Xingheniso

“Nzi kulile ka xidoropana le nwalungu wa tiko,” ku wula Dauda wa le Serra Leoa. “Na nza ha hi mufana, ku wa hi ni kubangana hi petso ka ngango wa mina ni wunwani. Hi wumbiri, yi wa lwela petso wunwe. Kasi ku tsema a mhaka, ku vitanilwe a n’anga. Yona yi lo nyika a wanuna munwe a woni, zonake yi mu fenengeta hi nguwo yo basa. Zalezo a wanuna a nga hi lomu nguweni i lo sangula ku rurumela ni ku dzunuka. Na a kari a cuwuka lomu wonini, i lo huwelela: ‘Nzi wona xikhosana xa wanuna na xi tshinela! Xi ambele tinguwo to basa. Xa ku leha niku xi nani wuvu, xi famba na xi koramile.’

“Yena i wa kari a tlhamusela a matshamela ya Kokwani wa xinuna! Makunu i lo chikela ka xiyimo xa ku a nga ha khomeki zonake a kanyuluka aku: ‘Loku mu nga kholwi lezi nzi wulako, tanani mu ta wona hi nwece!’ A nga kona ka hina loyi a nga tiyile-hlana laha ko kala a maha lezo. A n’anga yi lo mu rulisa hi ku mu nwatsekela a muri wu nga hi ka xigutsa.

“Na a wulawula hi lomu wonini, ‘Kokwani wa xinuna’ i te ngalo a petso wu wa lumba a ngango wa hina. Yena i byelile kokwani wa mina wa xisati a ku i fanele ku rima a petso lowo handle ko chava. A ngango lowu wunwani wu vumelile a matsemela lawo ya mhaka. A mhaka yi tsemisilwe lezo.”

Lezo zi tolovelekile le Mupela-gambo wa Afrika. Lomu ka hina, a ku kota zipanzeni zinwani za misava, vanhu va tsanza-vahlayi va kholwa lezaku a vafileko vaya ka tiko ga mimoya, lomu va zi kotako ku wona ni ku kucetela a wutomi ga vanhu misaveni. Xana leyo i gonzo ya lisine? A vafileko va hanya hakunene? Loku ku nga hi lezo hi vamani va ti wulako a kuva mimoya ya vafileko? A ku tiva mihlamulo ya lezo za lisima nguvu. I mhaka ya kufa ni kuhanya.