Michini Leyi Endliweke Yi Tirha Ku Fana Ni Vanhu—Yi Hluvuke Ku Fikela Kwihi Namuntlha?

Michini Leyi Endliweke Yi Tirha Ku Fana Ni Vanhu—Yi Hluvuke Ku Fikela Kwihi Namuntlha?

HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE JAPANI

XANA u anakanya yini loko u twa ku vulavuriwa hi michini leyi endliweke yi tirha ku fana ni vanhu? Vanhu van’wana va teka michini yoleyo tanihi leyi nga ni xinghana ni leyi pfunaka. Van’wana va yi teka yi ri nxungeto—michini leyi tlhariheke swinene leyi nga sivaka vanhu enkarhini lowu taka. Kambe, vanhu vo tala va anakanya leswaku michini leyi yo va ntsheketo wa sayense, a hi nchumu wa xiviri.

Ku vuriwa yini namuntlha? Hi ku ya hi swiringanyeto leswi humaka eka nkambisiso lowu endliweke hi 2006 hi Nhlangano wa Matiko Hinkwawo wa Michini leyi Tirhaka ku Fana ni Vanhu, ku na kwalomu ka miliyoni ya michini leyi etifemeni emisaveni hinkwayo, naswona kwalomu ka hafu ya yona yi le Asia. Ha yini yi laveka swinene hi ndlela leyi?

Leswi Endliwaka Hi Michini Leyi

Anakanya hi mutirhi la tshamaka a khomekile hi ntirho, loyi a nga vileriki naswona a tirhaka 24 wa tiawara a nga karhali naswona a tirha vhiki hinkwaro. Michini leyi ya le tifemeni yi endla sweswo hikuva yi endla tinsimbi ta timovha, swilo leswi tirhaka hi gezi ni swilo swa le ndlwini. Michini leyi yi endla leswi vito ra yona ra Xiczech leri nge robota ri vulaka swona, “ku tirhisiwa hi nsindziso.” Ku ringanyetiwa leswaku etifemeni to endla timovha hi 2005, a ku ri ni muchini wun’we eka vatirhi van’wana ni van’wana va khume!

Kambe, michini leyi a ya ha tirhisiwi etifemeni ntsena. Masiku lawa michini leyi yi endliwa yi ri ni nchumu lowu kotaka ku twa rito ra munhu, yi ri ni swilo leswi kotaka ku yi endla yi nga wi, yi kota ku vulavurisana ni michini yin’wana handle ko tirhisa tintambhu, ya swi kota ku tiva laha yi nga kona naswona yi kota ku twa loko ku hisa, loko ku ri ni nsusumeto, yi kota ku twa ni mpfumawulo lowu nga twiwiki hi vanhu, yi kota ku twa tikhemikhali ni nyawuso. Michini leyi yi kota ku endla mintirho leyi emalembeni ma nga ri mangani lama hundzeke a ku nga ehleketiwi leswaku yi nga yi endla naswona yi endla mintirho yo tala ku tlula leyi yi tshameke yi yi endla. Xiya swikombiso swin’wana.

◼ Ntirho. Le xibedlhele xa le Great Britain, muchini lowu nga ni mavoko lowu tirhaka kona exibedlhele wu landza wu tlhela wu lunghiselela mirhi ku nga si hela tisekoni to tala. Le Posweni ya le United States ku ni michini yo tala leyi tirhisiwaka ku hlela, ku tlakula ni ku paka swiputsa. Michini leyi nga ni mavoko lama fanaka ni nyoka yi nga fikelela ni le tindhawini leti nga fikelelekiki, to tanihi le timpapeni ta xihaha-mpfhuka leswaku yi kambela kumbe ku lunghisa swin’wana eka tona.

◼ Ku endla vunghana. Le kaya ra vadyuhari eJapani, vadyuhari va cincana ku khathalela muchini lowu endliweke wu fana ni n’wana wa ntini wo saseka la nga ni voya. Muchini lowu wu kota ku swi twa loko wu khumbiwa, loko ku ri ni ku vonakala, mpfumawulo, ku hisa hambi ku ri ndlela leyi wu khomiwaka ha yona. Wa swi kota ku endla leswi endliwaka hi swiharhi leswi hanyaka naswona wa swi kota ku kolola, ku tsopeta ni ku tlangisa swipapila swa wona. Vanhu van’wana va vona onge muchini lowu wu enerisa xilaveko xa munhu xo va ni munghana naswona wu tirhisiwa tanihi vutshunguri.

◼ Vutshunguri. Muchini lowu nga ni mavoko manharhu wu yimisiwe ehenhla ka muvabyi. Le kulenyana dokodela la endlaka vuhandzuri u langute xifaniso xa mbilu ya munhu loyi a nga ta endliwa vuhandzuri eka khompyuta. Dokodela loyi u lawula mavoko ya muchini lowu loko wu ri karhi wu endla vuhandzuri eka nsiha wa ngati lowu nga ni xihoxo. Endlelo leri ri endla leswaku ndhawu leyi ku endliwaka vuhandzuri eka yona yi nga handzuriwi ngopfu hikuva muchini lowu wu tsema hi vukheta, leswi endlaka leswaku miri wu nga vi na ntshikilelo lowukulu, ngati yi nga halaki ngopfu naswona muvabyi u hatla a hlakarhela.

◼ Mintirho ya le kaya. Tshikilela kunupu ntsena, kutani muchini lowu fanaka ni diskete wu ta sungula ku basisa yindlu ya wena. Muchini lowu wu basisa etindhawini leti pfulekeke, wu tlhela wu fika ni le makhumbini, ivi eku heteleleni wu tiva matshamelo ya swilo leswi nga le makamareni. Wu kota ku papalata tindhawu leti nga ni switepisi. Loko muchini lowu wu hetile ku basisa wa yima kutani wu tlhelela laha wu tshamaka kona. Sweswi ku tirhisiwa michini leyi yo basisa yo tlula timiliyoni timbirhi.

◼ Exibakabakeni. Muchini lowu endliweke ku fana ni munhu lowu nga ni mavhilwa ya tsevu lowu vuriwaka Spirit wu ye wu ya valanga evuandlalweni bya Mars. Muchini lowu wu famba-fambaka wu kambela misava ni maribye ya kona wu tirhisa switirho swa sayense leswi nga le vokweni ra wona. Muchini lowu vuriwaka Spirit wu tirhise tikhamera ta wona wu teka swifaniso swa 88 500 swa Mars, ku katsa ni swa pulanete yoleyo hinkwayo, timbhovo ta yona, mapapa, swidzedze swa ritshuri ni ku pela ka dyambu. Muchini lowu i wun’wana wa timovha timbirhi leti tirhisiweke eka Mars.

◼ Ku Lavisisa Ni Ku Ponisa. Michini ya 17 leyi ringanaka ni bolo yi ye yi ya lavana ni vanhu lava poneke eka tinhulu leti a ti tuvika musi ta tinsimbi ni ta switina swa Swihondzo swa Bindzu ra Misava Hinkwayo. Ku sukela hi nkarhi wolowo ku endliwe michini leyi hluvukeke swinene yo fana ni lowu kombisiweke laha hansi.

◼ Ematini. Michini leyi tifambelaka ehansi ka mati ya tirhisiwa hi vativi va sayense leswaku yi kambela ndhawu leyi nga si kamberiwaka emisaveni, ku nga lwandle. Michini leyi yo tifambela yi nga ri na munhu hala ndzeni. Swin’wana leswi endliwaka le ndzeni-ndzeni ka mati swi katsa ku lavisisa swilo ni ku swi kuma, ku kambela tintambhu ta ku vulavurisana hi ku tirhisa thekinoloji, ku vona laha tinkava-va-nga-heti ti fambaka kona ni ku susetela swibuluki elwandle.

Xana Michini Leyi Yi Fana Ni Vanhu Ku Fikela Kwihi?

I khale vanhu va swi lava ku endla muchini lowu fanaka na munhu. Kambe a swi va tikela swinene ku wu endla! Magazini lowu nge Business Week wu te: “Ku endla tikhompyuta leti rharhanganeke, ku aka miako yo leha swinene, kumbe ku mpfampfarhuta pulani ya madoroba a hi nchumu loko swi pimanisiwa ni ntirho wo endla michini leyi nga ni vuswikoti lebyi fanaka ni bya vanhu, yi kota ku endla onge ya vona, ya nun’hwetela, ya twa ni ku khumba naswona yi nga ni vutlhari lebyi yelanaka ni bya vanhu.”

Hi xikombiso, anakanya hi ntirho lowu vonakaka wu olova wo endla muchini lowu fanaka ni munhu lowu kotaka ku famba. Endzhaku ka malembe ya 11 yo tika ku ri karhi ku endliwa ndzavisiso ni nhluvuko—niloko se va hete tidolara ta timiliyoni to tala swinene—vanjhiniyara va le Japani va swi kotile ku fikelela pakani yoleyo hi September 1997. Ku sukela hi nkarhi wolowo, vanjhiniyara va kote ku endla michini leyi fanaka ni vanhu leyi kotaka ku khandziya switepisi, ku tsutsuma, ku cina, ku tlakula swilo hi xibye, ku susumeta xigolonyana ni ku kota ku tipfuxa loko yi wile!

Xana Michini Leyi Yi Ta Tirhisiwa Njhani eNkarhini Lowu Taka?

Hi byihi vumundzuku bya michini leyi? National Aeronautics and Space Administration ya le United States sweswi yi le ku endleni ka muchini lowu endliweke wu fana ni munhu lowu nga kotaka ku endla mintirho leyi nga ni khombo exibakabakeni. Bill Gates, loyi a rhangelaka eka thekinoloji ya tikhompyuta u vula leswaku swi nga ha endleka “michini leyi yi ta pfuna swinene eku pfuneteni ka vanhu hambi ku ri ku hungasa vadyuhari.”

Hilaha ku fanaka, xiviko lexi humesiweke hi hulumendhe ya le Japani xi vhumbha leswaku hi 2025 michini leyi yi ta tirhisana ni vanhu naswona yi ta khathalela vanhu yi pfuneta eku khathaleleni ka vana ni ku endla mintirho ya le kaya. Hi 2050, vakambisisi va ni ntshembo wo vona xipano xa bolo ya milenge lexi ku nga ta va ku ri michini yoleyo ntsena, xi hlula xipano xa vanhu va xiviri. Nakambe vakambisisi va ni ntshembo wa leswaku ku nga si hela makume ma nga ri mangani ya malembe, ku ta endliwa michini leyi tlhariheke ku tlula byongo bya munhu.

Hambileswi ku endliweke switshembiso swoleswo leswi va khorwisekaka ha swona, a hi vanhu hinkwavo lava tshembaka leswaku swi nga endleka. Malunghana ni swiphiqo swa sayense leswi va langutaneke na swona, Jordan B. Pollack, mukambisisi wa thekinoloji ya tikhompyuta leyi lavaka ku endla tikhompyuta leti tlhariheke ku fana ni vanhu u te: “Hi yi tekele ehansi ndlela leyi swilo leswi hanyaka swi rharhanganeke ha yona.”

A hi swi tivi leswaku michini leyi yi ta endliwa yi tlhariha ku fikela kwihi. Hambiswiritano, ku ni nchumu wun’we lowu nga ntiyiso: Vanhu hi vona ntsena va nga ta tshama va ri ni vuswikoti byo kombisa rirhandzu, vutlhari, vululami ni matimba. Ha yini? Bibele yi swi veka kahle erivaleni leswaku ku hambana ni swivumbiwa leswin’wana leswi hanyaka, i munhu ntsena la vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu. (Genesa 1:27) Vanhu a hi michini leyi nga kotiki ku twa nchumu. Va ni ntshunxeko wo tihlawulela naswona va ni vuswikoti byo gandzela Xikwembu. Onge sweswo swi nga hi susumetela ku tshinela eka Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu!—Yakobo 4:8.

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 16]

Courtesy Aaron Edsinger

Courtesy OC Robotics

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 17]

Courtesy AIST

Courtesy iRobot Corp.

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 18]

Top: NASA/JPL-Solar System Visualization Team; left: NASA/JPL/Cornell University

Greg McFall/NOAA/Gray’s Reef National Marine Sanctuary

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 19]