“Ka ha hi ni ntiro wa hombe wa kutshovela wu faneleko ku mahiwa”

KUVE 1923. A salawu ya mihlakano ya Wuhlayiselo ga tiDrama ni Wucenje ya le São Paulo yi wa tele hi vanhu! Xana wa gizwa a gezu go dzinza ga George Young ke? A kanelo yakwe yi hunzuluselwa hi gezu ni gezu yiya ka xiPutukezi. Vontlhe va 585 va nga hi kona va wa dembile khwatsi ndleve. A mavesi ya Biblia hi xiPutukezi ma wa kombisiwa ka khurisi hi muchini. Kota ndlela yo dayelela a mutlhangano lowo, ku lo avelwa mazana ya xibhukwana Milhões que agora vivem jamais morrerão! hi xiNgiza, xiAlemão, ni xiItaliano. A kanelo leyo yi lova ya ntamu! A mhaka yi lo hangalaka. Anzhako ka masiku mambiri, a salawu yi lo tala kambe hi vanhu kasi ku tazwa kanelo yinwani. Kanilezi xini xi mahileko lezaku kuva ni mitlhangano leyi?

Hi 1867, Sarah Bellona Ferguson i lo rura ni ngango wakwe hi Estados Unidos aya Brazil. Hi 1899, Sarah i lo tiva lezaku i wa kumile lisine anzhako ka ku lera mabhuku yo kari ma seketelweko ka Biblia lawa a nzisana yakwe ya mufana yi nga mu tele nawo hi Estados Unidos. Kota lezi a nga hi mugonzi wa hombe, i lo vulula asinatura ya Murinzeli hi xiNgiza. Hi ku tsakiswa hi mahungu ya Biblia, i lo tsalela Makabye C. T. Russell, a ti wula ku yena “xikombiso xo tiya xa lezaku a ku na munhu a nga kule laha ka kuza a nga chikelelwi.”

Sarah Ferguson i mahile zontlhe zi nga hi ntanwini wakwe kasi ku bhulela vanwani a lisine la Biblia, kanilezi a kutala ka zikhati i wa ti wutisa ku himani a nga wa ta vuna yena ni ngango wakwe, zinwe ni vanhu vontlhe va va nene va nga Brazil. Hi 1912, a Beteli ya Brooklyn yi lo mu tivisa lezaku ku wa taya wokari le São Paulo ni makume ya mazana ya ziphephana zi nga ni hloko ya mhaka Va kwihi lava va fileko? hi xiPutukezi. Hi 1915, i lo wula lezaku xontlhe xikhati zi wa mu hlamalisa a kuzwa lezaku a Zigonzani za Biblia zo tala zi wa rinzela ku tekiwa ziya tilweni zalezo. Na a kombisa mawonela yakwe, i lo tsala aku: “Ahati hi tiko ga Brazil ni matiko wontlhe ya Amerika Dzonga ke? . . . Loku u ehleketa hi lezi a tiko ga Amerika Dzonga gi nga kulisa zona, u ta tekela ku zi wona lezaku ka ha hi ni ntiro wa hombe wa kutshovela wu faneleko ku mahiwa.” Hakunene, ku wa ha ta mahiwa ntiro wa hombe wa kutshovela!

Kwalomu ka va 1920, a ntlhanu va majaha ni manharu ya vafambisi va zitimela za mati ma tako hi Brazil ma loya mitlhanganweni yo kari ya bandla doropeni ga Nova York na zitimela zabye zi kari zi lungisiwa. Laha va nga tlhela Rio de Janeiro, va lo bhulela vanwani a kutsumba kabye ka kuswa va nga ku gonzile lomu ka Biblia. Xikhatanyana nzhako ka lezo, hi Março wa 1923, George Young, loyi a nga hi muwoneleli wa xipanze, i lo chikela Rio de Janeiro, a kuma vanhu va tsakelako. I lo maha malulamiselo ya lezaku ku hunzuluselwa a mabhuku yo tala hi xiPutukezi. Zalezo, Makabye Young i loya São Paulo, gi nga doropa gi nga hi ni xipimo xa 600.000 wa vahanyi xikhatini lexo. I lo veka kanelo a tlhela a avela a zibhukwana Milhões, kota lezi zi kumbukilweko kusanguleni ka nzima leyi. I bika lawa: “Lezi nzi nga hi nzoce, nzi wo tirisa a phepha-hungu ntsena kasi ku haxa mahungu.” I lo engeta aku: Leti tive “tikanelo to sangula ti nga huwelelwa na ka ha hi mahlweni ti tlhela ti vekiwa vitweni ga A.I.E.B. le Brazil.”a

Ka mubiko wa Brazil, A Murinzeli wa 15 ka Dezembro wa 1923, i lo tlhamusela aku: “Loku hi ehleketa lezaku a ntiro wu sangulile hi 1 ka Junho ni lezaku ku wa nga hi na mabhuku xikhatini lexo, za hlamalisa a ku wona lezi a Hosi yi wu katekisisako zona a ntiro.” A mubiko wu loya mahlweni wu wula lezaku a tikanelo ta Makabye Young le São Paulo tive timbiri xikari ka leti ta 21 ti vekilweko ku sukela 1 ka Junho kala 30 ka Setembro, ti ingiselweko hi 3.600 wa vanhu a ku patsa vontlhe. Le Rio de Janeiro, a mahungu ya Mufumo ma wa hangalaka hi kutsongwani-kutsongwani. Niku ka tihweti titsongwani ntsena, ku lo nyikelwa xipimo xo hunza 7.000 wa mabhuku ya hina hi xiPutukezi! Tlhatakumbiri, a revista A Murinzeli gi lo sangula ku humesiwa hi Novembro-Dezembro wa 1923 hi xiPutukezi.

George Young i lo enzela Sarah Ferguson. A Murinzeli i lo bika lezi: “A makabye loye wa xisati i lota kota mubiki wa mahungu, kanilezi, hi xikhati xo kari, i lo miyela a nga wuli nchumu. Laha va nga khomana mandla na Makabye Young, a makabye loyi wa xisati i lo mu cuwuka lomu nghoheni zonake a gumesa aku: ‘U muwoneleli wa xipanze hakunene?’” Zalezo, yena ni vana vakwe vo kari va lo bapatizwa. Hakunene, ku wa hunza 25 wa malembe na a rinzela ku bapatizwa! A Murinzeli wa 1 ka Agosto wa 1924 i lo wula lezaku le Brazil ku bapatizilwe 50 wa vanhu, a kutala ka vona va le Rio de Janeiro.

Ka xikhati lexi ku hunzako xipimo xa 90 wa malembe, a ha ha hi na xilaveko xa ku wutisa ku: “Ahati hi tiko ga Brazil ni matiko wontlhe ya Amerika Dzonga ke?” Ku na ni xipimo xo hunza 760.000 wa Timboni ta Jehova ti xumayelako a mahungu yo saseka le Brazil. Tlhatakumbiri, matikweni wontlhe ya Amerika Dzonga, a vanhu va kari vazwa mahungu ya Mufumo hi xiPutukezi, xiPanyoli, ni tirimi to tala ta zisumbulwa za matiko lawo. Hi 1915, Sarah Ferguson i wa wula lisine laha a ngaku, ‘Ka ha hi ni ntiro wa hombe wa kutshovela wu faneleko ku mahiwa.’ — Matimu ya hina ma nga le Brazil.