho swa rona. Hambi ku ri Vaisrayele vo tshembeka va langutane ni vuyelo bya kona hikuva vugwinehi bya tiko eka swa vukhongeri byi endle leswaku swi va tikela ku tshama va tshembekile.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Eksoda 19:1-19) Hi n’hweti ya vunharhu endzhaku ka ku huma ka vana va Israyele etikweni ra Egipta, esikwini rero va fika emananga ya Sinayi. 2 Kutani va suka eRefidimi va ya emananga ya Sinayi, va dzima mixaxa emananga; Israyele a dzima mixaxa kwalaho mahlweni ka ntshava. 3 Muxe a tlhandlukela eka Xikwembu xa ntiyiso, kutani Yehovha a n’wi vitana a ri entshaveni, a ku: “Leswi u ta swi vula eka yindlu ya Yakobe ni ku swi byela vana va Israyele, 4 ‘N’wina mi swi vonile leswi ndzi swi endleke eka Vaegipta, leswaku ndzi mi rhwala hi timpapa ta magama ndzi mi tisa eka mina. 5 Kutani loko mo yingisa rito ra mina hilaha ku tiyeke, hakunene mi hlayisa ntwanano wa mina, kunene mi ta va ndzhaka ya mina yo hlawuleka exikarhi ka vanhu lavan’wana hinkwavo, hikuva misava hinkwayo i ya mina. 6 N’wina mi ta va mfumo wa vaprista ni tiko ro kwetsima.’ Hi wona marito lawa u nga ta ma byela vana va Israyele.” 7 Hikwalaho Muxe a ta kutani a vitana vakulukumba va vanhu ni ku veka emahlweni ka vona marito lawa hinkwawo, lawa Yehovha a n’wi leriseke wona. 8 Endzhaku ka sweswo vanhu hinkwavo va hlamula hi rito rin’we va ku: “Hinkwaswo leswi Yehovha a swi vuleke hi tiyimisele ku swi endla.” Hi ku hatlisa Muxe a tlherisela marito ya vanhu eka Yehovha. 9 Hiloko Yehovha a byela Muxe a ku: “Waswivo! Mina ndzi ta eka wena ndzi ri epapeni ra munyama, leswaku vanhu va ta swi twa loko ndzi vulavula na wena nileswaku va ta kombisa ripfumelo ni le ka wena hilaha ku nga riki na makumu.” Kutani Muxe a vikela Yehovha marito ya vanhu. 10 Yehovha a ya emahlweni a byela Muxe a ku: “Yana eka vanhu, u ta va hlawulekisa namuntlha ni mundzuku, va fanele va hlantswa minkhancu ya vona. 11 Va fanele va lunghela siku ra vunharhu, hikuva hi siku ra vunharhu Yehovha u ta rhelela ehenhla ka Ntshava ya Sinayi emahlweni ka mahlo ya vanhu hinkwavo. 12 U ta vekela vanhu swipimelo matlhelo hinkwawo u ku, ‘Tivoneleni leswaku mi nga tlhandlukeli entshaveni, mi nga khumbi makumu ya yona. Un’wana ni un’wana la nga ta khumba ntshava hakunene u ta dlayiwa. 13 A ku na voko leri nga ta n’wi khumba, hikuva hakunene u ta khandliwa hi maribye kumbe ku copiwa. Hambi ku ri xiharhi kumbe munhu, a nge hanyi.’ Loko ku yimbiwa nanga ya khuna vona va nga ta entshaveni.” 14 Hiloko Muxe a rhelela a suka entshaveni a ya evanhwini, kutani a hlawulekisa vanhu; vona va hlantswa minkhancu ya vona. 15 Hikwalaho a byela vanhu a ku: “Lunghekani eka masiku lawa manharhu. N’wina vavanuna mi nga tshineli eka wansati.” 16 Kutani hi siku ra vunharhu nimixo ku va ni ku dzindza ni tindlati, ku va ni papa lerikulu ehenhla ka ntshava ni mpfumawulo lowukulu ngopfu wa nanga lerova vanhu hinkwavo lava a va ri emixaxeni va sungula ku rhurhumela. 17 Kutani Muxe a humesa vanhu emixaxeni leswaku va ta hlangana ni Xikwembu xa ntiyiso, hiloko va yima ehansi ka ntshava. 18 Ntshava ya Sinayi yi tuvika musi hinkwako, hikwalaho ka leswi Yehovha a rheleleke ehenhla ka yona a ri endzilweni; musi wa yona wu hambeta wu tlhandluka ku fana ni musi wa vuhiselo, ntshava hinkwayo a yi tsekatseka swinene. 19 Loko mpfumawulo wa nanga wu ya emahlweni wu twala ngopfu, Muxe a sungula ku vulavula naswona Xikwembu xa ntiyiso xi n’wi hlamula hi rito.
AUGUST 31–SEPTEMBER 6
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | EKSODA 21-22
“Xixima Vutomi Ku Fana Na Yehovha”
(Eksoda 21:20) “Loko munhu o tshuka a ba hlonga rakwe ra xinuna kumbe ra xisati hi nhonga kutani ri fela evokweni ra yena, hakunene rona ri ta rihiwa.
it-1-E 271
Ku Ba
Muheveru a pfumeleriwa ku ba mahlonga yakwe hi nhonga loko ma nga n’wi yingisi kumbe loko ma xandzuka. Kambe loko o ba hlonga a ri dlaya a a fanele a xupuriwa. Kambe loko hlonga ro hanya siku rin’we kumbe mambirhi endzhaku ko biwa, byebyo a ku ta va vumbhoni bya leswaku n’wini wa rona a a nga ri na xikongomelo xo dlaya. A a ri na mfanelo yo ri xupula hikuva hlonga rero a ku ri “mali ya yena.” A swi tshembisi leswaku munhu a a ta tsakela ku lovisa nhundzu yakwe ya risima xisweswo a lahlekeriwa. Ku engetela kwalaho, loko hlonga ro fa endzhaku ka masiku ri biwile, a swi nga ta va erivaleni leswaku ri fe hi leswi ri biweke kumbe ri dlayiwe hi swin’wana. Hikwalaho, loko hlonga ro hanya siku rin’we kumbe mambirhi, n’wini wa rona a a nga ta xupuriwa.—Eks 21:20, 21.
(Eksoda 21:22, 23) “Loko vanhu vo tshuka va lwa kutani va vavisa wansati la tikeke naswona vana vakwe va huma kambe ku nga humeleli khombo, hakunene yena u ta rihiwa ku onhakeriwa hi ku ya hilaha n’wini wa wansati a nga ta n’wi rihisa hakona; u ta wu humesa eka vaavanyisi. 23 Kambe loko ko humelela khombo a fa, u ta humesa moya-xiviri hi moya-xiviri,
Xana Vutomi I Bya Risima Eka Wena Hilaha Byi Nga Hakona Eka Xikwembu?
Hambi ku ri vutomi bya n’wana la nga si velekiwaka i bya risima emahlweni ka Xikwembu. Hi nkarhi wa Vaisrayele, loko munhu o vavisa wansati la tikeke kutani yena kumbe n’wana wa yena a fa hikwalaho ka sweswo, Xikwembu a xi teka munhu yoloye a ri mudlayi, naswona a a fanele a riha “moya-xiviri hi moya-xiviri.” (Hlaya Eksoda 21:22, 23.) Kutani ehleketa leswaku Xikwembu xi titwa njhani loko xi vona vanhu va humesa makhwiri hi vomu lembe ni lembe, vo tala va endla tano leswaku va ta ya emahlweni ni mukhuva wa vona wo hanya hi ndlela yo biha.
(Eksoda 21:28, 29) “Loko nkunzi yo tshuka yi tlhava wanuna kumbe wansati kutani yoloye a fa, hakunene nkunzi yoleyo yi ta khandliwa hi maribye, kambe nyama ya yona a yi nge dyiwi; n’wini wa nkunzi a nge xupuriwi. 29 Kambe loko eku sunguleni nkunzi yoleyo a yi tala ku tlhava naswona n’wini wa yona a a lemukisiwile kambe a nga yi rindzi, ivi yi dlaya wanuna kumbe wansati, nkunzi yoleyo yi ta khandliwa hi maribye ni n’wini wa yona u ta dlayiwa.
Yehovha U Lava Leswaku U ‘Hlayiseka Naswona U Hanya Kahle’
Swileriso leswi swa Nawu a swi tirha ni loko vanhu va vavisiwe hi swifuwo. Loko nkunzi yo dlaya munhu hi ku n’wi tlhava hi timhondzo, n’wini wa yona a a fanele a yi dlaya leswaku vanhu van’wana va ta sirheleleka. Leswi a a nga ta yi dya nyama ya yona kumbe ku yi xavisela van’wana, ku dlaya xiharhi xolexo a ku ri ku lahlekeriwa lokukulu. Kambe a hi nge endzhaku ka loko nkunzi yi vavise munhu, n’wini wa yona a nga tshami a yi veke tihlo. Xana a ku ta humelela yini? Loko nkunzi yoleyo yo dlaya munhu endzhaku ka kwalaho, yona ni n’wini wa yona a va fanele va dlayiwa. Nawu wolowo a wu pfuna lava nga riki na mhaka ni swifuwo swa vona leswaku va tivonela.—Eks. 21:28, 29.
Endla Ndzavisiso
(Eksoda 21:5, 6) Kambe loko hlonga ro vula hi ku sindzisa ri ku, ‘Entiyisweni ndzi rhandza n’wini wanga, nsati wanga ni vana vanga; a ndzi lavi ku huma ndzi ntshunxekile,’ 6 n’wini wa rona u ta ri tshineta ekusuhi ni Xikwembu xa ntiyiso naswona u ta ri yimisa ri khegetela nyangwa kumbe rimba ra nyangwa; n’wini wa rona u ta ri boxa ndleve hi risungunu, kutani ri ta va hlonga ra yena hilaha ku nga riki na makumu.
Ha Yini U Fanele U Tinyiketela Eka Yehovha?
4 Ku tinyiketela ka hina tanihi Vakreste i mhaka ya nkoka. A hi ku tiboha ntsena. Kambe, xana ku tinyiketela swi hi pfuna njhani? A hi faniseni ndlela leyi ku tiboha leswaku hi va ni vuxaka ni vanhu van’wana swi vuyerisaka ha yona. Xikombiso xin’wana i xa vunghana. Leswaku u vuyeriwa hi ku va ni munghana, u fanele u amukela vutihlamuleri bya ku va munghana. Sweswo swi katsa ku tiboha, ku titwa u bohekile ku khathala hi munghana wa wena. Vunghana byin’wana lebyikulu lebyi ku vulavuriwaka ha byona eBibeleni i bya Davhida na Yonathani. Va kale va endla ni ntwanano wa ku va vanghana. (Hlaya 1 Samuwele 17:57; 18:1, 3.) Hambileswi vunghana bya muxaka wolowo byi nga talangiki, vunghana byo tala bya tiya loko vanhu va kona va tibohile leswaku va ta rhandzana.—Swiv. 17:17; 18:24.
5 Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke Vaisrayele wu hlamusela vuxaka byin’wana lebyi vanhu va vuyeriweke eka byona hi ku tiboha. Loko hlonga a ri lava ku va ehansi ka n’wini lonene vutomi bya rona hinkwabyo, a ri ta endla ntwanano lowu nga heriki na yena. Nawu wu ri: “Loko hlonga ro vula hi ku sindzisa ri ku, ‘Entiyisweni ndzi rhandza n’wini wanga, nsati wanga ni vana vanga; a ndzi lavi ku huma ndzi ntshunxekile,’ n’wini wa rona u ta ri tshineta ekusuhi ni Xikwembu xa ntiyiso naswona u ta ri yimisa ri khegetela nyangwa kumbe rimba ra nyangwa; n’wini wa rona u ta ri boxa ndleve hi risungunu, kutani ri ta va hlonga ra yena hilaha ku nga riki na makumu.”—Eks. 21:5, 6.
(Eksoda 21:14) Loko munhu o tshuka a karihela munhu-kulobye a kala a n’wi dlaya hi mano, hambiloko a ri ealitarini ya mina u ta n’wi teka kona leswaku a fa.
it-1-E 1143
Rimhondzo
Rungula leri tsariweke eka Eksoda 21:14 ri nga ha va ri kombisa leswaku hambi ku ri muprista loko o dlaya munhu na yena a a ta dlayiwa ni leswaku ku khoma rimhondzo ra alitari a swi nga wu suli nandzu wo dlaya hi vomu.—Ringanisa na 1Th 2:28-34.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Eksoda 21:1-21) “Leswi i swiboho swa vuavanyisi leswi u nga ta swi veka emahlweni ka vona: 2 “Loko wo tshuka u xava hlonga ra Muheveru, ri ta va hlonga malembe ya tsevu, kambe hi lembe ra vunkombo ri ta huma ri ntshunxekile, ri nga rihanga nchumu. 3 Loko ri fike ri ri roxe, ri ta huma ri ri roxe. Loko ri ri ni nsati, nsati wa rona u ta huma na rona. 4 Loko n’wini wa rona a ri nyika nsati kutani yena a ri tswalela vana va majaha kumbe va vanhwanyana, nsati ni vana va ta va va n’wini wa rona, rona ri ta huma ri ri roxe. 5 Kambe loko hlonga ro vula hi ku sindzisa ri ku, ‘Entiyisweni ndzi rhandza n’wini wanga, nsati wanga ni vana vanga; a ndzi lavi ku huma ndzi ntshunxekile,’ 6 n’wini wa rona u ta ri tshineta ekusuhi ni Xikwembu xa ntiyiso naswona u ta ri yimisa ri khegetela nyangwa kumbe rimba ra nyangwa; n’wini wa rona u ta ri boxa ndleve hi risungunu, kutani ri ta va hlonga ra yena hilaha ku nga riki na makumu. 7 “Loko munhu o tshuka a xavisa n’wana wa yena wa nhwanyana a va hlonga, a nge humi kukota leswi hlonga ra xinuna ri humisaka xiswona. 8 Loko a nga tsakisi ematihlweni ya n’wini wakwe lerova a nga n’wi hlawuli a va nsati lontsongo kambe a n’wi ntshunxa, a nge pfumeleriwi ku n’wi xavisela vanhu vambe hikwalaho ka leswi a n’wi xengeke. 9 Kutani loko o n’wi hlawulela n’wana wakwe wa jaha, u ta endla hi ku ya hi mfanelo leyi faneleke vanhwanyana. 10 Loko o teka nsati un’wana, leswi a ti hanyisaka ha swona ni swiambalo swa yena ni mfanelo ya yena ya vukati swi nga hungutiwi. 11 Loko yena a nga n’wi endleli swilo leswi swinharhu, yena u ta huma mahala, a nga hakeli mali. 12 “Loyi a nga ta ba munhu lerova a fa, hakunene u ta dlayiwa. 13 Kambe loko munhu a nga tumbelelanga naswona Xikwembu xa ntiyiso xi swi pfumelele hi voko ra yena, ndzi ta mi lunghisela ndhawu leyi a nga balekelaka eka yona. 14 Loko munhu o tshuka a karihela munhu-kulobye a kala a n’wi dlaya hi mano, hambiloko a ri ealitarini ya mina u ta n’wi teka kona leswaku a fa. 15 Loyi a baka tata wakwe ni mana wakwe, hakunene u ta dlayiwa. 16 “Loyi a tlhakisaka munhu ni loyi kunene a n’wi xavisaka kumbe loyi a nga ta kumeka evokweni rakwe, hakunene u ta dlayiwa. 17 “Loyi a rhukanaka tata wakwe ni mana wakwe, hakunene u ta dlayiwa. 18 “Loko vanhu vo tshuka va holovisana kutani munhu a ba munhu-kulobye hi ribye kumbe hi xikomu a nga fi kambe a boheka ku tshama esangwini rakwe; 19 loko o suka a yima a famba-famba ehandle hi nxongotelo wakwe, loyi a n’wi beke u ta pona ku xupuriwa; ntsena u ta riha nkarhi wa ntirho wa yoloye lowu lahlekeke kukondza a hola hilaha ku heleleke. 20 “Loko munhu o tshuka a ba hlonga rakwe ra xinuna kumbe ra xisati hi nhonga kutani ri fela evokweni ra yena, hakunene rona ri ta rihiwa. 21 Kambe loko ro hanya siku rin’we kumbe masiku mambirhi, a ri nge rihiwi hikuva i mali ya yena.