LESWI hi nga vaxavi hi langutana ni ntlhontlho hikwalaho ka swinavetisi swo tala leswi nga kona. Xikongomelo xa vaxavisi i yini? I ku hi kucetela leswaku hi teka swilo leswi hi swi tsakelaka hi swi endla swa nkoka. Vaxavisi va swi tiva leswaku vaxavi va lawuriwa ngopfu hi mintlhaveko. Kutani swinavetisi ni switolo swi sasekisiwa hi ndlela leyi swi nga ta kota ku nyanyula vaxavi.

Buku leyi nge Why People Buy Things They Don’t Need yi ri: “Loko munhu a kunguhata ku xava nchumu lowuntshwa, hakanyingi u tianakanya a ri karhi a wu xava, a wu kuma ivi eku heteleleni wu va wa yena.” Valavisisi van’wana va ehleketa leswaku vaxavi va nyanyuka ngopfu loko va ri karhi va xava, leswi nga ha endlaka leswaku homoni leyi vuriwaka adrenaline yi engetela nyanyuko wa vona hi mpimo lowukulu. Mutivi wa ta mabindzu Jim Pooler u ri: “Loko muxavisi o xiya mhaka leyi, a nga tirhisa nkarhi wolowo leswaku a kucetela muxavi ku xava nchumu lowu a a nga tiyimiselanga ku wu xava.”

U nga tisirhelela njhani leswaku u nga kanganyisiwi hi vaxavisi lava nga ni vutlhari? Tshika ku nyanyuka kutani u kambisisa loko ku ri leswaku swilo leswi vaxavisi va ku tshembisaka swona i ntiyiso.

XITSHEMBISO: “Antswisa Vutomi Bya Wena”

I swa ntumbuluko ku va vanhu va lava ku hanya vutomi byo antswa. Vanavetisi va hi tshembisa swilo swo tala leswi hi swi navelaka, va vula leswaku loko hi xava swilo leswinene hi ta va ni rihanyo lerinene, vuhlayiseki, a hi nge vi na ntshikilelo wa mianakanyo naswona hi ta va ni vuxaka lebyinene ni vanhu van’wana.

NTIYISO WA MHAKA:

Loko hi ya hi va ni swilo swo tala leswi vonakaka, entiyisweni mahanyelo ya hina ma nga hohloka. Swi lava nkarhi ni mali yo tala ku khathalela swilo sweswo. Swikweleti swi endla leswaku munhu a va ni ntshikilelo lowukulu naswona a nga kumi nkarhi lowu ringaneke wo tshama ni ndyangu swin’we ni vanghana vakwe.

Nawu: “Hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.”—Luka 12:15.

XITSHEMBISO: “Tiendlele Vito”

Vanhu va nga ri vangani va nga pfumela leswaku va xava swilo hi xikongomelo xo lava ku bombisela van’wana. Hambiswiritano, Jim Pooler u ri: “Vanhu va xava hi xikongomelo xo phikizana ni vanghana, vaakelani, vatirhi-kulobye ni maxaka ya vona.” Hikwalaho ka sweswo, hakanyingi vanavetisi va navetisa swilo leswi rhandziwaka hi vanhu lava swilo swi va fambelaka kahle evuton’wini ni swigwili. Kahle-kahle leswi vanavetisi va swi byelaka vaxavi hi leswi: “Na n’wina swilo swi nga mi fambela kahle evuton’wini naswona mi nga va swigwili!”

NTIYISO WA MHAKA:

Loko hi titeka hi ri lava antswaka loko hi tipimanisa ni vanhu van’wana, sweswo swi nga hi endla hi nga eneriseki vutomi bya hina hinkwabyo. Loko hi kuma nchumu wo karhi lowu a hi wu navela, swi nga si ya kwihi hi tlhela hi sungula ku navela nchumu wun’wana lowuntshwa.

Nawu: “La rhandzaka silivhere ntsena a nge enerisiwi hi silivhere.”—Eklesiasta 5:10.

XITSHEMBISO: “Tikombise Leswaku U Mani Hi Swilo Swa Wena”

Buku leyi nge Shiny Objects yi ri: “Ndlela leyi tolovelekeke leyi hi byelaka van’wana leswaku hi vanhu va njhani (kumbe leswaku hi nga tsakela ku va vanhu va njhani) i ndlela leyi hi swi tirhisaka ni ku swi bombisa ha yona swilo swa hina swa manyunyu.” Vaxavisi va swi tiva sweswo naswona va tirhisa vanhu lava swilo swi va fambelaka kahle evuton’wini kumbe swigwili leswaku va navetisa swilo swa vona ngopfu-ngopfu swilo swa manyunyu.

Xana u titeka njhani naswona u lava leswaku vanhu van’wana va ku teka njhani? Tanihi munhu loyi a rhandzaka fexeni? Kumbe loyi a rhandzaka mintlango? Ku nga khathariseki leswaku u lava vanhu va ku teka njhani, vaxavisi va vula leswaku loko u xava nchumu lowu nga ni mfungho wo karhi u nga va munhu loyi u navelaka ku va yena.

NTIYISO WA MHAKA:

Ku hava nchumu lowu hi nga wu xavaka lowu nga cincaka leswi hi nga xiswona kumbe wu hi endla hi tshembeka.

Nawu: “Mi nga endli ku tisasekisa ka n’wina ku va . . . ka ku vehela swin’wetsin’wetsi swa nsuku kumbe ku ambala tinguvu ta le handle, kambe a ku ve ka munhu la nge xihundleni wa mbilu.”—1 Petro 3:3, 4.

Ku engetela eka ntlhontlho wa swinavetiso lowu hi langutanaka na wona, ndlela leyi hi titwaka ha yona ni mikhuva ya hina swi nga endla leswaku hi tirhisa mali hi vusopfa. Hi leswi swiringanyeto swa tsevu leswi nga ku pfunaka leswaku u tirhisa mali hi vutlhari.

1. Papalata ku xava swilo leswi a wu nga tiyimiselanga ku swi xava. Xana swa ku tsakisa ku xava kumbe ku xava swilo leswi nga eka mbhukuto? Loko swi ri tano, u nga ha tikuma u xave swilo leswi a wu nga tiyimiselanga ku swi xava. Leswaku u papalata ku swi xava, sungula hi ku ehleketisisa kahle hi vuyelo bya ku xava, ku va ni nchumu wo karhi ni ndlela leyi u nga ta wu khathalela ha yona nchumu wa kona. Tsundzuka swilo leswi ku endleke u tisola hikwalaho ka swilo leswi u swi xaveke enkarhini lowu hundzeke leswi a wu nga tiyimiselanga ku swi xava. Anakanyisisa kahle u nga si endla xiboho xo xava.

2. Papalata ku xava hi xikongomelo xo lava ku cinca ndlela leyi u titwaka ha yona. Ku xava swi nga ha ku horisa mabibi ya mbilu lawa u nga na wona hi nkarhi wolowo. Kambe loko u tlhela u langutana ni swiphiqo, swi nga ha ku tikela swinene ku swi herisa hi ku xava. Ematshan’weni yo xava hi xikongomelo xo herisa mabibi ya mbilu, lava vanghana lava nga ta ku seketela loku u ri ni swiphiqo kumbe u endla vutiolori byo karhi byo tanihi ku huma u famba-famba hi milenge.

3. U nga xavi hi xikongomelo xo lava ku titsakisa. Ti-mall letikulu ti hundzule ku xava ti ku endla vuhungasi. Hambileswi u nga yaka e-mall kumbe u langutisa eka Internet leswaku u titsakisa, swo tala leswi u swi vonaka swi endleriwe ku pfuxa ku navela ka wena ko lava ku xava. Yana exitolo ntsena loko ku ri ni nchumu wo karhi lowu u lavaka ku wu xava naswona u endla hilaha u kunguhateke hakona.

4. Hlawula vanghana va wena hi vutlhari. Mahanyelo ni mavulavulelo ya vanghana va wena swi nga va ni nkucetelo eka ndlela leyi u yi tirhisaka ha yona mali ya wena. Loko ku ri leswaku u tirhisa mali hi vusopfa hi xikongomelo xo lava ku tiringanisa ni vanghana va wena, kutani hlawula vanghana lava nga vulavuliki ngopfu hi mali ni rifuwo.

5. Tirhisa makhadi ya swikweleti hi vutlhari. Makhadi ya swikweleti ma endla leswaku swi ku olovela ku xava handle ko anakanyisisa hi vuyelo bya kona. Ringeta ku hakela ntsengo hinkwawo lowu saleke wa makhadi ya wena ya swikweleti n’hweti ni n’hweti. Tiva mali leyi engetelekeke leyi khadi ra wena ri faneleke ri yi hakelela ni leyi lavekaka leswaku u ri kuma, kutani u pimanisa tindhawu leti u nga kotaka ku kuma khadi ra xikweleti eka tona ivi u vona leswaku hi yihi leyi chipeke. Xalamukela makhadi lawa ma lavaka ntswalo wo tala kambe ma vuyerisa hi swilo leswi u nga swi laviki. Ematshan’weni yo xava swilo hi xikweleti, hlengeleta mali leswaku u ta papalata ku xava hi xikweleti.

6. Tiva xiyimo xa wena xa timali. Swa olova ku tirhisa mali yo tala loko u nga xi tivi kahle xiyimo xa wena xa timali. Nkarhi ni nkarhi kambela rhekhodo ya wena ya timali naswona u tiva mali hinkwayo leyi u nga na yona. Tiendlele xiyimiso xa mali leyi u lavaka ku yi tirhisa n’hweti ni n’hweti hi ku ya hi muholo wa wena ni mali leyi u yi tirhiseke enkarhini lowu hundzeke. Xiyisisa ndlela leyi u yi tirhisaka ha yona mali ya wena kutani u yi pimanisa ni ndlela leyi u kunguhataka ku yi tirhisa ha yona. Kombela munghana loyi u n’wi tshembaka leswaku a ta ku pfuna u twisisa timhaka to karhi ta timali leti u nga tolovelanangiki na tona.