Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xibukwana Xa Nhlengeletano Ya Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela
SEPTEMBER 6-12
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | DETERONOMA 33-34
“Tumbela ‘eMavokweni Ya Yehovha Lama Tshamaka Hilaha Ku Nga Heriki’”
it-2-E 51
Yexuruni
I xithopo lexi a xi tirhisiwa ku xixima Israyele. Eka Septuagint ya Xigriki, “Yexuruni” ri ve rito ra rirhandzu, leri hundzuluxeriweke ri va “la rhandzekaka.” Vito “Yexuruni” a ri fanele ri tsundzuxe Vaisrayele hi ku vitaniwa ka vona leswaku va va vanhu lava Yehovha a endleke ntwanano na vona, ni hi vutihlamuleri bya vona bya ku tshama va ri karhi va endla leswi lulameke. (Dt 33:5, 26; Esa 44:2) Eka Deteronoma 32:15 vito Yexuruni ri tirhisiwe hi ndlela yo khovolela. Ematshan’weni yo hanya hi ku pfumelelana ni vito ra yena ra Yexuruni, Israyele u sihalarile, a fularhela Muvumbi wakwe a tlhela a n’wi langutela ehansi Muponisi wakwe.
Hi Pfuniwa Ku Tlhela Hi Yima Hi Milenge
I swinene ku tsundzuka leswaku madzana ya malembe Ezekiyele a nga si velekiwa, muprofeta Muxe u vule leswaku Yehovha a ngo va ni matimba ntsena kambe wa swi rhandza ku tirhisa matimba yakwe leswaku a pfuna vanhu vakwe. Muxe u tsale a ku: “Xikwembu i vutumbelo ku sukela khale, mavoko ya xona lama tshamaka hilaha ku nga heriki ma ku khomile.” (Det. 33:27) Hakunene, hi nga tiyiseka leswaku loko hi kombela mpfuno eka Xikwembu xa hina hi mikarhi yo tika, Yehovha u ta hi khoma hi mavoko yakwe, ivi hi musa a hi yimisa kutani a hi pfuna leswaku hi tlhela hi yima hi milenge.—Ezek. 37:10.
Tsutsuma Hi Ku Tiyisela Eka Mphikizano
16 Ku fana na Abrahama, Muxe u fe a nga si ku vona ku hetiseka ka xitshembiso xa Xikwembu. Loko Vaisrayele va ri ekusuhi ni ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Xikwembu xi byele Muxe xi ku: “U ta vona tiko u ri ekule, kambe [a wu] nge ngheni etikweni leri ndzi ri nyikaka vana va Israyele.” Leswi swi vangiwe hileswi yena na Aroni va hlundzukeke hikwalaho ka ku xandzuka ka Vaisrayele kutani va “[endla] hi ku pfumala vutshembeki eka [Xikwembu] exikarhi ka vana va Israyele, ematini ya Meriba.” (Det. 32:51, 52) Xana sweswo swi n’wi hlundzukisile Muxe kumbe swi n’wi heta matimba? Doo! U katekise Vaisrayele naswona u gimete hi marito lama nge: “Wa tsaka, Wena Israyele! I mani la fanaka na wena, vanhu lava tsakelaka ku ponisa ka Yehovha, xitlhangu xa mpfuno wa wena, ni Loyi a nga banga ra wena lerikulu?”—Det. 33:29.
Endla Ndzavisiso
it-2-E 439 ¶3
Muxe
Muxe u fe a ri ni malembe ya 120. Loko Bibele yi vulavula hi matimba yakwe yi ri: “Mahlo yakwe a ma ha vona kahle naswona a ha tiyile.” U lahliwe hi Yehovha endhawini leyi nga tivekiki. (Dt 34:5-7) Swi nga endleka sweswo a a swi endlela ku sivela Vaisrayele leswaku va nga phasiwi hi vugandzeri bya mavunwa hi ku endla xitsundzuxo xa sirha rakwe. Swi le rivaleni leswaku Diyavulosi a a navela ku tirhisa ntsumbu wa Muxe hi xikongomelo xo tano, hikuva Yuda, mudyondzisiwa la nga Mukreste tlhelo makwavo wa Yesu Kreste hi manana u tsarile a ku: “Loko Mikayele ntsumi leyikulu na Diyavulosi va holovile ivi va kanetana hi ntsumbu wa Muxe, Mikayele a nga ringetanga ku avanyisa Diyavulosi hi marito yo rhukana kambe u te: ‘Onge Yehovha a nga ku tshinya.’” (Yd 9) Loko Vaisrayele va nga si tsemakanya va nghena eKanana va rhangeriwe hi Yoxuwa, va rilele Muxe ku ringana masiku ya 30.—Dt 34:8.
SEPTEMBER 13-19
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOXUWA 1-2
“Leswi U Nga Swi Endlaka Leswaku Swi Ku Fambela Kahle”
Vana Ni Xivindzi—Yehovha U Na Wena!
7 Leswaku hi va ni xivindzi lexi lavekaka leswaku hi endla ku rhandza ka Xikwembu, hi fanele hi dyondza Rito ra xona ni ku tirhisa leswi hi swi dyondzaka. Leswi hi leswi Yoxuwa a byeriweke ku swi endla loko a va mutlhandlami wa Muxe: “Vana ni xivindzi, u tiya ngopfu leswaku u khathalela ku endla hi ku landza nawu hinkwawo lowu Muxe nandza wa mina a ku leriseke wona. . . . Buku leyi ya nawu yi nga suki enon’wini wa wena, naswona u fanele u yi hlaya hi rito ra le hansi nhlikanhi ni vusiku, leswaku u ta hisekela ku endla hi ku landza hinkwaswo leswi tsariweke eka yona; hi kona u nga ta endla ndlela ya wena yi humelela kutani u endla hi vutlhari.” (Yox. 1:7, 8) Yoxuwa u landzele ndzayo yoleyo kutani ‘ndlela ya yena yi humelerile.’ Loko hi endla hilaha ku fanaka, hi ta va ni xivindzi lexikulu hi tlhela hi humelela entirhweni wa Xikwembu.
Vana Ni Xivindzi—Yehovha U Na Wena!
20 A swi olovi ku hambeta hi endla ku rhandza ka Xikwembu emisaveni leyi yo homboloka. Kambe, a hi hexe. Xikwembu xi na hina. Ni N’wana wa xona la nga Nhloko ya vandlha, u na hina. Nakambe ku ni Timbhoni ta Yehovha tin’wana leti tlulaka 7 000 000 emisaveni hinkwayo. A hi hambeteni swin’we na tona hi kombisa ripfumelo hi tlhela hi chumayela mahungu lamanene hi ri karhi hi tsundzuka ndzimana ya hina ya lembe ya 2013 leyi nge: “Vana ni xivindzi, u tiya. . . . Yehovha Xikwembu xa wena u na wena.”—Yoxuwa 1:9.
Endla Ndzavisiso
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Yoxuwa
2:4, 5—Hikwalaho ka yini Rahava a kanganyise vavanuna va hosi lava hlotaka tinhlori? Rahava u veke vutomi bya yena ekhombyeni a sirhelela tinhlori hileswi a veke ni ripfumelo eka Yehovha. Hikokwalaho, a a nga boheki ku paluxa lomu tinhlori a ti ri kona eka vavanuna lava a va lava ku vavisa vanhu va Xikwembu. (Matewu 7:6; 21:23-27; Yohane 7:3-10) Entiyisweni, Rahava u “[vuriwe] la lulameke hikwalaho ka mintirho,” leyi katsaka xiendlo xa ku komba varhumiwa va hosi tlhelo leri hoxeke.—Yakobo 2:24-26.
SEPTEMBER 20-26
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOXUWA 3-5
“Yehovha Wa Va Katekisa Lava Nga Ni Ripfumelo”
it-2-E 105
Yordani
Hi ntolovelo xiyenge xa Yordani lexi nga ehansi ka Lwandle ra Galeliya xi ente kwalomu ka mitara yin’we ku ya eka tinharhu naswona xi aname kwalomu ka timitara ta 27 ku ya ka 30. Kambe hi ximun’wana nambu wa Yordani wu va wu tele ngopfu kutani hi nkarhi wolowo wu va wu aname ngopfu wu tlhela wu enta. (Yx 3:15) Loko wu khapakhapa a swi nga ta olova leswaku vavanuna, vavasati ni vana va rixaka ra Israyele va tsemakanya Yordani, ngopfungopfu ekusuhi na Yeriko. Mati ya kona lama khulukaka ngopfu lerova vahlamberi a va khubiwa hi mati. Hambiswiritano, hi singita Yehovha u endle leswaku mati ma yima ku fana ni damu eYordani, Vaisrayele va kota ku tsemakanya laha ku omeke. (Yx 3:14-17) Endzhaku ka madzana ya malembe, Eliya u tshame a endla singita ro fana ni rero kan’we a ri na Elixa, kasi Elixa u tshame a ri endla kan’we a ri yexe.—2Th 2:7, 8, 13, 14.
Mbilu Ya Wena A Yi Tsakisiwe Hi Switsundzuxo Swa Yehovha
17 Swiendlo swa hina swa ripfumelo swi hi pfuna njhani ku tiyisa ndlela leyi hi tshembaka Yehovha ha yona? Anakanya hi rungula ra le Matsalweni ra ku nghena ka Vaisrayele eTikweni leri Tshembisiweke. Yehovha a a lerise vaprista lava rhwaleke areka ya ntwanano leswaku va ya nghena eNambyeni wa Yordani. Hambiswiritano, loko vanhu va ri karhi va tshinela, va swi xiyile leswaku timpfula ta ximun’wana a ti endle leswaku nambu wolowo wu tala wu khapa-khapa. Xana Vaisrayele a va ta endla yini? Xana a va ta dzima mixaxa eribuweni ra nambu kutani va rindza mavhiki kumbe ku tlula leswaku mati lama khapa-khapaka ma hunguteka? Doo, va tshembe Yehovha hi ku helela kutani va landzela swileriso swa yena. Vuyelo byi ve byihi? Rungula ra kona ri hlayeka hi ndlela leyi: “Xikan’we-kan’we loko mikondzo ya vaprista yi khumbe mati, nambu wu yima ku khuluka, . . . vaprista va yima endhawini leyi omeke exikarhi ka nambu ekusuhi ni le Yeriko loko vanhu hinkwavo va ri ku peleni.” (Yox. 3:12-17; Contemporary English Version) Anakanya ndlela leyi a swi tsakisa ha yona ku vona mati lawa a ma khuluka ma hlengeletana! Entiyisweni, ripfumelo ra Vaisrayele eka Yehovha ri tiyisiwile hikuva va tshembe swileriso swa yena.
Mbilu Ya Wena A Yi Tsakisiwe Hi Switsundzuxo Swa Yehovha
18 I ntiyiso leswaku Yehovha a nga ha endleli vanhu va yena masingita yo tano namuntlha, kambe wa swi katekisa swiendlo swa vona swa ripfumelo. Matimba lama tirhaka ya Xikwembu ma va nyika matimba leswaku va endla ntirho lowu va averiweke wona wo chumayela rungula ra Mfumo emisaveni hinkwayo. Naswona Mbhoni leyikulu ya Yehovha, ku nga Kreste Yesu la pfuxiweke eku feni, u tiyisekise vadyondzisiwa va yena leswaku u ta va seketela entirhweni lowu wa nkoka, a ku: “Hikokwalaho fambani mi ya endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa . . . Ndzi na n’wina masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo.” (Mat. 28:19, 20) Timbhoni to tala leti a ti ri ni tingana kumbe leti a ti chava ku vulavula ni van’wana ti vula leswaku moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu ti nyike xivindzi xo vulavula ni vanhu lava ti nga va tiviki ensin’wini.—Hlaya Pisalema 119:46; 2 Vakorinto 4:7.
Endla Ndzavisiso
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Yoxuwa
5:14, 15—I mani “hosana ya vuthu ra Yehovha”? Hosana leyi teke yi ta tiyisa Yoxuwa loko ku sunguriwa nyimpi yo teka Tiko leri Tshembisiweke swi tikomba ku ri “Rito”—Yesu Kreste loko a nga si va munhu wa nyama. (Yohane 1:1; Daniyele 10:13) Swa khutaza hakunene ku kuma xitiyisekiso xa leswaku Yesu Kreste la kwetsimisiweke u ni vanhu va Xikwembu namuntlha loko va ri karhi va lwa nyimpi ya moya!
SEPTEMBER 27–OCTOBER 3
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOXUWA 6-7
“Fambela Ekule Ni Swilo Leswi Nga Pfuniki Nchumu”
U Nga Languti Swilo Leswi Nga Pfuniki Nchumu!
5 Endzhaku ka malembe-xidzana yo hlayanyana, Akani loyi a a ri Muisrayele u vone swilo swo karhi emutini lowu hluriweke wa Yeriko kutani a swi yiva. Xikwembu a xi lerise leswaku swilo hinkwaswo emutini wolowo a swi fanele swi herisiwa, handle ka swilo swo karhi leswi a swi fanele swi nghena exumeni xa Yehovha. Vaisrayele a va tsundzuxiwe leswi: “Mi nga tshineli eka nchumu lowu nyikeriweke endzovisweni, hi ku chava leswaku mi nga wu navela” kutani mi teka swilo swin’wana emutini wolowo. Loko Akani a tlule nawu wolowo, Vaisrayele va hluriwile emutini wa Ayi, naswona vo tala va vona va file. Akani a nga vulanga leswaku u yive swo karhi ku kondza loko a paluxiwa. Akani u te: “Ndzi vone” swilo leswi, “ndzi swi naverile, kutani ndzi swi teka.” Ku navela ka mahlo ya yena ku endle leswaku a lovisiwa, swin’we ni “hinkwaswo leswi a swi ri swa yena.” (Yox. 6:18, 19; 7:1-26) Mbilu ya Akani yi navele swilo leswi a a nga fanelanga a swi teka.
Ha Yini U Vika Swiendlo Leswo Biha?
Xivangelo xin’wana xo vika xidyoho hi leswaku swi pfuna ku hlayisa ku tenga ka vandlha. Yehovha i Xikwembu lexi baseke, Xikwembu lexi kwetsimaka. U lava leswaku hinkwavo lava n’wi gandzelaka va basa emoyeni ni le mahanyelweni. Rito ra yena leri huhuteriweke ra tsundzuxa: “Tanihi vana lava nga ni ku yingisa, mi nga landzi ku navela ka n’wina loko biha loku a mi ri na kona mi nga si tiva nchumu. Kambe, leswi loyi a nga mi vitana a hlawulekeke, hlawulekani na n’wina emahanyelweni hinkwawo ya n’wina. Hikuva ku tsariwile va ku: ‘Hlawulekani, hikuva mina ndzi hlawulekile.’” (1 Petro 1:14-16) Vanhu lava endlaka swilo leswi nga tengangiki kumbe swidyoho va nga vanga nthyakiso ni ku nga amukeriwi hi Yehovha evandlheni hinkwaro handle ka loko ku tekiwa goza ro va lulamisa kumbe ro va susa.—Ringanisa Yoxuwa, ndzima 7.
U Nga Languti Swilo Leswi Nga Pfuniki Nchumu!
8 Ku navela ka mahlo ni ka nyama ku nga tlhela ku khumba Vakreste va ntiyiso. Hikwalaho, Rito ra Xikwembu ri hi khutaza ku tikhoma loko swi ta emhakeni ya leswi hi swi langutaka ni leswi hi swi navelaka. (1 Kor. 9:25, 27; hlaya 1 Yohane 2:15-17.) Wanuna wo lulama Yobo a a ri un’wana wa vanhu lava xiyeke vuxaka lebyikulu lebyi nga kona exikarhi ka ku vona ni ku navela. U te: “Ndzi endle ntwanano ni mahlo ya mina. Xana ndzi nga n’wi langutisisa ku yini nhwana?” (Yobo 31:1) Yobo a a nga swi lavi ku khumba wansati hi ndlela leyi thyakeke naswona a a nga ta yi pfumelela mianakanyo ya yena leswaku yi anakanya hi mhaka yo tano. Yesu u kandziyise leswaku mianakanyo a yi fanelanga yi anakanya swilo leswi thyakeke loko a te: “Un’wana ni un’wana la tshamelaka ku languta wansati lerova a n’wi navela, ana se u endle vuoswi na yena embilwini yakwe.”—Mat. 5:28.
Endla Ndzavisiso
Swivutiso Swa Vahlayi
Eminkarhini ya khale, loko muti wu rhendzeriwile a ku ri loko mavuthu ma rhendzele makhumbi ya muti wolowo, ma lunghekele ku wu hlasela. Loko wu rhendzeriwa nkarhi wo leha, vanhu va muti wolowo a va ta dya swakudya swo tala leswi a va swi hlayisile. Loko masocha ma hetelele ma hlasele muti wolowo, a ma ta teka hinkwaswo leswi a ma swi lava ku katsa ni swakudya leswi saleke. Hikwalaho ka sweswo, etindhawini leti onhiweke ta miti ya le Palestina leti hlaseriweke hi ndlela yoleyo, vayimburi va kume swakudya switsongo eka tona kasi eka tin’wana a va kumanga nchumu. Kambe ku onheteriwa ka muti wa Yeriko a ku hambanile. Magazini lowu vuriwaka Biblical Archaeology Review wu ri: “Handle ka swibye swa vumba, leswi kumiweke ngopfu etindhawini leti onhiweke, a ku ri mavele.” Wu engetela wu ku: “Ku kumiwa ka mavele wolawo yo tala swinene a swi nga tolovelekanga.”
Bibele yi vula leswaku Vaisrayele a va swi tekanga swakudya emutini wa Yeriko hikuva Yehovha a a va lerise leswaku va nga teki nchumu. (Yoxuwa 6:17, 18) Yi tlhela yi vula leswaku Vaisrayele va hlasele muti wa Yeriko hi ximun’wana, endzhakunyana ka ntshovelo loko ka ha ri ni mavele yo tala lama hlayisiweke emutini. (Yoxuwa 3:15-17; 5:10) Mhaka ya leswaku a ka ha ri ni mavele yo tala emutini wa Yeriko endzhaku ko va vuthu ri rhendzele muti yi kombisa leswaku ku rhendzeriwa koloko ku ve ka xinkarhana, hilaha Bibele yi vulaka hakona.
OCTOBER 4-10
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOXUWA 8-9
“Leswi Hi Swi Dyondzaka Eka Rungula Ra Vagibiyoni”
it-1-E 930-931
Gibiyoni
Ku Tirhisana Na Yoxuwa. Enkarhini wa Yoxuwa, eGibiyoni a ku tshama Vahivhi, rin’wana ra tinxaka ta nkombo ta Vakanana leti a ti fanele ti lovisiwa. (Dt 7:1, 2; Yx 9:3-7) Vagibiyoni mikarhi yin’wana a va vitaniwa Vaamori, hilaha vito leri mikarhi yin’wana a ri tirhiseriwa ku vula Vakanana hinkwavo. (2Sa 21:2; ringanisa na Gn 10:15-18; 15:16.) Ku hambana ni Vakanana lavan’wana, Vagibiyoni va swi xiyile leswaku hambileswi a va ri ni masocha yo tala ni leswi muti wa vona a wu ri wukulu, a va nga ta swi kota ku hlula Vaisrayele hikuva a va lweriwa hi Yehovha. Hikwalaho, endzhaku ka ku lovisiwa ka Yeriko na Ayi, vavanuna va le Gibiyoni, swi nga ha endleka a va yimele ni miti leyin’wana yinharhu ya Vahivhi, ku nga Kefira, Beroti na Kiriyati-yeyarimi (Yx 9:17), va rhumele vanhu eka Yoxuwa eGiligala leswaku va ya endla ku rhula. Varhumiwa lava a va huma eGibiyoni, lava a va ambale maphaxani ni swiambalo swo hlakala, va ri ni magula ya khale ya vhinyo lawa a ma boxekile, masaka yo hlakala ni xinkwa lexi a xi omile xi tlhela xi hlanhlekela, va tiendle onge va huma etikweni ra le kule, leri a ri nga ri kona eka lawa a ma fanele ma hluriwa hi Vaisrayele. Va pfumerile leswaku leswi a swi humelele Vaegipta ni tihosi ta Vaamori ku nga Sihoni na Ogo a swi endliwe hi Yehovha. Kambe hi vutlhari a va swi vulanga leswi humeleleke eYeriko ni le Ayi, hikuva mahungu wolawo a ma ta va ma nga fikanga “etikweni [ra vona] ra le kule swinene” vona va nga si suka. Vayimeri va Vaisrayele va kambisise vumbhoni va tlhela va byi amukela ivi va endla ntwanano na vona wa leswaku a va nge va dlayi.—Yx 9:3-15.
“U Nga Titshegi Hi Ku Twisisa Ka Wena N’wini”
14 Tanihi leswi hinkwerhu hi nga hetisekangiki, ku katsa ni vakulu lava nga ni ntokoto, hi fanele hi tivonela leswaku hi nga tshiki ku lava nkongomiso eka Yehovha loko hi lava ku endla swiboho. Xiya leswi Yoxuwa, mutlhandlami wa Muxe, ni vakulukumba va le Israyele va swi endleke loko Vagibiyoni lavo tlhariha, lava tiendleke onge va huma etikweni ra le kule, va te eka vona ku ta endla ku rhula. Yoxuwa ni vakulukumba volavo va endle ku rhula swin’we ni ntwanano na vona handle ko rhanga hi ku vutisa Yehovha. Hambileswi Yehovha a wu seketeleke ntwanano wolowo, u endle leswaku xihoxo xa vona xa ku nga lavi nkongomiso wakwe xi tsariwa eMatsalweni leswaku xi ta hi pfuna.—Yox. 9:3-6, 14, 15.
“Rhendzeleka eTikweni”
14 Vayimeri volavo va te: “Malandza ya wena ma huma etikweni ra le kule ngopfu hikwalaho ka vito ra Yehovha Xikwembu xa wena.” (Yoxuwa 9:3-9) Tinguvu ni swakudya swa vona a swi tikomba swi tiyisekisa leswaku a va huma ekule ngopfu, kambe kahle-kahle ku ya eGibiyoni a ku ri mpfhuka wa tikhilomitara ta kwalomu ka 30 ku suka eGiligala. [19] Leswi a va khorwisekile, Yoxuwa ni tindhuna takwe va endle ntwanano wa ku rhula na tiko ra Gibiyoni ni miti ya le kusuhi na Gibiyoni. Xana rhengu leri tirhisiweke hi Vagibiyoni a ko va ndlela yo papalata ku dlayiwa ntsena? Ematshan’weni ya sweswo, ri kombise ku navela ku amukeriwa hi Xikwembu xa Vaisrayele. Yehovha u pfumerile leswaku Vagibiyoni va va “varhoteri va tihunyi ni vaki va mati va ntshungu ni ya alitari ya Yehovha,” va rhotela tihunyi ta alitari ya gandzelo. (Yoxuwa 9:11-27) Vagibiyoni va hambete va kombisa ku tiyimisela ku endla mintirho ya xiyimo xa le hansi va yi endlela Yehovha. Swi nga ha endleka van’wana va vona a va ri exikarhi ka Vanethinimi lava vuyeke hi le Babilona kutani va tirha etempeleni leyi pfuxetiweke. (Ezra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Hi nga tekelela langutelo ra vona hi ku tikarhatela ku hlayisa ku rhula ni Xikwembu ni ku tiyimisela ku endla hambi ku ri swiavelo swa xiyimo xa le hansi entirhweni wa xona.
Endla Ndzavisiso
it-1-E 1030
Ku Hayeka
Eka nawu lowu Yehovha a a wu nyike Vaisrayele, swigevenga swin’wana a swi hayekiwa emhandzini endzhaku ka ku dlayiwa, tanihi vanhu lava nga “ndzhukano eka Xikwembu,” va vekiwa erivaleni tanihi xilemukiso eka van’wana. Munhu loyi a feke loyi a hayekiweke a a fanele a hawuriwa ri nga si pela kutani a lahliwa; loko a tshikiwa emhandzini vusiku hinkwabyo a swi ta thyakisa tiko leri Xikwembu xi ri nyikeke Vaisrayele. (Dt 21:22, 23) Vaisrayele a va landzela nawu lowu hambiloko loyi a dlayiweke a a nga ri Muisrayele.—Yx 8:29; 10:26, 27.
OCTOBER 11-17
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOXUWA 10-11
“Yehovha A Lwela Israyele”
it-1-E 50
Adoni-zedeki
A ku ri hosi ya le Yerusalema hi nkarhi lowu Vaisrayele va hluleke Tiko leri Tshembisiweke. Adoni-zedeki u joyine mifumo yin’wana leyitsongo leyi a yi ri eVupeladyambu bya Yordani hi xikongomelo xin’we xo sivela masocha lama hlulaka ya Yoxuwa. (Yx 9:1-3) Hambiswiritano, vaaki va Vahivhi lava a va tshama eGibiyoni va endle ku rhula na Yoxuwa. Loko a rihisela leswaku ku nga ha vi na van’wana lava balekelaka eka Vaisrayele, Adoni-zedeki u hlanganise masocha yakwe ni ya tihosi tin’wana ta mune ta Vaamori, ivi a rhendzela muti wa Gibiyoni leswaku a lwa na wona. Loko Yoxuwa a ponise Vagibiyoni hi singita a tlhela a ma hlula hi ndlela leyikulu mavuthu wolawo lawa a ma hlanganile, sweswo swi endle leswaku tihosi ta ntlhanu ti balekela eMakeda, laha ti nga fika ti phaseka ebakweni. Yoxuwa hi yena a dlayeke Adoni-zedeki ni tihosi letin’wana ta mune emahlweni ka masocha yakwe, ivi a ti hayeka etimhandzini. Mitsumbu yi tlhele yi lahleriwa ebakweni rolero, leri hundzukeke sirha ra vona.—Yx 10:1-27.
it-1-E 1020
Xihangu
Xi Tirhisiwa Hi Yehovha. Xihangu i xin’wana xa swilo leswi tirhisiweke hi Yehovha mikarhi yin’wana leswaku a hetisisa leswi a swi vuleke ni ku kombisa matimba yakwe lamakulu. (Ps 148:1, 8; Esa 30:30) Xikombiso xo sungula lexi tsariweke a ku ri khombo ra vunkombo etikweni ra khale ra Egipta, xihangu lexi onhaka lexi dlayeke swimilana, xi tshovelela mirhi xi tlhela xi dlaya vavanuna ni swiharhi leswi a swi ri enhoveni kambe Vaisrayele lava a va ri eGoxeni a xi va endlanga nchumu. (Eks 9:18-26; Ps 78:47, 48; 105:32, 33) Hi ku famba ka nkarhi, eTikweni leri Tshembisiweke, loko Vaisrayele lava a va rhangeriwe hi Yoxuwa va pfune Vagibiyoni lava a va xungetiwa hi tihosi leti a ti hlanganile ta ntlhanu ta Vaamori, Yehovha u tirhise maribye lamakulu ya xihangu ku dlaya Vaamori lava a va va hlasela. Vanhu vo tala lava feke hi nkarhi wolowo a va dlayiwe hi xihangu ku tlula lava dlayiweke loko va lwa ni Vaisrayele.—Yx 10:3-7, 11.
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Yoxuwa
10:13—Xana xiendlakalo xo tano xi nga kotekisa ku yini? “Xana xi kona lexi nga hlulaka Yehovha,” Muvumbi wa tilo ni misava? (Genesa 18:14) Loko a swi lava, Yehovha a nga lawula ndlela leyi misava yi rhendzelekaka ha yona, lerova dyambu ni n’weti swi vonaka swi nga ha fambi eka muhlaleri wa laha misaveni. Kumbe a nga endla leswaku misava ni n’weti swi hambeta swi rhendzeleka swi nga kavanyetiwi hi nchumu, hi nkarhi lowu fanaka a endla leswaku miseve ya dyambu ni n’weti yi hambeta yi tlhava ndhawu yin’we. Ku nga khathariseki leswaku swona hi swihi, “a ri kona siku leri a ri fana ni rero” ematin’wini ya munhu.—Yoxuwa 10:14.
Endla Ndzavisiso
Swivutiso Swa Vahlayi
Mhaka ya leswaku tibuku tin’wana ti boxiwile eBibeleni ni leswaku a ti tirhisiwa, a yi fanelanga yi hi susumetela ku gimeta hileswaku a ti huhuteriwile. Hambiswiritano, Yehovha Xikwembu u hlayise matsalwa hinkwawo lama tameleke “rito ra Xikwembu xa hina,” naswona ma “ta tshama hilaha ku nga riki na makumu.” (Esa. 40:8) Ina, leswi Yehovha a swi hlawuleke leswaku swi katsiwa eka tibuku ta 66 ta le Bibeleni leti hi nga na tona, hileswi hi swi lavaka leswaku hi “faneleka hi ku helela, [hi] hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.”—2 Tim. 3:16, 17.
OCTOBER 18-24
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOXUWA 12-14
“Landzela Yehovha Hi Mbilu Hinkwayo”
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Yoxuwa
14:10-13. Hambileswi a a ri ni malembe ya 85 hi vukhale, Kalebe u kombele ntirho wo tika wo hlongola vaaki va muti wa Hebroni. Emutini wolowo a ku tshama Vaanaka—vavanuna va xiyimo xo ka xi nga tolovelekanga. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, nhenha leyi leyi nga ni ntokoto yi hlurile, naswona Hebroni wu ve muti wa vuchavelo. (Yoxuwa 15:13-19; 21:11-13) Xikombiso xa Kalebe xi hi khutaza leswaku hi nga papalati swiavelo swo tika swa vutirheli bya le tilweni.
Ku Va Ni Xivindzi Hikwalaho Ka Ripfumelo Ni Ku Chava Xikwembu
11 Ripfumelo rero a ri yimi ndhawu yin’we. Ra kula loko hi hanya hi ntiyiso, hi ‘nantswa’ vuyelo, hi “vona” tinhlamulo ta swikhongelo swa hina naswona hi vona nkongomiso wa Yehovha evuton’wini bya hina hi tindlela tin’wana. (Pisalema 34:8; 1 Yohane 5:14, 15) Hi nga tiyiseka leswaku ripfumelo ra Yoxuwa na Kalebe ri tiyile loko va xiya vunene bya Xikwembu. (Yoxuwa 23:14) Xiya tinhla leti: Va swi kotile ku hanya malembe ya 40 va ri karhi va tsendzeleka emananga, hilaha Xikwembu xi va tshembiseke hakona. (Tinhlayo 14:27-30; 32:11, 12) Va hlanganyerile swinene enyimpini ya malembe ya tsevu ya ku hlula Kanana. Eku heteleleni, va nyikiwe vutomi byo leha ni rihanyo lerinene naswona va kume ndzhaka ya vona vini. Hakunene Yehovha wa va katekisa lava n’wi tirhelaka hi ku tshembeka na hi xivindzi!—Yoxuwa 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Endla Ndzavisiso
it-1-E 902-903
Gebali
Yehovha u katse “tiko ra Vagebali” exikarhi ka tindhawu leti a ta ha fanele ti tekiwa hi Vaisrayele enkarhini wa Yoxuwa. (Yx 13:1-5) Vaxopaxopi va vule leswaku ku ni ku kanetana emhakeni leyi, tanihi leswi muti wa Gebali a wu ri le kule eN’walungwini wa Israyele (kwalomu ka 100 wa tikhilomitara eN’walungwini wa Dani) naswona swi nga ha endleka wu nga kalanga wu lawuriwa hi Vaisrayele. Swidyondzi swin’wana swi ringanyete leswaku tsalwa ra Xiheveru swi nga ha endleka ri onhiwile eka ndzimana leyi naswona swi ehleketa leswaku khale mhaka leyi a yi ku “tiko leri hlanganisaka Lebanoni,” kumbe ‘ku ya fika endzilakaneni wa Vagebali.’ Hambiswiritano, swi fanele swi tlhela swi xiyiwa leswaku switshembiso swa Yehovha eka Yoxuwa 13:2-7 a swi ta kumiwa eka swiyimo swo karhi. Hikwalaho swi nga endleka Vaisrayele va nga wu tekanga Gebali hikwalaho ka ku nga yingisi ka vona.—Ringanisa na Yx 23:12, 13.
OCTOBER 25-31
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOXUWA 15-17
“Sirhelela Ndzhaka Ya Wena Ya Risima”
it-1-E 1083 ¶3
Hebroni
Loko tsima ra Vaisrayele edzongeni wa Kanana ri ri karhi ri ya emahlweni, vaaki va le Hebroni, ku katsa ni hosi ya vona (handle ko kanakana leyi tlhandlameke Hohamu) va lovisiwile. (Yx 10:36, 37) Hambiswiritano, hambileswi Vaisrayele lava a va ri ehansi ka nkongomiso wa Yoxuwa va hluleke Vakanana, swi vonaka onge a va vekanga masocha hi nkarhi wolowo leswaku ma rindza Vakanana lava va va hluleke. Swi le rivaleni leswaku loko Vaisrayele va ha lwa kun’wana, Vaanaka va tlhele va va ni matimba va teka Hebroni, leswi endleke leswaku Kalebe (kumbe vana va Yuda lava a va ri ehansi ka nkongomiso wa Kalebe) va boheka ku lwa leswaku va tlhela va teka Hebroni. (Yx 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Vaa 1:10) Muti wa Hebroni lowu eku sunguleni a wu nyikiwe Kalebe wa nyimba ya Yuda, hi ku famba ka nkarhi wu hlawuriwe ku va muti wa vutumbelo. Nakambe a wu ri muti wa vaprista. Hambiswiritano, “masimu ya muti [wa Hebroni]” ni swimitana swa wona a swi ri ndzhaka ya Kalebe.—Yx 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1-E 848
Mahlonga
Ku tirhisiwa ka rito “mahlonga” (Xiheveru, mas) a swi tolovelekile emikarhini ya Bibele, laha vanhu lava hluriweke a va endliwa mahlonga. (Dt 20:11; Yx 16:10; 17:13; Eks 10:1; Esa 31:8; Swir 1:1) Vaisrayele loko va ri mahlonga va languteriwa hi tindhuna ta Vaegipa leti a ti va khome hi tihanyi, va ake tindhawu leti Faro a a veka nhundzu eka tona ePitomu na Ramsese. (Eks 1:11-14) Kutani, loko va ta va va nghenile eTikweni leri Tshembisiweke, ematshan’weni yo yingisa xileriso xa Yehovha xo hlongola vaaki hinkwavo va le Kanana va va lovisa, Vaisrayele va va endle mahlonga. Leswi swi ve ni vuyelo byo biha byo yenga Vaisrayele leswaku va gandzela swikwembu swa mavunwa. (Yx 16:10; Vaa 1:28; 2:3, 11, 12) Hosi Solomoni u ye emahlweni a endla vatukulu va Vakanana mahlonga, ku nga Vaamori, Vaheti, Vaperezi, Vahivhi ni Vayebusi.—1Th 9:20, 21.
it-1-E 402 ¶3
Kanana
Hambileswi Vakanana vo tala va poneke ku hluriwa lokukulu naswona va nga pfumelangiki ku lawuriwa hi Vaisrayele, ku nga ha vuriwa leswaku “Yehovha [u nyike] Vaisrayele tiko hinkwaro leri a ri hlambanyeleke vakokwa wa vona,” leswaku u va “[wisise] eka valala va vona hinkwavo,” ni leswaku “a ku na xitshembiso na xin’we lexi nga hetisekangiki eka switshembiso leswinene hinkwaswo leswi Yehovha a swi tshembiseke yindlu ya Israyele; hinkwaswo ka swona swi hetisekile.” (Yx 21:43-45) Valala hinkwavo lava a va rhendzele Vaisrayele a va khomiwa hi ku chava naswona a va nga ta va xungeta, a va ta tshama va sirhelelekile. Xikwembu a xi vurile leswaku xi ta hlongola Vakanana “hakatsongotsongo” leswaku swiharhi swi nga andzi etikweni leri sukeriweke hi xihatla. (Eks 23:29, 30; Dt 7:22) Hambileswi Vakanana a va ri ni swilo swo lwa ha swona leswikulu, ku katsa ni makalichi ya nyimpi lama nga ni swo tsema swa nsimbhi, loko Vaisrayele va hetelela va tsandzeke ku teka tindhawu to karhi, a ku nga ta vuriwa leswaku i Yehovha la tsandzekeke ku hetisisa xitshembiso xakwe. (Yx 17:16-18; Vaa 4:13) Ku ri na sweswo, rhekhodo yi kombisa leswaku ku hluriwa ku nga ri kungani ka Vaisrayele ku vangiwe hi ku nga tshembeki ka vona.—Tin 14:44, 45; Yx 7:1-12.
Endla Ndzavisiso
Xana A Wu Swi Tiva?
Xana eIsrayele wa khale a ku ri ni makhwati yo tala hilaha Bibele yi vulaka ha kona?
Bibele yi vula leswaku tindhawu tin’wana ta Tiko Leri Tshembisiweke a ti ri ni makhwati yo tala ni misinya yo ‘tala.’ (1 Tih. 10:27; Yox. 17:15, 18) Hambiswiritano, loko hi vona tindhawu to tala ti nga ha ri na makhwati namuntlha, vaxopaxopi va nga ha vula leswaku a ku si tshama ku va ni makhwati.
Buku leyi nge, Life in Biblical Israel yi hlamusela leswaku “makhwati a ma nave ngopfu eIsrayele wa khale ku tlula ndlela leyi ma nga hi xiswona namunltha.” Etindhawini ta tintshava a ku tele misinya ya muphayini wa Aleppo (Pinus halepensis), murhi wa oku (Quercus calliprinos) ni murhi wa terebinth (Pistacia palaestina). EXefela, ku ni ndhawu ya swintshabyana leyi nga exikarhi ka tintshava ni Ribuwa ra Meditereniya naswona ndhawu leyi a yi tele hi misinya ya mikuwa (Ficus sycomorus).
Buku leyi nge, Plants of the Bible yi vula leswaku sweswi tindhawu tin’wana eIsrayele a ka ha ri na misinya. Sweswo swi vangiwe hi yini? Loko buku leyi yi hlamusela yi ri: “Hakatsongotsongo, vanhu va sungule ku tsemelela misinya ngopfungopfu hi leswi a va lava ku ndlandlamuxa masimu, ku endla madyelo ya swifuwo, ku endla switirhisiwa swo aka ni ku tsema tihunyi.”