MATIKO NI VANHU
Ku Endzela Tiko Ra Indonesia
TIKO ra Indonesia ri vumbiwa hi swihlala swa kwalomu ka 17 000. Vanhu va kona va tiveka hi ku va ni xinghana lexikulu, ku lehisa mbilu, xichavo ni malwandla.
Swakudya swa le Indonesia swi katsa rhayisi ni swakudya swin’wana leswi hi ntolovelo swi cheriwaka swinyunyeteri swin’we ni mihandzu. Etindhawini tin’wana, mindyangu yi dya yi tshame esangwini, yi tirhisa tintiho ku nusa swakudya leswin’wana ivi yi swi hlanganisa ni rhayisi. Vanhu vo tala va le Indonesia va vula leswaku loko swakudya swi dyiwa hi voko swi nandziha ngopfu.
Mbhandzu lowu vuriwaka durian wu ni khirimi yo tala naswona wu rhandziwa hi vanhu vo tala hambileswi wu nga ni risema
Vanhu va le Indonesia va rhandza swilo leswi endliweke hi vutshila, ku cina ni vuyimbeleri. Anklong i xichayachayana xa le Indonesia; xi endliwe hi misengele leyi nga tiyisiwangiki eka rimba ra kona. Misengele yoleyo yi hleriwe leswaku yi kota ku chaya noto yo karhi loko yi kocakocisiwa. Leswaku yi chaya tinoto to hambana-hambana, vachayi vo tala va fanele va tirhisana, ha un’we wa vona a kocakocisa anklong yakwe hi nkarhi lowu faneleke.
Mfenhe leyi vuriwaka orangutan, leyi toloveleke ku tshama emakhwatini lama rhandziwaka hi mpfula ya Sumatra na Borneo, i xiharhi lexikulu eka hinkwaswo leswi tshamaka emisinyeni. Dzokwe leyi kuleke yi nga ha tika tikhilogiramu ta 90 naswona mavoko ya yona ma nga leha timitara timbirhi loko ma ololokile.
Tiko ra Indonesia a ri hanya hi ku ya hi milawu ya vukhongeri bya Vuhindu ni bya Vubudha ku fikela hi lembe-xidzana ra vu-15 C.E. Hi lembe-xidzana ra vu-16, vukhongeri bya Vumoslem byi sungule ku kucetela ndhavuko wa le Indonesia. Valungu lava a va lava swinyunyeteri va fike hi lembe-xidzana ra vu-16, naswona va te ni vukhongeri bya Vujagana.
Timbhoni ta Yehovha, leti tiviwaka emisaveni hinkwayo hi ntirho wa tona wo dyondzisa vanhu Bibele, ti sungule ku chumayela eIndonesia hi 1931. Namuntlha, ku ni Timbhoni to tlula 22 000 eIndonesia naswona ti tikarhatela ku chumayela ni vanhu lava feke tindleve. Sweswinyana, vanhu lava tlulaka 500 va hlanganyele eka nhlangano wo hlawuleka wa ririmi ra mavoko lowu a wu khomiwe hi Timbhoni ta Yehovha leswaku ti tsundzuka rifu ra Yesu Kreste.
Xalamuka! yi kandziyisiwa hi tindzimi ta 98, ku katsa ni Xiindonesia (nakambe xi vitaniwa Xiindonesia xa Xibahasa)