U nga Vumbi!

A VANHU vontlhe va xuva ku tiva za manziko. Ku ngava ku lava ku tiva a matshamela ya xikhati. “Xana nzi nga byala a timbewu ta mina manziko?” “Nzi ta zi kota ku rima viki gi tako?” “Xana ku nga tana vula ka mubuzo wa hina hweti yi tako?”

² A ku navela ku tiva hi wumanziko a zi gumelwi tsena ka ku lava ku tiva a matshamela ya xikhati. A vanhu va matlhelo wontlhe va karatekela ku tiva a zilo zi to humelela tikweni gabye ni matikweni manwani xungetano hi mitiro, wuxavisi, ni zilo zinwani, nguvunguvu lezi zi khumbako vona wutsumbu kutani maxaka yabye. A kuxuva loku ka hombe ka mabeleko hi kona ku mahako vanhu vo tala va tsutsumela kuvumba kasi ku kuma mihlamulo ya ziwutiso zabye xungetano hi wumanziko.

³ A vavumbi va wula lezaku ku na ni vanungungulu va zi kotako ku tivisa wumanziko ka vanhu lava va gonzileko ku lera ni ku zwisisa a tihlolo ni zilo zinwani zi wonekako hi tindlela to hambanahambana: Zilo za le tilweni (matshamela ni mafambela ya tinyeleti, zirenzelekwani, kutlhangana ka gambo ni hweti, nzhati wa nzilo tilweni); zilo za laha misaveni (moya, zingulo, nzilo); zilo lezi a zihari zi mahako (kuwukula ka tinbyana, mapurumela ya zinyanyani, mikoka ya tinyoka); matshamela ya matluka ya caya lomu ka cikira kutani mafura lomu ka mati ni lezi a tigalala ti wisako zona; matshamela ya xivinzi, mahahu ni marumbu ya zihari za miphahlo; minzhati ya lomu mandleni ka munhu ni “mimoya” ya vafileko.

A MATIMU MA KOMBA LEZAKU A KUVUMBA A HI KU NENE

⁴ A kuvumba kontlhe, na ku nga khataliseki a mamahela ya kona, a ku zwanani ni Biblia. Hi ku tirisa Mosi, Jehova i tlharihisile vaIsraeli hi kuphindaphinda lezaku va nga tekeleli a hanyela ga kuvumba ga matiko manwani, aku:

“Ngha ku nga kumiwi ni munhu munwe ka wena loyi a nyikelako n’wana wakwe kutani nhanyana wakwe laha nzilweni, ni loyi a tirako wutumbe, kutani mungoma, ni mulori, ni noyi, ni loyi a fembako, ni loyi a vumbako, ni loyi a wutisako tinguluve. Hakuva kani hi wihi a mahako lezi zilo, xinyenyeko ka Jehova, hakuva Jehova Nungungulu wa wena i hlongole matiko lawo hi kota ya kona kubiha loku.” — Deut. 18:9-13; Levi 19:26, 31.

⁵ Hambu loku a kuvumba kabye ku tshuka ku tatiseka, a vavumbi va wa nga poni ku tsayiswa. (Deut. 13:1-5; Jer. 23:32; Zak. 10:2) A livengo la Biblia hi vavumbi li kombisiwa ka nayo lowu wu nga wula lezaku vontlhe lava va mahako lezo handle ko kanakana va wa fanele ku dawa. — Levi 20:27.

⁶ A kuvumba ku wa anzile nguvu kambe masikwini ya wutireli ga Jesu ni vapostoli. Laha mupostoli Paule a nga hi xihlaleni xa Kupero, i lo kumana ni mungoma a vitwako Bar-Jesu. Le Makedonia, Paule i lo hlongola dimoni ka nhwana wo kari a nga va karata, kanilezi a venyi vakwe va lo zangara hakuva va wa bhinzula nguvu hi kuvumba kakwe. (Miti. 13:6-11; 16:16-19) Kanilezi a vanwani, vo kota Simoni wa le Samaria va tsikile mintiro yabye ya wungoma hi ku zi ranza, niku le Efesusi ku’ve ni votala nguvu va nga hisa a mabhuku yabye ya wungoma laha ka kuza a tsengo wa kona wu chikela ka 50.000 wa macheleni (kuzilava xipimo xa 240.000 wa mametikali). — Miti. 8:9-13; 19:19.

A KUHAMBANA KA KUVUMBA NI KUVULULELWA KU TAKO HI KA NUNGUNGULU

⁷ Ku na ni kuhambana ka hombe xikari ka mahungu ya lisine ma tako hi ka Nungungulu ni mahungu ma kumiwako hi kuvumba. Lava va tirisako a kuvumba va tala ku tlatlalatelwa hi madimoni. Ka makhati yo kari va cherukiswa hi mimuri kutani tisimu ti nga tolovelekangiko. A gezu ga xiGreki legi gi hunzuluselweko “ku vumba” gita hi ka gezu mai’ne·sthai, gi wulako “ku phuraphura,” niku gi tiriswa ka munhu a pupumako lomu kanwini a tlhela a hi ni misisi yo nyenyeza.

⁸ A malanza ya lisine ya Jehova ma wa nga humelelwi hi lezo loku ma susumetiwa hi moya wa ku basa kasi ku profeta. (Miti. 6:15; 2 Ped. 1:21) A vaprofeti vo hiseka va Nungungulu va wa wulawula hi kuziranza na va nga hakhelwi nchumu. Kanilezi a vavumbi va tiko va wa maha lezo hi ku lava ku bhinzula vona venyi.

⁹ A ku na wutshamu ni ginwe lomu ka Biblia ku wulawulwako kwatsi hi kuvumba. A kutala ka zikhati a mitsalo yaleyi yi konako a wungoma ni kuvumba yi wulawula kambe hi wubhayi ni wurembi. (2 Tih. 9:22; Nah. 3:4; Mal. 3:5; Gal. 5:19, 20; Kuv. 9:21; 21:8; 22:15) Ka Nungungulu a kuvumba ka fana ni xionho xa ku hluwuka. (1 Sam. 15:23) Hikwalaho a ku wula lezaku a mabhulo ya Jehova ni malanza yakwe kuvumba ka ku “nene” za lwisana ni Mitsalo.

¹⁰ A miloro ya vavumbi yi wa lavetelwa hi vona venyi. Kanilezi zi wa nga mahisi lezo loku a miloro ya kona yita hi ka Jehova. A miloro leyo yi wa hi yo dlunyateka nguvu laha kaku ku wa nga hi na kukanakana ka lezako yita hi ka Jehova (Gen. 20:3-7; Val. 7:13-15; 1 Tih. 3:5; Mat. 1:20; 2:12, 13, 19, 22), kutani, loku yi nga hi yo dlunyateka, a ku na muvumbi a nga zi kota ku yi zwisisa, niku ntsena malanza ya Nungungulu hi wona ma nga zi kota ku yi tlhamusela. — Gen. 40:5-19; 41:1-32, 39; Dan. 2:1-47; 4:1-28.

A VAVUMBI A VA AMUKELEKI KA JEHOVA

¹¹ A wanuna wo biha Hamani i lo lava munhu a ta “hlahluva Pure, yi nga hlolo, . . . siku ni siku ka tihweti tontlhe” kasi ku tiva a xikhati xa chukwana xa ku hihirita vanhu va Jehova. (Est. 3:7-9) Xungentano hi kuvumba loko hi gonza lezi:

“Hi ku tirisa mahela legi kasi ku tiva a siku ga gi nene ga ku tatisa a makungo yakwe yo biha, Hamani i lo maha lezi zi nga wa mahiwa hi tihosi ni tihosana ta le Persia. Ti wa nga mahi nchumu na ti nga sangulangi hi ku wutisa a vagonzi va zilo za le tilweni, ti tlhela ti tsakiswa hi xikhati xa kona.” — Jamieson’s Commentary, Vol. II, p. 639.

¹² Hi ku lanza wusungukati lego ga madimoni, Hamani i lo sangula ku tatisa xikungo xakwe xo biha. Kanilezi, a ntamu wa Jehova wa ku ponisa vanhu vakwe wu lo kombiswa kambe, niku Hamani loyi a nga tsumba vavumbi, i lo hayekiwa ka mhanze leyi a nga yi longisele kasi ku hayeka Mordekai. — Est. 9:24, 25.

¹³ A xikombiso xinwani xa ntamu wa hombe wa Jehova hehla ka wungoma, ku’ve xikhati lexi a vaMoabi va ngata “na va khomile zinyikiwo za ku ya nyika xitumbe” kasi ku thola Balaami, a muvumbi wa le Mesopotamia lezaku a rukatela vaIsraeli. (Mitse. 22:7) Hambu lezi Balaami a nga zama ku “vumba,” Jehova i lo mu maha a va katekisa ntsena. Ka ginwe ga mavingu yakwe, Balaami na a susumetwa hi ntamu wa Jehova, i vumelile lezi: “Hakuva ku hava wutumbe go vukela Jakobe; a ku na wungoma go vukela Israeli.” — Mitsengo, zipimo 23 ni 24.

¹⁴ Kota lezi hi wonako matimu lawa yo biha ya kuvumba, xana gi wa nga tava wupumbu xikhatini lexi xa magumo a ku ya kombela wusungukati ka vavumbi xungetano hi wumanziko ke? A munhu i na ni kuxuva ka ntumbuluko ko lava ku tiva wumanziko, niku a kunavela loko ku nga tatiswa khwatsi loku yena a khozela ni ku tirela Muvangi wakwe wa Hombe. A ku tsika lezo, Jehova hi yena yece a nga ni mahungu yo tsumbeka xungentano hi wumanziko. Hi yena yece a tivako a zilo na zi nga se ku maheka. (Isa. 46:9, 10) A ku hunza lezo, hi ku tirisa a ndlela yakwe ya ku hunzisa mahungu zinwe ni Mhaka yakwe Biblia, i tivisa hi liranzo na ka ha hi mahlweni a zilo lezi zi nga zi nene ku a munhu a zi tiva. — Am. 3:7.

¹⁵ Kanilezi loku munhu a tsika Jehova, a fularela Loyi ku nga yena yece a tivako wumanziko, za olova ku a wela ka kucetelo wa madimoni. Saule xikombiso xo dlunyateka xa lezo. Kusanguleni i wa hi munhu a nga hlota Jehova kasi ku tiva wumanziko, kanilezi a xikhati a nga tekelwa lungelo ga ku bhula na Jehova hi kota ya kungatsumbeki, i lo hunzuluka aya ka madimoni lezaku ma valeta a wurangeli ga Nungungulu. (1 Sam. 28:6, 7; 1 Kron. 10:13, 14) U nga tshuki u maha xihoxo lexo!

A timhaka leti ti susiwa ka A Sentinela ga 1 ka Fevereiro wa 1970 maphajina 89 kala 93