Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xibukwana Xa Nhlengeletano Ya Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
NOVEMBER 3-9
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI RISIMU RA SOLOMONI 1-2
Mhaka Ya Rirhandzu Ra Ntiyiso
Xana Swa Koteka Ku Va Ni Rirhandzu Leri Tiyeke?
9 Vukati a ko va ntwanano ntsena lowu endliwaka kambe ku nga kombisiwi rirhandzu. Entiyisweni, Vakreste lava tekaneke va kombisana rirhandzu. Kambe i rirhandzu ra muxaka muni? Xana i rirhandzu leri lawuriwaka hi milawu leyi kongomisaka ya le Bibeleni? (1 Yoh. 4:8) Xana ri katsa rirhandzu ra ntumbuluko—leri swirho swa ndyangu swi rhandzanaka ha rona? Xana rirhandzu leri ri katsa vuxaka lebyikulu lebyi nga kona exikarhi ka vanghana va xiviri? (Yoh. 11:3) Xana i rirhandzu leri vanhu lava rhandzanaka va kombisanaka rona? (Swiv. 5:15-20) Entiyisweni, tanihi vatekani mi fanele mi kombisana rirhandzu ra xiviri hi tindlela leti hinkwato. Mi nga tiyisekisana leswaku ma rhandzana hi leswi mi swi vulaka ni ku swi endla. I swa nkoka leswaku vatekani va nga pfumeleli mintirho ya siku ni siku yi endla leswaku va nga swi koti ku kombisana swikombiso swa rirhandzu. Swikombiso swoleswo swi nga endla leswaku mi titwa mi sirhelelekile naswona mi tsakile evukatini bya n’wina. Eka mindhavuko leyi u kumaka leswaku hakanyingi vatekani vo hlanganisiwa naswona wanuna ni wansati va va va nga tivani, va fanele va byelana ndlela leyi va rhandzanaka ha yona kutani sweswo swi ta endla leswaku rirhandzu ra vona ri kula naswona vukati bya vona byi tiya.
10 Swikombiso swa rirhandzu exikarhi ka vatekani swi ni vuyelo byin’wana lebyinene. Hosi Solomoni u tshembise ku endlela wanhwana wa Muxulami “vuhlalu bya nsuku, swin’we ni tikunupu ta silivhere.” U n’wi dzunisile a vula leswaku a a “[saseke] ku fana ni n’weti lowu thwaseke, [a a tenge] ku fana ni dyambu leri vangamaka.” (Risim. 1:9-11; 6:10) Kambe wanhwana loyi u tshame a tshembekile eka murisi wakwe loyi a a n’wi rhandza. I yini lexi n’wi tiyiseke xi tlhela xi n’wi chavelela loko va nga ri swin’we? Wa hi hlamusela wanhwana loyi. (Hlaya Risimu Ra Solomoni 1:2, 3.) A ku ri ku tsundzuka ‘swikombiso swa rirhandzu’ swa murisi. Eka wanhwana loyi, swikombiso swoleswo a swi “antswa ku tlula vhinyo” leyi tsakisaka mbilu, naswona vito ra murisi a ri n’wi chavelela ku fana ni “mafurha loko ma chuluriwa” enhlokweni. (Ps. 23:5; 104:15) Ku tsundzuka rirhandzu leri vatekani va kombisanaka rona swi nga kurisa rirhandzu ra vona. I swa nkoka leswaku vatekani va tshama va ri karhi va kombisana rirhandzu.
Endla Ndzavisiso
Xana Swa Koteka Ku Va Ni Rirhandzu Leri Tiyeke?
11 Vakreste lava nga nghenelangiki vukati, ngopfu-ngopfu lava lavaka munhu loyi va nga ta tekana na yena, va nga dyondza swo karhi ebukwini ya Risimu Ra Solomoni. Wanhwana loyi a a nga n’wi rhandzi Solomoni. U hlambanyise vanhwanyana va Yerusalema a ku: “Mi nga tshuki mi ringeta ku hlohlotela kumbe ku pfuxa rirhandzu eka mina kukondza na mina ndzi titwa ndzi swi rhandza.” (Risim. 2:7; 3:5) Ha yini? Hikuva swi ta va swi nga ri swinene ku rhandzana ni munhu un’wana ni un’wana. Hikwalaho, Mukreste la navelaka ku nghenela vukati u ta va a tlharihile loko a rindzela ku kuma munhu loyi a nga ta n’wi rhandza hakunene.
NOVEMBER 10-16
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI RISIMU RA SOLOMONI 3-5
Nkoka Wo Sasekisa Munhu Loyi Hi Nga Yena Endzeni
Xana Swa Koteka Ku Va Ni Rirhandzu Leri Tiyeke?
8 Murisi ni wanhwana wakwe va bumabumelanile hikwalaho ka ku saseka ka vona, kambe a swi helelanga kwalaho. Xiya leswi murisi loyi a swi vulaka hi mavulavulelo ya wanhwana loyi. (Hlaya Risimu Ra Solomoni 4:7, 11.) Milomu ya yena ku vuriwa leswaku yi “thona xihlenge xa vulombe.” Ha yini? Hikuva xihlenge xa vulombe xi tsokombela ngopfu xi tlhela xi va ni nantswo ku tlula vulombe lebyi se byi biweke hi moya. “Vulombe ni ntswamba swi le hansi ka ririmi ra [yena],” leswi vulaka leswaku ku fana ni vulombe ni ntswamba, mavulavulelo yakwe ma tsakisa naswona i manene. Swi le rivaleni leswaku loko murisi a byela wanhwana a ku, “u sasekile hi ku helela, . . . naswona a wu na xivati,” a a nga anakanyi hi ku saseka ka wanhwana loyi ntsena.
Langutelo Ra Xikwembu Hi Ku Basa eMahanyelweni
17 Muhlayisi wa vutshembeki wa vunharhu a ku ri wanhwana wa Muxulami. Leswi a ha ri ntsongo naswona a ri phyembye, u rhandziwe hi jaha ra murisi ni hi hosi leyi fuweke ya le Israyele, Solomoni. Eka mhaka leyi hinkwayo yo saseka leyi hlamuseriwaka eka Risimu ra Solomoni, Muxulami u tshame a tengile, xisweswo a xiximiwa hi vanhu va laha a a tshama kona. Hambileswi nhwanyana loyi a aleke Solomoni, yena u huhuteriwe ku tsala mhaka ya yena. Murisi loyi a a n’wi rhandza na yena u xixime ku tikhoma ka yena loku tengeke. Nkarhi wun’wana u n’wi phate hi leswaku Muxulami a a fana ni “ntanga lowu biyeriweke.” (Risimu Ra Solomoni 4:12) Le Israyele wa khale, mintanga yo saseka a yi va ni mixaka ya matsavu lama nandzihaka, swiluva leswi nun’hwelaka kahle ni mirhi leyikulu. Mintanga yo tano hi ntolovelo a yi va ni rihlampfu kumbe khumbi naswona a ku ngheniwa ntsena hi nyangwa lowu a wu lotleriwa. (Esaya 5:5) Eka murisi, ku tenga ka Muxulami ni ku rhandzeka ka yena a ku fana ni ntanga wolowo lowu xongeke hi ndlela leyi nga tolovelekangiki. A a tengile hilaha ku heleleke. Rirhandzu ra yena a ri ta kombisiwa ntsena eka loyi a a ta va nuna wa yena.
g04 12/22 25 ¶2-5
Ku Saseka Loku Nga Ka Nkoka Swinene
Xana ku saseka ka le ndzeni ku nga koka vanhu van’wana? Georgina, la nga ni malembe ya kwalomu ka kaye a tekiwile u ri: “Eka malembe lawa hinkwawo, ndzi tsakisiwe hi nuna wa mina hikwalaho ka leswi a tshembekeke eka mina. Nchumu wa nkoka evuton’wini bya yena i ku tsakisa Xikwembu. Sweswo swi endle leswaku a va munhu la anakanyelaka ni la nga ni rirhandzu. Loko a endla swiboho wa ndzi anakanyela naswona u endla leswaku ndzi titwa ndzi rhandziwa. Ndza swi tiva leswaku wa ndzi rhandza hakunene.”
Daniel loyi a tekeke nsati hi 1987, u ri: “Nkatanga u sasekile eka mina. A ndzi kokiwanga ntsena hi vumbhuri bya yena kambe vumunhu byakwe byi endla leswaku ndzi n’wi rhandza swinene. Minkarhi hinkwayo wa va anakanyela vanhu van’wana naswona u va endlela swo karhi leswaku va titwa va tsakile. U ni timfanelo letinene ta Vukreste. Sweswo swi endla leswaku ndzi swi tsakela ku tshama na yena.”
Leswi vanhu va misava leyi ya namuntlha va tsakisiwaka ntsena hi leswi va swi vonaka, hina hi fanele hi ringeta ku kambisisa ni leswi tumbeleke. Hi fanele hi swi xiya leswaku ku va leswi van’wana va “lavaka” swona swa tika, minkarhi yin’wana a swi koteki—naswona leswi va swi lavaka a hi swa nkoka. Kambe, ku fikelela timfanelo letinene leti endlaka leswaku munhu a saseka endzeni swa koteka. Bibele yi ri: “Vuxongi byi nga ha va vunwa, ku saseka ku nga ha va vuhava; kambe wansati la chavaka Yehovha hi yena loyi a tikumelaka ku dzunisiwa.” Ku hambana ni sweswo Matsalwa ma tsundzuxa: “Wansati wo saseka kambe a fularhela leswinene u fana ni xingwavila xa nsuku enhompfini ya nguluve.”—Swivuriso 11:22; 31:30.
Rito ra Xikwembu ra hi pfuna leswaku hi hlayisa “munhu la nge xihundleni wa mbilu, la ambaleke swiambalo leswi nga onhakiki swa moya wo rhula ni wo olova, lowu nga ni risima lerikulu emahlweni ka Xikwembu.” (1 Petro 3:4) Entiyisweni, ku saseka ko tano ka le ndzeni i ka nkoka swinene ku tlula ku saseka ka le handle. Naswona vanhu hinkwavo va nga ku fikelela.
Endla Ndzavisiso
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Risimu Ra Solomoni
2:7; 3:5—Ha yini vavasati va le hubyeni va hlambanyisiwe “hi timhala ta matswele kumbe timbavala”? Timhala ni timbavala ti tiveriwa ku xonga ka tona. Entiyisweni, nhwanyana wa Muxulami u hlambanyise vavasati va le hubyeni hi nchumu wun’wana ni wun’wana wo xonga leswaku a va sivela ku ringeta ku pfuxa rirhandzu ra yena.
NOVEMBER 17-23
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI RISIMU RA SOLOMONI 6-8
Vana Khumbi, Ku Nga Ri Nyangwa
it “Risimu Ra Solomoni” ¶11
Risimu Ra Solomoni
Swi tikomba Solomoni a pfumelele nhwana wa Muxulami leswaku a tlhelela ekaya. Loko va n’wi vona a ri karhi a tshinela, vabuti wakwe va vutise va ku: “I mani loyi a humaka emananga, a khigele murhandziwa wakwe?” (Ris 8:5a) Vabuti wakwe a va nga swi tivi leswaku sesi wa vona se u le marhandzwini. Emalembeni lama hundzeke, un’wana wa vabuti wakwe u vule leswi hi yena: “Hi ni makwerhu wa xisati lontsongo, a nga si huma mavele. Xana hi ta n’wi endlela yini siku leri a nga ta vulavurisiwa ha rona?” (8:8) Un’wana wa vabuti wakwe u hlamule a ku: “Loko a ri khumbi, hi ta n’wi akela xihondzo xa silivhere, kambe loko a ri nyangwa, hi ta n’wi siva hi pulanga ra mukedari.” (8:9) Hambiswiritano, nhwana wa Muxulami u hlule ku navela hinkwako hikuva a enerisekile hi nsimu yakwe ya madiriva ni ku tlhela a tshembeka eka murhandziwa wakwe (8:6, 7, 11, 12) naswona sweswo swi n’wi endle leswaku a vula a nga kanakani a ku: “Ndzi khumbi, naswona mavele ya mina ma fana ni swihondzo. Eka yena ndzi fana ni munhu wo rhula.”—8:10.
yp 188 ¶2
Ku Vuriwa Yini Hi Rimbewu eMahlweni Ka Vukati?
Hambi swi ri tano, ku tshama u tengile ku endla swo tala ku tlula ku pfuna muntshwa ku papalata vuyelo lebyi chavisaka ngopfu. Bibele yi vulavula hi wansati lontshwa loyi a tshameke a tengile ku nga khathariseki rirhandzu lerikulu ra munghana wakwe wa mufana. Hikwalaho, hi ku tinyungubyisa u swi kotile ku: “Ndzi rirhangu, ni mavele ya mina ma fana ni makhokholo.” A a nga ri ‘nyangwa lowu nga tiyangiki’ lowu ‘pfulekeke’ hi ku olova ehansi ka ntshikilelo lowo biha. Emahanyelweni, u yime ku fana ni rirhangu leri nga tsekatsekiki ra khokholo leri nga ni swihondzo leswi nga nghenekiki! U faneriwe hi ku vitaniwa “muhetiseki” naswona u swi kotile ku byela nuna wakwe la languteriweke a ku, “Emahlweni ka yena ndzi fana ni loyi a kumeke ku rhula.” Ku rhula ka yena n’wini ka mianakanyo ku seketele ku aneriseka exikarhi ka vumbirhi bya vona.—Risimu Ra Tinsimu 6:9, 10; 8:9, 10.
yp2 33
Xikombiso Lexinene—Nhwanyana Wa Muxulami
Nhwanyana wa Muxulami a a swi tiva leswaku u fanele a tshama a xalamukile loko swi ta etimhakeni ta ku rhandzana. U byele vanhwanyana-kulobye leswaku ‘va nga tshuki va ringeta ku hlohlotela kumbe ku pfuxa rirhandzu eka yena kukondza na yena a titwa a swi rhandza.’ Nhwanyana wa Muxulami a a swi tiva leswaku ndlela leyi munhu a titwaka ha yona yi nga kavanyeta leswinene leswi a tiyimiseleke swona. Hi xikombiso, a a swi tiva leswaku van’wana va nga n’wi sindzisa ku rhandzana ni munhu loyi a nga n’wi faneliki. Hambi ku ri ndlela leyi a titwaka ha yona yi nga n’wi pfala mahlo. Kutani nhwanyana wa Muxulami u tshame a tiyile ku fana ni “rirhangu.”—Risimu Ra Solomoni 8:4, 10.
Xana langutelo ra wena hi rirhandzu ra fana ni ra nhwanyana loyi wa Muxulami? Xana u nga tirhisa mianakanyo ya wena ku ri ni ku endla leswi mbilu ya wena yi ku byelaka swona? (Swivuriso 2:10, 11) Minkarhi yin’wana van’wana va nga ha ku sindzisa leswaku u rhandzana ni munhu kambe u nga si swi lunghekela. Na wena n’wini u nga tihoxa ekhombyeni leri. Hi xikombiso, loko u vona mufana ni nhwanyana va ri karhi va famba va khomane hi mavoko, xana u titwa u boheka leswaku na wena u fanele u va ni loyi u rhandzanaka na yena? Xana u ta pfumela ku rhandzana ni munhu la nga riki wa vukhongeri bya wena? Nhwanyana wa Muxulami a a tiva leswi a a fanele a swi endla loko swi ta etimhakeni ta ku rhandzana. Na wena u nga fana na yena!
Endla Ndzavisiso
Xana Swa Koteka Ku Va Ni Rirhandzu Leri Tiyeke?
3 Hlaya Risimu Ra Solomoni 8:6. Xiga lexi nge “langavi ra Yah” lexi tirhisiweke ku hlamusela rirhandzu xi vula swo tala. Rirhandzu ra ntiyiso i “langavi ra Yah” hi leswi Yehovha a nga Musunguri wa rirhandzu rolero. U vumbe munhu hi xifaniso xa yena a ri ni vuswikoti byo kombisa rirhandzu. (Gen. 1:26, 27) Loko Xikwembu xi tise wansati wo sungula, Evha, eka Adamu wanuna wo sungula, Adamu u vule marito yo phata. A swi kanakanisi leswaku Evha u titwe a ri ekusuhi swinene na Adamu, tanihi leswi a a “tekiwe” eka yena. (Gen. 2:21-23) Tanihi leswi Yehovha a nyikeke vanhu vuswikoti byo kombisa rirhandzu, swa koteka leswaku wanuna ni wansati va rhandzana hi rirhandzu leri tiyeke.
NOVEMBER 24-30
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI ESAYA 1-2
Ntshembo Eka “Vanhu Lava Tikeriwaka Hi Xidyoho”
Tatana Ni Majaha Yakwe Yo Xandzuka
8 Esaya u ya emahlweni ni rungula rakwe hi marito yo tshinya tiko ra Yuda: “Khombo etikweni ra vudyoho, vanhu lava tikeriwaka hi xidyoho, mbewu leyi endlaka leswo biha, vana lava onhaka! Va siye Yehovha, Mukwetsimi wa Israyele, va n’wi khome hi ndlela leyi nga kombisiki xichavo, va tlhelele endzhaku.” (Esaya 1:4) Swiendlo swo homboloka swi nga tlhandlekelana swi kala swi fana ni ndzhwalo lowu tikaka. Esikwini ra Abrahama, Yehovha u hlamusele swidyoho swa Sodoma na Gomora a ku “swa tika swinene.” (Genesa 18:20) Mhaka leyi fanaka ya vonaka sweswi eka vanhu va Yuda, hikuva Esaya u vula leswaku hi “lava tikeriwaka hi xidyoho.” Ku tlhandlekela kwalaho, u va vula “mbewu leyi endlaka leswo biha, vana lava onhaka.” Ina, vanhu va Vayuda va kotisa vana vo hunguka. Va “tlhelele endzhaku,” kumbe hilaha New Revised Standard Version yi swi vekaka hakona, va “hambuke hi ku helela” eka Tata wa vona.
“A Hi Lulamiseni Timhaka”
15 Sweswi rito ra Yehovha ri ni nsovo ni ntsetselelo lowu engetelekeke. “Yehovha u ri: ‘Tanani, sweswi, a hi lulamiseni timhaka exikarhi ka hina. Hambiloko swidyoho swa n’wina swo va swa ribungu, swi ta endliwa swi basa ku fana ni gamboko; hambiloko swi tshwuke ku fana ni nguvu ya xivunguvungu, swi ta fana ni voya.’” (Esaya 1:18) Xirhambo lexi pfulaka ndzimana leyi yo saseka hakanyingi xi twisisiwa hi ndlela leyi hoxeke. Hi xikombiso, The New English Bible yi ri, “A hi tengeni ha swona”—onge havambirhi va fanele va pfumela xihoxo xo karhi leswaku va twanana. A swi tano! Yehovha a nga na xihoxo endleleni leyi a tirhisaneke ha yona ni vanhu lava vo xandzuka, va vukanganyisi. (Deteronoma 32:4, 5) Ndzimana leyi a yi vulavuli hi bulo ro nyiketana hi marito exikarhi ka vanhu lava ringanaka, kambe yi vulavula hi huvo yo simeka vululami. Laha swi fana ni loko Yehovha a nghenisa Israyele ehubyeni yo tenga.
16 Ku nga ha va mhaka leyi chavisaka, kambe Yehovha i Muavanyisi la nga ni tintswalo ni ntsetselelo lowukulu. Vuswikoti byakwe byo rivalela a byi pimeki. (Pisalema 86:5) Yena hi byakwe a nga susa swidyoho swa Israyele leswi kotisaka “xivunguvungu” kutani a swi basisa, a swi endla “swi basa ku fana ni gamboko.” Ku hava matshalatshala ya munhu, hambi ku ri maendlelo yo karhi ya swilo, switlhavelo kumbe swikhongelo, leswi nga susaka xivati xa xidyoho. Ku rivalela ka Yehovha hi kona ntsena loku ku nga hlantswaka xidyoho. Xikwembu xi nyika ku rivalela koloko hi ku pfumelelana ni swiringanyeto swa xona leswi xi swi vekaka, leswi katsaka ku hundzuka ka xiviri, loku humaka embilwini.
17 Mhaka leyi i ya nkoka swinene lerova Yehovha wa yi phindha hi mavekelo yo phata—swidyoho swa “xivunguvungu” swi ta fana ni voya lebyintshwa, lebyi nga pendiwangiki, byo basa. Yehovha u lava leswaku hi swi tiva hakunene leswaku i Murivaleri wa swidyoho, hambi ku ri swidyoho leswikulu ngopfu, ntsena loko a swi vona leswaku hi hundzukile hakunene. Lava swi va tikelaka ku pfumela leswaku sweswo swa tirha eka vona va fanele va kambisisa swikombiso swo fana na Manase. U dyohe ngopfu—ku ringana malembe yo tala. Kambe, u hundzukile naswona u rivaleriwile. (2 Tikronika 33:9-16) Yehovha u lava leswaku hinkwerhu ka hina, ku katsa ni lava endleke swidyoho leswikulu, hi swi tiva leswaku nkarhi wa ha ri kona wa ku ‘lulamisa timhaka’ na yena.
Endla Ndzavisiso
Yindlu Ya Yehovha Yi Tlakuseriwa Ehenhla
9 Ina, namuntlha vanhu va Xikwembu a va hlengeletani entshaveni ya xiviri leyi nga ni tempele leyi akiweke hi maribye. Tempele ya Yehovha eYerusalema yi lovisiwe hi mavuthu ya Rhoma hi 70 C.E. Handle ka sweswo, muapostola Pawulo u swi veke erivaleni leswaku tempele ya le Yerusalema ni tabernakela leyi a yi ri kona emahlweni ka yona a swi fanekisela swo karhi. A swi fanekisela nchumu wa xiviri lowukulu, wa moya, “ntsonga wa ntiyiso, lowu yimisiweke hi Yehovha, ku nga ri hi munhu.” (Vaheveru 8:2) Ntsonga wolowo wa moya i lunghiselelo ra ku gandzela Yehovha, hikwalaho ka xitlhavelo xa nkutsulo xa Yesu Kreste. (Vaheveru 9:2-10, 23) Hi ku pfumelelana ni leswi, “ntshava ya yindlu ya Yehovha” leyi boxiwaka eka Esaya 2:2 yi yimela vugandzeri byo tenga lebyi tlakukeke bya Yehovha enkarhini wa hina. Lava va amukelaka vugandzeri lebyi tengeke a va hlengeletani endhawini yo karhi hi xiviri; va hlengeletana hi ku gandzela hi vun’we.
DECEMBER 1-7
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI ESAYA 3-5
Yehovha U Langutele Leswaku Vanhu Vakwe Va N’wi Yingisa
Khombo Eka Nsimu Ya Vhinya Leyi Nga Tshembekiki!
3 Ku nga khathariseki leswaku xifaniso lexi Esaya u xi yimbelelela vayingiseri vakwe kumbe e-e, xi koka nyingiso wa vona. Swi le rivaleni leswaku vo tala va wu toloverile ntirho wa ku rima nsimu ya vhinya, kutani nhlamuselo ya Esaya ya twala naswona i ya xiviri. Ku fana ni lava byalaka mirhi ya vhinya namuntlha, n’wini wa nsimu leyi ya vhinya loko a byala, a nga byali tinyungu ta madiriva, kambe u byala “vhinya yo tshwuka” kumbe “leyi hlawulekeke”—ku nga rhavi leri tsemiweke kumbe xihluke lexi humaka emurhini wun’wana wa vhinya. Hilaha ku faneleke u rima nsimu leyi ya vhinya “exitsungeni lexi noneke,” ku nga ndhawu leyi nsimu ya vhinya yi nga ta veka mihandzu.
4 Nsimu ya vhinya yi fanele yi tirhiwa kahle leswaku yi ta veka mihandzu. Esaya u hlamusela leswaku n’wini wa yona u ‘cela ehansi a susa maribye’—ku nga ntirho wo tika, lowu vangaka ni matshimbi! Swi nga ha endleka leswaku a tirhisa maribye lamakulu leswaku a “aka xihondzo.” Eminkarhini ya khale swihondzo swo tano a swi ri tindhawu ta varindzi lava a va rindza swibyariwa leswaku swi nga dyiwi hi swiharhi ni ku yiviwa. Nakambe, u aka rirhangu ematlhelo ka nsimu ya vhinya. (Esaya 5:5) Sweswo a swi tala ku endliwa leswaku misava leyi noneke yi nga kukuriwi hi mati.
5 Leswi a tikarhateke ngopfu leswaku a hlayisa nsimu yakwe ya vhinya, swi fanerile leswaku n’wini wa yona a langutela leswaku yi humesa mihandzu. Leswi a languteleke sweswo, u cela xikamelo xa madiriva. Kambe, xana ntshovelo lowu a wu languteleke wu va kona? Doo, nsimu leyi ya vhinya yi humesa madiriva yo biha.
Khombo Eka Nsimu Ya Vhinya Leyi Nga Tshembekiki!
8 Esaya u vitana Yehovha, n’wini wa nsimu ya vhinya, a ku i “murhandziwa wanga.” (Esaya 5:1) Esaya a nga vulavula hi Xikwembu hi ndlela yoleyo ya rirhandzu hikuva u ni vuxaka lebyikulu na xona. (Ringanisa Yobo 29:4; Pisalema 25:14.) Hambiswiritano, rirhandzu leri muprofeta loyi a ri kombisaka eka Xikwembu a ri nyawuli loko ri ringanisiwa ni rirhandzu leri Xikwembu xi ri kombiseke eka “nsimu ya vhinya” ya xona—tiko leri xi ri ‘simekeke.’—Ringanisa Eksoda 15:17; Pisalema 80:8, 9.
9 Yehovha u ‘simeke’ tiko rakwe eKanana kutani a va nyika milawu ni swileriso swakwe, leswi a swi kotisa rirhangu leri ri va sirhelelaka leswaku va nga onhiwi hi matiko man’wana. (Eksoda 19:5, 6; Pisalema 147:19, 20; Vaefesa 2:14) Ku tlula kwalaho, Yehovha u va nyike vaavanyisi, vaprista ni vaprofeta leswaku va va letela. (2 Tihosi 17:13; Malakiya 2:7; Mintirho 13:20) Loko tiko ra Israyele ri xungetiwa hi nhlaselo wa mavuthu, Yehovha u veke vakutsuri. (Vaheveru 11:32, 33) Hi xivangelo lexinene, Yehovha wa vutisa: “I yini lexi xa ha lavaka ku endliwa ensin’wini ya mina ya vhinya lexi ndzi nga siki xi endlaka?”
‘Khathalela Murhi Lowu Wa Vhinya’!
Esaya u fanise “yindlu ya Israyele” ni nsimu ya vhinya leyi hakatsongo-tsongo yi “tswaleke madiriva yo biha.” (Esaya 5:2, 7) Madiriva yo biha i matsongo swinene eka madiriva lama khathaleriweke kahle naswona a ma na mati yo tala, ma talele hi tinyungu ntsena. Madiriva yo biha a ma pfuni nchumu lerova a ku nge endliwi vhinyo ha wona kumbe ma dyiwa—ku nga xifaniso lexi ri fanelaka kahle tiko leri gwineheke, leri mihandzu ya rona a ku ri vuhomboloki ematshan’weni ya vululami. Murimi wa murhi lowu wa vhinya a a nga ri na nandzu hileswi mihandzu ya wona yi nga pfuniki nchumu. Yehovha u endle hinkwaswo leswi nga ematimbeni yakwe leswaku tiko leri ri tswala mihandzu. U vutisile: “I yini lexi xa ha lavaka ku endliwa ensin’wini ya mina ya vhinya lexi ndzi nga siki xi endlaka?”—Esaya 5:4.
‘Khathalela Murhi Lowu Wa Vhinya’!
Leswi murhi wa vhinya wa Israyele a wu nga tswali, Yehovha u va tsundzuxile leswaku u ta mbundzumuxa khumbi ro sirhelela leri a ri akeke ri rhendzela vanhu vakwe. A a nga ha ta wu tshena murhi wakwe wo fanekisela wa vhinya kumbe ku rima misava ya wona. Timpfula ta ximun’wana leti swimila swi titshegeke hi tona a ti nga ha ta na, naswona mitwa ni mfava a swi ta kamanyeta nsimu ya vhinya.—Esaya 5:5, 6.
Endla Ndzavisiso
Khombo Eka Nsimu Ya Vhinya Leyi Nga Tshembekiki!
18 Le Israyele wa khale tiko hinkwaro kahle-kahle a ri ri ra Yehovha. Ndyangu wun’wana ni wun’wana a wu ri ni ndzhaka leyi humaka eka Xikwembu, leyi a wu fanele wu yi qachisa kumbe ku yi lombisa kambe a wu nga fanelanga wu yi xavisela “makumu.” (Levhitika 25:23) Nawu lowu a wu sivela vukanganyisi, tanihi ku lawuriwa ka miako hi munhu un’we. Nakambe a wu sivela mindyangu leswaku yi nga ngheni evuswetini. Hambiswiritano, van’wana etikweni ra Yuda a va tlula nawu wa Xikwembu hi makwanga malunghana ni ndzhaka. Mikiya u tsarile a ku: “Va navele masimu kutani va ma teka; ni tindlu, va ti teka; va dyelele munhu la tiyeke emirini ni ndyangu wakwe, munhu swin’we ni ndzhaka yakwe.” (Mikiya 2:2) Kambe Swivuriso 20:21 ya tsundzuxa: “Ndzhaka yi kumiwa hi makwanga eku sunguleni, kambe vumundzuku bya yona a byi nge katekisiwi.”
19 Yehovha u tshembisa leswaku u ta teka leswi kumiweke hi vanhu lava va makwanga hi vukanganyisi. Tindlu leti va ti dyelelaka ti ta va “ti ri hava vaaki.” Matiko lawa va ma navelaka ma ta humesa xiphemunyana xa leswi ma nga kotaka ku swi humesa. Leswaku ndzhukano lowu wu ta hetiseka njhani naswona rini a swi boxiwi. Hi ndlela yo karhi, swi nga ha endleka leswaku wu vula swiyimo leswi nga ta vangiwa hi vukhumbi bya le Babilona enkarhini lowu taka.—Esaya 27:10.
DECEMBER 8-14
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI ESAYA 6-8
“Hi Mina Loyi! Ndzi Rhume!”
Yehovha Xikwembu U Le Tempeleni Yakwe Yo Kwetsima
13 A hi yingiseni swin’we na Esaya. “Hiloko ndzi twa rito ra Yehovha ri ku: ‘Xana ndzi ta rhuma mani, i mani la nga ta hi yela?’ Kutani ndzi ku: ‘Hi mina loyi! Ndzi rhume.’” (Esaya 6:8) Xivutiso lexi tlakusiwaka hi Yehovha swi le rivaleni leswaku xi lava leswaku Esaya a angula, hikuva ku hava muprofeta un’wana la nga munhu wa nyama la nga exivonweni. Kunene i xirhambo xa leswaku Esaya a va murhumiwa wa Yehovha. Kambe ha yini Yehovha a vutisa a ku, “I mani la nga ta hi yela?” Hi ku ka a nga tirhisi risivi leri nge “ndzi” kambe a tirhisa risivi leri nge “hi,” Yehovha sweswi u katsa munhu un’wana loyi a nga swin’we na yena. I mani? Xana a ku nga ri yena N’wana wakwe la tswariweke a ri swakwe, loyi endzhaku a veke munhu wa nyama, ku nga Yesu Kreste? Kunene, a ku ri yena N’wana loyi Xikwembu xi tshameke xi n’wi byela xi ku, “A hi endle munhu hi xifaniso xa hina.” (Genesa 1:26; Swivuriso 8:30, 31) Ina, exivandleni xa le tilweni Yehovha u ni N’wana wakwe la tswariweke a ri swakwe.—Yohane 1:14.
14 Esaya a nga kanakani ku angula! Ku nga khathariseki leswaku rungula ra kona ri ri yini, hi ku hatlisa u angula a ku: “Hi mina loyi! Ndzi rhume.” A nga kali a vutisa leswaku u ta kuma yini loko a amukela xiavelo xexo. Moya wakwe wa ku tiyimisela i xikombiso lexinene eka malandza hinkwawo ya Xikwembu namuntlha, lama nga ni ntirho wa ku chumayela ‘mahungu lamanene ya mfumo emisaveni hinkwayo leyi akiweke.’ (Matewu 24:14) Kukota Esaya, hi ku tshembeka ma hetisisa xiavelo xa wona ni ku nyika “vumbhoni ematikweni hinkwawo,” hambileswi vanhu vo tala va nga yingisiki. Naswona, ma ya emahlweni hi xivindzi, hilaha Esaya a endleke hakona, ma ri karhi ma tiva leswaku ntirho wa wona wu huma eka loyi a tlakukeke swinene.
Yehovha Xikwembu U Le Tempeleni Yakwe Yo Kwetsima
15 Sweswi Yehovha u andlala leswi Esaya a nga ta swi vula ni ndlela leyi swi nga ta amukeriwa ha yona: “Famba u ya byela vanhu lava u ku, ‘Ku twa mi ta twa, kambe a mi nge twisisi; ku vona mi ta vona, kambe a mi nge byi kumi vutivi.’ Endla mbilu ya vanhu lava yi sihalala, u endla ni tindleve ta vona ti nonon’hwa, u endla mahlo ya vona ma namarhelana, leswaku va nga voni hi mahlo ya vona ni hi tindleve ta vona va nga twi, nileswaku mbilu ya vona yi nga twisisi leswaku va nga tlheleli endzhaku kutani va horisiwa.” (Esaya 6:9, 10) Xana sweswo swi vula leswaku Esaya u fanele a nga va anakanyeli Vayuda, a nga tirhisi vuxiyaxiya naswona a va bakanyela etlhelo, a va endla va nga amukeleki eka Yehovha? A swi tano nikatsongo! Lava i vanhu lava Esaya a hanyaka na vona, i varikwavo. Kambe marito ya Yehovha ma kombisa ndlela leyi vanhu va nga ta ri teka ha yona rungula ra yena, ku nga khathariseki ku tshembeka ka Esaya entirhweni wakwe.
16 Xihoxo i xa vanhu. Esaya u ta vulavula na vona ‘hi ku phindha-phindha,’ kambe a va nge ri amukeli rungula kumbe ku ri twisisa. Vunyingi byi ta sihalala, byi ala ku twa, ku fana ni loko byi fe mahlo ni tindleve. Hi ku tshamela ku ya eka vona, Esaya u ta endla leswaku “vanhu lava” va kombisa leswaku a va swi lavi ku twisisa. Va ta kombisa leswaku va pfala mianakanyo ya vona ni timbilu ta vona leswaku va nga twi rungula ra Esaya—ku nga rungula ra Xikwembu—leri va byeriwaka rona. Sweswo swi tano hi vanhu va namuntlha! Vo tala va vona a va swi lavi ku yingisa Timbhoni ta Yehovha loko ti chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu lowu taka.
Yehovha Xikwembu U Le Tempeleni Yakwe Yo Kwetsima
23 Hi ku tshaha marito ya Esaya, Yesu a a kombisa leswaku vuprofeta lebyi a byi hetiseka esikwini rakwe. Vanhu hinkwavo a va ri ni langutelo ro fana ni ra Vayuda esikwini ra Esaya. A va ri yingisanga rungula rakwe kutani na vona va lovisiwile. (Matewu 23:35-38; 24:1, 2) Leswi swi endleke loko mavuthu ya Rhoma ehansi ka Ndhuna-nkulu Titus ma hlasele Yerusalema hi 70 C.E., kutani ma lovisa muti ni tempele ya wona. Kambe, van’wana va yingise Yesu kutani va va vadyondzisiwa vakwe. Yesu u va vule lava ‘tsakeke.’ (Matewu 13:16-23, 51) A a va tivisile leswaku loko va vona “Yerusalema wu rhendzeriwa hi mavuthu lama goveke,” va fanele va ‘balekela etintshaveni.’ (Luka 21:20-22) Xisweswo “mbewu yo kwetsima” leyi kombiseke ripfumelo, leyi endliweke yi va tiko ra moya, “Israyele wa Xikwembu,” yi ponisiwile.—Vagalatiya 6:16.
Endla Ndzavisiso
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Esaya—I
7:3, 4—Hikwalaho ka yini Yehovha a lamulele Hosi Akazi wo homboloka? Tihosi ta Siriya na Israyele ti kunguhate ku susa Hosi Akazi wa Yuda exitulwini kutani ti veka munhu loyi a a ta fuma hi ku lawuriwa hi tona, n’wana wa Tabele—wanuna loyi a a nga ri mudyandzhaka wa Davhida. Rhengu leri ra Diyavulosi a ri ta endla leswaku ku kavanyetiwa ku hetiseka ka ntwanano wa Mfumo wa Davhida. Yehovha u lamulele Akazi leswaku a londzovota rixaka leri “Hosana ya Ku Rhula” leyi tshembisiweke a yi ta huma eka rona.—Esaya 9:6.
DECEMBER 15-21
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI ESAYA 9-10
Ku Profetiwe Hi “Ku Vonakala Lokukulu”
Ku Tshembisiwa Ka Hosana Ya Ku Rhula
16 Ina, ‘nkarhi lowu landzeleke’ lowu profetiweke hi Esaya i nkarhi wa vutirheli bya Kreste bya laha misaveni. Yesu u hete nkarhi wo tala wa vutomi byakwe bya laha misaveni a ri eGaleliya. U sungule vutirheli byakwe emugangeni wa Galeliya kutani a sungula ku huwelela a ku: “Mfumo wa matilo wu tshinele.” (Matewu 4:17) Kwale Galeliya, u vule Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni leyi dumeke, u hlawule kona vaapostola vakwe, u endle kona singita rakwe ro sungula, naswona u humelele eka valandzeri va kwalomu ka 500 endzhaku ka ku pfuxiwa ka yena. (Matewu 5:1–7:27; 28:16-20; Marka 3:13, 14; Yohane 2:8-11; 1 Vakorinto 15:6) Hi ndlela yoleyo Yesu u hetisise vuprofeta bya Esaya hi ku katekisa “tiko ra Zebuloni ni tiko ra Neftali.” Ina, Yesu a nga endlanga vutirheli byakwe eka vanhu va le Galeliya ntsena. Hi ku chumayela mahungu lamanene etikweni hinkwaro, Yesu u ‘endle leswaku ku katekisiwa’ tiko hinkwaro ra Israyele, ku katsa ni ra Yuda.
17 Kambe, ku vuriwa yini hi leswi Matewu a swi vulaka “ku vonakala lokukulu” eGaleliya? Marito lawa na wona a ma tshahiwa eka vuprofeta bya Esaya. Esaya u tsarile: “Vanhu lava a va famba emunyameni va vone ku vonakala lokukulu. Loko ku ri lava tshamaka etikweni ra ndzhuti lowukulu, ku vonakala ku va voningerile.” (Esaya 9:2) Eka lembe-xidzana ro sungula C.E., ku vonakala ka ntiyiso a ku tumbetiwile hi mavunwa ya vuhedeni. Varhangeri va tiko ra Yuda a va nyanyise xiphiqo lexi hi ku namarhela mindhavuko ya vona ya vukhongeri leyi ha yona va ‘endleke rito ra Xikwembu ri nga tirhi.’ (Matewu 15:6) Lava titsongahataka a va tshikileriwa ni ku pfilunganyiwa, va landzela “vakongomisi lava feke mahlo.” (Matewu 23:2-4, 16) Loko Yesu, ku nga Mesiya, a humelela, mahlo ya vanhu vo tala lava titsongahataka ma pfuriwile hi ndlela yo hlamarisa. (Yohane 1:9, 12) Ntirho wa Yesu loko a ri emisaveni ni mikateko leyi tisiweke hi ku tikarhata ka yena, swi fanisiwa khwatsi ni “ku vonakala lokukulu” evuprofeteni bya Esaya.—Yohane 8:12.
Ku Tshembisiwa Ka Hosana Ya Ku Rhula
18 Lava va amukeleke ku vonakala a va ri ni swivangelo swo tala swo tsaka. Esaya u ye emahlweni a ku: “Wena u endle leswaku tiko ri tala; u endle ku tsaka ka rona ku va kukulu. Va tsakile emahlweni ka wena kukotisa loko va tsakela nkarhi wo tshovela, ku fana ni lava tsakaka loko va ava leswi phangiweke.” (Esaya 9:3) Hikwalaho ka ntirho wo chumayela wa Yesu ni valandzeri vakwe, vanhu va timbilu letinene va tile, va tikombisa va tsakela ku gandzela Yehovha hi moya ni ntiyiso. (Yohane 4:24) Ehansi ka malembe ya mune, vunyingi byi amukele Vukreste. Ku khuvuriwe vanhu va 3 000 hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E. Hi ku hatlisa endzhaku ka sweswo, “nhlayo ya vavanuna yi fika kwalomu ka 5 000.” (Mintirho 2:41; 4:4) Loko vadyondzisiwa va ri karhi va vangamisa ku vonakala hi ku hiseka, “nhlayo ya vadyondzisiwa yi ya yi andza ngopfu eYerusalema; naswona ntshungu lowukulu wa vaprista wu yingisa vupfumeri lebyi.”—Mintirho 6:7.
19 Ku fana ni lava tsakisiwaka hi ntshovelo lowukulu kumbe lava tsakelaka ku aviwa ka leswi phangiweke endzhaku ka ku hlula enyimpini leyikulu, valandzeri va Yesu va tsakele ku andza loku. (Mintirho 2:46, 47) Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u vangamise ku vonakala exikarhi ka matiko. (Mintirho 14:27) Hikwalaho vanhu va tinxaka hinkwato va tsakisiwe hi mhaka ya leswi va pfuleriweke ndlela yo tshinela eka Yehovha.—Mintirho 13:48.
Ku Tshembisiwa Ka Hosana Ya Ku Rhula
20 Vuyelo bya ntirho wa Mesiya byi tshama hi masiku, hilaha swi kombisiwaka hakona hi marito ya Esaya lama landzelaka: “Joko ra ndzhwalo wa vona ni nhonga leyi nga emakatleni ya vona, nhonga ya loyi a va susumetelaka ku tirha, u swi fayeterile ku fana ni le sikwini ra Midiyani.” (Esaya 9:4) Malembe-xidzana yo tala emahlweni ka siku ra Esaya, Vamidiyani va bohe kungu swin’we ni Vamowabu leswaku va kokela Israyele exidyohweni. (Tinhlayo 25:1-9, 14-18; 31:15, 16) Endzhaku, Vamidiyani va xanise Vaisrayele hi ku hlasela ni ku phanga miti ya vona ni masimu ku ringana malembe ya nkombo. (Vaavanyisi 6:1-6) Kambe Yehovha, hi ku tirhisa nandza wakwe Gidiyoni, u hlule mavuthu ya le Midiyani. Endzhaku ka “le sikwini ra Midiyani,” ku hava vumbhoni bya leswaku vanhu va Yehovha va tlhele va xanisiwa hi Vamidiyani. (Vaavanyisi 6:7-16; 8:28) Ku nga ri khale, Yesu Kreste, Gidiyoni lonkulu, u ta lovisa valala va manguva lawa va vanhu va Yehovha. (Nhlavutelo 17:14; 19:11-21) Kutani, “ku fana ni le sikwini ra Midiyani,” ku hlula loku heleleke, loku tshamaka hi masiku ku ta va kona hikwalaho ka matimba ya Yehovha, ku nga ri hi ntamu wa vanhu. (Vaavanyisi 7:2-22) Vanhu va Xikwembu a va nge he tlheli va tshikileriwa!
21 Ku kombisiwa ka matimba ya Xikwembu a hi ku tlakusiwa ka nyimpi. Yesu la pfuxiweke i Hosana ya Ku Rhula, naswona hi ku lovisa valala vakwe, u ta tisa ku rhula loku tshamaka hi masiku. Sweswi Esaya u vula leswaku nhundzu ya nyimpi yi lovisiwa hi ndzilo: “Ntangu yin’wana ni yin’wana ya loyi a kandziyelaka hi swigingi ni nkhancu lowu petiweke engatini swi hisiwe kukotisa swakudya swa ndzilo.” (Esaya 9:5) Swigingi swa lava kandziyaka hi tintangu ta masocha lama gwirimaka a swi nge he twiwi. Swiambalo leswi nga ni ngati swa tinhenha letikulu ta nyimpi a swi nge he voniwi. Nyimpi a yi nge he vi kona!—Pisalema 46:9.
Endla Ndzavisiso
Ku Tshembisiwa Ka Hosana Ya Ku Rhula
23 Mutsundzuxi i munhu la tsundzuxaka kumbe la layaka. Loko a ri emisaveni Yesu Kreste u nyike ndzayo yo hlamarisa. EBibeleni hi hlaya leswaku “mintshungu yi hlamarisiw[e] hi ndlela yakwe yo dyondzisa.” (Matewu 7:28) I Mutsundzuxi wo tlhariha la nga ni ntwela-vusiwana, loyi a twisisaka xiyimo xa vona hi ndlela yo hlawuleka. Ndzayo yakwe a hi ya ku tshinya ni ku holovela ntsena. Hakanyingi, u laya hi ku letela ni ku tsundzuxa hi rirhandzu. Ndzayo ya Yesu ya hlamarisa hikuva minkarhi hinkwayo i ya vutlhari, yi hetisekile naswona yi hava swihoxo. Loko yi landzeleriwa, yi yisa evuton’wini lebyi nga heriki.—Yohane 6:68.
24 Ndzayo ya Yesu a yi humi emianakanyweni yakwe yo tlhariha. Ematshan’weni ya sweswo, u ri: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke.” (Yohane 7:16) Hilaha a swi ri hakona eka Solomoni, Yehovha Xikwembu i Xihlovo xa vutlhari bya Yesu. (1 Tihosi 3:7-14; Matewu 12:42) Xikombiso xa Yesu xi fanele xi susumetela vadyondzisi ni vatsundzuxi evandlheni ra Vukreste leswaku nkarhi hinkwawo va letela hi ku landza Rito ra Xikwembu.—Swivuriso 21:30.
DECEMBER 22-28
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI ESAYA 11-13
A Ku Profetiwe Yini Hi Mesiya?
Ku Ponisiwa Ni Ku Tsaka Eku Fumeni Ka Mesiya
4 Malembe-xidzana yo hlayanyana ku nga si fika nkarhi wa Esaya, vatsari van’wana va Bibele va Vaheveru va vulavule hi ku ta ka Mesiya, Murhangeri wa ntiyiso loyi Yehovha a a ta n’wi rhumela eIsrayele. (Genesa 49:10; Deteronoma 18:18; Pisalema 118:22, 26) Sweswi Yehovha u engetela vuxokoxoko byin’wana hi ku tirhisa Esaya. Esaya wa tsala: “Ku fanele ku huma xirhabyana exikundzwini xa Yese; naswona etimitswini ta yena ku ta huma xihluke.” (Esaya 11:1; ringanisa Pisalema 132:11.) Rito leri nge “xirhabyana” ni leri nge “xihluke” ma kombisa leswaku Mesiya a a ta va ntukulu wa Yese hi n’wana wakwe Davhida, loyi a totiweke hi mafurha leswaku a va hosi ya Israyele. (1 Samuwele 16:13; Yeremiya 23:5; Nhlavutelo 22:16) Loko Mesiya wa ntiyiso a fika, “xihluke” lexi xi humaka endlwini ya Davhida, xi ta humesa mihandzu yo saseka.
5 Mesiya la tshembisiweke i Yesu. Mutsari wa evhangeli ku nga Matewu u khumbe marito ya Esaya 11:1 loko a vule leswaku ku va Yesu a vitaniwa “Munazareta” a swi hetisisa marito ya vaprofeta. Leswi a kuriseriweke emutini wa Nazareta, Yesu a a vitaniwa Munazareta, vito leri langutekaka ri yelana ni rito ra Xiheveru leri tirhisiweke eka Esaya 11:1 ku nga “xihluke.”—Matewu 2:23, nhlamuselo ya le hansi; Luka 2:39, 40.
Ku Ponisiwa Ni Ku Tsaka Eku Fumeni Ka Mesiya
6 Xana Mesiya u ta va mufumi wa muxaka muni? Xana u ta kotisa Muasiriya la nga ni tihanyi ni vutianakanyi loyi a loviseke mfumo wa le n’walungwini wa tinyimba ta khume wa Israyele? A swi tano! Malunghana na Mesiya, Esaya u ri: “Moya wa Yehovha wu ta tshama ehenhla ka yena, moya wa vutlhari ni wa ku twisisa, moya wa xitsundzuxo ni wa matimba, moya wa vutivi ni wa ku chava Yehovha; naswona yena u ta tiphina hi ku chava Yehovha.” (Esaya 11:2, 3a) Mesiya u totiwa hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu, ku nga ri hi mafurha. Sweswo swi endleke eku khuvuriweni ka Yesu, laha Yohane Mukhuvuri a voneke moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu xikela eka Yesu hi xivumbeko xa tuva. (Luka 3:22) Moya wa Yehovha wu ‘tshame ehenhla ka’ Yesu naswona sweswo swi tikombe hi ku tirhisa kakwe vutlhari, ku twisisa, ndzayo, matimba ni vutivi. Kunene i timfanelo to saseka eka mufumi!
Ku Ponisiwa Ni Ku Tsaka Eku Fumeni Ka Mesiya
8 Xana ku chava Yehovha loku Mesiya a ku kombisaka i yini? Entiyisweni, Yesu a nga chavisiwi hi Xikwembu, a nga chavi leswaku xi ta n’wi avanyisa. Ematshan’weni ya sweswo, Mesiya u xixima Xikwembu, u xi chava hi ndlela leyinene. Munhu la chavaka Xikwembu minkarhi hinkwayo u tsakela ku ‘endla swilo leswi xi tsakisaka,’ hilaha Yesu a endleke hakona. (Yohane 8:29) Ndlela leyi a a vulavula ha yona ni hi xikombiso xakwe, Yesu u dyondzise leswaku ku hava ntsako lowu tlulaka wa ku famba hi ku chava Yehovha siku ni siku.
Ku Ponisiwa Ni Ku Tsaka Eku Fumeni Ka Mesiya
9 Esaya u vulavula ka ha ri emahlweni hi timfanelo ta Mesiya: “A nge avanyisi hi ku ya hi leswi a swi vonaka ematihlweni ya yena, kumbe a tshinya hi ku ya hi leswi twiwaka hi tindleve takwe ntsena.” (Esaya 11:3b) Loko a wo tikuma u ri emahlweni ka huvo ya nawu, xana a wu nga ta tsaka hi ku va ni muavanyisi wo tano? Tanihi leswi a nga Muavanyisi wa vanhu hinkwavo, Mesiya a nga yengiwi hi vumbhoni bya mavunwa, mano lama tirhisiwaka ehubyeni, mavarivari kumbe swilo leswi nga riki swa nkoka, swo tanihi rifuwo. U kota ku lemuka vukanganyisi naswona u vona “munhu la nge xihundleni wa mbilu,” “munhu la tumbeleke.” (1 Petro 3:4) Xikombiso lexikulu xa Yesu i ntila lowunene wa vanhu hinkwavo lava bohekaka ku avanyisa timhaka evandlheni ra Vukreste.—1 Vakorinto 6:1-4.
Ku Ponisiwa Ni Ku Tsaka Eku Fumeni Ka Mesiya
11 Loko valandzeri vakwe va fanela ku tshinyiwa, Yesu u va tshinya hi ndlela leyi yi nga ta va vuyerisa swinene—ku nga xikombiso lexinene eka vakulu lava nga Vakreste. Hi hala tlhelo, lava endlaka leswo homboloka va nga langutela ku avanyisiwa hi ndlela yo biha. Loko Xikwembu xi avanyisa mafambiselo lawa, Mesiya u ta “ba misava” hi rito rakwe ra matimba, hinkwavo lavo homboloka a va avanyisela ku lovisiwa. (Pisalema 2:9; ringanisa Nhlavutelo 19:15.) Eku heteleleni, a va nge he vi kona vanhu vo homboloka lava nga ta sala va kavanyeta ku rhula ka vanhu. (Pisalema 37:10, 11) Yesu, tanihi leswi a nga ta tikhama masenge ni xisuti hi ku lulama ni ku tshembeka, u ni matimba ya ku endla sweswo.—Pisalema 45:3-7.
Endla Ndzavisiso
Ku Ponisiwa Ni Ku Tsaka Eku Fumeni Ka Mesiya
16 Vugandzeri lebyi tengeke byi sungule ku hlaseriwa aEdeni loko Sathana a kote ku kucetela Adamu na Evha leswaku va nga n’wi yingisi Yehovha. Ku fikela namuntlha, Sathana a nga xi tshikanga xikongomelo xakwe xa ku hambukisa vanhu vo tala eka Xikwembu. Kambe Yehovha a nge pfumeli leswaku vugandzeri lebyi tengeke byi nyamalala emisaveni. Vito rakwe ra katseka, naswona wa khathala hi lava va n’wi tirhelaka. Hikwalaho, u endla xitshembiso lexi hlamarisaka hi ku tirhisa Esaya: “Esikwini rero ku ta va ni rimitsu ra Yese leri nga ta yima ri va xikombiso eka vanhu. Matiko ma ta hundzulukela eka yena ma vutisisa, ndhawu yakwe yo wisela eka yona yi ta vangama.” (Esaya 11:10) Le ndzhaku hi 537 B.C.E., Yerusalema, ku nga muti lowu Davhida a a wu endle ntsindza wa tiko, kahle-kahle a wu kotisa mfungho lowu a wu vitana masalela yo tshembeka ya Vayuda lava hangalakeke leswaku va tlhela va ya pfuxa tempele.
17 Hambiswiritano, vuprofeta lebyi byi katsa ni swin’wana. Hilaha hi swi voneke hakona, byi vulavula hi ku fuma ka Mesiya, Murhangeri wa ntiyiso wa vanhu va matiko hinkwawo. Muapostola Pawulo u tshahe Esaya 11:10 ku kombisa leswaku esikwini rakwe vanhu va matiko a va ta kuma xivandla evandlheni ra Vukreste. Loko a tshaha rungula ra Septuagint ra ndzimana leyi, u tsarile: “Esaya u ri: ‘Ku ta va ni rimitsu ra Yese, naswona ku ta humelela un’wana a fuma matiko; matiko ma ta veka ntshembo wa wona eka yena.’” (Varhoma 15:12) Ku tlula kwalaho, vuprofeta lebyi byi katsa ni swin’wanyana—byi tirha ni le sikwini ra hina laha vanhu va matiko va kombisaka ku rhandza Yehovha hi ku seketela vamakwavo va Mesiya lava totiweke.—Esaya 61:5-9; Matewu 25:31-40.
18 Eku hetisekeni ka manguva lawa, ‘siku rero’ leri boxiwaka eka Esaya ri sungule loko Mesiya a vekiwa exiluvelweni a va Hosi ya Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni hi 1914. (Luka 21:10; 2 Timotiya 3:1-5; Nhlavutelo 12:10) Ku sukela enkarhini wolowo, Yesu Kreste a a ri mfungho lowu kongomeke, ndhawu yo balekela eka yona, ya Israyele wa moya ni vanhu va matiko hinkwawo lava lavaka hulumendhe yo lulama. Hi ku kongomisiwa hi Mesiya, mahungu lamanene ya Mfumo ma yisiwile ematikweni hinkwawo, hilaha Yesu a vuleke hakona. (Matewu 24:14; Marka 13:10) Mahungu lawa lamanene ma ni vuyelo lebyinene. “Ntshungu lowukulu, lowu [ku nga riki] na munhu la kotaka ku wu hlaya” wu titsongahata eka Mesiya hi ku tihlanganisa ni masalela lama totiweke evugandzerini lebyi tengeke. (Nhlavutelo 7:9) Tanihi leswi vo tala lavantshwa va hambetaka va tihlanganisa ni masalela ya “yindlu ya xikhongelo” ya moya ya Yehovha, va engetela ku vangama ka ‘ndhawu yo wisela,’ ya Mesiya etempeleni leyikulu ya Xikwembu ya moya.—Esaya 56:7; Hagayi 2:7.
DECEMBER 29–JANUARY 4
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI ESAYA 14-16
Valala Va Vanhu Va Xikwembu A Va Nge Ku Balekeli Ku Xupuriwa
Yehovha A Tsongahata Muti Lowu Tikurisaka
16 Sweswo a swi endlekanga hi ku hatlisa hi 539 B.C.E. Kambe, namuntlha swi lo dla, leswaku hinkwaswo leswi Esaya a swi profeteke malunghana na Babilona swi hetisekile. Muhlamuseri un’wana wa Bibele u ri, Babilona “sweswi, ni le ka malembe-xidzana yo hlaya, i xivono xa ku lovisiwa lokukulu, naswona i nhulu ya marhumbi.” U tlhela a engetela a ku: “A swi nge endleki leswaku munhu a vona xivono lexi kambe a nga tsundzuki ndlela leyi vuprofeta bya Esaya na Yeremiya byi hetisekeke ha yona hi ku kongoma.” Ina, ku hava munhu loyi esikwini ra Esaya a a ta va a vule ka ha ri emahlweni ku wa ka muti wa Babilona ni ku lovisiwa ka wona eku heteleleni. Phela, ku wa ka Babilona emahlweni ka Vameda ni Vaperesiya ku endleke kwalomu ka malembe ya 200 endzhaku ka loko Esaya a tsale buku yakwe! Naswona ku lovisiwa ka muti lowu ko hetelela ku fike endzhaku ka malembe-xidzana yo hlaya. Xana sweswo a swi ri tiyisi ripfumelo ra hina ra leswaku Bibele i Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke? (2 Timotiya 3:16) Tlhandlakambirhi, tanihi leswi Yehovha a hetisiseke vuprofeta eminkarhini leyi hundzeke, hi nga tiyiseka swinene leswaku vuprofeta bya Bibele lebyi nga siki hetisekaka byi ta hetiseka hi nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu.
Yehovha A Tsongahata Muti Lowu Tikurisaka
24 EBibeleni tihosi ta ndyangu wa vuhosi wa Davhida ti fanisiwa ni tinyeleti. (Tinhlayo 24:17) Ku sukela eka Davhida, “tinyeleti” teto a ti fuma ti ri eNtshaveni ya Siyoni. Endzhaku ka loko Solomoni a ake tempele eYerusalema, vito leri nge Siyoni a ri tirhisiwa ku vitana muti hinkwawo. Ehansi ka ntwanano wa Nawu, Vaisrayele hinkwavo va xinuna a va boheka ku ya eSiyoni kanharhu hi lembe. Xisweswo, yi hundzuke ‘ntshava ya nhlangano.’ Hi ku tiyimisela ku hlula tihosi ta tiko ra Yuda ni ku ti susa entshaveni yoleyo, Nebukadnetsara u twarisa xikongomelo xakwe xa ku tiveka ehenhla ka “tinyeleti” teto. A nga n’wi dzunisi Yehovha hikwalaho ka leswi a ti hluleke. Ematshan’weni ya sweswo, u tiveka eka xiyimo xa Yehovha hi ku tinyungubyisa.
Xiboho Xa Yehovha Ehenhla Ka Matiko
YEHOVHA a nga tirhisa matiko leswaku a xupula vanhu vakwe hikwalaho ka vubihi bya vona. Hambiswiritano, a nga tshiki ku xupula matiko wolawo hikwalaho ka tihanyi ta wona, ku tikurisa ni ku nyenya ka wona vugandzeri bya ntiyiso handle ka xivangelo lexi twalaka. Xisweswo, u huhutele Esaya ka ha ri emahlweni leswaku a tsala “ku avanyisiwa ka Babilona.” (Esaya 13:1) Hambiswiritano, Babilona i nxungeto wa nkarhi lowu taka. Esikwini ra Esaya, tiko ra Asiriya ri tshikilele vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona. Tiko ra Asiriya ri lovise mfumo wa le n’walungwini wa Israyele kutani ri onhetela ndhawu leyikulu ya Yuda. Kambe ku hlula ka Asiriya a hi kukulu. Esaya wa tsala: “Yehovha wa mavuthu u hlambanyile, a ku: ‘Kunene ndlela leyi ndzi lavaka swi endleka ha yona, swi fanele swi endleka ha yona . . . leswaku ndzi tshova Muasiriya la nga etikweni ra mina nileswaku ndzi n’wi kandziyela etintshaveni ta mina; nileswaku joko ra yena ri suka ehenhla ka vona ni ndzhwalo wakwe wu suka ekatleni ra vona.’” (Esaya 14:24, 25) Endzhakunyana ka loko Esaya a vule vuprofeta lebyi, nxungeto wa Asiriya wu susiwile etikweni ra Yuda.
Xiboho Xa Yehovha Ehenhla Ka Matiko
12 Xana vuprofeta lebyi byi ta hetiseka rini? Ku nga ri khale. “Leri i rito leri Yehovha a ri vuleke eku sunguleni malunghana na Mowabu. Yehovha u vurile, a ku: ‘Ku nga si hela malembe manharhu, hi ku ya hi malembe ya mutirhi la thoriweke, ku vangama ka Mowabu ku fanele ku nyumisiwa hi mixaka hinkwayo ya mpfilumpfilu lowukulu, kasi lava nga ta sala a va nge tati ni xandla, a va nge vi na matimba.’” (Esaya 16:13, 14) Hi ku pfumelelana ni leswi, ku ni vumbhoni bya vuyimburi bya leswaku enkarhini wa lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., tiko ra Mowabu ri xaniseke ngopfu naswona miti yo tala ya kona a yi ri hava vaaki. Tiglata-pilizere wa Vunharhu u vule leswaku Salamanu wa le Mowabu a ri un’wana wa vafumi lava va hakeleke ndzuvo eka yena. Senakeribi u amukele ndzuvo lowu humaka eka Kammusunadbi, hosi ya Mowabu. Vafumi va Asiriya ku nga Esari-hadoni na Axubanipali va vule leswaku Tihosi ta Mowabu ku nga Musuri na Kamaxaltu a ti ri ehansi ka vona. Eka malembe-xidzana lama hundzeke, Vamowabu va nyamalarile. Marhumbi ya miti leyi ku ehleketiwaka leswaku a yi ri ya Vamowabu ma kumiwile, kambe a byi nyawuli vumbhoni bya xiviri lebyi yimburiweke, lebyi kombisaka leswaku nala loyi wa Israyele u tshame a va kona.
Endla Ndzavisiso
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Esaya—I
14:1, 2—Xana vanhu va Yehovha a va “khoma lava va va endlaka makhumbi” ni ku endla leswaku “lava va va [susumeteleke] ku tirha va ta va ehansi ka vona” hi ndlela yihi? Mhaka leyi yi hetiseke eka vanhu vo fana na Daniyele, loyi a a ri exiyin’weni lexi tlakukeke eBabilona ehansi ka Vameda na Vaperesiya; Estere, loyi a veke hosi ya xisati ePeresiya; na Mordekayi, loyi a nga vekiwa ku va holobye-nkulu wa Peresiya.