Tindlela to xumayela hi tona Va tirisa tindlela tontlhe kasi ku chikelela vanhu

1, 2. a) I ndlela muni leyi Jesu a yi tirisileko kasi ku wulawula ni xidlemo? b) Xana a vapizani vo tsumbeka va Kristu va lanzelisa kuyini a xikombiso xakwe niku hikuyini?

JESU i ranzelwa hi zidlemo le fungwini wa tiva go kari, kanilezi yena i nghena ngalaveni a yi kokelanyana xikari ka mati. Hikuyini? Hiku wa zi tiva ku ngalo a mati ma ta engetela a pfumawulo wa gezu gakwe ni lezaku a xidlemo lexiyani xi ta zi kota kuzwa khwatsi a mhaka yakwe. — Gonza Marku 4:1, 2.

² Ka makume ya malembe ya mahlweni ni nzhako ka kuyimiswa ka Mufumo, a vapizani vo tsumbeka va Kristu va lo lanzela a xikombiso xakwe hi ku tirisa tindlela tiswa kasi ku hangalasa a mahungu yo saseka ya Mufumo ka zidlemo za hombe. Na va rangelwa hi Hosi, a vanhu va Nungungulu va ha pola tindlela, va ti zwananisa ni ziyimo, va tlhela va tirisa tindlela tiswa ti poliwako hi siensia kasi ku maha a ntiro lowo. Hi lava ku chikelela vanhu vo tala hi laha zi kotekako hi kona na ku nga se chikela a kugumesa. (Mat. 24:14) Wona a tindlela to kari leti hi tako na hi ti tirisa kasi ku chikelela vanhu ni kwihi lomu va tshamako kona. Wenawu ti karatele ku alakanyela tindlela to pimanyisa a kukholwa ka lava va hangalasileko a mahungu yo saseka masikwini ya kale.

Tindlela to chikelela vanhu vo tala

3. Xana a valala va lisine va ronyingisilwe kuyini hi lezi hi nga kari hi ma tirisisa zona a maphepha-hungu?

³ Maphepha-hungu. Makabye Russell ni vanghana vakwe va wa humesa a Watch Tower kusukela 1879 kasi ku chiketa mahungu ya Mufumo ka vanhu vo tala. Kanilezi, ka khume ga malembe ga mahlweni ka 1914, ko khwatsi Kristu i mahile malulamiselo ya lezaku a mahungu yo saseka ma chikelela vanhu vo tala nguvu ku hunza kale. A kucica loko ku sangulile hi 1903. Hi lembe lego, Dr. E. L. Eaton, a nga hi muwulawuli wa ntlawa wa vafundisa va Protestante le Pennsylvania i lo maha bheja na Charles Taze Russell lezaku va kanetisana hi timhaka ta Biblia mahlweni ka vanhu vo tala. Ka papilo gakwe na a tsalela Russell, Eaton i te: “Nzi alakanya lezaku a vanhu va ta tsaka nguvu loku hi kanetisana kubaseni xungetano hi timhaka leti mina na wena hi hambanako ka tona . . .” Russell ni vanghana vakwe vonawu va wa alakanya lezaku lezo zi wa ta tsakisa vanhu, hikwalaho va lo maha malulamiselo ya lezaku a kukanetisana loko ku haxiwa ka phepha-hungu ga nduma nguvu, The Pittsburgh Gazette. A tinzima ta phepha-hungu leti ti nga kari ti wulawula hi mhaka leyo ti wa tsakelwa nguvu niku a mitlhamuselo ya Russell xungetano hi lisine la Biblia yi wa khumba nguvu laha ka kuza a varangeli va koponi leyo ya maphepha-hungu va ti hendleleta lezaku va haxa a tikanelo ta Russell viki ni viki. Hakunene, a kutsakelwa loko ku khunguvanyisile a valala va lisine!

4, 5. Hi gihi a tshamela legi gi nga kombisiwa hi Russell, niku xana lava va nga varangeli hlengeletanweni va nga xi pimanyisisa kuyini a xikombiso xakwe?

⁴ Hi xikhatanyana, a maphepha-hungu yo tala ma lo sangula ku haxa a tikanelo ta Russell. Hi 1908, a Watch Tower gi lo wula lezaku a tikanelo leto ti wa humesiwa ka “11 wa maphepha-hungu hi kukhanzakanya.” Kanilezi, a vamakabye lava va nga wu tiva khwatsi a ntiro wa maphepha-hungu va lo kuca Russell lezaku a rurisa a hofisa ya Hlengeletano hi le Pittsburgh yiya doropeni gi tivekako khwatsi, kasi a maphepha-hungu yo tala ma haxa tinzima ti seketelwako ka Biblia. Anzhako ka ku hlola a wusungukati lego ni lezi zi nga patseka, Russell i lo rurisa a hofisa yiya Brooklyn, Nova York, hi 1909. Give gihi a bhinzu ga kona? Tihwetanyana nzhako ka ku ngha va rurile, a xipimo xa 400 wa maphepha-hungu ma wa haxa a tikanelo ta Russell, niku ku wa engeteleka manwani hi kukhanzakanya. A xikhati lexi a Mufumo wu nga yimiswa hi 1914, a tikanelo ta Russell ti wa haxiwa hi maphepha-hungu yo hunza 2.000 hi mune wa tirimi!

⁵ Xigonzo muni xa lisima hi xi kumako hi kuanza loko? Lava va nga varangeli nzeni ka hlengeletano ya Nungungulu inyamutlha va maha khwatsi hi ku pimanyisa a kutikoramisa ka Russell. Hi ndlela muni? Loku va maha ziboho za lisima va fanele ku chela kota hi wusungukati ga vanwani. — Gonza Mavingu 15:22.

6. Xana a wokari i khumbisilwe kuyini hi lisine li haxilweko tinzimeni ta phepha-hungu?

⁶ A lisine la Mufumo leli li nga haxiwa ka tinzima leto ta maphepha-hungu ti cicile a wutomi ga vanhu. (Maheb. 4:12) Hi xikombiso, Ora Hetzel loyi a bapatizilweko hi 1917, munwe wa lava va gonzileko a lisine hi khati go sangula ka tinzima leto. Ora i ngalo: “Anzhako ka kuva nzi chadile, nzi yile nzi ya vuxela mamani le Rochester, Minnesota. A xikhati nzi nga chikela yena i wa kari a tsemelela a zipanze za phepha-hungu lezi zi nga hi ni tikanelo. Ti wa hi tikanelo ta Russell. Mamani i nzi tlhamusele a zilo lezi a nga zi gonzile ka tona.” Ora i vumelile a lisine lelo a li gonzileko niku muhuweleli wo tsumbeka wa Mufumo wa Nungungulu hi xipimo xa 60 wa malembe.

7. Hikuyini a varangeli va hlengeletano va nga guma va alakanyela khwatsi hi kutiriswa ka maphepha-hungu?

⁷ Hi 1916, ku mahekile zilo zimbiri zi nga maha lezaku a varangeli va hlengeletano va alakanyela khwatsi hi kutiriswa ka maphepha-hungu kuhangalaseni ka mahungu yo saseka. Xo sangula, a Yimpi ya Hombe leyi yi nga kari yi xakatsa xikhatini lexo yi mahile lezaku a materiali ya ku gandla mabhuku ma sangula ku kala. Hi 1916, a xipanze xa maphepha-hungu xa le tsinza ga Inglaterra xi rumele mubiko wu nga khanyisa a xikarato lexo, hi ku wula lezi: “Lezi ku no sala ntsena a ku hunzanyana 30 wa tikoponi ta maphepha-hungu leti ta ha haxako a Tikanelo. Zi wonekisa ku khwatsi a hlayo leyi yi ta hunguka nguvu zezanyana hi kota ya kudura ka maphepha.” A ximaho xa wumbiri xive kufa ka makabye Russell hi 31 ka Outubro wa 1916. Hikwalaho, The Watch Tower ga 15 ka Dezembro wa 1916, gi tivisile lezi: “Kota lezi makabye Russell a hunzileko, a tikanelo [ta lomu ka maphepha-hungu] ti nga ta ha haxiwa.” Hambu lezi a maxumayelela lawa ma nyimileko, a tinwani tindlela, to kota a “Photo-Drama of Creation,” ti simamile ti bhinzula nguvu.

8. Zini zi patsekileko kumahiweni ka “Photo-Drama of Creation”?

⁸ Zithombe. Russell ni vanghana vakwe va tirile a xipimo xa malembe manharu na va maha a “Photo-Drama of Creation,” leyi yi nga humesiwa hi 1914. (Mav. 21:5) A Drama leyo, kota lezi yi nga kari yi vitaniswa zona, yi wa hi xitiro xiswa misaveni yontlhe xi nga zwananisa zithombe za buka-buka zi nga fambafambiswa, wucenje, ni zinwani zithombe zi nga tsaletelwe ka mavidro. Ku patsekile mazana ya vanhu kumaheni ka miwoniso yi seketelwako ka Biblia leyi yi nga mahiwa zithombe za buka-buka, hambu zihari zi patsekile. A mubiko wo kari wa 1913 wu te “ku tirisilwe zihari zo tala nguvu za maparki ya hombe yo hlayisa zihari kasi ku maha a xipanze xa Noa ka drama leyi.” A mazana ya zithombe zi nga tsaletelwe ka mavidro lezi zi nga tirisiwa ka xitiro lexi, zi dezenyarilwe hi mandla hi vameseri va Londres, Nova York, Paris, ni Filadélfia.

9. Hikuyini ku tirisilweko xikhati xo tala ni mali yinyingi kumaheni ka “Photo-Drama”?

⁹ Hikuyini ku tirisilweko xikhati xontlhe lexo ni mali yo tala kasi ku maha a “Photo-Drama”? A xivumelwano xo kari xi mahilweko ka xaxamelo wa migotsovanyano hi 1913 xi tlhamusela lezi: “A kuhumelela ka tikoponi ta maphepha-hungu ya le América kukuceteleni ka vanhu hi ku tirisa zithombe mahungwini ni ka marevista ya tona, zinwe ni kutsakelwa ka zifananiso zi fambafambako zi kombile lezaku za bhinzula, niku hinawu ha kholwa hi kumbhelela lezaku, kota vaxumayeli va humelelako ni vagonzisi va Biblia, i chukwana hi tirisa zifananiso zi fambafambako ni zithombe za buka-buka kota ndlela yi nene ya ku xumayela ni ku gonzisa ivangeli.”

10. Xana a “Photo-Drama” yi kombisilwe nguvu ku ya chikela kwihi?

¹⁰ Hi 1914, a “Photo-Drama” yi wa kombiswa ka 80 wa madoropa siku ni siku. A vanhu va kwalomo ka 8 wa timiliyoni va le Estados Unidos ni Canadá va hlalele a drama leyo. Ka lembe galego, a “Photo-Drama” yi kombisilwe matikweni ya Alemanha, Austrália, Dinamarca, Finlândia, Inglaterra, Noruega, Nova Zelândia, Suécia, ni Suíça. Ku humesilwe a photo-drama yinwani yo vevukiswa, yi nga hi hava zifananiso zi fambafambako, yi nga mahelwe ku tiriswa madoropeni ya ma tsongwani. A drama leyo, yi nga vitanwa ku i “Eureka Drama,” a yi durangi ku yi maha niku zi wa vevuka ku fambafamba nayo. Hi 1916, a tidrama “Photo-Drama” kutani “Eureka Drama” ti wa hunzuluselwe hi xiArmenia, xiDano-Noruega, xiFransa, xiAlemawu, xiGreki, xiItalia, xiPolonia, xiPanyoli ni xiSuesia.

11, 12. Xana a “Photo-Drama” yi khumbisile kuyini a jaha go kari, niku xikombiso muni gi hi vekeleko?

¹¹ A wuhunzuluseli ga “Photo-Drama” hi xiFransa gi khumbile nguvu a jaha ga 18 wa malembe gi vitwako Charles Rohner. Charles i ngalo: “Yi kombisilwe doropeni ga mina ga Colmar, le Alsácia, tikweni ga França. “Kusukela kusanguleni, nzi wa hlamaliswa hi kudlunyateka ka lisine la Biblia leli li nga kari li kombiswa.”

¹² Kota bhinzu ga kona, Charles i lo bapatizwa a tlhela a nghenela a ntiro wa xikhati xontlhe hi 1922. A xinwe xa ziavelo zakwe zo sangula kuve ku vunetela kukombiseni ka “Photo-Drama” le França. Loku a tlhamusela a ntiro wakwe, Charles i ngalo: “Nzi nyikilwe mitiro yo tala — ku chaya violino, kuva nanza ga timali, ni kuva nanza ga mabhuku. Va nzi kombelile kambe lezaku nzi miyeta vanhu na hi nga se sangula ku kombisa a photo-drama. Ka zikhati za kuhumula, hi wa avela mabhuku lava va nga tele ku ta yi hlalela. Hi wa ava makabye munwe wa xinuna kutani wa xisati a tlhelo go kari ga salawu. A munwe ni munwani wabye i wa welela a nyanza ya mabhuku lezaku a avela a vanhu vontlhe va tlhelo gakwe. Ahandle ka lezo, laha nyangweni ya salawu hi wa veka timeza ta mabhuku.” Hi 1925, Charles i lo vitanelwa ku ya tira Beteli le Brooklyn, Nova York. Kwaseyo i lo nyikiwa ntiro wa ku rangela a ntlawa wa vachayi va nga tira xitichini xiswa xa radiyu WBBR. Zalezi hi wulawulileko hi xikombiso xa makabye Rohner hi nga ha ti wutisa lezi, ‘Xana nzi ti yimisele ku vumela ni xihi xiavelo nzi nyikwako kasi ku vuna kuhangalaseni ka mahungu ya Mufumo ke?’ — Gonza Isaya 6:8.

13, 14. Xana a radiyu yi tirisilwe hi ndlela muni kuhangalaseni ka mahungu yo saseka? (Wona kambe a makwadru “Milongoloko ya WBBR” ni “Gotsovanyano wa lisima nguvu.”)

¹³ Radiyu. Lomu ka va 1920, a ntiro wu nga mahiwa hi “Photo-Drama” wu lo sangula ku firimela, kanilezi a radiyu yi lo humelela kota ndlela ya ntamu ya ku hangalasa hi yona a mahungu yo saseka ya Mufumo. Hi 16 ka Abril wa 1922, makabye Rutherford i lo wulawula hi khati go sangula lomu ka radiyu hi le Metropolitan Opera House (Salawu ya vachayi va Opera) le Filadélfia, Pensilvânia. A xipimo xa 50.000 wa vanhu va zwile a kanelo “A vanhu va timiliyoni va hanyako zezi cima va nga tafa.” Zonake hi 1923, ku lo tiriswa radiyu kasi ku haxa a xipanze xa gotsovanyano hi khati go sangula. Ahandle ka ku tirisa a zitichi za vanwani, a varangeli va hlengeletano va lo boha lezaku zi wa hi chukwana ku aka a xitichi xa hina, lexi xi akilweko le Staten Island, Nova York, xi tlhela xi chuliwa ku i WBBR. A longoloko wo sangula wu haxilwe hi 24 ka Fevereiro wa 1924.

¹⁴ Na gi tlhamusela a kungo ga WBBR, The Watch Tower ga 1 ka Dezembro wa 1924, gi te: “Ha kholwa lezaku a radiyu i ndlela yi nga duriko ni yi bhinzulako, leyi ya ha tiriswako kasi ku hangalasa a lisine.” Gi tlhelile gi engetela lezi: “Loku a Hosi yi zi wona na zi hi chukwana a ku hi aka zinwani zitichi lezaku hi hangalasa a lisine, yona yi ta kumekisa a mali ya kona hi ndlela ya yona.” (Tis. 127:1) Hi 1926, a vanhu va Jehova va wa hi venyi va ntlhanu wa zitichi ni xinwe. A zimbiri zi wa hi le Estados Unidos — ku nga WBBR le Nova York ni WORD kusuhani ni Chicago. A zinwani za mune zi wa hi le Canadá, ka miganga ya Alberta, Colúmbia Britânica, Ontário, ni Saskatchewan.

15, 16. a) Xana a varangeli va wukhongeli va le Canadá va khumbisilwe kuyini hi milongoloko ya hina ya radiyu? b) Xana a tikanelo leti ti nga kari ti haxiwa hi radiyu ni ntiro wa muti-ni-muti zi wa tatisana a kukiyelelwa ka zona hi ndlela muni?

¹⁵ A kuhaxiwa loku ka lisine la Biblia misaveni yontlhe ku ronyingile a varangeli va wuKristu ga mawunwa. Albert Hoffman, loyi a nga wu tiva khwatsi a ntiro wu nga mahiwa xitichini xa radiyu xa Saskatchewan, le Canadá, i te ngalo: “A vanhu vo tala nguvu va lo sangula ku tiva a Zigonzani za Biblia [kota lezi a Timboni ta Jehova ti nga vitaniswa zona]. Ku nyikilwe wukustumunyu go hlamalisa kala 1928 a xikhati lexi a varangeli va wukhongeli va nga kurumeta a mufumo lezaku wu alela a malisensa a zitichi zontlhe za le Canadá zi nga lumba a Zigonzani za Biblia.”

¹⁶ Hambu lezi ku nga valilwe a zitichi za hina za radiyu le Canadá, a tikanelo ti seketelwako ka Biblia ti wa simama ku haxiwa hi zitichi za vanwani. (Mat. 10:23) Kasi ku engetela a kuhumelela ka milongoloko leyo, The Watch Tower ni The Golden Age (zezi ku nga Despertai!) ma wa hi ni xaxameto wa zitichi lezi zi nga haxa a tikanelo ta lisine la Biblia kasi ku a xikhati lexi a vahuweleli va xumayelako hi muti ni muti va kuca vanhu ku ingisela a tikanelo leto zitichini za lomu migangeni yabye. Give gihi a bhinzu ga kona? A Bulletin ga Janeiro wa 1931 gi te ngalo: “A radiyu yi tira kota muvuvumisi wa ntiro wa vamakabye wa ku xumayela hi muti ni muti. Hi amukela mibiko yo tala laha hofiseni yi wulako lezaku a vanhu vo tala va ingisela, niku kota lezi va zwako a tikanelo ta makabye Rutherford va ma vumela khwatsi a mabhuku lawa hi va nyikako.” A Bulletin gi wulile lezaku a tikanelo leti ti haxiwako hi radiyu ni kuxumayela ka muti-ni-muti zi tira kota “tindlela timbiri ta hombe ta kuxumayela ta hlengeletano ya Hosi.”

17, 18. Hambu lezi a ziyimo zi nga cicile, xana a radiyu yi simamile ku tira hi ndlela muni?

¹⁷ Hi va 1930, a valala va lo zama tindlela ta ku hi nyimisa ku tirisa a zitichi za vanwani. Hikwalaho, kumbheleni ka 1937 a vanhu va Jehova va lo ti zwananisa ni kucica ka ziyimo. Va lo tsika ku tirisa a zitichi za vanwani kasi ku haxa a tikanelo, va yisa nguvu kupima wutirelini ga muti-ni-muti.a Hambulezo, a radiyu yi simamile kuva xitiro xa lisima kuhangalaseni ka mahungu ya Mufumo matikweni ya le kule nguvu kutani ma nga kala ma nga hi na kutirisana ni manwani matiko. Hi xikombiso, kusukela 1951 kala 1991, a xitichi xo kari xa Mupela-gambo wa Berlim le Alemanha xi wa haxa a tikanelo ti seketelwako ka Biblia kasi lava va nga hanya zipanzeni za le ku nga hi Mutsuwuka-gambo wa Alemanha vazwa a mahungu ya Mufumo. Kusukela 1961 kala ku hunza a xipimo xa 30 wa malembe, a xitichi xa mufumo xa Suriname, le América Dzonga, xi wa haxa a longoloko wa 15 wa timeneti lowu wu nga hangalasa a lisine la Biblia. Kusukela 1969 kala 1977, a hlengeletano yi gravarile milongoloko yo hunza 350 leyi yi nga haxiwa hi radiyu ka longoloko “Yontlhelele mitsalo ya vuna.” Le Estados Unidos, a 291 wa zitichi za radiyu, ka 48 wa matshamu, zi wa haxa a milongoloko leyo. Hi 1996, a xitichi xa radiyu xa le Apia, ku nga doropa ga Dzonga wa Pacífico le Samoa, xi wa haxa a longoloko “Mihlamulo ya ziwutiso za wena xungetano hi Biblia” viki ni viki.

¹⁸ Kumbheleni ka zana ga malembe ga wu 20, a radiyu yi wa nga ha hi xitiro-tshinya kuhangalaseni ka mahungu yo saseka. Kanilezi, ku humelele a xitiro xinwani xi nga maha lezaku zi koteka ku chikelela vanhu vo tala nguvu a ku hunza kale.

19, 20. Hikuyini a vanhu va Jehova va vangileko a jw.org, niku mabhinzu muni ma tiswako hi gona? (Wona kambe a kwadru “JW.ORG.”)

¹⁹ Internet. Hi 2013, a vanhu vo hunza 2,7 wa tibiliyoni, va nga kwalomo ka 40 wa tipursento ta vahanyi va misava, va wa tirisa Internet. Hi kuya hi xiringanyiso, a vanhu va ku ringana tibiliyoni timbiri va tirisa Internet ka tifoni ni ka makomputadori. A hlayo leyo yi simama ku engeteleka misaveni yontlhe, kanilezi a kuanza ka hombe nguvu ka vanhu lava va tirisako Internet ku maheka Afrika, ku nga ni ku hunza 90 wa timiliyoni ta vanhu va ti tsalelisileko lezaku va tirisa Internet. A kuanza loko ku cicile a ndlela leyi a votala va amukelako hi yona a mahungu.

²⁰ Kusukela 1997, a vanhu va Jehova va lo sangula ku tirisa a ndlela leyi yi zi kotako ku chikelela vanhu vo tala khati ginwe. Hi 2013, a phajina ga hina ga Internet, jw.org, gi wa kumeka hi tirimi to ringana 300, niku a mahungu ma seketelwako ka Biblia ma wa kumeka lezaku ma mahiwa download hi tirimi to hunza 520. Siku ni siku, a xipimo xa 750.000 wa vanhu va nghena ka phajina ga hina ga Internet. Ahandle ka ku hlalela tividiyu, hweti ni hweti ka mahiwa madownload ya mabhuku yo hunza a 3 wa timiliyoni, 4 wa timiliyoni ta marevista, ni 22 wa timiliyoni ta za kuya hi ku zi ingisela.

21. Zini u zi gonzileko ka tshango ga Sina?

²¹ A phajina ga hina ga Internet gi mahile ndlela ya ntamu nguvu kuhangalaseni ka mahungu yo saseka ya Mufumo wa Nungungulu, hambu matikweni lawa a ntiro wa hina wa kuxumayela wu beletelwako. Hi xikombiso, kusanguleni ka 2013, a wanuna wo kari a vitwako Sina i nghenile lomu ka jw.org zonake a fonela a tsinza ga hina ga misava yontlhe, gi kumekako le Estados Unidos, a kombela manwani mahungu xungetano hi Biblia. Hikuyini a kufona ka wanuna loye ku hlamalisako? Sina ni ngango wakwe va khongela xiMwinyi niku i hanya ka aldeya ga le tlhaveni ka tiko legi a ntiro wa Timboni ta Jehova wu beletelwako nguvu. Hi kota ya kufona kakwe, ku mahilwe malulamiselo ya lezaku Sina a gonza a Biblia kumbiri hi viki ni Mboni ya le Estados Unidos. A xigonzo lexo xi wa fambisiwa na va wonana hi ku tirisa Internet.

Va gonzisa vanhu hi munwe munwe

22, 23. a) Xana a tindlela ta ku chikelela vanhu vo tala khati ginwe ti valeta a wutireli ga muti-ni-muti? b) Xana a Hosi yi katekisisa kuyini a kutikarata ka hina?

²² Hi mahungu lawa, a hi lavi ku wula lezaku a tindlela leti hi tako na hi ti tirisa kasi ku chikelela vanhu vo tala khati ginwe, to kota maphepha-hungu, “Photo-Drama,” radiyu, ni Internet, ti valeta a ntiro wo gonzisa hi muti ni muti. Hikuyini? Hi lezaku a vanhu va Jehova va gonzile ka xikombiso xi vekilweko hi Jesu. I wa nga xumayeli zidlemo ntsena; i wa khatalela nguvu ku vuna vanhu hi munwe munwe. (Luka 19:1-5) Jesu kambe i gonzisile a vapizani vakwe lezaku va maha zalezo, a tlhela a va nyika a mahungu lawa va nga wa ta ma kanela. (Gonza Luka 10:1, 8-11.) Kota lezi hi zi wonileko ka Xipimo 6, a varangeli va hlengeletano vata na va kuca a nanza ginwe ni ginwani ga Jehova lezaku gi wulawula ni vanhu nghohe ni nghohe. — Miti. 5:42; 20:20.

²³ Ka hunza 100 wa malembe na Mufumo wu yimisilwe, niku a vahuweleli vo hunza 7,9 wa timiliyoni va hiseka kugonziseni ka kungo ga Nungungulu. Handle ko kanakana, a Hosi ya katekisa a tindlela leti hi tako na hi ti tirisa kasi ku huwelela a Mufumo. Kota lezi a xipimo xi lanzelako xi to zi komba, yona yi hi nyika zitiro lezi zi lavekako kasi ku hangalasa a mahungu yo saseka ka matiko wontlhe, tixaka, ni tirimi. — Kuv. 14:6.