HLOKO YA MHAKA YA KAPA

A zithombe zo yila zihungato ni ku i venene ke?

Inyamutlha a tiko gi tele hi zithombe zo yila.a Zi kumeka ka matshamu yo hambanahambana, yo kota zihaxa-mahungu, mafilimu, wucenje, marevista, televizawu, mihlakano, titelefone, Internet, zilo zinwani zo tsalangana, niku ka masikwana lawa za kumeka ni ka matshamu lawa vanhu va cheletelako mifota kasi yi woniwa hi vanwani lomu ka Internet. A vanhu vo tala nyamutlha va zi wona na zi nga bihangi ku hlalela zithombe zo yila. A zithombe zo yila zi hlalelwa hi vanhu vo tala nguvu ni ka matshamu yo tala nguvu nyamutlha ku hunza kale. — Wona a kwadru “Zilo za lisine xungetano hi zithombe zo yila.”

Ku na ni xinwani kambe xi cicako xungetano hi zithombe zo yila. A mugonzisi wo kari a vitwako Gail Dines, i tsalile magezu lawa: “Lezi kale zi nga woniwa kota zithombe za manyala, nyamutlha zi woniwa kota zo toloveleka.”

Wena ke, u yi wonisa kuyini a mhaka leyi? Xana a zithombe zo yila zihungato ni ku i venene ke? Jesu i te ngalo: A “tisinya tontlhe to saseka ti pswala mihanzu yo nanziha; kanilezi a sinya yo biha yi pswala mihanzu ya kubiha.” (Mateu 7:17) Xana a ku hlalela zithombe zo yila zi pswala mihanzu muni? Kasi hi kuma mihlamulo ya kona, a hi kambisiseni a ziwutiso zo kari.

Xana a ku hlalela zithombe zo yila zi va khumbisa kuyini vanhu?

LEZI A TITLHARI TI ZI WULAKO: A zithombe zo yila zi na ni ntamu wa hombe nguvu wa ku maha vanhu vava tikhumbi ta zona, laha ka kuza a tihloli to kari ni vadokodela va zi fananisa ni crack (fole ga hombe).

Brian,b loyi a nga hi ni tolovelo wa ku hlalela zithombe zo yila ka Internet, i ngalo: “Ku wa nga hi na nchumu wa ku nzi tsikisa. Nzi wa zi hlalela laha ka kuza nzi nga ha ti tivi. Nzi ti djudja hloko laha ka kuza yi bayisa. Nzi lo zama ku tsika a tolovelo lowu, kanilezi ku hunzile malembe na nzi nga se zi kota.”

Lava va hlalelako a zithombe zo yila a va tali ku byela munhu. Va tala ku fihla va tlhela va khohlisa vanwani. A zi hlamalisi lezi a kutala kabye va xaniswako hi xiwunza, tingana, kukarateka, ni kuswireka. Ka zikhati zinwani vaza va lava ni ku ti sunga. Sérgio, loyi a kutala ka zikhati a nga maha download ya zithombe zo yila a chela ka fone yakwe, i ngalo: “Nzi wa tshama hi ku ti alakanya ga mina basi. Nzi wa tizwa na nzi nga vuni nchumu, na nzi hi ni nanzu, ni xiwunza, na nzi hi ntlhanwini. Nzi wa tizwa tingana ta hombe nguvu nzi tlhela nzi chava ku kombela xivuno.”

Hambu kova ku zi wona hi xikhatanyana kutani ku zi wonisa xipswhati, a zithombe zo yila zi nga hava ni wuyelo go biha. Na a kari a wulawula ka Hubye yi Yimisako Milayo le Estados Unidos, Dra. Judith Reisman, a nga murangeli wa vahloli va mahungu ya zithombe zo yila, i te ngalo: “A zithombe zo yila zi onha wongo, zi siya noda yo karata ku yi susa kutani yo kala yi nga ha suki leyi yi tshukako yi wuya hlokweni na u nga zi lavi.” Suzana, wa 19 wa malembe, loyi a nga wela ka tisite ta zithombe zo yila, i bika lawa: “A zithombe leziya zi namarele lomu ka hloko ya mina. Zita na zi humelela na nzi nga zi rinzelangi. Zi zwalisa ku khwatsi nzi nga ta tshuka nzi zi kota ku zi vinya hi kumbhelela.”

MAGEZU YO SONGA: A zithombe zo yila zi maha vanhu lava va zi hlalelako vava tikhumbi ta zona zi tlhela zi va vangela hlomulo. — 2 Pedro 2:19.

Xana a ku hlalela zithombe zo yila zi yi khumbisa kuyini mingango?

LEZI A TITLHARI TI ZI WULAKO: “A zithombe zo yila zi hohlota a mingango ni makati.” — The Porn Trap, ga Wendy na Larry Maltz.

A zithombe zo yila zi hahlula makati ni mingango hi:

Ku hungula a kutsumbana, kubohana, ni liranzo. — Mavingu 2:12-17.
Ku maha munhu a nga khatali hi vanwani, a ngavi ni wunghana, a tlhela a nga ha ranzi a nuna kutani sati wakwe. — Va Le Efesusi 5:28, 29.
Ku vuxa manyawunyawu ya hava ya masango. — 2 Pedro 2:14.
Ku kucetela loyi a zi hlalelako lezaku a kurumeta nuna kutani sati wakwe lezaku va hlengela masango hi ndlela yi nga hlazekangiko. — Va Le Efesusi 5:3, 4.
Ku maha munhu a nga tsumbeki ka nuna kutani sati wakwe. — Mateu 5:28.

A Biblia gi byela a vanhu va chadileko lezaku va nga ‘khohlisani.’ (Malaki 2:16) A ku nga tsumbeki kutani ku maha wubhayi kukhohlisa ku vangako zikarato ngangweni ku tlhela ku vanga kuhambana ni kutlhatlhiwa ka wukati. Kota wuyelo ga lezo, a vana va sala zikaratweni.

A zithombe zo yila za vanga zikarato ka vanana kambe hi kukongoma. Brian, loyi a kumbukilweko le hehla, i ngalo: “A xikhati nzi nga hi kwalomo ka khume ga malembe, nzi lo kuma marevista ya papai ya zithombe zo yila na hi kari hiya dododo. Nzi lo sangula ku ma wonetela xihundleni, na nzi nga zi tivi a ku hikuyini a zithombe lezo zi nzi tsakisako. A zilo lezo zo biha, zi lo hunzuka zi maha tolovelo lowu nzi kulileko nawo.” A mikambisiso yi komba lezaku a ku hlalela a zithombe zo yila zi maha vaswa va sangula ku hlengela masango na va ha hi vatsongwani va tlhela va maha zibhayi, va nga kombisi xichawo hi vanhu va xiro xa wubeleki xo hambana, va nga tiyangiko hi tlhelo ga kutizwa.

MAGEZU YO SONGA: A ku hlalela zithombe zo yila zi onha wunghana, niku hi kugumesa zi vanga kukarateka. — Mavingu 6:27.

Zini lezi a Biblia gi zi wulako xungetano hi ku hlalela zithombe zo yila?

A MHAKA YA NUNGUNGULU YI NGALO: ‘Dayani a ziro za nwina mhakeni ya wubhayi, ni kungahlazeki, ni wurembi, ni kumbilukela ka kubiha, ni likaka, li nga kukhozela zifananiso.’ — Va Le Kolosi 3:5.

Hi magezu ma tsongwani, Jehovac Nungungulu wa zi venga a zithombe zo yila. Lezo a zi wuli lezaku o nyenya ni ku kumbuka zilo zi yelanako ni masango. Hi yena a nga hi vanga na hi hi ni wuzikoti ga ku hlengela masango niku i wa lava lezaku a nuna ni sati va gi tirisa kasi va tsakisana, ni ku tlhela va kuma litsako la ku pswala vana. — Jakobe 1:17.

Xini xi hi tiyisako lezaku hakunene Jehova wa venga a zithombe zo yila? Wona zigelo zi tsongwani.

Wa zi tiva lezaku a ku hlalela a zithombe zo yila zi nga hohlota wutomi ga hina. — Va Le Efesusi 4:17-19.
Wa hi ranza niku i lava ku hi vikela kasi hi nga weli khombyeni. — Isaya 48:17, 18.
Jehova i lava ku vikela wukati ni mingango. — Mateu 19:4-6.
I lava lezaku hiva ni mahanyela ma basileko hi tlhela hi kombisa xichavo a tifanelo ta vanwani. — 1 Va Le Tesalonika 4:3-6.
I lava lezaku hi kombisa xichavo hi ntamu wa kupswalana lowu a hi nyikileko hi tlhela hi wu tirisa khwatsi. — Maheberu 13:4.
Jehova wa zi tiva lezaku a zithombe zo yila zi kombisa mawonela ya Satani yo biha, ni ya makangwa xungetano hi masango. — Genesisi 6:2; Juda 6, 7.

MAGEZU YO SONGA: A ku hlalela a zithombe zo yila zi onha wuxaka ga munhu na Nungungulu. — Va Le Roma 1:24.

Hambulezo, Jehova i na ni tipswalo hi lava va lavako ku ti tlhatlhisa ntlhanwini wa ku hlalela zithombe zo yila. A Biblia gi ngalo: “Nungungulu i na ni wuxinji ni tipswalo, wa nonoka ku zangara, i tele hi wunene. Hakuva yena wa tiva lezi hi nga wumbiswa zona, wa alakanya lezaku hina hi ntshuri.” (Tisimu 103:8, 14) I ramba lava vo ti koramisa lezaku va tlhelela kakwe kasi va “kuma tipswalo ta ku [va] vuna xikhatini xa kuvumala.” — Maheberu 4:16; wona a kwadru “Ndlela yo ti tlhatlhisa wukhumbini ga ku hlalela zithombe zo yila.”

Ku na ni vanhu vo tala nguvu va vumelileko ku vuniwa hi Nungungulu. Xana a xivuno xakwe xa vuna ke? Wona lezi a Biblia gi zi wulako xungetano hi vanhu vo kari va zi kotileko ku hlula tolovelo wa hava. Gi ngalo: “Mu lo hlaziwa, mu basiswa, mu hlayelwa kululama a vitweni ga Hosi Jesu Kristu, ni le moyeni wa Nungungulu wa hina.” (1 Va Le Korinte 6:11) Khwatsi hi mupostoli Paule, a vanhu lavo va wa zi kota ku wula lezaku: ‘Nza zi kota ku maha zilo zontlhe hi loyi a nzi tiyisako.’ — Va Le Filipi 4:13.

Suzana, loyi a zi kotileko ku ti tlhatlhisa wukhumbini ga ku hlalela zithombe zo yila, i ngalo: “Jehova hi yena yece a zi kotako ku ku vuna ku ti tlhatlhisa wukhumbini legi. Loku u mu kombela lezaku a ku vuna ni ku ku kongomisa, u nga kumeka u basile mahlweni kakwe. A nga ta ku tsika.”

Ndlela yo ti tlhatlhisa wukhumbini ga ku hlalela zithombe zo yila

Xana wa tiva munhu a kululako a nwatseka na a zama ku ti tlhatlhisa wukhumbini ga ku hlalela zithombe zo yila ke? Wona zilo zo kari lezi a vanhu vo tala va mahileko kasi ku ti tlhatlhisa wukhumbini lego.

1. Khongela ka Nungungulu.

“A nchumu wa lisima nguvu kasi ku ti tlhatlhisa ntlhanwini wa ku hlalela a zithombe zo yila ku kombela xivuno ka Jehova hi mukhongelo.” — Franz.

Jehova a nga nyika munhu loye a moya wakwe wa ku basa, hi ndlela leyo a mu nyika ntamu wa ‘ku xuva ni ku maha.’ (Va Le Filipi 2:13) Loku a munhu loye a vumela ku rangelwa hi moya lowo, wu ta mu vuna ku hlula a “kumbilukela ni kunavela” ko biha. — Va Le Galatia 5:16, 24.

2. Kombela xivuno ka vanwani.

“Loku u wele ntlhanwini wa ku hlalela zithombe zo yila, u ranza ku fihla u tlhela uwa tingana laha ka kuza u nga tiyi ku kombela xivuno ka vanwani. U alakanya lezaku u ta ti tlhatlhisa ha wece. Kanilezi wo ti hembela. U ngo ti tlhatlhisa ntsena loku u vuniwa hi vanwani. Hikwalaho, nzi lo tsika matshanza nzi byela sati wa mina. Nzi lo tlhela nzi kombela xivuno ka munghana wa mina nzi nga mu tsumba. Wu’ve nchumu wo karata nguvu ka yontlhe nzi yi mahileko, kanilezi nzi xi kumile a xivuno lexi xi nga laveka.” — Yoshi.

A ku bhoxa xihundla lexi ka vanwani zi lava kutiya-hlana. Hambulezo, za lisima a ku maha lezo loku u lava ku ti tlhatlhisa ka ntlhamu lowu u tlhela u vuxa a wunghana ga wena ni vanwani. Suzana, loyi a kumbukilweko kusanguleni, i ngalo: “Nzi lo sala nziku hefu! Lezo zi’ve zikhati zo nonoha nguvu, hambulezo zalezi nzi le kuruleni niku nzi na ni livalo li basileko.” — Jakobe 5:16.

3. Zama ku tiva lexi xi ku vuxelako kunavela u tlhela u xi potsa.

Xini xi ku mahako u navela ku wona zithombe zo yila ke? Ku tirisa a Internet? Ku hlalela televizawu hi phinzulani? Ku lera marevista? Kuya pswhani? Kuzwa ndlhala, kuzangara, xiwunza, ni ku kukarala ke? Seveni i ngalo: “Zama ku tiva lexi xi ku vuxelako kunavela u tlhela u xi potsa ku khwatsi i ntungu.” Jesu i te ngalo: “Loku a tihlo ga wena ga xinene gi ku maha u khubeka, gi xokole, u gi hoxa kule.” — Mateu 5:29.

“Loku nzi ringwa ku cuwukisa wasati hi ndlela ya hava, nzi tekela ku khongela ka Jehova nzi tlhela nzi zama ku cuwuka tlhelweni,” ku wula Franz. Joba, a wanuna wo tsumbeka a kumbukiwako lomu ka Biblia, i ngalo: “Mina nzi mahile xivumelwano zinwe ni mahlo ya mina; lezaku nzi nga dzuki nzi cuwuka a nhwana.” — Joba 31:1.

4. Tiyisa wumoya ga wena.

Franz i wula lezi: “Tshama hi ku pimisa za zi nene, u tirisa a wutomi ga wena lezaku u maha mitiro ya moya.”

A Biblia gi ngalo: “Ni zihi lezi zi nga zi nene, ni zihi lezi zi dzunzekako, ni zihi lezi zi lulamileko, ni zihi lezi zi basileko, ni zihi lezi zi ranzekako, ni zihi lezi zi khesiwako; loku gi hi kona wunene, ni zilo lezi zi faneleko ku bongiwa, alakanyani zontlhe lezo . . . ; zonake a Nungungulu wa kurula i tava na nwina.” — Va Le Filipi 4:8, 9.

a Hambu lezi a ka nzima leyi hi tirisako a gezu “zithombe,” a magezu “zithombe zo yila” ma patsa mifota, zilo zo tsaliwa, ni magezu ma thepilweko. Ma wula ni wihi nchumu wu wulawulako hi masango lowu wu mahelweko ku mu vuxela manyawunyawu loyi a wu wonako, a wu lerako kutani a wu ingiselako.

b Ka nzima leyi, a mavito ma cicilwe.

c Jehova i vito ga Nungungulu gi kombisiwako lomu ka Biblia.