A hosi yi lo tsaka!

KU’VE hi Agosto wa 1936 ka aldeya ga Hosi ya le Swazilandi. Robert na George Nisbet va wa ha hi ku bisa a wucenje ni tikanelo ta Makabye J. F. Rutherford ti gravarilweko ka mova wa pfumawulo. Hosi Sobhuza wa Wumbiri i lo tsaka. George i tlhamusela lezi: “Lexi xi nga hi maha hi vumala ni xo wula hi lezaku a Hosi yi wa lava ku xava a xiradwana lexi lezi hi nga bisa zi nga gravarilwe ka xona, makhaseti, ni muchini wa pfumawulo wa mahungu ya Mufumo!”

Hi ndlela ya xichavo, Robert i lo wula lezaku a zilo lezo zi wa nga xavisiwi. Hikuyini? Hakuva zi wa lumba munhu munwani. A Hosi yi lo lava ku tiva ku himani a munhu loye.

Robert i lo hlamula aku: “Zontlhe lezi zibya za Hosi yinwani.” Zonake Sobhuza i lo wutisa ku himani a Hosi leyo. Robert aku: “Hi Jesu Kristu, a Hosi ya Mufumo wa Nungungulu.”

Hi xichawo, Sobhuza i lo vumela aku: “Oh, kunene Jesu i Hosi ya hombe. A nzi lavi ku teka ni xinwe xi mu lumbako.”

Robert i lo tsala aku: “Nzi lo hlamaliswa nguvu hi matshamela ya Hosi Sobhuza. I wa wulawula khwatsi a xiNgiza na a nga ti tlakusi. Ahandle ka lezo, i wa nga djikadjiki kuwulawuleni kakwe niku i wa hi munhu wa mu nene. Nzi lo tshama zinwe naye hofiseni yakwe hi xipimo xa 45 wa timeneti George na a bisa wucenje le handle.

Robert iya mahlweni aku: ‘Anzhako ka xikhati ka siku lego, hi lo enzela a Xikola xa Tiko ga Swazilandi, laha hi ngava ni matshango yo tsakisa nguvu a ku hunza wontlhe. Hi lo xumayela a murangeli wa xikola lexo, niku yena i lo ingisela khwatsi. A xikhati lexi hi nga kumbuka a muchini wa pfumawulo hi tlhela hi wula lezaku hi longile ku bisa a tikanelo ti gravarilweko kasi ti ingiselwa hi xikola xontlhe, i lo tsaka a tlhela a vitana xipimo xa zana ga zigonzani lezaku zi tshama byanyini kasi zi ingisela. Hi lo byeliwa lezaku a xikola sekundaria xi wa gonzisa wurimo, kubyala ni kuhlayisa zitsangi, kuvatla, kuaka, xiNgiza ni matematika ka zigonzani za vafana. A vanhanyana va wa gonzisiwa wudokodela, mitiro ya laha mutini, ni mitiro yinwani ya lisima. A kokwani wa xisati wa Hosi Sobhuza hi yena a nga aka a xikola lexo.’a

Kusanguleni ka 1933, Hosi Sobhuza i lo demba ndleve a ingisela maphayona lawa ma nga enzela a aldeya ga Hosi. Ka khati go kari i zile a tsombanyisa a 100 wa masochwa lawa ma nga hi varinzeli vakwe lezaku va tazwa a mahungu ya Mufumo ma nga gravarilwe. I lo kholwa lezi zi nga wuliwa hi marevista ya hina a tlhela a vumela a ku sala ni mabhuku manwani. Hi xikhatanyana xitsongwani, a Hosi yi wa hi kusuhani ni kuva ni mabhuku wontlhe ya hlengeletano ya xikhatini lexo! Ku nga hi lezo ntsena, i lo hlayisa a mabhuku lawo lezaku ma nga onhiwi hi munhu, hambu lezi a mufumo wa maNgiza wu nga yimisile nayo wa lezaku ma fuviswa xikhatini xa yimpi ya wumbiri ya misava.

Hosi Sobhuza wa Wumbiri i lo simama ku amukela Timboni ka aldeya gakwe le Lobamba, laha ka kuza a vitana vafundisa lezaku va ta ingisela tikanelo ta Timboni ti seketelweko ka Biblia. Na Mboni ya tiko legiyani yi vitwako Helvie Mashazi yi kari yi wulawula hi Mateu xipimo 23, a ntlawa wa vafundisa wu lo mu tlulela hi kuzangara va mu kurumeta lezaku a tshama hasi. Kanilezi a Hosi yi lo zi nghenela, yi byela Makabye Mashazi lezaku a simama ni kanelo yakwe. Tlhatakumbiri, a Hosi yi lo byela vaingiseli lezaku va tsala mavesi wontlhe ya Biblia lawa ma nga kumbukiwa ka kanelo!

Anzhako ka ku ingisela a kanelo yi nga vekiwa hi makabye wo kari wa phayona ka siku ginwani, a mune wa vafundisa va nga hi kona va lo tlhatlha tikhololo tabye zonake vaku: “Kusukela zalezi, a ha ha hi vafundisa kambe kanilezi hi Timboni ta Jehova.” Anzhako ka lezo, va lo wutisa a phayona legi lezaku a gi na mabhuku manwani yo fana ni lawa a Hosi ya tiko yi nga nawo ke.

Kusukela hi va 1930 kala kufeni kakwe hi 1982, a Hosi leyi yi wa kombisa xichawo ka Timboni ta Jehova niku yi wa nga vumeli lezaku ti xanisiwa hi kota ya ku nga lanzeli mikhuwo ya vaSwazi. Hikwalaho, a Timboni ti na ni xigelo xo zwala xa ku mu bonga ni ku rila a kufa kakwe.

Kusanguleni ka 2013, ku wa hi ni xipimo xa 3.000 wa vahuweleli va Mufumo tikweni ga Swazilandi. Na gi hi ni xipimo xa 1.000.000 wa vahanyi, a muhuweleli munwe tikweni legi i yimelwe hi ku xumayela a xipimo xa 384 wa vanhu. Ka 90 wa mabandla ma nga kona ku na ni xipimo xa 260 wa maphayona yo hiseka, niku Xialakanyisweni xa 2012 ku wa hi ni 7.496 wa vanhu. Zi la su dlunya lezaku ka malembe ma tako ku tava ni kuanza ka hombe. Handle ko kanakana, a va makabye lava va nga sangula ku enzela Swazilandi hi va 1930, va yimisile a xiseketelo xi nene xa ntiro wo xumayela. — Matimu ya hina ma nga le Afrika Dzonga.