Ndzima 23

Ndzi Nga Ri Hlamusela Njhani Langutelo Ra Bibele Hi Vusodoma?

Vahlaleri va hlamarile kutani va sungula ku nyanyuka swinene enkhubyeni wo nyika vatlangi masagwadi loko vatlangi vambirhi va xisati lava dumeke va xewetana hi ku ntswontswana nkarhi wo leha! Vasodoma va tivona va hlurile. Van’wana va anakanya leswaku a ku ri nchumu lowu a wu endleriwa ku koka mahlo ya vanhu ni ku tilavela vaseketeri. Swifaniso swoleswo swa loko va ntswontswana swi ta kombisiwa hi ku phindha-phindha eka mahungu eka thelevhixini—naswona vanhu va timiliyoni va ta swi pfula eka Internet—eka masiku lama nga ta landzela.

HILAHA swi kombisiweke hakona laha henhla, a hi swiendlakalo swo tala leswi ku buriwaka ha swona eka swihaxa-mahungu ku tlula loko munhu la dumeke a vula erivaleni leswaku i musodoma kumbe leswaku u rhandzana ni vafana ni vanhwanyana hi nkarhi wun’we. Vanhu van’wana va va bumabumela vanhu volavo hikwalaho ka xivindzi lexi va nga na xona; kasi van’wana va va sola hikwalaho ka manyala ya vona. Exikarhi ka mavonelo lawa hamambirhi, van’wana va teka vusodoma tanihi mahanyelo man’wana lama nga faniki ni ya vanhu van’wana. Daniel la nga ni malembe ya 21 u ri: “Loko ndza ha nghena xikolo, ni vana lava nga riki vasodoma a va vula leswaku loko u ri ni xiphiqo ni vusodoma, u ni xihlawuhlawu nileswaku u avanyisa vanhu van’wana.”

Xitukulwana xin’wana xi nga ha teka vusodoma hi ndlela leyi hambaneke ni leyi xitukulwana xin’wana xi byi tekaka ha yona naswona byi nga ha tekiwa hi tindlela leti hambaneke ematikweni yo hambana-hambana. Kambe Vakreste a va “[yingayingisiwi] hi mheho yin’wana ni yin’wana ya ku dyondzisa.” (Vaefesa 4:14) Ematshan’weni ya sweswo, va namarhela leswi Bibele yi swi vulaka.

Hi rihi langutelo ra Bibele hi vusodoma? Naswona loko u hanya hi milawu ya Bibele, u nga va hlamula njhani vanhu lava vulaka leswaku u ni xihlawuhlawu, u avanyisa van’wana kumbe u venga ni ku chava vanhu lava nga vasodoma? Xiya swivutiso kumbe swiga leswi landzelaka ni ndlela leyi u nga ha hlamulaka ha yona.

“Bibele yi ri yini hi vusodoma?”

“Bibele yi swi veka erivaleni leswaku Xikwembu a xi lava leswaku timhaka ta masangu ti endliwa ntsena hi wanuna ni wansati lava tekaneke. (Genesa 1:27, 28; Levhitika 18:22; Swivuriso 5:18, 19) Loko Bibele yi sola vumbhisa, yi vulavula hi vusodoma ni timhaka ta masangu leti endliwaka hi vanhu vambirhi lava nga tekanangiki.”a—Vagalatiya 5:19-21.

“U byi teka njhani vusodoma?”

“A ndzi va vengi vasodoma kambe ndzi venga swiendlo swa vona.”

Tsundzuka: Loko u hanya hi milawu ya Bibele, u tihlawulele ku hanya hi ndlela yoleyo naswona u ni mfanelo yo endla tano. (Yoxuwa 24:15) U nga khomiwi hi tingana hikwalaho ka langutelo ra wena.—Pisalema 119:46.

“Xana Vakreste a va fanelanga va xixima vanhu hinkwavo ku nga khathariseki leswaku vanhu va kona va hlawule ku va vasodoma?”

“Ina. Bibele yi ri: ‘Xiximani vanhu va mixaka hinkwayo’ kumbe hilaha Today’s English Version yi vulaka hakona, ‘Xiximani vanhu hinkwavo.’ (1 Petro 2:17) Hikwalaho, Vakreste a va va vengi vasodoma kumbe ku va chava. Va ni musa eka vanhu hinkwavo, ku katsa ni le ka vasodoma.”—Matewu 7:12.

“Xana ndlela leyi u byi tekaka ha yona vusodoma a yi hlohloteli ku venga vasodoma?”

“Nikatsongo. Ndzi venga swiendlo swa vusodoma ku nga ri vanhu va kona.”

U nga ha tlhela u ku: “Hi xikombiso, ndzi hlawule ku ka ndzi nga dzahi. Entiyisweni swa ndzi nyenyetsa ku dzaha. Kambe a hi nge wa dzaha naswona u titwa hi ndlela leyi hambaneke. A ndzi nge ri soli langutelo ra wena tanihi leswi ndzi tiyisekaka leswaku na wena a wu nge ri soli langutelo ra mina—a swi tano ke? Nawu lowu wa tirha ni le ka mavonelo ya hina lama hambaneke malunghana ni vusodoma.”

“Xana Yesu a nga vulanga leswaku a hi fanelanga hi va ni xihlawuhlawu? Loko swi ri tano, xana Vakreste a va fanelanga va rhandza vusodoma?”

“Yesu a nga khutazanga valandzeri vakwe leswaku va amukela mahanyelo hinkwawo. Ematshan’weni ya sweswo, u vule leswaku ndlela leyi yisaka eku ponisiweni yi pfulekele ‘un’wana ni un’wana loyi a kombisaka ripfumelo eka yena.’ (Yohane 3:16) Ku kombisa ripfumelo eka Yesu swi katsa ku hanya hi ku pfumelelana ni milawu ya Xikwembu, leyi nga pfumeleriki mahanyelo yo karhi—ku katsa ni vusodoma.”—Varhoma 1:26, 27.

“Vasodoma a va nge cinci mahanyelo ya vona; va velekiwe va ri tano.”

“Bibele a yi vuli nchumu hi matirhelo ya mimiri ya vasodoma, hambileswi yi vulaka leswaku mahanyelo man’wana ma dzime timitsu. (2 Vakorinto 10:4, 5) Hambiloko van’wana va rhandza vanhu va rimbewu leri fanaka ni ra vona, Bibele yi byela Vakreste leswaku va papalata swiendlo swa vusodoma.”

Xiringanyeto: Ematshan’weni yo phikizana ni munhu hi xivangelo lexi endlaka leswaku munhu a navela ku va musodoma, kandziyisa leswaku Bibele a yi swi amukeli swiendlo swa vusodoma. U nga ha endla xifaniso u ku: “Wa tiva, vanhu vo tala va vula leswaku loko munhu a rhandza madzolonga a nga ha va a velekiwe a ri tano, hi yona mhaka vanhu van’wana va rhandza madzolonga. (Swivuriso 29:22) Xana a ku ta vuriwa yini loko mhaka yoleyo a yi ri ntiyiso? Hilaha u swi tivaka hakona, Bibele yi sola vanhu lava nga ni ximbilwambilwana. (Pisalema 37:8; Vaefesa 4:31) Xana nawu lowu a wu lulamanga hikwalaho ka leswi vanhu van’wana va nga ha rhandzaka madzolonga?”

“Xikwembu xi nga n’wi byela njhani munhu loyi a rhandzaka vanhu va rimbewu leri fanaka ni ra yena leswaku a papalata vusodoma? Sweswo swi kombisa tihanyi.”

“Mavonelo wolawo ma sekeriwe eka langutelo leri hoxeke ra leswaku vanhu va fanele va enerisa ku navela ka vona ka rimbewu. Bibele yi fundzha vanhu hi ku va tiyisekisa leswaku va nga hlawula ku nga endli swilo hi ku pfumelelana ni ku navela ka vona ka rimbewu loku nga fanelangiki loko va swi lava ku endla tano hakunene.”—Vakolosa 3:5.

“Hambileswi u nga riki musodoma, u fanele u cinca ndlela leyi u byi langutaka ha yona vusodoma.”

“A hi nge a ndzi swi tsakeli ku gembula kambe wena wa swi tsakela. Xana a swi ta twala leswaku u ndzi sindzisa ku cinca langutelo ra mina hikwalaho ka leswi vanhu va timiliyoni va hlawulaka ku gembula?”

Tsundzuka leswi: Vasodoma swin’we ni vanhu vo tala va ni milawu ya mahanyelo leyi va endlaka va nyenya swilo swo karhi—kumbexana vukanganyisi, vuhomboloki kumbe nyimpi. Bibele a yi swi pfumeleli swilo sweswo; yi tlhela yi sola mixaka yo karhi ya vuxaka bya rimbewu, ku katsa ni vusodoma.—1 Vakorinto 6:9, 10.

Bibele ya anakanyelana naswona a yi khutazi xihlawuhlawu. Yi khutaza vanhu lava nga ni ku navela ka vusodoma leswaku va endla leswi faneleke swi endliwa hi vanhu lava rhandzaka vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra vona, ku nga ku ‘balekela vumbhisa.’—1 Vakorinto 6:18.

Ntiyiso hileswaku timiliyoni ta vavanuna ni vavasati lava lavaka ku hanya hi milawu ya Bibele va tikhoma ku nga khathariseki miringo yihi ni yihi leyi va nga ha langutanaka na yona. Nhlayo ya vona yi katsa vanhu vo tala lava nga si nghenelaka vukati lava swi nga tshembisiki leswaku va ta n’wi kuma munghana wa vukati swin’we ni vanhu vo tala lava tekaneke ni munhu la lamaleke loyi a nga taka a nga swi koti ku endla timhaka ta masangu. Va swi kota ku hanya vutomi lebyi tsakisaka handle ko enerisa ku navela ka vona ko endla timhaka ta masangu. Vanhu lava tsakelaka vusodoma va nga endla leswi fanaka loko hakunene va lava ku tsakisa Xikwembu.—Deteronoma 30:19.

HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 2, NDZIMA 28

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Hikokwalaho, dlayani swirho swa miri wa n’wina leswi nga emisaveni malunghana ni vumbhisa, thyaka, ku navela ka vuxaka bya rimbewu, ku navela loku vavisaka, ni ku tshwa, ku nga ku gandzela swifaniso swa hava.”—Vakolosa 3:5.

XITSUNDZUXO

Hambileswi ndlela leyi van’wana va tikhomaka ha yona yi nga ha ku tshikilelaka, papalata ku tiendla n’wavunene. Phela, va ni ntshunxeko wo hlawula swilo leswi va lavaka ku pfumela eka swona—tanihi leswi na wena u tihlawuleleke.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Vakreste van’wana va lembe-xidzana ro sungula lava tshameke va va vasodoma va tshike tindlela ta vona leti nga basangiki ivi va ‘hlantswiwa va basa’ ematihlweni ya Xikwembu.—1 Vakorinto 6:9-11.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Loko munhu o vula leswaku ndlela leyi Bibele yi tekaka vusodoma ha yona yi hundzeriwe hi nkarhi, ndzi ta ku ․․․․․

Leswaku swi va erivaleni leswaku ndzi venga swiendlo swa vusodoma, ku nga ri vanhu va kona, ndzi ta ku ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Ha yini Xikwembu xi ri ni mfanelo yo vekela vanhu milawu ya mahanyelo?

● U vuyeriwa njhani hi ku namarhela milawu ya Bibele ya mahanyelo?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 170]

“Mufana un’wana exikolweni a a ehleketa leswaku ndzi hombolokile hileswi ndzi nga ma amukelangiki mahanyelo ya yena. Kambe loko ndzi n’wi hlamuserile leswaku a ndzi nga vengi yena hi ku kongoma—niloko se a swi xiyile leswaku a ndzi nga vengi vusodoma ntsena kambe a ndzi venga ku tikhoma hinkwako loko biha—u sungule ku ndzi xixima naswona a a kala a ndzi yimelela loko van’wana va kanetana na mina.”—Aubrey

[Bokisi leri nga eka tluka 168]

Ku Vuriwa Yini Hi Vanhu Lava Rhandzanaka Ni Vafana Ni Vanhwanyana Hi Nkarhi Wun’we?

Hambileswi vafana ni vanhwanyana va wu endlaka mukhuva lowu, swi tikomba onge vanhu lava rhandzanaka ni vafana ni vanhwanyana hi nkarhi wun’we ngopfu-ngopfu i vanhwanyana. Van’wana vo lava ku tiva ntsena. Lisa la nga ni malembe ya 26 u ri: “Loko ku kombisiwa nchumu wo karhi eka tifilimi, thelevhixini ni le ka vuyimbeleri laha vanhwanyana va kombisiwaka va ri karhi va ntswontswa vanhwanyana van’wana, vantshwa va ta lava ku wu ringeta—ngopfu-ngopfu loko va vona onge a swi hoxanga ku endla swilo swoleswo.”

Van’wana va tikomba onge va rhandzana hakunene. Vicky la nga ni malembe ya 13 u ri: “Exinkhubyanini ndzi hlangane ni vanhwanyana vambirhi lava rhandzaka vafana ni vanhwanyana naswona endzhakunyana munghana wa mina u ndzi byele leswaku na mina va ndzi rhandza. Eku heteleleni, ndzi sungule ku rhumela un’wana wa vona rungula naswona ndzi sungule ku n’wi rhandza.”

Xana u tshame u titwa hi ndlela leyi Vicky a titweke ha yona? Vo tala va nga ha ku khutaza ku amukela ndlela leyi u titwaka ha yona kutani u vula leswaku u rhandza vafana ni vanhwanyana. Hambiswiritano, u fanele u swi tiva leswaku ku tsakela vanhu va rimbewu leri fanaka ni ra wena hakanyingi ko va nchumu lowu hundzaka. Leswi hi leswi Vicky a swi xiyeke. Na Lisette la nga ni malembe ya 16 u swi xiyile. U ri: “Ku vulavula ni vatswari va mina hi ndlela leyi ndzi titwaka ha yona swi ndzi endle ndzi titwa ndzi antswa. Nakambe loko ndzi ri karhi ndzi dyondza ntivo-vutomi exikolweni, ndzi dyondze leswaku emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi tihomoni ti nga cinca-cinca hi ku hatlisa. Ndzi anakanya leswaku loko vantshwa a va tiva swo tala hi mimiri ya vona, a va ta swi twisisa leswaku ku rhandzana ni vanhu va rimbewu leri fanaka ni ra vona swi nga ha va swa xinkarhana naswona a va nga ta titwa va ri ehansi ka ntshikilelo wo va vasodoma.”

Hambiloko ndlela leyi u titwaka ha yona yi tikomba yi nga ri nchumu lowu hundzaka wa vuntshwa, tsundzuka leswaku Bibele yi ku nyika pakani leyi u nga yi fikelelaka: U nga hlawula ku nga ku hetisisi ku navela ka wena loko biha, ku nga khathariseki leswaku i yini ku navela ka kona.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 169]

Loko swi ta eka mavonelo lama tolovelekeke, Vakreste va ni xivindzi xa ku nga pfumelelani ni leswi vunyingi bya vanhu byi pfumelaka eka swona

Ndzima 25

Ndzi Nga Wu Hlula Njhani Mukhuva Wa Ku Tlangisa Swirho Swa Mina Swa Rimbewu?

“Ndzi sungule ku tlangisa swirho swa mina swa rimbewu loko ndzi ri ni malembe ya nhungu. Hi ku famba ka nkarhi ndzi dyondze ndlela leyi Xikwembu xi yi langutaka ha yona mhaka leyi. Nkarhi ni nkarhi loko ndzi hluriwa hi ndzingo lowu a ndzi va ni gome. Ndzi tivutisile ndzi ku, ‘Xikwembu xi nga n’wi rhandza njhani munhu wo fana na mina?’”—Luiz.

LOKO u fika emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi, ku navela ka wena ku endla timhaka ta masangu ku nga va ni matimba swinene. Hikwalaho ka sweswo, u nga ha sungula ku tlangisa swirho swa wena swa rimbewu.a Vanhu vo tala va nga ha vula leswaku sweswo a swi hoxanga. Va nga ha ku: “A ku na munhu la twisiwaka ku vava.” Hambiswiritano, ku ni xivangelo lexi twalaka xo papalata mukhuva lowu. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Hikokwalaho, dlayani swirho swa miri wa n’wina . . . malunghana ni . . . ku navela ka vuxaka bya rimbewu.” (Vakolosa 3:5) Ku tlangisa swirho swa wena swa rimbewu a swi dlayi ku navela ka wena ko endla timhaka ta masangu kambe swi endla leswaku ku navela koloko ku kula swinene. Ku engetela kwalaho, anakanya hi leswi landzelaka:

● Ku tlangisa swirho swa rimbewu swi endla leswaku munhu a va ni vutianakanyi. Hi xikombiso, loko munhu a tlangisa swirho swa yena swa rimbewu, u dzikisa mianakanyo ya yena eka ndlela leyi a titwaka ha yona emirini wa yena.

● Ku tlangisa swirho swa rimbewu swi endla leswaku munhu a teka vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra yena tanihi swilo leswi a nga titsakisaka ha swona.

● Mianakanyo ya vutianakanyi leyi munhu a vaka na yona loko a tlangisa swirho swa yena swa rimbewu yi nga endla leswaku swi tika ku enerisa munghana wa vukati hi timhaka ta masangu loko se a nghenele vukati.

Ematshan’weni ya leswaku u tlangisa swirho swa wena swa rimbewu leswaku u enerisa ku navela ka wena ka rimbewu loku u nga na kona, tikarhatele ku hlakulela ku tikhoma. (1 Vatesalonika 4:4, 5) Leswaku u kota ku endla tano, Bibele yi khutaza leswaku u papalata swiyimo leswi nga ha pfuxaka ku navela ka wena ko endla timhaka ta masangu. (Swivuriso 5:8, 9) Hambiswiritano, ku vuriwa yini loko mukhuva lowu se wu ri engatini? Kumbexana u ringetile ku wu tshika, kambe wa tsandzeka. Swi nga ha olova ku gimeta hileswaku a wu nge cinci, u kala u vula leswaku wa tsandzeka ku hanya hi ku pfumelelana ni milawu ya Xikwembu. Yoleyo i ndlela leyi jaha leri vuriwaka Pedro a ri tilanguta ha yona. Ri ri: “Loko ndzi tlhela ndzi tlangisa swirho swa mina swa rimbewu, a ndzi va ni gome. A ndzi vona onge a ndzi nge rivaleriwi leswi ndzi swi endleke. A swi ndzi tikela ku khongela.”

Loko na wena u titwa hi ndlela leyi, vana ni xivindzi. U nga swi kota ku tshika mukhuva lowu. Vantshwa vo tala—ni vanhu lavakulu—va wu hlurile mukhuva wa ku tlangisa swirho swa rimbewu. Na wena u nga swi kota ku wu hlula!

Ku Langutana Ni Ku Tivona Nandzu

Hilaha se swi kombisiweke hakona, vanhu lava weleke eka mukhuva wo tlangisa swirho swa rimbewu va tala ku tivona nandzu. Handle ko kanakana, ‘ku hlunamisiwa hi ndlela ya vukwembu’ swi nga ku nyika matimba yo hlula mukhuva lowu. (2 Vakorinto 7:11) Kambe ku tivona nandzu ku tlula mpimo swi nge ku pfuni nchumu. Swi nga ku heta matimba swinene lerova u lava ni ku lan’wa.—Swivuriso 24:10.

Kutani tikarhatele ku languta mhaka leyi hi ndlela leyinene. Ku tlangisa swirho swa rimbewu i mukhuva lowu nga basangiki. Ku nga ku endla ‘hlonga ra ku navela ko hambana-hambana ni mintsako’ naswona ku endla munhu a va ni langutelo ro biha. (Tito 3:3) Hambiswiritano, ku tlangisa swirho swa rimbewu a hi xidyoho lexikulu ku fana ni vumbhisa. (Yudha 7) Loko u ri ni xiphiqo xa ku tlangisa swirho swa rimbewu, a wu fanelanga u gimeta hileswaku u endle xidyoho lexi u nga taka u nga rivaleriwi xona. Lexi nga ku pfunaka i ku lwisana ni ku navela koloko naswona u tshama u ri karhi u lwisana na kona!

Swa olova ku titwa u hele matimba endzhaku ka loko u tlhele u tlangisa swirho swa wena swa rimbewu. Loko sweswo swo humelela, tsundzuka marito ya Swivuriso 24:16 lama nge: “Lowo lulama a nga ha wa ka nkombo, kunene u ta pfuka; kambe lavo homboloka va ta khunguvanyisiwa hi khombo.” Loko wo tlhela u tlangisa swirho swa wena swa rimbewu, a swi vuli leswaku u munhu wo homboloka. Hikwalaho u nga heli matimba. Ku ri na sweswo, kambisisa leswi ku endleke leswaku u tlhela u tlangisa swirho swa wena swa rimbewu kutani u ringeta ku papalata swiendlo leswi ku endleke u swi tlangisa.

Tinyike nkarhi wo anakanyisisa hi rirhandzu ra Xikwembu ni musa wa xona. Mupisalema Davhida, loyi na yena a tshameke a dyoha hikwalaho ko tsana, u te: “Kukota loko tatana a kombisa tintswalo eka vana vakwe, Yehovha u kombise tintswalo eka lava va n’wi chavaka. Hikuva yena u ku tiva kahle ku vumbeka ka hina, wa tsundzuka leswaku hi ntshuri.” (Pisalema 103:13, 14) Ina, Yehovha wa swi tiva leswaku a hi hetisekanga kutani u “lunghekele ku rivalela.” (Pisalema 86:5) Hi hala tlhelo, u lava leswaku hi endla matshalatshala yo antswisa. Kutani, hi wahi magoza lawa u nga ma tekaka leswaku u hlula mukhuva lowu?

Kambisisa vuhungasi bya wena. Xana u hlalela tifilimi kumbe minongonoko ya le ka thelevhixini kumbe u nghena eka ti-Web site leti endlaka leswaku u navela timhaka ta masangu? Mupisalema u khongele hi vutlhari eka Xikwembu a ku: “Endla leswaku mahlo ya mina ma hundza ma nga swi voni swilo leswi nga pfuniki nchumu.”b—Pisalema 119:37.

Ehleketa hi swilo swin’wana. Mukreste la vuriwaka William u ri: “Loko u nga si etlela, hlaya nchumu wo karhi lowu sekeriweke eBibeleni. I swa nkoka swinene leswaku nchumu wo hetelela lowu nga emianakanyweni ya wena nivusiku ku va nchumu lowu khumbaka swilo swa moya.”—Vafilipiya 4:8.

Vulavula ni munhu un’wana hi xiphiqo xexo. Swi nga ha ku tikela ku phofula mhaka leyi eka munghana wa wena lonkulu hikwalaho ko khomiwa hi tingana. Kambe, ku endla tano swi nga ku pfuna leswaku u wu hlula mukhuva lowu! Swi ve tano eka Mukreste la vuriwaka David. U ri: “Ndzi vulavule na Tatana exihundleni. A ndzi nge swi rivali leswi a swi vuleke. U vulavule na mina a ri karhi a n’wayitela hi ndlela yo ndzi tiyisa, a ku, ‘Ndza tinyungubyisa hi wena.’ A a swi tiva leswaku ndzi kanye mbilu leswaku ndzi kota ku vulavula na yena hi mhaka leyi. Lexi i xikhutazo lexi a ndzi xi lava naswona xi ndzi pfunile leswaku ndzi tiyimisela ku antswisa.

“Tatana u ndzi hlayele matsalwa ma nga ri mangani leswaku a ndzi pfuna ndzi vona leswaku ‘a ndzi nga ri munhu wo biha,’ a tlhela a ndzi hlayela matsalwa man’wana lama nga ndzi pfuna ndzi vona leswaku swilo leswi a ndzi swi endla a swi bihile. U ndzi byele leswaku ndzi nga tlangisi swirho swa mina swa rimbewu ku ringana nkarhi wo karhi, kutani a vula leswaku hi ta ‘tlhela hi vulavula hi mhaka leyi ku nga ri khale.’ U ndzi byele leswaku ndzi nga heli matimba loko ndzo tlhela ndzi swi tlangisa, a tlhela a vula leswaku ndzi teka nkarhi wo leha ndzi nga si swi tlangisa.” Xana David u gimete hi ku yini? U ri: “Swi ndzi pfune swinene ku va ni munhu loyi a a xi tiva xiphiqo xa mina a tlhela a ndzi pfuna.”c

[Tinhlamuselo ta le hansi]

MATSALWA

“Balekela ku navela loku fambisanaka ni vuntshwa, kambe lavisisa ku lulama, ripfumelo, rirhandzu, ku rhula, swin’we ni lava va vitanaka Hosi hi mbilu yo basa.”—2 Timotiya 2:22.

XITSUNDZUXO

Khongela loko ku navela koloko ku nga si tinyika matimba. Kombela Yehovha Xikwembu leswaku a ku nyika “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke” leswaku u ta kota ku langutana ni ndzingo wolowo.—2 Vakorinto 4:7.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Munhu un’wana ni un’wana wo tsana a nga ha hluriwa hi ku navela ka yena ka rimbewu. Kambe swi lava xivindzi leswaku u kota ku tikhoma hambiloko u ri wexe.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Ndzi nga endla leswaku miehleketo ya mina yi tshama yi ri karhi yi anakanya hi swilo leswi baseke loko ndzi ․․․․․

Ematshan’weni ya leswaku ndzi hluriwa hi ku navela loku, ndzi ta ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Ha yini swi ri swa nkoka ku tsundzuka leswaku Yehovha u “lunghekele ku rivalela”?—Pisalema 86:5.

● Leswi Xikwembu xi endleke leswaku ku va ni ku navela timhaka ta masangu, xi tlhela xi vula leswaku u fanele u hlakulela ku tikhoma, xi tiyiseka leswaku u nga kota ku endla yini?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 182]

“Hi mpfhuka ndzi hlule xiphiqo lexi, ndzi ni ripfalo leri baseke emahlweni ka Yehovha naswona wolowo i nchumu lowu ndzi nga taka ndzi wu cincisi hi nchumu wun’wana!”—Sarah

[Xifaniso lexi nga eka tluka 180]

Loko u wa loko u ri karhi u tsutsuma, a swi vuli leswaku u fanele u ya sungula eku sunguleni—naswona loko wo tlhela u tlangisa swirho swa wena swa rimbewu a swi vuli swona leswaku nhluvuko lowu se u wu endleke wu ta nyamalala

Ndzima 32

Ndzi Nga Tisirhelela Njhani Eka Vanhu Lava Khomaka Van’wana Hi Ndlela Yo Biha Hi Tlhelo Ra Rimbewu?

Lembe ni lembe, vanhu va timiliyoni va pfinyiwa kumbe va khomiwa hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu naswona ndzavisiso wu komba leswaku vantshwa hi vona va hlaseriwaka ngopfu. Hi xikombiso, ku ringanyetiwa leswaku eUnited States hafu ya vanhu hinkwavo lava pfinyiweke va le hansi ka malembe ya 18. Leswi vanhu se va hlaseriwaka swinene, i swa nkoka leswaku u hlaya nhloko-mhaka leyi.

“U ndzi khomile a ndzi wisela ehansi ndzi nga swi ehleketanga. Ndzi ringetile ku lwa na yena leswaku a ndzi tshika. Ndzi humese xipureyi lexi tlunyaka kambe u xi bile xi wela ehansi. Ndzi ringetile ku huwelela kambe a swi nga twali. Ndzi n’wi susumetile, ndzi n’wi raha, ndzi n’wi ba hi swibakela, ndzi tlhela ndzi n’wi hala hi minwala. Hi nkarhi wolowo, ndzi twe mukwana wu ndzi tlhava. Miri wa mina hinkwawo wu heleriwe hi matimba.”—Annette.

VANHU lava khomaka van’wana hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu va tele namuntlha naswona vantshwa hi vona minkarhi yo tala va khomiwaka hi ndlela yo biha. Vantshwa van’wana, ku fana na Annette, va hlaseriwa hi vanhu lava va nga va tiviki. Van’wana va hlaseriwa hi muakelani wa vona. Swi ve tano hi Natalie, loyi loko a ri ni malembe ya khume a pfinyiweke hi muntshwa loyi a a tshama ekusuhi ni le kaya ka vona. U ri: “A ndzi chuhile naswona a ndzi khomiwe hi tingana lerova eku sunguleni a ndzi byelanga munhu.”

Vantshwa vo tala va khomiwe hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu hi swirho swa mindyangu ya vona. Wansati un’wana la vuriwaka Carmen u ri: “Tatana u ndzi pfinyile loko ndzi ri ni malembe ya ntlhanu ku ya eka ya 12. Eku heteleleni ndzi vulavule na yena hi mhaka leyi loko ndzi ri ni malembe ya 20. U vule leswaku wa tisola kambe endzhaku ka tin’hweti to karhi, u ndzi hlongorile ekaya.”

Ku pfinyiwa hi muakelani, munghana kumbe xirho xa ndyangu swi andze hi ndlela yo vava namuntlha.a Kambe ku pfinyiwa ka vantshwa a hi nchumu lowuntshwa. Ku khomiwa hi ndlela yoleyo yo biha a ku endleka hambi ku ri eminkarhini leyi Bibele yi nga tsariwa ha yona. (Yuwele 3:3; Matewu 2:16) Namuntlha hi hanya eminkarhini ya mangava. Vanhu vo tala a va na “xinakulobye xa ntumbuluko,” naswona swi tolovelekile leswaku vanhwanyana (hambi ku ri vafana) va hlaseriwa hi tlhelo ra rimbewu. (2 Timotiya 3:1-3) Hambileswi ku va ni vuxiyaxiya swi nga tiyisekisiki leswaku u ta sirheleleka, swi tele swilo leswi u nga swi endlaka leswaku u tisirhelela. Xiya switsundzuxo leswi landzelaka:

Tshama u xalamukile. Loko u ri karhi u famba endhawini, tiva leswi endlekaka emahlweni ka wena, endzhaku ka wena ni le ka matlhelo hamambirhi ya wena. Tindhawu tin’wana ti dume hi ku va ni khombo, ngopfu-ngopfu nivusiku. Papalata tindhawu toleto kumbe u tiyiseka leswaku a wu fambi wexe eka tona, hilaha u nga kotaka hakona.—Swivuriso 27:12.

U nga endli leswaku vanhu va anakanya swilo leswi hoxeke. Papalata ku tlanga hi rirhandzu kumbe ku ambala swiambalo leswi pfuxaka nyanyuko wa rimbewu. Swiendlo sweswo swi nga endla leswaku van’wana va anakanya leswaku u navela ku endla timhaka ta masangu—kumbe leswaku u ta pfumela loko va lava leswaku mi endla timhaka ta masangu.—1 Timotiya 2:9, 10.

Vulavula hi swilo leswi mi nga fanelangiki mi swi endla. Loko ku ri ni munhu loyi u rhandzanaka na yena, vulavula na yena hi swiendlo leswi amukelekaka ni leswi nga amukelekiki.b Loko se mi vulavule ha swona, u nga vi exiyin’weni lexi nga ha endlaka leswaku u khomiwa hi ndlela yo biha.—Swivuriso 13:10.

Tiyimisele ku vulavula. A swi bihanga ku vula u ku, “U nga swi endli sweswo!” kumbe “Susa voko ra wena eka mina!” U nga miyeli hileswi u chavaka leswaku jaha ra wena ri ta ku tshika. Loko ri ku tshika hikwalaho ka xivangelo lexi, a ri ku fanelanga! Phela u faneriwa hi wanuna wa xiviri, loyi a xiximaka miri wa wena ni milawu leyi u hanyaka ha yona.c

Vana ni vuxiyaxiya loko u ri eka Internet. U nga nyiki munhu rungula ra wena leri nga xihundla kumbe u veka swifaniso leswi nga ta endla leswaku u tiviwa leswaku u tshama kwihi.d Loko u kuma rungula leri fambisanaka ni timhaka ta masangu, nhlamulo leyinene i ku namba u nga ri hlamuli. Vanhu lava nghenaka eka Internet hi xikongomelo xo lava ku khoma van’wana hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu va namba va hela matimba loko marungula wolawo ma nga hlamuriwi.

Magoza lawa se ku vulavuriweke ha wona ma nga endla leswaku u nga hlaseriwi hi ku olova. (Swivuriso 22:3) Kambe, a hi minkarhi hinkwayo u nga kotaka ku lawula swiyimo swa wena hilaha ku heleleke. Hi xikombiso, a hi minkarhi hinkwayo u nga vaka ni munhu loyi u nga fambaka na yena kumbe ku papalata tindhawu leti nga ni khombo. Swi nga ha endleka leswaku u tshama endhawini leyi nga ni khombo.

Kumbexana u tshame u humeleriwa hi nchumu wo vava lerova wa swi tiva leswaku swilo swo biha swi nga humelela hambiloko u endle matshalatshala yo papalata khombo. Ku fana na Annette loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, swi nga endleka leswaku u tshame u hlaseriwa u nga swi langutelanga naswona u tsandzeka ku tilwela. Kumbe ku fana na Carmen, swi nga endleka leswaku na wena u tshame u pfinyiwa wa ha ri n’wana naswona a wu nga ri na wona matimba ya ku lawula xiyimo xexo—kumbe ku twisisa hi ku helela leswaku a ku endleka yini. U nga langutana njhani ni ku tivona nandzu loku vanhu lava tshameke va pfinyiwa va talaka ku va na kona?

Ku Langutana Ni Ku Tivona Nandzu

Annette wa ha tivona nandzu hikwalaho ka leswi humeleleke. U ri: “A ndzi titsakeli. Ndzi tshamela ku ehleketa hi leswi endlekeke vusiku byebyo. Ndzi vona onge a ndzi fanele ndzi lwe hi matimba leswaku ndzi n’wi hlula. Ntiyiso wa mhaka hi leswaku, endzhaku ka loko ndzi tlhaviwile hi mukwana, ndzi nambe ndzi weriwa hi ku chava lokukulu. A ndzi nga ha ta kota ku endla nchumu, kambe ndzi vona onge a ndzi fanele ndzi endla leswi engetelekeke.”

Natalie na yena u tshamela ku tivona nandzu. U ri: “A ndzi fanele ndzi nga n’wi tshembanga mufana luya. Vatswari va mina a va hi vekele nawu wa leswaku mina na makwerhu wa xisati a hi fanele hi tshama hi ri swin’we loko hi tlangela ehandle, kambe a ndzi yingisanga. Hikwalaho ndzi vona onge ndzi nyike muakelani wa mina nkarhi wo ndzi twisa ku vava. Leswi endlekeke swi khumbe ndyangu wa ka hina naswona ndzi titwa nandzu hileswi ndzi va twiseke ku vava. Sweswo swi ndzi karhata swinene.”

Loko na wena u titwa hi ndlela leyi fanaka ni leyi Annette kumbe Natalie va titwaka ha yona, xana u nga langutana njhani ni ku tivona nandzu? Xo sungula, ringeta ku tsundzuka leswaku loko u tshame u pfinyiwa, a wu pfinyiwanga hi ku va u swi rhandza. Vanhu van’wana a va yi tekeli enhlokweni mhaka leyi, va vula leswaku “vavanuna va tolovele ku endla tano” ni leswaku vanhu lava pfinyiweke hi vona va faneleke ku voniwa nandzu. Kambe a ku na munhu loyi a faneleke a pfinyiwa. Loko u tshame u pfinyiwa, a wu fanelanga u voniwa nandzu!

I ntiyiso leswaku swa olova ku hlaya xiga lexi nge, “a wu fanelanga u voniwa nandzu;” kambe ku xi kholwa swi nga ha tika swinene. Van’wana a va byeli munhu swilo leswi nga endleka naswona va tivona nandzu va tlhela va va ni miehleketo yin’wana leyi nga riki yinene. Hambiswiritano, xana ku miyela ka wena ku pfuna wena kumbe munhu loyi a ku pfinyeke? U fanele u anakanyisisa hi goza rin’wana leri u nga ri tekaka.

Ku Vulavula Hi Mhaka Ya Wena

Bibele yi hi byela leswaku loko Yobo, wanuna la lulameke a langutane ni swiphiqo swo tala swinene evuton’wini bya yena, u te: “Ndzi ta humesa mhaka leyi yi ndzi karhataka. Ndzi ta vulavula moya-xiviri wa mina wu ri ni mbitsi!” (Yobo 10:1) Na wena u ta vuyeriwa loko u endla hi ndlela leyi fanaka. Ku vulavula ni munghana lonkulu loyi u n’wi tshembaka malunghana ni swilo leswi endlekeke swi nga ku pfuna leswaku hi ku famba ka nkarhi u tolovela mhaka ya leswaku u pfinyiwile naswona u nga ha tshikileleki.

Entiyisweni loko u ri Mukreste i swa nkoka leswaku u vulavula ni nkulu wa vandlha hi mhaka leyi nga humelela. Marito lama chavelelaka ya murisi la nga ni rirhandzu ma nga ku tiyisekisa leswaku tanihi leswi u pfinyiweke, a wu thyakisiwanga hi xidyoho xa munhu un’wana. Swi ve tano ni le ka Annette. U ri: “Ndzi vulavule ni munghana wa mina lonkulu naswona u ndzi khutaze leswaku ndzi ya vulavula ni vakulu vo hlayanyana lava nga Vakreste evandlheni ra ka hina. Ndza tsaka leswi ndzi endleke tano. Va tshame na mina ehansi minkarhi yo hlayanyana va ndzi byela swilo leswi a ndzi lava ku swi twa—leswaku leswi nga endleka a ku nga ri nandzu wa mina. Hinkwaswo a ku nga ri nandzu wa mina.”

Ku vulavula hi swilo leswi nga endleka ni ku vula ndlela leyi u titwaka ha yona swi nga ku pfuna leswaku u nga hlundzuki ku tlula mpimo ni ku va ni xikhomela. (Pisalema 37:8) Nakambe swi nga ku pfuna leswaku u ku hefu, kumbexana ro sungula endzhaku ka malembe yo tala. Natalie u swi vonile leswaku sweswo i ntiyiso endzhaku ka loko a byele vatswari va yena malunghana ni ku pfinyiwa ka yena. U ri: “Va ndzi seketerile. Va ndzi khutaze leswaku ndzi vulavula ha yona mhaka leyi naswona sweswo swi ndzi pfunile leswaku ndzi nga vi ni gome swinene naswona ndzi nga hlundzuki.” Natalie u tlhele a chaveleriwa hi xikhongelo. U ri: “Ku vulavula ni Xikwembu swi ndzi pfunile, ngopfu-ngopfu hi minkarhi leyi a ndzi twa swi ndzi tikela ku vulavula ni vanhu van’wana. Loko ndzi khongela, ndzi nga vulavula hi ku ntshunxeka. Swi endla leswaku ndzi va ni ku rhula ka xiviri.”e

Na wena u nga kuma leswaku ku ni “nkarhi wa ku [hola].” (Eklesiasta 3:3) Titshege hi vanghana lava ku seketelaka lava fanaka ni vakulu lava hlamuseriwaka tanihi lava fanaka ni “ndhawu ya ku tifihla emhehweni ni vutumbelo exidzedzeni.” (Esaya 32:2) Tikhathalele emirini ni le ka ndlela leyi u titwaka ha yona. Wisa hilaha ku ringaneke. Naswona xa nkoka swinene, titshege hi Yehovha, Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo, loyi ku nga ri khale a nga ta tisa misava leyintshwa leyi eka yona “lava endlaka swo biha va [nga] ta herisiwa, kambe lava tshembaka Yehovha hi vona lava nga ta dya ndzhaka ya misava.”—Pisalema 37:9.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

MATSALWA

“Emasikwini yo hetelela ku ta fika minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona. Hikuva vanhu va ta va lava tirhandzaka, . . . lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko, . . . lava nga tikhomiki, lava nga ni tihanyi, lava nga rhandziki vunene.”—2 Timotiya 3:1-3.

XITSUNDZUXO

Loko u tshame u pfinyiwa, tshama u ri ni matsalwa lama nga ku chavelelaka. Matsalwa ya kona ma nga ha katsa Pisalema 37:28; 46:1; 118:5-9; Swivuriso 17:17; na Vafilipiya 4:6, 7.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

EUnited States, vantshwa lava tlulaka tiphesente ta 90 lava pfinyiweke, va va tiva vanhu lava va va pfinyeke.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Loko ndzi tivona nandzu hileswi nga endleka, ndzi ta ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Swi pfuna njhani ku vulavula ni munhu un’wana malunghana ni ku pfinyiwa ka wena?

● Ku nga endleka yini—eka wena ni le ka vanhu van’wana—loko u miyela?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 232]

“Swa tika swinene ku vulavula hi ku pfinyiwa ka wena, kambe i nchumu lowunene lowu u nga wu endlaka. Ku vulavula swi ku pfuna leswaku u nga va ni gome nileswaku u nga hlundzuki naswona swi ku pfuna leswaku u tlhela u va ni matimba.”—Natalie

[Bokisi leri nga eka tluka 230]

“Loko U Ndzi Rhandza . . . ”

Vanhu van’wana lava khomaka van’wana hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu a va va sindzisi vanhwanyana kambe va tirhisa ndlela leyi vanhwanyana va titwaka ha yona. Njhani? Hi ku vula marito yo tanihi lama nge, “Vanhu hinkwavo va endla timhaka ta masangu,” “A ku na munhu la nga ta swi tiva,” kumbe hilaha swi hlamuseriweke hakona eka Ndzima 24 ya buku leyi, “Loko u ndzi rhandza, u ta swi endla leswi.” U nga kanganyisiwi hi mufana loyi a ringetaka ku ku endla u pfumela leswaku ku endla timhaka ta masangu swi kombisa leswaku ma rhandzana. Ntiyiso wa mhaka hileswaku, munhu un’wana ni un’wana loyi a ehleketaka hi ndlela leyi u lava ku tienerisa yena. A nga anakanyi hi wena kumbe hi vuhlayiseki bya wena. Ku hambana ni sweswo, wanuna wa xiviri u ta veka swilaveko swa wena emahlweni ka swa yena naswona u ta kombisa leswaku u ni xivindzi xo hlayisa milawu ya Xikwembu ya mahanyelo. (1 Vakorinto 10:24) Wanuna wa xiviri a nge teki vanhwanyana va ri vanhu lava nga ta n’wi enerisa hi timhaka ta masangu ntsena. Ematshan’weni ya sweswo, u ta languta “vaxisati lavatsongo tanihi [vamakwavo] vaxisati hi vutengi hinkwabyo.”—1 Timotiya 5:1, 2.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 233]

Ndlela leyi u titwaka ha yona endzhaku ka loko u khomiwe hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu yi nga ha tika swinene leswaku u langutana na yona u ri wexe. Ha yini u nga lavi mpfuno hi ku vulavula ni munhu wo karhi?