Ndzima 1

Ndzi Nga Vulavula Njhani Ni Vatswari Va Mina?

“Ndzi kanye mbilu ndzi byela vatswari va mina ndlela leyi ndzi titwaka ha yona, kambe a swi pfunanga nchumu hikuva a va kalanga va lava ku ndzi yingisa. Swi ndzi tikerile ku tlhela ndzi kuma xivindzi xo tiphofula!”—Rosa.

LOKO wa ha ri ntsongo, a swi kanakanisi leswaku vatswari va wena a ku ri vona vo sungula lava a wu ya eka vona leswaku va ku nyika xitsundzuxo. A wu va byela swilo hinkwaswo. A wu va phofulela leswi u swi anakanyaka ni ndlela leyi u titwaka ha yona naswona a wu xi tshemba xitsundzuxo xa vona.

Kambe sweswi u nga ha vona onge vatswari va wena a va ha ku twisisi. Nhwanyana un’wana la vuriwaka Edie u ri: “Siku rin’wana loko hi ri eku laleleni ndzi sungule ku rila kutani ndzi phofulela vatswari va mina ta le mbilwini. Va ndzi yingisile kambe a swi tikomba onge a va ndzi twisisi.” Vuyelo byi ve byihi? “Ndzi ye ekamareni ra mina kutani ndzi fika ndzi rila swinene!”

Kambe minkarhi yin’wana u nga ha vona swi antswa ku va u nga va byeli nchumu vatswari va wena. Jaha rin’wana leri vuriwaka Christopher ri ri: “Ndzi vulavula ni vatswari va mina hi timhaka to tala. Kambe minkarhi yin’wana a ndzi swi lavi ku va byela swilo hinkwaswo leswi ndzi swi ehleketaka.”

Xana swi hoxile ku fihlela vatswari va wena timhaka tin’wana? A swi hoxanga, ntsena loko u nga va kanganyisi. (Swivuriso 3:32) Nilokoswiritano, ku nga khathariseki leswaku vatswari va wena va tikomba va nga ku twisisi kumbe wena wa kanakana ku va phofulela ta le mbilwini, ntiyiso wa mhaka hi lowu: U fanele u vulavula ni vatswari va wena naswona va fanele va twa ndlela leyi u titwaka ha yona ni leswi u swi anakanyaka.

Hambeta U Vulavula Na Vona!

Hi tindlela to karhi, ku burisana ni vatswari va wena swi fana ni ku chayela movha. Loko u hlangana ni xihinga epatwini leri u fambaka ha rona, a wu lan’wi; kambe u tirhisa pato rin’wana. Xiya swikombiso leswimbirhi.

XIHINGA XO SUNGULA U lava ku vulavula, kambe swi tikomba onge vatswari va wena a va le ku ku yingiseni. Nhwanyana la vuriwaka Leah u ri: “Swa ndzi tikela ku vulavula na tatana. Minkarhi yin’wana ndzi ta vulavula na yena kutani a ku, ‘Ndzi khomele, xana a wu vulavula na mina?’”

XIVUTISO: Xana Leah u fanele a endla yini loko hakunene a ri ni xiphiqo lexi a lavaka ku vulavula ha xona? A nga ha hlawula eka magoza manharhu lama landzelaka.

Goza A

A nga ha huwelela tata wakwe. Leah a nga ha hokoloka a ku: “Tatana ndzi yingise! Mhaka leyi ndzi lavaka ku ku byela yona i ya nkoka!”

Goza B

A nga ha tshika ku vulavula ni tata wakwe. Leah a nga ha namba a tshika ku vulavula hi xiphiqo xa yena.

Goza C

A nga ha tlhela a vulavula hi mhaka leyi hi nkarhi wun’wana. Leah a nga ha vulavula ni tata wakwe hi ku kongoma endzhaku ka nkarhi kumbe a n’wi tsalela papila a n’wi byela xiphiqo xakwe.

Hi rihi goza leri u ehleketaka leswaku Leah u fanele a ri teka? ․․․․․

A hi kambisiseni goza ha rin’we ku vona leswaku ri nga ha va ni vuyelo byihi.

Tata wa Leah u ehleketa hi mhaka yo karhi naswona a nga swi xiyi leswaku Leah u karhatekile. Hikwalaho, loko Leah o hlawula Goza A, tata wakwe a nga ha tshuka a nga swi twisisi leswaku ha yini n’wana wakwe a hokoloka loko a vulavula na yena. Goza leri ri nga ha endla leswaku tata wa Leah a nga n’wi yingiseli naswona sweswo swi ta kombisa leswaku a nga n’wi xiximi tata wakwe. (Vaefesa 6:2) Kutani, a swi kanakanisi leswaku goza rero a ri nge n’wi pfuni hi nchumu.

Hambileswi Goza B ri nga ha vonakaka onge ra olova, kambe a hi vutlhari ku ri teka. Ha yini? Hikuva “makungu ma pfilunganyeka laha ku nga riki na ku kanerisana ka le xihundleni.” (Swivuriso 15:22) Leswaku Leah a kota ku langutana ni swiphiqo leswi a nga na swona, u fanele a vulavula ni tata wakwe naswona tata wakwe u fanele a tiva leswaku ku humelela yini evuton’wini bya Leah leswaku a ta kota ku n’wi pfuna. Loko a nga vulavuli a nge wu kumi mpfuno nikatsongo.

Hambiswiritano, eka Goza C, Leah a nga tshiki xihinga xi n’wi sivela ku vulavurisana ni tata wakwe. Ematshan’weni ya sweswo, u ringeta ku vulavula na yena hi mhaka yoleyo hi nkarhi wun’wana. Naswona loko Leah a hlawula ku tsalela tata wakwe papila, a nga ha titwa a antswa endzhaku ka sweswo. Ku tsala papila swi nga ha tlhela swi n’wi pfuna leswaku a swi hlamusela kahle leswi a lavaka ku swi byela tata wakwe. Loko tata wakwe a hlaya papila rero, u ta twa leswi Leah a a ringeta ku n’wi byela swona naswona sweswo swi nga ha n’wi pfuna leswaku a swi twisisa kahle swiphiqo swa n’wana wakwe. Xisweswo, Goza C ri pfuna Leah swin’we ni tata wakwe.

Hi wahi magoza man’wana lawa Leah a nga ha ma tekaka? Ringeta ku ehleketa hi goza rin’we kutani u ri tsala laha hansi. Kutani tsala vuyelo lebyi goza rero ri nga ha vaka na byona.

․․․․․

XIHINGA XA VUMBIRHI Vatswari va wena va lava ku vulavula na wena kambe a wu swi lavi. Nhwanyana un’wana la vuriwaka Sarah u ri: “A ku na nchumu wo vava ku fana ni ku vutisiwa swivutiso swo tala loko u vuya u tshikilelekile exikolweni. Ndzi lava ku rivalanyana hi ta xikolo, kambe vatswari va mina va sungula ku ndzi vutisa va ku: ‘Siku ra wena ri fambe njhani? Xana swi kona swiphiqo leswi u veke na swona?’” A swi kanakanisi leswaku vatswari va Sarah va n’wi vutisa swivutiso sweswo hileswi va khathalaka ha yena. Nilokoswiritano, u ri: “Swa tika ku vulavula hi leswi endlekeke exikolweni loko ndzi karhele naswona ndzi tshikilelekile.”

XIVUTISO: I yini leswi Sarah a nga swi endlaka exiyin’weni lexi? Ku fana ni le ka xikombiso xo sungula, a nga ha hlawula eka magoza manharhu lama landzelaka.

Goza A

A nga ha ala ku vulavula. Sarah a nga ha ku: “Ndzi kombela mi ndzi tshika. A ndzi lavi ku vulavula sweswi!”

Goza B

A nga ha sungula ku vulavula. Hambileswi Sarah a tshikilelekeke, a nga ha hlamula swivutiso swa vatswari va yena niloko a nga swi lavi.

Goza C

A nga ha cinca bulo a vulavula hi timhaka tin’wana ivi a vulavula hi timhaka ta xikolo hi nkarhi wun’wana. Sarah a nga ha ringanyeta leswaku va vulavula hi timhaka ta xikolo hi nkarhi wun’wana lowu a nga ta va a nga ha tshikilelekanga. Kutani a nga ha vutisa vatswari va yena hi mbilu hinkwayo a ku: “Ri fambe njhani siku ra n’wina?”

Hi rihi goza leri u ehleketaka leswaku Sarah u fanele a ri teka? ․․․․․

Nakambe a hi kambisiseni goza ha rin’we ku vona leswaku ri nga ha va ni vuyelo byihi.

Sarah u tshikilelekile naswona a nga swi lavi ku vulavula. Loko a hlawula Goza A, u ta tama a titwa a tshikilelekile naswona u ta tlhela a tivona nandzu hileswi a nga va hlamulangiki kahle vatswari vakwe.—Swivuriso 29:11.

Vatswari va Sarah va ta khunguvanyeka loko a va byela xo mita hi huku kumbe loko a miyela a nga vuli nchumu endzhaku ka sweswo. Va nga ha ehleketa leswaku ku na leswi Sarah a va tumbetelaka swona. Va nga ha n’wi sindzisa leswaku a vulavula, leswi nga ta endla leswaku a hlundzuka swinene. Kutani goza leri a ri nge n’wi pfuni nchumu.

Swi le rivaleni leswaku Goza B ra antswa ku tlula goza A. Phela Sarah ni vatswari vakwe va ta vulavurisana. Kambe leswi Sarah ni vatswari vakwe va nga ta bula va tshwukiselane mahlo, a va nge swi koti ku burisana hi ku rhula ni hi ku ntshunxeka.

Hambiswiritano, Goza C ri ta endla leswaku Sarah a titwa a antswa hileswi mhaka ya le xikolweni ku nga ta vulavuriwa ha yona hi nkarhi wun’wana. Vatswari vakwe va ta tlangela ku tikarhata kakwe leswaku a vulavurisana na vona, kutani na vona va ta tsaka. Loko ku tirhisiwa goza leri swilo swi nga ha famba kahle hikuva yena ni vatswari vakwe va ta va va tirhisa nawu lowu nga eka Vafilipiya 2:4 lowu nge: “Un’wana ni un’wana wa n’wina a nga tshuki a tikarhatela leswi swi nga swa yena ntsena, kambe a a tikarhatele ni leswi swi nga swa van’wana.”—Bibele—Mahungu Lamanene.

Papalata Ku Vulavula Hi Ndlela Leyi Nga Ta Endla Leswaku Vatswari Va Wena Va Nga Swi Twisisi Leswi U Swi Vulaka

Tsundzuka leswaku swilo leswi u swi vulaka ni leswi vatswari va wena va anakanyaka leswaku u vula swona, a hi minkarhi hinkwayo swi fanaka. Hi xikombiso, vatswari va wena va ku vutisa leswaku ha yini u nga titwi kahle. Wena u ri, “A ndzi swi lavi ku vulavula hi mhaka leyi.” Kambe vatswari va wena va twa onge u ri: “A ndzi mi tshembi lerova ndzi nga mi phofulela ta le mbilwini. Ndzi ta vulavula ni vanghana va mina hi xiphiqo lexi ku nga ri n’wina.” Ringeta ku endla xitoloveto lexi hi ku tsala tinhlamulo ta wena. Tianakanye u langutane ni xiphiqo xo karhi naswona mutswari wa wena u ringeta ku ku pfuna.

Loko u ku: “Mi nga karhateki. Ndzi ta swi kota ku lulamisa xiphiqo lexi.”

Vatswari va wena va twa onge u ri: ․․․․․

Nhlamulo yo antswa yi nga ha va ku: ․․․․․

I yini nchumu wa nkoka lowu u faneleke u wu endla? Hlawula marito ya wena hi vutlhari. Ma vule hi rito leri kombisaka leswaku wa xixima. (Vakolosa 4:6) Teka vatswari va wena tanihi vanghana va wena ku nga ri valala va wena. Ntiyiso wa mhaka hileswaku: U fanele u kuma mpfuno eka vanghana hinkwavo leswaku u ta kota ku langutana ni swiyimo swo tika.

MATSALWA

“Nomu wa mina wu swi vula hi ku tshembeka leswi ndzi swi tivaka.”—Yobo 33:3.

XITSUNDZUXO

Loko swi ku tikela ku tshama ehansi u vulavula ni (va-)mutswari wa wena hi xiphiqo xo karhi, bulani ha xona loko mi ri karhi mi famba hi milenge, hi movha kumbe loko mi fambe swin’we eswitolo.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Tanihi leswi swi nga ha ku tikelaka ku vulavula ni vatswari va wena hi timhaka ta nkoka, na vona swi nga ha va tikela naswona va nga ha titwa va nga faneleki loko va ringeta ku vulavula na wena hi timhaka teto.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Enkarhini lowu taka loko ndzi twa onge ndzi lava ku tshika ku vulavula ni vatswari va mina, ndzi ta ․․․․․

Loko mutswari wa mina a ndzi sindzisa leswaku ndzi vulavula hi mhaka leyi ndzi nga laviki ku vulavula ha yona, ndzi ta ku ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Ku vulavula hi nkarhi lowu faneleke swi nga pfuna njhani leswaku ku va ni ku vulavurisana lokunene?—Swivuriso 25:11.

● Ha yini swi vuyerisa ku vulavurisana ni vatswari va wena?—Yobo 12:12.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 10]

“A swi olovi minkarhi hinkwayo ku vulavurisana ni vatswari va wena, kambe loko u va phofulela ta le mbilwini ya wena, u twa onge hiloko ku susiwe ndzhwalo lowukulu emianakanyweni ya wena.”—Devenye

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Tanihi leswi xihinga epatwini xi nga fanelangiki xi ku sivela ku ya laha u lavaka ku ya kona, u nga kuma ndlela yo kota ku vulavurisana ni vatswari va wena!

Ndzima 2

Ha Yini Ndzi Tshamela Ku Holova Ni Vatswari Va Mina?

Emhakeni leyi hi sunguleke ha yona eka ndzima leyi, Rachel u endle swilo swinharhu leswi hoxeke xandla leswaku ku pfuka mholovo. Xana u nga swi hlamusela? Tsala tinhlamulo ta wena laha hansi kutani u ti pimanisa ni leti kumekaka eka bokisi leri nge, “Tinhlamulo” eka tluka 20.

․․․․․

I Ravunharhu nimadyambu. Rachel la nga ni malembe ya 17, u hetile ku endla mintirho yakwe ya le kaya naswona u lunghekele ku wisa! U pfulela TV kutani a tshama exitulwini xakwe lexi a xi rhandzaka.

Hi nkarhi wolowo, mana wakwe u nghena hi le nyangweni naswona u tikomba a nga tsakanga. U ri: “Rachel! Ha yini u tlanga hi nkarhi wa wena u hlalela TV kasi a wu fanele u pfuna makwenu wa xisati hi ntirho wakwe wa xikolo? A wu si tshama u endla leswi u byeriwaka swona!”

Rachel u n’unun’uta hi rito leri tlakukeke a ku: “Se u sungurile.”

Mana wakwe wa n’wi tshinelela kutani a n’wi vutisa a ku: “U ri yini n’wana ndziwena?”

Rachel u hefemulela ehenhla a languta mana wakwe hi ndlela yo delela a ku: “A ndzi vulanga nchumu.”

Sweswi mana wakwe u hlundzukile hakunene. U ri: “U nga vulavuli na mina hi ndlela yoleyo!”

Rachel u hlamula a ku: “Ha yini wena u vulavula na mina hi ndlela yoleyo?”

Nkarhi wo wisa wu herile . . . ku sungule mholovo yin’wana.

XANA mhaka leyi ku vulavuriwaka ha yona laha henhla u yi toloverile? Xana wena ni vatswari va wena mi tshamela ku holova? Loko swi ri tano, tinyike nkarhi wo anakanyisisa hi mhaka yoleyo. Hi tihi timhaka leti talaka ku pfuxa timholovo? Fungha hi ✔ eka mabokisi lama ku khumbaka—kumbe u tsala mhaka yin’wana etlhelo ka marito lama nge “Swin’wana.”

□ Mavonelo

□ Mintirho ya le kaya

□ Swiambalo

□ Nkarhi wo vuya ekaya

□ Vuhungasi

□ Vanghana

□ Vanhu va rimbewu leri hambaneke

□ Swin’wana ․․․․․

Ku nga khathariseki leswaku mi vulavula ha yini, ku holova swi siya wena ni vatswari va wena mi nga tsakanga. I ntiyiso leswaku u nga miyela ivi u endla onge u pfumelelana ni xin’wana ni xin’wana lexi vatswari va wena va xi vulaka. Kambe, xana Xikwembu xi langutele leswaku u endla tano? Doo! I ntiyiso leswaku Bibele yi ku byela leswaku u “xixima tata wa wena ni mana wa wena.” (Vaefesa 6:2, 3) Kambe yi tlhela yi ku khutaza leswaku u va ni “vuswikoti byo ehleketa” naswona u tirhisa ‘matimba ya wena ya ku anakanya.’ (Swivuriso 1:1-4; Varhoma 12:1) Loko u endla tano, u ta va ni mavonelo lamanene lawa man’wana ya wona ma nga ha hambanaka ni ya vatswari va wena. Hambiswiritano, emindyangwini leyi tirhisaka milawu ya Bibele, vatswari ni vana va nga vulavurisana hi ku rhula, hambiloko va nga pfumelelani eka xin’wana ni xin’wana.—Vakolosa 3:13.

U nga vulavurisana njhani ni vatswari va wena handle ko endla leswaku mabulo wolawo ma hundzuka mholovo leyikulu? Swa olova ku vula u ku: “Vatswari va mina hi vona va nga na xiphiqo. Phela hi vona va tshamelaka ku ndzi byela leswaku ndzi endla yini!” Kambe ehleketa: Xana u nga swi kota ku cinca vanhu van’wana ku katsa ni vatswari va wena? Entiyisweni hi wena n’wini u nga cincaka. Naswona mhaka yo tsakisa hileswaku loko u endla leswi u faneleke u swi endla leswaku u herisa mholovo, vatswari va wena va ta ku yingisela loko u lava ku va byela swo karhi.

Kutani a hi voneni leswi u nga swi endlaka leswaku mi nga holovi. Tirhisa swiringanyeto leswi landzelaka, kutani u nga ha hlamarisa vatswari va wena swin’we na wena n’wini hileswi se u nga ni vuswikoti lebyintshwa byo vulavurisana kahle na vona.

● Rhanga hi ku ehleketa u nga si hlamula. U nga nambi u vula swilo leswi nga ta ta ku sungula emianakanyweni ya wena loko u vona leswaku vatswari va wena va ku holovela. Hi xikombiso, a hi nge mana wa wena u ri: “Ha yini u nga hlantswanga swibya? A wu si tshama u endla leswi u byeriwaka swona!” Nhlamulo leyi nga ta hatla yi ta emianakanyweni ya wena hi leyi nge: “Ha yini u tshamela ku ndzi byela leswi ndzi faneleke ndzi swi endla?” Kambe tirhisa vuswikoti bya wena byo ehleketa. Ringeta ku twisisa leswi susumeteleke mana wa wena ku vula marito wolawo. Hi ntolovelo, marito lama nge “minkarhi hinkwayo” ni lama nge “a wu si tshama” a wu fanelanga u ma tekela enhlokweni. Hambiswiritano, ma kombisa leswaku mana wa wena a nga tsakanga kambe a nga swi kombisi. Ha yini a nga tsakanga?

Kumbexana mana wa wena u karhatekile, u vona onge u ni mintirho yo tala swinene leyi a faneleke a yi endla ekaya. Kumbexana u lava leswaku u n’wi tiyisekisa ntsena leswaku u ta n’wi pfuna. Loko swi ri tano, a swi nge ku pfuni nchumu ku hlamula mana wa wena u ku, “Ha yini u tshamela ku ndzi byela leswi ndzi faneleke ndzi swi endla?”—kambe swi to nyanyisa timhaka ntsena! Kutani, ha yini u nga hlamuli mana wa wena hi ndlela leyi nga ta n’wi rhurisa mbilu? Hi xikombiso, u nga ha ku: “Ndza swi vona leswaku u ndzi hlundzukerile hileswi ndzi nga swi hlantswangiki swibya. Ndzi ta swi hlantswa sweswi.” Xitsundzuxo: U nga hlamuli hi ndlela yo vungunya. Hlamula hi musa naswona mana wa wena u ta rhula ivi a ku byela nchumu lowu n’wi karhataka.a

Laha hansi, tsala marito lawa tata wa wena kumbe mana wa wena a nga ha ma vulaka lama nga ku hlundzukisaka loko u nga tikhomi.

․․․․․

Sweswi ehleketa hi nhlamulo leyi nga ni musa leyi u nga yi vulaka, leyi nga rhurisaka mbilu ya mana wa wena loko a vule marito yo karhi hikwalaho ka leswi a nga tsakangiki.

․․․․․

● Vulavula hi xichavo. Michelle u tivonele hi ya yena leswaku nchumu wa nkoka lowu nga hungutaka timholovo i ndlela leyi a vulavulaka ha yona ni mana wakwe. U ri: “Ku nga khathariseki leswaku xiphiqo xa kona i yini, minkarhi hinkwayo nchumu lowu Manana a a nga wu rhandzi a ku ri mpfumawulo wa rito ra mina.” Loko u tolovele ku endla tano, dyondza ku vulavulela ehansi naswona u nga hatlisi, naswona papalata ku languta mutswari wa wena hi ndlela yo delela kumbe ku endla swin’wana hi miri wa wena ku kombisa leswaku u hlundzukile. (Swivuriso 30:17) Loko u twa onge se u ta tsandzeka ku tikhoma, endla xikhongelo xo koma xa le mbilwini. (Nehemiya 2:4) I ntiyiso leswaku a wu khongeleli ku kuma mpfuno eka Xikwembu leswaku ‘mutswari wa wena a nga ha ku karhati,’ kambe u khongelela ku tikhoma leswaku u nga endli swilo leswi nga ta nyanyisa timhaka.—Yakobo 1:26.

Laha hansi, tsala marito kumbe swiendlo swin’wana leswi u nga ha swi endlaka leswi u faneleke u swi papalata.

Marito lawa u nga ha ma vulaka:

․․․․․

Swiendlo leswi u nga ha swi endlaka (ndlela leyi xikandza xa wena xi nga ha langutekaka ha yona ni ndlela leyi u tshukatshukisaka miri wa wena ha yona):

․․․․․

● Yingisa. Bibele yi ri: “Ku tata marito swi vanga swihoxo.” (Swivuriso 10:19, Bibele—Mahungu Lamanene) Kutani tiyiseka leswaku u nyika vatswari va wena nkarhi wo vulavula naswona u rhiya ndleve. U nga va ngheni enon’wini leswaku u tiyimelela. Va yingisele. Loko va hete ku vulavula, u ta va ni nkarhi wo tala wo vutisa swivutiso kumbe ku hlamusela mavonelo ya wena. Kambe loko u tiomisa nhloko naswona u lava ku va byela mavonelo ya wena hi nkarhi wolowo, u nga ha nyanyisa xiyimo. Hambiloko u ri ni swo tala leswi u nga tsakelaka ku swi vula, kumbexana nkarhi wolowo ku ta va ku ri “nkarhi wa ku miyela.”—Eklesiasta 3:7.

● Tiyimisele ku kombela ku rivaleriwa. Minkarhi hinkwayo i swinene ku vula u ku, “Ndzi kombela ku rivaleriwa,” hikwalaho ka swilo hinkwaswo leswi u swi endleke leswaku ku pfuka mholovo. (Varhoma 14:19) U nga ha kombela ku rivaleriwa hikwalaho ka leswi ku nga ni mholovo yo karhi. Loko swi ku tikela ku kombela ku rivaleriwa hi ku kongoma, ringeta ku tsala kunene ephepheni. Kutani tlhela u ‘endla leswi engetelekeke’ hi ku tshika mukhuva wihi na wihi lowu hoxeke xandla leswaku ku pfuka mholovo. (Matewu 5:41) Hi xikombiso, loko u holove ni vatswari va wena hileswi u nga endlangiki ntirho wo karhi, ha yini u nga wu endli ntirho wolowo leswaku u va hlamarisa? Hambiloko u nga wu rhandzi ntirho wa kona, xana a swi nga ta antswa ku va u wu endla ematshan’weni yo va vatswari va wena va ku holovela loko va kuma leswaku a wu si wu endla? (Matewu 21:28-31) Ehleketa hi vuyelo lebyi u nga ta byi kuma hi ku endla leswi u nga swi kotaka leswaku u hunguta timholovo exikarhi ka wena ni vatswari va wena.

Mindyangu leyi swi yi fambelaka kahle yi va na tona timholovo, kambe ya swi tiva leswaku yi ti lulamisa njhani hi ku rhula. Tirhisa swiringanyeto leswi hlamuseriweke exihlokweni lexi, naswona u nga ha kuma leswaku u nga swi kota ku vulavurisana ni vatswari va wena hi timhaka to tika handle ko holova na vona!

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Munhu wo lulama, u sungula a ehleketa a nga si hlamula.”—Swivuriso 15:28, Bibele—Mahungu Lamanene.

XITSUNDZUXO

Loko vatswari va wena va vulavula na wena, tima vuyimbeleri lebyi u byi yingiseleke, veka buku kumbe magazini naswona u va languta exikandzeni.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Ku tikarhatela ku lulamisa kumbe ku sivela mholovo swi ta ku olovisela vutomi. Entiyisweni, Bibele yi vula leswaku munhu la nga ni “musa wa rirhandzu u tirhisana ni moya-xiviri wakwe hi ndlela leyi vuyerisaka.”—Swivuriso 11:17.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Xiringanyeto lexi nga eka ndzima leyi lexi ndzi tiyimiseleke ku tirhela eka xona i ․․․․․

Ndzi tiyimisele ku sungula ku tirhisa xiringanyeto lexi ku sukela hi (tsala siku) ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Ha yini tintangha tin’wana ta wena ti vona swi lulamile ku va ni rito ro hetelela loko ti holova?

● Ha yini Yehovha Xikwembu a teka munhu loyi a rhandzaka ku holova a ri xiphukuphuku?—Swivuriso 20:3.

● U ta vuyeriwa njhani loko u hunguta timholovo leti vaka kona exikarhi ka wena ni vatswari va wena?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 18]

“Minkarhi yin’wana Manana a a ta ku, ‘Ndzi kombela ku rivaleriwa,’ ivi endzhaku ka sweswo a ndzi angarha naswona sweswo i nchumu lowunene. Kutani a hi namba hi rivala hileswi nga humelela. Na mina ndzi ringeta ku endla tano. Ku tshika ku tivona ivi ndzi vula swi huma embilwini ndzi ku, ‘Ndzi kombela ku rivaleriwa’ swi nga vuyerisa swinene hambileswi ndzi swi tivaka leswaku swa tika ku endla tano.”—Lauren

[Bokisi leri nga eka tluka 20]

Tinhlamulo

1. Mavulavulelo yo vungunya (“Se u sungurile”) ma endle leswaku mana wa yena a nyangatseka no tlurisa.

2. Leswi Rachel a swi endlaka exikandzeni xa yena (ku languta mana wakwe hi ndlela yo delela) u lo tlhontlha mimpfi exisakeni.

3. Ku hlamula hi ndlela yo delela (“Ha yini wena u vulavula na mina hi ndlela yoleyo?”) hakanyingi swi va ni vuyelo lebyi nga tsakisiki.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Ku holova ni mutswari wa wena swi fana ni ku tsutsuma emuchinini wa vutiolori—u ta tirhisa matimba yo tala kambe a wu nge yi helo