Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Watchtower
LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Xitsonga
  • BIBELE
  • MIKANDZIYISO
  • TINHLENGELETANO TA VANDHLA
  • g 3/12 matl. 18-20
  • Khumbi Ra Le Terezín—A Ri Ku Sivelanga Ku Xaniseka

A ku na vhidiyo.

Hi khomele, ku ve ni xiphiqo loko hi tlanga vhidiyo leyi.

  • Khumbi Ra Le Terezín—A Ri Ku Sivelanga Ku Xaniseka
  • Xalamuka!—2012
  • Swihloko
  • Tinhlokomhaka Tin'wana Leti Yelana Na Yona
  • Khumbi Ni Doroba
  • Ntiyiso Malunghana Ni Ndhawu Leyi Vanhu A Va Pfaleriwa Eka Yona Ya Terezín
  • Muako Lowutsongo
  • Leswi Hi Swi Dyondzaka
  • Leswi Nga Endzeni
    Xalamuka!—2012
  • Vuhomboloki Bya Vunazi Byi Paluxiwa
    Xalamuka!—1995
  • Yehovha I ‘Xisirhelelo Xa Hina Hi Minkarhi Ya Maxangu’
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—2004
  • Ku Tshemba Nkhathalelo Wa Rirhandzu Wa Yehovha
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—2004
Vona Swo Tala
Xalamuka!—2012
g 3/12 matl. 18-20

Khumbi Ra Le Terezín—A Ri Ku Sivelanga Ku Xaniseka

EXIKARHI ka doroba ra Dresden na Prague lama nga eYuropa Xikarhi ku ni doroba leri vuriwaka Theresienstadt (kumbe Terezín). Doroba ra kona ri ni makhumbi yo leha yo tisirhelela ha wona. Makhumbi lawa a ma akeriwe ku sivela masocha ya le matikweni mambe leswaku ma nga hlaseli tiko naswona a ma tlhela ma sirhelela vaaki lava nga exifundzheni lexi nga ekusuhi ni kwalaho.

Joseph wa Vumbirhi, loyi a a ri hosi ya le Jarimani tlhelo mufumi wa Mfumo wo Kwetsima wa Rhoma u lerise leswaku ku akiwa khumbi rolero naswona a a ri kona loko ku kambisisiwa ndhawu ya kona ni loko ku vekiwa masungulo ya rona eku heleni ka 1780. Khumbi leri a ri akeriwe ku fundzha mana wakwe Maria Theresa, loyi a a ri Hosi ya Xisati naswona ri thyiwe vito ra le Czechoslovakia ra Terezín, leri vulaka “Doroba ra Theresa.”a Ku vuriwa leswaku khumbi rero ri akiwe hi vatirhi va 14 000. Ntirho wo tala wo ri aka wu hetiwe ku nga si hela malembe ya mune.

Loko khumbi ra le Terezín ri hetiwa hi 1784, a ku ri rona lerikulu etindhawini ta Hapsburg. Leswi a swi tirhisiwa ku ri aka a ku ri swilo swa xiyimo xa le henhla ematin’wini ya ku akiwa ka makhumbi hi nkarhi wolowo. Hambiloko ri nga si hetiwa, marhengu ya masocha se a ku ri khale ma cincile.

Masocha a ma nga ha rhangi hi ku rhendzela khumbi loko ma lava ku hlasela tiko. A ma rhendzela swimitana swa le kusuhi ivi ma swi phanga. Hikwalaho, hi 1888, khumbi ra le Terezín a ri swi kotanga ku sivela masocha. Makhumbi ya rona ya le handle lamakulu ma endliwe tiphaka to saseka leti nga ni mabenci.

Khumbi Ni Doroba

Makhumbi ya le Terezín a ma akiwe ku fana ni doroba. Endzhaku ka wona a ku ri ni tindlu ta masocha, ta mindyangu ya wona ni ta vanhu va kwalaho.

Ekusuhi ni muako wa wona lowukulu ku akiwe muako lowutsongo lowu a wu ri khotso. Eku sunguleni ka va-1800, vakaneti va Mfumo wa Hapsburg a va pfaleriwe kwalaho. Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka dzana, va bohiwa lava a va ri kwalaho a va katsa ni vantshwa lava a va katseka eku dlayiweni ka Archduke Francis Ferdinand le Sarajevo hi 1914. Kambe a va nyikiwanga xigwevo xa rifu hikwalaho ka leswi a va ha ri ehansi ka malembe ya 20. Endzhakunyana ka sweswo, vo tala va vona va fele ekhotsweni. Va xanisiwile naswona van’wana va hetelele se va penga. Gavrilo Princip, loyi a a ri mudlayi, u fele ekhotsweni rero hi nkarhi lowu Nyimpi yo Sungula ya Misava a ya ha hisa.

Muako wolowo Lowutsongo a ku ri wun’wana wa miako leyi a yi dume hi ku khoma vabohiwa hi ndlela ya tihanyi le Austria-Hungary. Hakanyingi vabohiwa a va pfaleriwa ekhotsweni ra munyama, leri titimelaka naswona a va bohiwa hi timpecana. Hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, muako lowu a wu tirhiseriwa swikongomelo swa tihanyi.

Ntiyiso Malunghana Ni Ndhawu Leyi Vanhu A Va Pfaleriwa Eka Yona Ya Terezín

Endzhaku ka loko Manazi ma hlaserile kutani ma teka tiko leri sweswi ri vuriwaka Riphabliki ra Czechoslovakia, ma teke Vayuda ma va yisa eka muako lowukulu hi 1941. Doroba ra Theresienstadt a ri endliwe ximutana lexi a ku tshama Vayuda ntsena. A ma tibyela leswaku ku hambanisa vanhu hi rixaka ra vona swi ta endla leswaku ku nga vi na ku himpfilitana exikarhi ka Vayuda ni lava nga riki Vayuda. Hambileswi vanhu a va byeriwe leswaku edorobeni ra Theresienstadt hi kona laha Vayuda a va avanyiseriwa kona, Manazi ma endle kungu ro dlaya Vayuda hinkwavo exihundleni.

Evuxeni bya Yuropa, Manazi a ma endle tindhawu to dlayela vanhu eka tona, laha Vayuda va le Theresienstadt ni le tindhawini tin’wana a va tekiwa hakatsongo-ntsongo leswaku va dlayiwa.b Hambileswi tindhawu leti se a ti tiviwa swinene hi va-1930, Manazi a ma vula leswaku i tindhawu to tshinya vanhu eka tona. Kambe swiviko swa ku xanisiwa ka vanhu etindhawini teto a swi ya swi andza. Kutani leswi swi endle leswaku vatirhela-mfumo va Manazi va boheka ku tihlamulela malunghana ni mhaka leyi. Manazi ma endle kungu ro tiyimelela eka vanhu malunghana ni swiviko sweswo. Ma swi endlise ku yini?

Hi 1944 ni hi 1945 hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, vayimeri va Nhlangano Wa Matiko Yo Hambana-hambana Ya Xihambano Xo Tshwuka va rhambiwile leswaku va ya tivonela hi ya vona leswi a swi endleka. Kambe leswaku Manazi ma va kanganyisa va ehleketa leswaku teto a ti ri tindhawu letinene to khathalela vanhu, ma endle ntirho lowukulu leswaku ma sasekisa ndhawu yoleyo.

Tinomboro leti a ti kombisa tindhawu leti vanhu va nga eka tona ti cinciwile kutani ti nyikiwa mavito ya switarata. Ma ake muako lowu fanaka ni bangi, xikolo xa tindzumulo ni switolo. Ku pfuriwe ni khefi exikarhi ka ximutana. Tindlu ti pfuxetiwile, ku byariwa byanyi lebyintshwa ephakeni ku tlhela ku va ni ndhawu yo wisa leyi a va tlanga vuyimbeleri eka yona.

Endzhaku ka sweswo, vayimeri va Nhlangano Wa Matiko Yo Hambana-hambana Ya Xihambano Xo Tshwuka va valangisiwile. A va pfumeleriwa ku vulavula ni vayimeri lava a va endla onge hi vona varhangeri va Vayuda. Kambe vanhu volavo a va hlawuriwe hi Manazi naswona a va hlamula leswi va vutisiwaka swona hi ku ya hilaha va byeriweke hakona. Vayimeri volavo va kambele ndhawu yoleyo kambirhi, kambe a va swi vonanga leswaku a va kanganyisiwa. Eka swiviko swa vona va vule leswaku doroba ra Theresienstadt i ndhawu leyi tolovelekeke ya Vayuda, laha vaaki va kona va khathaleriwaka kahle. Loko vayimeri volavo va famba, Vayuda va hambete va xanisiwa, va fa hi ndlala ni ku dlayiwa. A va talanga lava hanyeke kukondza ku hela Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava.

Muako Lowutsongo

Manazi a ma tirhisa Muako Lowutsongo tanihi khotso. Leswi a swi endleka kwalaho a swi fana ni leswi a swi endliwa etikampeni ta nxaniso. Vavanuna ni vavasati va makume ya magidi lava a va pfaleriwe kwalaho, a va vekiwe swa xinkarhana leswaku va ta rhurhiseriwa etikampeni letikulu leti a ti ri ehansi ka Mfumo wa Jarimani.

Timbhoni ta Yehovha ta 20 leti humaka ePrague, Pilsen ni le tindhawini tin’wana a ti pfaleriwe eka Muako Lowutsongo. Ha yini ti khomiwile? Ti ale ku seketela Manazi kutani ti nga hlanganyeli etimhakeni ta tipolitiki. Hambileswi ntirho wa tona wo chumayela a wu yirisiwile, ti hambete ti byela van’wana mahungu lamanene ya le Bibeleni. A ti xanisiwa hikwalaho ka ripfumelo ra tona naswona tin’wana ti gweviwile kumbe ti xanisiwa ti kala ti fa.

Leswi Hi Swi Dyondzaka

Bibele yi ri: “Mi nga tshembi vanhu va xiyimo xa le henhla, hambi ku ri n’wana wa munhu wa nyama, loyi a tsandzekaka ku ponisa. Moya wakwe wa huma, a tlhelela entshurini wa yena; hi siku rero miehleketo yakwe ya lova.” (Pisalema 146:3, 4) Khumbi ra le Terezín i xikombiso lexinene xa mhaka leyi.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

a Nakambe hosi leyi ya xisati a yi ri mana wa Marie Antoinette loyi na yena a veke hosi ya xisati ya le Furwa.

b Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke, hlaya Xalamuka! ya September 8, 1995, matluka 17-29 ni ya April 8, 1989, matluka 3-20 [ya Xinghezi].

[Bokisi leri nga eka tluka 20]

TIMBHONI TA YEHOVHA LETI NGA EMUAKWENI LOWUTSONGO

Timbhoni ta Yehovha to tala leti pfaleriweke eTheresienstadt ti rhange hi ku konanisiwa ePrague, ku nga yindlu-nkulu ya Magestapo. Loko ti suka eTheresienstadt, hakanyingi a ti yisiwa etikampeni ta nxaniso eJarimani. Xana ti swi kotise ku yini ku tiyiselela swiyimo swa tihanyi swa le khotsweni ni ku tshama ekule ni vamakwerhu?

Loko wansati un’wana la nga Mbhoni a tsundzuka laha a va pfaleriwe kona eTheresienstadt u te: “Leswi a ndzi nga swi lavi ku rivala tidyondzo ta le Bibeleni, a ndzi tshamela ku titsundzuxa tona. Eka khotso rin’wana ni rin’wana leri a ndzi yisiwa eka rona, a ndzi lava Timbhoni; naswona loko ndzi ti kuma, a ndzi tihlanganisa na tona. A ndzi tlhela ndzi endla matshalatshala yo chumayela vanhu van’wana loko swiyimo swi ndzi pfumelela.”

Leswi swi n’wi pfunile. U tshame a tshembekile eka Xikwembu hi nkarhi lowu a a ri ekhotsweni ni le ka malembe lama landzeleke.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Xifaniso lexi kombisaka nkarhi lowu swilo a swa ha famba kahle eTerezín hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Vabohiwa lavantshwa a va yisiwa ekhotsweni. Marito lama nga emahlweni ka vona hi Xijarimani: “Arbeit Macht Frei” (Ntirho Wa Ntshunxa)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Mibedo leyi endliweke hi mapulanga ekamareni ra va xisati

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Nyangwa leyikulu yo nghena ha yona eMuakweni Lowutsongo

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 19]

Both photos: With courtesy of the Memorial Terezín

    Minkandziyiso Ya Xitsonga (1987-2025)
    Huma
    Nghena
    • Xitsonga
    • Rhumela
    • Leswi u swi tsakelaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Swipimelo Swo Tirhisa Website Leyi
    • Milawu Yo Sirhelela Rungula Ra Xihundla
    • Seta Swa Xihundla
    • JW.ORG
    • Nghena
    Rhumela