SARAH,a wa le Ghana loyi yena na Jacob va nga ni malembe ya kwalomu ka 17 va tekanile, u ri: “Hi tala ku holovisa hi mali.” Wa hlamusela: “Swa ndzi hlundzukisa hikuva ndzi endla swo tala leswaku ndzi khathalela ndyangu naswona Jacob a nga si tshama a burisana na mina hi mhaka ya mali. A hi nga vulavurisani ku ringana mavhiki yo hlayanyana.”

Jacob yena u ri: “Ku ni nkarhi lowu hi holovaka. Minkarhi yo tala hi holovisa hi ku va hi nga twisisani ni ku va hi nga vulavurisani kahle. Timholovo ti tlhela ti vangiwa ni hi ku hlundzuka swi nga fanelanga.”

Nathan wa le India, loyi a ha ku tekaka u hlamusela leswi humeleleke siku rin’wana loko tata wa nsati wakwe a holovele Mana wa nsati wakwe. U ri: “Manana u hlundzukile kutani a huma a famba. Loko ndzi n’wi vutisa leswaku ha yini a n’wi holoverile, u vule leswaku u ehleketa leswaku mina, mukon’wana wakwe, a ndzi n’wi hlundzukisa. Swi nga si ya kwihi se a hi holovela hinkwerhu.”

Kumbexana na wena u swi xiyile leswaku ku vula marito lama nga riki manene hi nkarhi lowu hoxeke swi nga vanga timholovo endyangwini. Mi nga ha sungula bulo lerinene, leri hi ku hatlisa ri nga cincaka, ri vanga mholovo. A nga kona loyi nkarhi ni nkarhi a nga vulaka mhaka leyi tsakisaka, hikwalaho swi nga ha olova ku soholota leswi van’wana va swi vuleke kumbe ku nga xi twisisi xivangelo xo va va vule tano. Nilokoswiritano, swi nga koteka leswaku ku va ni ku rhula ni vun’we.

U nga endla yini loko ku lava ku pfuka mholovo? Hi wahi magoza lama u nga wa tekaka leswaku u kondletela ku rhula endyangwini? Mindyangu yi nga ku kondletela njhani ku rhula? Hlaya leswi engetelekeke.

KU VURIWA yini loko swi tikomba onge ndyangu wa wena wu tshamela ku holova? Swi nga ha endleka ku holova ku ya ku tinyika matimba swinene. Kumbexana a mi swi tivi leswi mi holovisaka. Kambe, ma rhandzana naswona a mi swi lavi ku twisana ku vava.

I swa nkoka ku tsundzuka leswaku ku nga voni swilo hi tihlo rin’we a swi vuli swona leswaku ndyangu wa wena wu le ku avaneni. Ndlela leyi u ti lulamisaka ha yona timholovo hi yona yi nga ta endla leswaku ku va ni ku rhula kumbe ku va ni timholovo endyangwini wa wena. Xiya magoza man’wana lama nga ku pfunaka leswaku u herisa timholovo.

1. PAPALATA KU RIHISELA.

Ku holova swi sungula eka vanhu vambirhi kambe loko un’wana a rhiya ndleve ematshan’weni yo vulavula, swi nga endla leswaku mholovo yi hela. Hikokwalaho, papalata ku rihisela loko u khunguvanyisiwile. Tikhome u tlhela u va ni xindzhuti. Tsundzuka, i swa nkoka swinene leswaku endyangwini ku va ni ku rhula, ematshan’weni yo lava ku hlula loko ku ri ni timholovo.

“Laha tihunyi ti nga riki kona, ndzilo wa timeka, naswona laha ku nga riki na mulumbeti, mholovo a yi vi kona.”​—Swivuriso 26:20.

2. XIXIMA NDLELA LEYI SWIRHO SWA NDYANGU WA WENA SWI TITWAKA HA YONA.

Ku yingisa handle ko kavanyeta van’wana kumbe ku nga gimeti mhaka yo karhi u nga tivi vuxokoxoko bya yona swi nga herisa ku hlundzuka ivi swi kondletela ku rhula. Ematshan’weni yo va ni langutelo leri hoxeke, xiya ndlela leyi un’wana a titwaka ha yona. U nga hlakuleli rivengo leri nga ha vangiwaka hi ku nga hetiseki ka hina. Marito yo tlhava ma nga vangiwa hi ku vulavula u nga rhanganga u ehleketa kumbe hi ku twa ku vava, ku nga ri hi xikongomelo xo rihisela.

“Tiambexeni xinakulobye lexikulu xa tintswalo, musa, mianakanyo yo titsongahata, ku rhula, ni ku va ni mbilu yo leha.”​—Vakolosa 3:12.

3. TINYIKE NKARHI WO RHURISA MBILU.

Loko u khunguvanyekile, swi nga va swinene ku famba u ya beriwa hi moya swa xinkarhana leswaku u rhurisa mbilu. U nga ya ekamareni rin’wana kumbe u ya biwa hi moya kukondza u va la rhuleke. Leswi a swi vuli swona leswaku a wu swi lavi ku lunghisa timhaka—ku tirhisana ni van’wana kumbe leswaku u tsuvile, a wu lavi ku vulavula. Kambe, lowu ku nga ha va nkarhi lowunene wo khongela eka Xikwembu leswaku xi ku pfuna u lehisa mbilu u tlhela u twisisa xiyimo xexo.

“Hikwalaho loko mholovo yi nga si pfuka, suka.”​—Swivuriso 17:14.

4. ANAKANYISISA HILESWI U NGA TA SWI VULA NI NDLELA LEYI U NGA TA SWI VULA HA YONA.

A swi nge xi antswisi xiyimo loko u ringeta ku kuma nhlamulo leyi nga ta vavisa munhu un’wana. Ematshan’weni ya sweswo, ringeta ku vula swilo leswi nga ta phyuphyisa van’wana. Nakambe, ematshan’weni yo anakanya hi leswaku u titwa njhani, hi ku titsongahata n’wi kombele leswaku a ku byela leswi a titwisaka xiswona kutani u nkhensa mpfuno wun’wana ni wun’wana kumbe ku twisisa loko u ku kumeke.

“U kona la vulavulaka handle ko anakanya ku fana ni ku tlhava ka banga, kambe ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.”​—Swivuriso 12:18.

5. VULAVULELA EHANSI.

Loko un’wana endyangwini a nga lehisi mbilu, swi nga hlundzukisa van’wana hi ku olova. Papalata ku endla xihlekiso kumbe ku va ni tihanyi eka vanhu van’wana kumbe ku tlakusa rito ku nga khathariseki ndlela leyi u titwaka ha yona. Papalata mavulavulelo lama nga riki manene yo tanihi lama nge “A wu khathali hi mina” kumbe “A wu yingisi.” Ematshan’weni ya sweswo, hi ndlela leyinene, byela nkataku ndlela leyi u titweke ha yona hi matikhomelo yakwe (“Ndza khunguvanyeka loko u . . . ”). Ku susumetana, ku banana, ku rahana kumbe mixaka yin’wana ni yin’wana ya madzolonga a yi amukeleki. Mhaka leyi ya fana ni hi ku vitanana hi mavito yo poyilana, mavulavulelo lama nga riki manene kumbe ku xungetana.

“Ku leva hinkwako ni ku hlundzuka ni vukarhi ni huwa ni mavulavulelo ya nhlambha a swi susiwe eka n’wina swin’we ni vubihi hinkwabyo.”​—Vaefesa 4:31.

6. HATLA U KOMBELA KU RIVALERIWA U TLHELA U HLAMUSELA LESWI U NGA TA SWI ENDLA LESWAKU U LULAMISA XIYIMO.

U nga tshuki u pfumelela langutelo leri hoxeke ri endla leswaku u tshika xikongomelo xa wena lexikulu, ku nga ku endla ku rhula. Tsundzuka, loko u lwa ni un’wana, hinkwenu ka n’wina a mi vuyeriwi. Loko mi endla ku rhula, hinkwenu ma vuyeriwa. Kutani tikarhatele ku lulamisa timholovo. Hambiloko u tiyiseka leswaku a wu endlanga nchumu xo biha, u nga ha kombela ku rivaleriwa hileswi u hlundzukeke, hileswi u hlamuleke hi ndlela yo karhi kumbe hileswi u endleke leswaku ku va ni timholovo handle ko swi xiya. Ku va ni vuxaka lebyinene ni van’wana i swa nkoka swinene ku tlula ku tikukumuxa kumbe ku lava ku kombisa leswaku i mani loyi a nga ni xihoxo. Nakambe loko munhu a kombela ku rivaleriwa, hatla u n’wi rivalela.

“Famba u ya titsongahata, u ya kombela munhu-kuloni.”​—Swivuriso 6:3.

Loko se timholovo ti herile, u nga endla yini leswaku u kondletela ku rhula endyangwini? Mhaka leyi yi ta tlhuvutsiwa exihlokweni lexi landzelaka.

XANA u anakanya leswaku Bibele yi nga ku pfuna leswaku u kondletela ku rhula endyangwini? Hi kombela leswaku u pimanisa leswi Bibele yi swi vulaka ni leswi pfuneke vanhu lava ku buriwaka hi vona laha hansi. Xiya tinhla leti nga ku pfunaka leswaku u papalata ku holova, leswaku u kondletela ku rhula ni ku tiyisa vuxaka bya ndyangu wa wena.

MILAWU YA BIBELE LEYI NGA HI PFUNAKA KU KONDLETELA KU RHULA

HLAKULELA KU VA NI LANGUTELO LERINENE HI VAN’WANA.

“Mi nga endli nchumu hi ku kanetana kumbe hi ku tikurisa, kambe hi mianakanyo yo titsongahata mi teka van’wana va ri lava tlakukeke eka n’wina, mi nga veki tihlo etimhakeni ta n’wina ntsena, kambe ni le timhakeni ta van’wana.”​—Vafilipiya 2:3, 4.

“Hi kume leswaku i swinene ku teka munghana wa wena wa vukati a ri wa nkoka ngopfu ku tlula wena ni van’wana.”—C. P., loyi a nga ni malembe ya 19 a tekiwile.

YINGISERISISA HI VUKHETA.

“Hambeta u va tsundzuxa . . . va nga vi lava lwaka, kambe va anakanyela, va kombisa ku rhula hinkwako eka vanhu hinkwavo.”​—Tito 3:1, 2.

“Loko vatekani va nga holovi, swi nga hunguta swiphiqo. I swa nkoka ku yingisa handle ko xopaxopa ni ku xixima vonelo ra nuna kumbe nsati wa wena hambiloko u nga pfumelelani na rona.”—P. P., loyi a nga ni malembe ya 20 a tekiwile.

HLAKULELA KU VA NI MBILU YO LEHA NI KU RHULA.

“Ndhuna yi kuceteriwa hi ku lehisa mbilu, naswona ririmi ro rhula ri nga tshova rhambu.”​—Swivuriso 25:15.

“Timholovo ti ta va kona, kambe vuyelo bya kona byi titshege hi ndlela leyi hi hlamulanaka ha yona. Hakunene hi fanele hi lehisa mbilu. Loko hi endla tano, hi ta kuma leswaku swiphiqo swi lulamisiwa hi ndlela leyinene.”—G. A., loyi a nga ni malembe ya 27 a tekiwile.

U NGA TSHUKI U RHUKANA KUMBE U BA NKATAKU.

“Cukumetani hinkwaswo ekule na n’wina, vukarhi, ku hlundzuka, vubihi, mavulavulelo ya nhlambha, ni mavulavulelo lama thyakeke ma suseni emilon’wini ya n’wina.”​—Vakolosa 3:8.

“Ndzi rhandza ndlela leyi nuna wa mina a kotaka ku tilawula ha yona. Minkarhi hinkwayo u va a rhurile naswona a nga ndzi holoveli.”—B. D., loyi a nga ni malembe ya 20 a tekiwile.

TIYIMISELE KU RIVALELA NI KU LULAMISA TIMHOLOVO HI XIHATLA.

“Hambetani mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka loko un’wana a ri ni xivangelo xa ku vilerisiwa hi un’wanyana.”​—Vakolosa 3:13.

“A hi minkarhi hinkwayo swi olovaka ku tshama u rhurile loko u ri ni ntshikilelo naswona u nga hatla u vula kumbe ku endla swilo leswi vavisaka nkataku. Exiyin’weni xo tano, i swinene ku va la rivalelaka. A byi kona vukati lebyi humelelaka handle ko rivalelana.”—A. B., loyi a nga ni malembe ya 34 a tekiwile.

TITOLOVETE KU NYIKA SWI HUMA EMBILWINI.

“Hanyani hi ku nyika, kutani vanhu va ta mi nyika. . . . Hikuva xipimo lexi mi pimaka ha xona, va ta mi pimela ha xona na n’wina.”​—Luka 6:38.

“Nuna wa mina wa swi tiva leswi ndzi tsakisaka naswona minkarhi hinkwayo u ndzi endlela swilo leswinene ndzi nga swi langutelanga. Na mina minkarhi hinkwayo ndzi anakanya hi leswi, ‘Ndzi nga endla yini leswaku ndzi n’wi tsakisa?’ Hikwalaho, hi tshama hi tsakile.”—H. K., loyi a nga ni malembe ya 44 a tekiwile.

U NGA TSHIKI KU KONDLETELA KU RHULA EKAYA

Swirho swa mindyangu leswi vatsari va Xalamuka! va vulavurisaneke na swona a swi talanga loko swi pimanisiwa ni vanhu va timiliyoni emisaveni hinkwayo lava pfuniweke hi Bibele leswaku va hlakulela timfanelo leti endlaka leswaku ku va ni ku rhula ekaya.a Hambiloko van’wana emindyangwini ya vona va tikomba va nga swi lavi ku tirhisana ni van’wana, va kume leswaku swa vuyerisa ku va lava rhuleke hikuva Bibele yi tshembisa leswaku: “Lava va kunguhataka ku rhula va tsaka.”—Swivuriso 12:20.