U WA ZI TIVA?

Xana Israeli wa kale i wa hi ni makhwati kota lezi a Biblia gi kombako ke?

A BIBLIA gi wula lezaku a matshamu yo kari le Tikweni gi Tsumbisilweko ma wa hi khwati niku zi wa hi ni tisinya to “tala.” ( 1 Tih. 10:27; Jox.17:15, 18) Hambulezo, hi ku wona zipanze za hombe za tiko lego zi nga hava khwati nyamutlha, a vanhu vo kari va kukanakana va nga ha ti wutisa lezaku ku tshukile kuva ni khwati hakunene ke.

A bhuku Life in Biblical Israel (Wutomi le Israeli xikhatini xa kutsaliwa ka Biblia) gi tlhamusela lezaku “a makhwati le Israeli wa kale ma wa hi ya hombe nguvu ku hunza lezi ku tshamisileko zona nyamutlha.” A zitsunga zi wa fenengetilwe hi tisinya ta pinheiro-de-alepo (Pinus halepensis), carvalhos-da-palestina (Quercus calliprinos), ni terebinto (Pistacia palaestina). Lomu nkoveni, xi nga xipanze xi nga hi xikari ka zitsunga zo tala ni mbhiri ya Mediteraneyo, ku wa tele kambe tisinya ta mikuwu (Ficus sycomorus).

A bhuku Plants of the Bible (Tisinya ta Biblia) gi wula lezaku a matshamu yo kari le Israeli a ma hi na tisinya. Zi mahisile kuyini kuza ti mbhela? Na gi tlhamusela lezaku lezo zi mahekile hi kutsongwani-kutsongwani, a bhuku legi gi ngalo: “A munhu i loya a onhetela makhwati lawo, na a lava nguvunguvu ku engetela a masimu ni wutshamu ga ku risa a zifuyo, kanilezi ni ku lava zilo zo aka hi zona ni tihunyi kasi ku chela nzilweni.”