Ndlela ya kuva ni kutiya

ZVI WULA YINI A KUTIYA?

A munhu wa kutiya hi loyi a tekelako ku vhuka loku a kumana ni zvikarato kutani zvilo zvi mu mahako a khunguvanyeka. A tshamela legi hi gi hlakulela a cikhati leci hi kumanako ni zvikarato. A ku fana ni lezvi a n’wanana a gondzako ku famba hi kuwa, a munhu i gondza ndlela ya ku humelela wutomini loku a kumana ni zvikarato.

HIKUYINI ZVI NGA ZVA LISIMA A KUTIYA?

A vanana vo kari va mbhela ntamu loku va tsandzeka ku maha a nchumu wo kari, loku va kumana ni zvikarato, kutani loku va kanetiwa. A van’wani va gumesa va zvi tsukulela magumo. Hambulezvo va fanele ku zwisisa a timhaka leti ta lisima:

• A hi contlhe cikhati hi humelelako ka zvontlhe hi mahako. — Jakobe 3:2.

• A zvikarato zvi humelela vanhu vontlhe hi ndlela yo kari. — Mutshawuteli 9:11.

• A ku kawukiwa zva lisima kasi ku gondza. — Mavingu 9:9.

A kutiya zvi ta vhuna n’wana wa wena a kulwa ni zvikarato na a hi ni kutsumba.

NDLELA YO GONDZISA KUYIYA

Loku a tsandzeka ku maha a nchumu wo kari.

TSHINYA GA NAYO: ‘A munhu nene iwa ntlhanu wa zvikhati ni zvimbiri, a vhuka kambe.’ — Mavingu 24:16.

Vhuna n’wana wa wena a ku tiva leci hi lisine ci nga cikarato. Hi cikombiso, zvini a nga mahako loku a kuma negativha cikoleni? Kuzvilava a nga tsukula aku: “A ndzi zvi koti ku maha nchumu wa wu nene!”

Kasi ku gondzisa n’wana wa wena lezvaku ava ni kutiya, mu vhune ku a alakanyisisa hi lezvi a nga chukwatisako. Hi ndlela leyo, i ta zama ku lulamisa a cikarato, wutshan’wini ga ku tizwa na a khunguvanyekile.

Ka cikhati caleco, potsa ku mu byeletela tindlela ta ku lulamisa cikarato leco. Kanilezvi, mu vhune ku a ti lavela tindlela ta ku lulamisa cikarato leco ha yece. U nga ha mu wutisa ku: “Zvini u nga mahako kasi u chukwatisa lezvi u gondzako cikoleni?”

Loku a kumana ni zvikarato.

TSHINYA GA NAYO: “A mu zvi tivi lezvaku a wutomi ga n’wina gi ta tshamisa kuyini mandziko.” — Jakobe 4:14.

A wutomi ga cicacica. A munhu loyi a ganyileko gi ngaca na a hi cisiwana; a munhu a nga ni lihanyo li nene nyamutlha a mandziko a nga babya. A Bhibhiliya gi li: ‘A citsutsumi a ci dhawuli, a nhenha a yi hluli yimpini, hakuva vontlhe va chikelelwa hi cikhati, zvi dzuka zvi va humela.’ — Mutshawuteli 9:11.

Kota mupswali maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku vhikela n’wana wa wena ka zvilo zvobiha. Hambu lezvi ka ku hi lisine a zvi koteki ku vhikela a n’wana wa wena ka zvilo zvontlhe zvakubiha.

Kuzvilava a n’wana wa wena a nga seva wa hombe laha ka kuza a kumana ni ku luza ntiro kutani timhaka ta mali. Hambulezvo, u nga mu vhuna a kuva a yimisana ni zvin’wani zvikarato zvo kota ku luza wunghana kutani ku felwa hi xaka.a

Loku a n’wana wa wena a byeliwa ku i fanele ku chukwatisa.

TSHINYA GA NAYO: “Zwana wusungukati . . . kasi a masiku ma ha tako u fela ku tlhariha.” — Mavingu 19:20.

Loku a wokari a byela n’wana wa wena lezvaku i fanele ku chukwatisa zvokari, a hi lezvaku o lava kulwa naye kutani ku mu maha a swireka, kanilezvi yena o lava ku mu vhuna lezvaku a cica zvokari lezvi zvi faneleko.

Loku u gondzisa n’wana va wena a ku amukela wusungukati, zvi ta mu vhuna hi wumbiri ga n’wina. A mupswali wo kari wa ku hi Johani i te: “Loku a vanana va tshamela ku kala va nga lulamisi zvihoxo zvabye, va nga ta tshuka va gondza nchumu. Va ta tlula cikarato cin’we vaya ka cin’wani, niku wena kota mupswali u ta mbheta cikhati ca wena na u va landzelela hi le ndzhako u timetela ndzilo lowu va dzivelako. Lezvo zvi maha ku a wutomi gi nga tsakisi ka vapswali ni ka n’wana.”

U nga mu vhunisa kuyini a n’wana wa wena lezvaku a vhuneka hi wusungukati? Loku a n’wana wa wena a nyikiwa wusungukati — kani hi le cikoleni kutani ka gin’wani wutshamu — potsa ku wula ku a wusungukati lego a hi gi nene. Kanilezvi, u nga ha mu wutisa ku:

• “U alakanya ku hikuyini va ku nyikileko wusungukati legi?”

• “U nga chukwatisa hi ndlela muni?”

• “Zvini u to maha ka khati gi tako u tova ka ciyimo leci?”

Alakanya lezvaku a wusungukati gi ta vhuna n’wana wa wena zvezvi ni cikhati ci tako loku a hi wa hombe.