MATIMU YA HINA
Ndlela Leyi Mbewu Ya Mfumo Yo Sungula Yi Byariweke Ha Yona EPortugal
LOKO magandlati ya lwandle ra Atlantic ma ri karhi ma himetela xikepe lexi a xi ri eriendzweni ro ya eYuropa, un’wana wa vakhandziyi ku nga George Young, a ri karhi a anakanya hi vuyelo lebyinene lebyi a veke na byona loko a ri karhi a chumayela eBrazil.a Hambiswiritano, loko a ha ri eriendzweni rolero, Makwerhu Young u sungule ku anakanya hi xiavelo xakwe lexintshwa, ku nga nsimu leyikulu leyi nga si tshamaka yi tirhiwa ya le Spain na le Portugal. A ri ni ntshembo wa leswaku u ta fika a fambisa swiphephana swa 300 000 ni ku endla malunghiselelo ya leswaku Makwerhu J. F. Rutherford a ta nyikela mimbulavulo leyi sekeriweke eBibeleni!
George Young u fambe hi xikepe eka maendzo yo tala yo chumayela
Loko Makwerhu Young a fika eLisbon hi ximun’wana xa 1925, a ku ri ni hasahasa. Hi 1910, vanhu lava a va lwela ntshunxeko va herise vulawuri lebyi Kereke ya Khatoliki a yi ri na byona. Vanhu va kume ntshunxeko lowukulu kambe ku hambete ku ri ni hasahasa leyikulu etikweni.
Hi nkarhi lowu Makwerhu Young a endleke malunghiselelo ya leswaku Makwerhu Rutherford a ta nyikela mbulavulo ha wona, mfumo wu sungule ku lawula tiko hi ku tirhisa masocha hikwalaho ka leswi a ku ri ni lava a va lava ku wu menula. Matsalana wa Vandlha ra Bibele ra le Britain ni Matiko Mambe, u lemukise Makwerhu Young leswaku a ta langutana ni nkaneto eLisbon. Hambiswiritano, makwerhu Young u endle xikombelo xo tirhisa holo yo endla vutiolori ya xikolo xa le henhla xa Camões naswona u kume mpfumelelo!
Siku ra mbulavulo wa Makwerhu Rutherford ri fike hi May 13. Vanhu a va langutele swo tala! Mbulavulo wa le rivaleni lowu nga ni nhloko mhaka leyi nge: “Ndlela Yo Hanya Hi Laha Ku Nga Heriki Emisaveni,” a wu navetisiwa hi ku tirhisa tibodo leti a ti namekiwe emiakweni swin’we ni hi maphephahungu. Vukhongeri lebyi hi kanetaka, hi ku hatlisa byi kandziyise xihloko eka phephahungu lexi a xi lemukisa vahlayi mayelana ni “vaprofeta va mavunwa” lava ha ku fikaka. Enyangweni wa holo yo endla vutiolori, vakaneti va nyike vanhu tibroxara ta magidi leti a ti lwisana ni tidyondzo leti Makwerhu Rutherford a ti dyondzisa.
Nilokoswiritano, vanhu va kwalomu ka 2 000 a va gandlanile eholweni yoleyo naswona va kwalomu ka nhlayo leyi ringanaka va boheke ku tlherisiwa hi leswi a ku pfumala ni vuphelo bya marha endzeni ka holo. Vanhu lava tsakelaka a va yime ehenhla ka switepisi endzeni ka holo yo endla vutiolori kasi van’wana a va tshame ehenhla ka switirhisiwa swo endla vutiolori.
Kambe ku ve ni lava kavanyeteke. Vakaneti va sungule ku huwelela ni ku tshovelela switulu. Kambe Makwerhu Rutherford a nga khomiwanga hi rhumbyana u lo yima ehenhla ka tafula leswaku a ta twala kahle. Loko a heta vusiku byebyo, vanhu lava tlulaka 1 200 lava tsakelaka va siye mavito ni tiadirese ta vona leswaku va ta rhumeriwa mikandziyiso ya Bibele. Hi xa mundzuku xa kona phephahungu leri vuriwaka O Século, ri kandziyise rungula leri a ri vulavula hi mbulavulo wa Makwerhu Rutherford.
Ku sukela hi September 1925, Xihondzo xo Rindza xi sungule ku kandziyisiwa hi Xiputukezi xa le Portugal. (Kambe a na se a xi kandziyisiwa hi Xiputukezi xa le Brazil.) Hi nkarhi wolowo Virgílio Ferguson loyi a ri Xichudeni xa Bibele, u sungule ku ti lunghiselela ku rhurhela ePortugal leswaku a ya pfuneta entirhweni wo chumayela. A a tshame a tirha swin’we na Makwerhu Young eka hofisi leyitsongo ya rhavi ya swichudeni swa Bibele ya le Brazil. Makwerhu Virgílio ni nkatakwe Lizzie, va teke riendzo ro ya Portugal va ya tirha swin’we na Makwerhu Young nakambe. Makwerhu Ferguson u fike hi nkarhi wa kahle hikuva swi nga si ya kwihi, Makwerhu Young a ta ya exiavelweni xin’wana xa ntirho wo chumayela ku katsa ni le Soviet Union.
Phepha ra mpfumelelo wo tshama ePortugal ra Lizzie na Virgílio Ferguson hi 1928
Loko masocha ma sungula ku fuma ePortugal hi voko ra nsimbi, vakaneti va ye va andza. Makwerhu Ferguson u yime hi milenge leswaku a sirhelela ntlawa lowutsongo wa Swichudeni swa Bibele naswona u swi seketerile leswaku swi kota ku ya emahlweni ni ntirho wo chumayela. U endle xikombelo xa leswaku ku ta khomeriwa minhlangano ya vandlha ekaya ra yena. Hi October 1927, u nyikiwe mpfumelelo wolowo.
Hi lembe ro sungula ra mfumo wa voko ra nsimbi, vanhu va kwalomu ka 450 ePortugal va endle xikombelo xo rhumeriwa nkandziyiso wa Xihondzo xo Rindza. Nakambe ntiyiso wu ye emahlweni wu twarisiwa hi ku tirhisa swiphephana ni swibukwana ni le matikweni man’wana lama fumiwaka hi Portugal ku nga Angola, Azores, Cape Verde, East Timor, Goa, Madeira na Mozambique.
Eku heleni ka malembe ya va-1920, Manuel da Silva Jordão la tirhaka emajaratini ya vanhu u rhurhele eLisbon. Loko a ha ri eBrazil, u tshame a twa mbulavulo wa Makwerhu Young. U hatle a swi xiya leswaku leswi a swi dyondzeke i ntiyiso naswona a nga ha yimayimanga, u lave ku pfuna Makwerhu Ferguson ku ndlandlamuxa ntirho wo chumayela. Hiloko a sungula ku va mukhalipotiya hilaha maphayona a ma vitaniwa ha kona khale koloko. Leswi se a ku kandziyisiwa minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni yi tlhela yi hangalasiwa hi ndlela leyi hlelekeke, vandlha leritsongo ra le Lisbon ri sungule ku khapakhapa!
Hi 1934, Makwerhu Ferguson ni nsati va boheke ku tlhelela eBrazil. Hambiswiritano, mbewu ya ntiyiso a yi byariwile. Ku nga khathariseki minkitsikitsi leyi veke kona eYuropa hi nkarhi wa Nyimpi ya Xin’wanamanana eSpain ni hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, ntlawa wa vamakwerhu vo tshembeka va le Portugal va tshame va tshembekile. Ku ringana nkarhi wo karhi a va fana ni xisana xa ndzilo kambe hi 1947, xisana xolexo xi sungule ku pfurha loko ku fika murhumiwa wo sungula John Cooke la thwaseke eGiliyadi. Endzhaku ka sweswo, ku ve ni ku andza lokukulu ka vahuweleri va Mfumo. Hambiloko mfumo wu yirisa ntirho wo chumayela wa Timbhoni ta Yehovha hi lembe ra 1962, ku hambete ku va ni ku andza. Hi December 1974 loko Timbhoni ta Yehovha ti tsarisiwe tanihi vukhongeri lebyi nga enawini, a ku ri ni vahuweleri vo tlula 13 000 etikweni hinkwaro.
Namuntlha, ku ni vahuweleri vo tlula 50 000, lava chumayelaka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu ePortugal ni le swihlaleni swo talanyana laha ku vulavuriwaka Xiputukezi ku katsa ni le Azores na Madeira. Namuntlha van’wana vahuweleri lava nga kona i vatukuluxinghuwe va vanhu lava a va yingisele mbulavulo wa Makwerhu Rutherford hi 1925.
Hi khensa Yehovha swin’we ni vamakwerhu vo tshembeka lava hangalaseke mahungu lamanene hi xivindzi tanihi ‘Malandza ya Kreste Yesu eka matiko.’—Rhom. 15:15, 16.—Matimu ya hina ya le Portugal.
a Vona nhlokomhaka leyi nge, “Ku Ni Ntirho Wo Tala Wo Tshovela Lowu Faneleke Wu Endliwa” eka Xihondzo xo Rindza xa May 15, 2014, matl. 31-32.