Cilaveko ca ku tiva zva zvi nene ni zvo biha

ZVI WULA YINI KU TIVA ZVA ZVI NENE NI ZVO BIHA?

A vanhu lava va nga ni mahanyela ma nene va na ni mawonela ma nene hi zva zvi nene ni zvo biha. A milayo yabye ya mahanyela a yi seketelwi ka lezvi va ti zwisako zvona ka cikhati leco. Kanilezvi yi seketelwa ka matshinya ya milayo lawa va ma tsumbako lezvaku ma ta va rangela ka lezvi va zvi mahako — hambu loku va nga woniwi hi munhu.

HIKUYINI ZVI NGA ZVA LISIMA A KU TIVA ZVA ZVI NENE NI ZVO BIHA KE?

A vanana va tatiwa tihloko hi mahungu ya mawunwa xungetano hi lezvi zvi bihileko ni zva zvi nene. A mahungu lawo va nga ma kuma ka vanhu lava va fambako navo cikoleni, ka mimuzka leyi va yi ingiselako, ka mafilmi kutani ka lezvi zvi kombisiwako ka televhizawu. A mikucetelo leyo yi nga va maha va kanakanela lezvi va zvi kholwako xungetano hi lezvi zvi nga zvi nene ni zvo biha.

A mhaka leyi yi woneka khwatsi loku a vanana va hi tangeni ya ku ti tshotshota. Xungetano hi tanga leyo, a bhuku Beyond the Big Talk gi wulile lezvi: “Va fanele ku zwisisa lezvaku a vanhu vo tala va tava kucetela ku maha zvilo hi ndlela yo kari kasi va tsakelwa hi van’wani, niku va fanele ku tlhela va gondza ku maha zviboho zvi seketelwako ka mawonela yabye wutsumbu ni ka lezvi vona va zvi hlawulako, hambu loku a vanghana vabye va nga zvi tsakeli.” Hi lisine, a vapswali va fanele ku va gondzisa a zvilo lezvi a vana vabye na va nga se chikela ka tanga ya ku ti tshotshota.

NDLELA YO GONDZISA ZVA ZVI NENE NI ZVO BIHA

Nyimisa a milayo ya mahanyela.

TSHINYA GA NAYO: A “vanhu va kulileko . . . va tirisa a kupima kabye kala va zvi kota ku hambanisa a zva zvi nene ni zvakubiha.” — Mahebheru 5:14.

• Tirisa magezu ma dlunyatisako lezvi zvi nga zvi nene ni lezvi zvi bihileko. Tirisa zvilo zva siku ni siku kasi ku komba kuhambana ka lezvi zvi nga zvi nene ni lezvi zvi bihileko. U nga mu byela ku: “Lezvi zvi wula kuva munhu wa lisine; lezvi a zvi wuli zvona.” “Lezvi ku tsumbeka; lezvi a hi ku tsumbeka.” “Lezvi zvi nene; lezvi a hi zvi nene.” Hi ku famba ka cikhati a n’wana wa wena i ta zvi tiva hi yece a ku maha zva zvi nene a tsika lezvi zvakubiha.

• Tlhamusela a zvigelo zva milayo ya mahanyela leyi u yi yimisileko. Hi cikombiso, maha a zviwutiso zvo kota lezvi: Hikuyini zvi nga zvi nene a kutsumbeka? A ku hemba zvi nga dayisa kuyini wunghana? Hikuyini zvi bihileko kuyiva? Gondzisa livhalo la n’wana wa wena u tlhela u mu gondzisa kuva ni mawonela ma nene.

• Khanyisa ku hikuyini zvi nga zva lisima a ku namarela ka mahanyela ma nene. U nga wula ku: “Loku u tsumbeka, a van’wani va ta ku tsumba,” kutani ku “loku u hi munhu wa mu nene, a vanhu va ta zvi tsakela a ku tshama na wena.”

Tiyiseka lezvaku vontlhe laha ngangweni va tiviwa hi mahanyela ma nene.

TSHINYA GA NAYO: “Tshamani hi ku ti hlola kasi mu tiva ku mu vanhu va tshamela muni.” — 2 Va Le Korinte 13:5.

• A milayo ya wena yi fanele ku maha a cipandze ca ngango wa wena. Hikwalaho u nga wula hi kutsumba u ku:

  • “Laha ngangweni wa hina a hi hembi.”

  • “A hibi van’wani kutani ku va bhongela.”

  • “A hi rukateli van’wani.”

A n’wana wa wena i ta zvi wona lezvaku a milayo ya mahanyela a hi milayo basi yi faneleko ku landzelwa kanilezvi milayo leyi a ngango wu lavako lezvaku wu tiviwa hi yona.

• Bhula ni vana va wena hi lisima la milayo ya mahanyela hi kukhandzakanya. Tirisa a zvilo zvi mahekako siku ni siku kasi ku gondzisa a vana va wena. U nga fananisa a lisima la milayo leyi u yi gondzisako ni leyi yi kombisiwako lomu ka zvihaxa-mahungu kutani leyi va yi kumako cikoleni. Wutisa a n’wana wa wena a zviwutiso zvo kota lezvi: “Zvini lezvi wena u nga wa ta maha?” “A ngango wa hina na wu mahisile kuyini ka ciyimo leci?”

Tiyisa a kutiyimisela kabye ka ku maha zva zvi nene.

TSHINYA GA NAYO: “Mu fanele kuva ni livhalo li nene.” — 1 Pedro 3:16.

• Dzundza a mahanyela ma nene. Contlhe cikhati leci a n’wana wa wena a mahako zva zvi nene, mu byele a ku i mahile khwatsi, u tlhela u mu byela ku hikuyini lezvi a mahileko zvi nga zvi nene. Hi cikombiso, u nga mu byela lezvi: “U kombisile kutsumbeka. Ndza tizwa matshandza hi wena.” Loku a n’wana wa wena a ku byela hi yece lezvi a nga goha, na wu nga se mu kawuka, sangula hi ku mu dzundza hi lezvi a nga wula lisine.

• Kawuka a mahanyela yo biha. Vhuna a vana va wena lezvaku va vhumela a wutihlamuleli ga zvimaho zvabye. A vanana va fanele ku tiva leci va gohileko ni lezvi a cimaho cabye ci hambanisako zvona ni milayo ya mahanyela ya ngango wa n’wina. A vapswali vo kari a va va byeli a vana vabye lezvi va nga goha hakuva ava lavi ku va mbheta ntamu. Kanilezvi, loku a vapswali va tlhamusela vana vabye lezvaku hikuyini lezvi va nga maha zvi nga biha, zvi ta vhuna vana lezvaku va gondzisa livhalo labye zvi tlhela zvi va vhuna ku tsika ku maha zvakubiha cikhatini ci tako.