Hi wihi a ntiro wa vavasati nzeni ka kungo ga Jehova?

1, 2. a) Zinyikiwo muni lezi Nungungulu a nyikileko Adamu? b) Hikuyini Nungungulu a nga mu mahela sati Adamu? (Wona mufota laha hehla.)

JEHOVA i vangile misava hi kungo go kari. I yi mahele “kuva wutshamu go aka kona.” (Isa. 45:18) A munhu wo sangula a nga mu vanga, ku nga Adamu, i wa mbhelele, niku Nungungulu i lo mu nyika muti wo saseka — ku nga simu ga Edeni. Adamu a nga no ku xalala hi ku wona tisinya to saseka, a wona mati na ma khulunga, ni ku wona zihari na zi fambafamba! Kanilezi i wa kiyelelwa hi nchumu wa lisima nguvu. Jehova i lo komba nchumu lowo laha a ngaku: “A zi saseki lezaku a wanuna a tshama yece; nzi ta mu mahela a muvuni wo kota yena.” Nungungulu i lo maha lezaku Adamu a etlela wurongo ga tshongotshongo, a mu susa limbambu linwe, a “maha wasati” hi lona. Laha Adamu a nga vuka, a nga no ku tsaka! I lo wula lezi: “Loyi hi rambu ga marambu ya mina, ni nyama ya nyama ya mina; i ta vitanwa ku ngalo wasati, hakuva i tekilwe ka wanuna.” — Gen. 2:18-23.

² A wasati i wa hi xinyikiwo xo hlawuleka xa Nungungulu hakuva i wa tava muvuni wo mbhelela wa wanuna. I wa tava ni lungelo go hlawuleka kambe go pswala vana. Kunene, Adamu “i lo chula vito ga sati wakwe ku hi Eva, hi lezi a nga mamani wa vontlhe va hanyako.” (Gen. 3:20) A hi ku hlamalisa ka xinyikiwo lexi Nungungulu a nga nyikile patswa lowo wo sangula wa vanhu! Va wa ta pswala vanhu vanwani vo mbhelela. Hi ndlela leyo, a misava yi wa ta gumesa hi kuva paradise go tala hi vanhu vo mbhelela lava va nga wa ta fumela a zilo zinwani zi hanyako. — Gen. 1:27, 28.

3. a) Kasi va katekiswa hi Nungungulu, zini lezi Adamu na Eva va nga fanele ku maha, kanilezi zini zi humeleleko? b) Ziwutiso muni hi to zi kambisisa?

³ Kasi va kuma a makatekwa lawa ma vekelweko vona, Adamu na Eva va wa fanele ku ingisa Jehova va tlhela va vumela a wufumeli gakwe. (Gen. 2:15-17) Ntsena hi ndlela leyo hi kona va nga wa ta zi kota ku tatisa a kungo legi Nungungulu a nga hi nago hi vona. Kanilezi, va lo kucetelwa hi “nyoka leyi ya kale,” ku nga Satani, va onhela Nungungulu. (Kuv. 12:9; Gen. 3:1-6) Xana a wuhluwuki lego gi va khumbisa kuyini a vavasati? Zini zi mahilweko hi vavasati vo chava Nungungulu va xikhatini xi hunzileko? Hikuyini a vavasati va nga maKristu inyamutlha va nga wuliwako lezaku ‘xidlemo xa hombe’ ke? — Tis. 68:11.

ZINI ZI VANGILWEKO HI WUHLUWUKI?

4. Himani a nyikilweko nanzu wa kuonha ka patswa wo sangula wa vanhu ke?

⁴ A xikhati lexi a nga lamulwa hi kota ya wuhluwuki gakwe, Adamu i lo ti nyika zigelo, aku: “Hi wasati loyi u nzi nyikileko akuva zinwe na mina, hi yena a nga nzi nyika sinya nziga.” (Gen. 3:12) Adamu a nga alangi nanzu wakwe ntsena, kanilezi i tlhelile a zama ku lumbeta wasati loyi Nungungulu a mu nyikileko — zinwe ni Munyiki wa kona wa liranzo! Adamu na Eva va onhile hi wumbiri gabye, kanilezi a nanzu wa kona wu nyikilwe Adamu. Hikwalaho, mupostoli Paule i tsalile lezaku “a kuonha ku [lo] enghena misaveni hi kota ya munhu munwe [Adamu], ni kufa ku tile hi kota ya kuonha.” — Rom. 5:12.

5. A kuva Nungungulu a tsikile vanhu va ti fuma hi xikhati xo kari na va nga rangelwi hi yena zi kombile yini?

⁵ A patswa wo sangula wa vanhu wu lo xengwa wu alakanya lezaku a wu na xilaveko xa kuva na Jehova kota Mufumeli wabye. Lezo zi lo vuxa xiwutiso lexi xa lisima xungetano hi wuhosi: Himani a nga ni fanelo ya ku fuma? Kasi ku nyika hlamulo wa kala kupinzuka, Nungungulu i lo tsika vanhu va ti fuma hi xikhati xo kari na va nga rangelwi hi yena. I wa zi tiva ku a wutomi gi wa ta komba lezaku a wuhosi go kala gi nga rangelwi hi yena a gi vuni. Laha ku yako ku hunza mazana ya malembe, a wuhosi lego gi neha makhombo ya tsanza-vahlayi vanhwini. Ka zana ga malembe gi hunzileko ku delwe xipimo xa 100 wa timiliyoni ta vanhu tiyimpini — niku lezo zi patsa timiliyoni ta vavanuna, ni vavasati, ni vanana va nga hiko na nanzu. Hikwalaho, ku sina ku hi ni xikombiso xo dlunyateka xa lezaku “a ndlela ya munhu a yi le ntanwini wakwe.” (Jer. 10:23) Hi ku tiva a mhaka leyi, hina hi vumela Jehova kota Mufumeli wa hina. — Gonza Mavingu 3:5, 6.

6. Ka matiko yo tala, va woniswa kuyini a vavasati?

⁶ A vavanuna ni vavasati va kumana ni tixanisa tikweni legi gi nga ntanwini wa Satani. (Mutsh. 8:9; 1 Joh. 5:19) A xinwe xa zilo zo tshisa zi humelelako kudelelwa ka vavasati. Misaveni yontlhe, a xipimo xa 30 wa tipursento ta vavasati va bika lezaku va biwa hi vanuna vabye. Ka matshamu yo kari, a vana va vafana va ranziwa nguvu hakuva ku alakanyelwa lezaku va ta anzisa lixaka va tlhela va hlayisa vapswali ni vakokwani vabye va khosaheleko. Ka matiko yo kari, a vanhanyana va woniwa va nga hi va lisima; hikwalaho ka bhoxiwa tinyimba to tala ta vanhanyana ku hunza ta vafana.

7. Nungungulu i gi sangulisile kuyini a wutomi ga vavanuna ni vavasati?

⁷ Handle ko kanakana, Nungungulu a nga xalali hi kuxaniswa ka vavasati. I va khoma khwatsi a tlhela a hi ni xichawo hi vona. A mawonela ya Jehova hi vavasati ma woneka ka lezi Eva a mahisilweko zona. A nga mahelwangi kuva xitiri xa Adamu. Kanilezi i mahilwe na a mbhelele a tlhela a hi ni matshamela ya ma nene kasi kuva muvuni wo tsakisa wa nuna wakwe. Hi xalexo a xinwe xa zigelo za kuva a kumbheleni ka siku ga wuntlhanu ni ginwe Nungungulu ‘a wonile zontlhe a nga maha aku zi sasekile nguvu.’ (Gen. 1:31) Kunene, “zontlhe” lezi Jehova a nga maha “zi wa sasekile nguvu.” I lo sangula a wutomi ga vavanuna ni vavasati hi ndlela yo saseka nguvu!

VAVASATI VA NGA SEKETELWA HI JEHOVA

8. a) Tlhamusela a mahanyela ya vanhu laha va yileko. b) Matinwini wontlhe ya vanhu, hi vamani lava Nungungulu a va kombisako tipswalo?

⁸ A mahanyela ya vavanuna ni vavasati laha va yileko ma lo onheka anzhako ku wuhluwuki ga le Edeni, niku ka zana ga malembe ga ha hi ku hunzako ma lo biha nguvu ku hunza kale. A Biblia gi wa sina gi profetile lezaku a mahanyela yo biha ma wa ta tala “masikwini yo gumesa.” A wubihi ga vanhu gi tshingile nguvu laha ka kuza a masiku lawa mava “zikhati za zikarato” hakunene. (2 Tim. 3:1-5) Hambulezo, matinwini wontlhe ya vanhu, “Hosi Jehova” wa kombisa tipswalo ka vavanuna ni vavasati lava va mu tsumbako, va ingisa milayo yakwe va tlhela va mu vumela kota Hosi yabye. — Gonza Tisimu 71:5.

9. Vanhu vangani va ponileko ka Ntalo, niku hikuyini?

⁹ A xikhati lexi Jehova a nga lovisa a tiko ga kale go biha hi ku tirisa Ntalo masikwini ya Noa, vanhu va tsongwani nguvu va nga pona. Loku ku hi lezaku a vamakabye va Noa va wa ha hanya ka xikhati lexo, vonawu va file hi ntalo. (Gen. 5:30) Kanilezi a ntsengo wa vavanuna ni vavasati va nga pona wa fana. A vanhu lavo va nga pona hi Noa, sati wakwe, vana vakwe va vanharu, ni vasati vabye. Va ponisilwe hi lezi va nga chava Nungungulu va tlhela va maha kuranza kakwe. A tibiliyoni ta vanhu ti hanyako zezi ti sukela ka vanhu lavo va ntlhanu ni vanharu va nga seketelwa hi Jehova. — Gen. 7:7; 1 Ped. 3:20.

10. Hikuyini a vasati vo tsumbeka vo kota Sara na Rebeka va nga seketelwa hi Nungungulu?

¹⁰ Loku ku hunzile malembe, a vasati va vavanuna vo tsumbeka vonawu va lo kombiselwa tipswalo hi Nungungulu. Lezo na zi nga mahekangi loku va wa no tshama hi ku vilela xungetano hi xiyimo xabye xa wutomi. (Juda 16) Za kanakanisa ku Sara, a sati wa xichawo wa Abrahama, a ngava a tshamile hi ku rila a xikhati lexi va nga suka tikweni ga titshomba ga Ure, va ya hanya matendeni kota valuveli ka tiko ginwani. “Sara [i lo] ingisa Abrahama, a mu vita aku i hosi yakwe.” (1 Ped. 3:6) Ehleketa kambe hi Rebeka, loyi a ngava xinyikiwo xo saseka xa Jehova a tlhela ava sati wa mu nene nguvu. A zi hlamalisi kuva a Biblia giku Isaka, nuna wakwe, “i lo mu . . . ranza . . . [a] chavelelwa zalezo a nga felwe hi nyine wakwe.” (Gen. 24:67) Niku hinawu a ho ku tsaka hi lezi ku nga ni vavasati vo tsumbeka vo khwatsi hi Sara na Rebeka xikari ka hina!

11. Xana a masungukati mambiri ya vaHeberu ma kombisile kutiya-hlana hi ndlela muni?

¹¹ Ka malembe lawa va nga hi tikhumbi le Gipite, a vaIsraeli va lo pswalelana va tala, zonake Faro a laya lezaku a vafana vontlhe va fanele ku dawa na va ha hi ku pswaliwa. Hambulezo, ehleketa hi masungukati ya vaHeberu, Xifra na Pua, lava zi wonekisako ku khwatsi hi vona va nga rangela ntiro wa wusungukati. Va lo tiya hlana va ala ku dayela vanana hakuva va wa hi ni xichawo xa hombe hi Jehova. Hikwalaho, i lo va katekisa vona ni mingango yabye. — Ekso. 1:15-21.

12. I tshamela muni ga gi nene a nga hi nago Debora na Jaeli?

¹² Masikwini ya valamuli va Israeli, a munwe wa vavasati va nga seketelwa hi Nungungulu hi muprofeti Debora. I lo tiyisa mulamuli Barake a tlhela a vunetela ku tlhatlhisa vaIsraeli ka tshikelelo wabye, kanilezi i lo profeta lezaku a wudzunzo ga kuhlulwa ka vaKanani gi wa nga taya ka Barake. Nungungulu i wa ta nyikela Sisera, a nduna ya butho ga vaKanani, “canjeni ga wasati.” Hi zalezi zi nga humelela a xikhati lexi Jaeli, loyi a nga hiko muIsraeli, a nga daya Sisera. — Vala. 4:4-9, 17-22.

13. Zini lezi a Biblia gi wulako xungetano hi Abigaili?

¹³ Abigaili i wa hi wasati wo hlamalisa loyi a hanyileko ka zana ga malembe ga wu 11 Mahlweni ka Nguva ya Hina. I wa hi ni kupima, kanilezi a nuna wakwe Nabali i wa bihile mbilu, i wa hi xipumbu niku i wa nga vuni nchumu. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Davida ni vavanuna vakwe va wa vikele a titshomba ta Nabali hi xikhati xo kari, kanilezi laha va nga kombela zakuga, yena “i lo va zangarela” a tlhela a nga va nyiki nchumu. Lezo zi lo mu zangarisa nguvu Davida laha ka kuza a boha ku ya daya Nabali ni vavanuna vakwe. Laha a ngazwa lezo, Abigaili i lo teka zakuga ni zakunwa a ya nyika Davida ni vavanuna vakwe; hi ndlela leyo i lo valela kuhalatwa ka nkhata. (1 Sam. 25:8-18) Hi nzhako ka xikhati, Davida i lo mu byela lezi: “A ku bongiwe Jehova Nungungulu wa ka Israeli, loyi a ku rumileko nyamutlha ku ta nzi khinga!” (1 Sam. 25:32) Laha Nabali a ngafa, Davida i lo teka Abigaili ava sati wakwe. — 1 Sam. 25:37-42.

14. I ntiro muni lowu a vanhanyana va Xalluma va patsekileko ka wona, niku a vavasati va maKristu va maha zo fana hi ndlela muni?

¹⁴ A xikhati lexi a vaBabuloni va nga lovisa Jerusalema ni tempeli ya kona hi 607 Mahlweni ka Nguva ya Hina, ku lofa vavanuna, ni vavasati, ni vanana vo tala. A makhurisi ya doropa lego ma lo aketwa hi 455 Mahlweni ka Nguva ya Hina na ma wonelelwa hi Nehemia. Ka lava va nga vunetela kuaketeni ka makhurisi lawo ku wa hi ni vanhanyana va Xalluma, a mufumeli wa khihlanya ga tiko ga Jerusalema. (Neh. 3:12) Va lo maha mitiro ya lahasi hi kuziranza. A ho ku va bonga a vavasati vo tala va maKristu lava va seketelako mitiro ya hina ya kuaka hi tindlela to hambanahambana inyamutlha!

VAVASATI VO CHAVA NUNGUNGULU VA ZANA GA MALEMBE GO SANGULA

15. I lungelo muni legi Nungungulu a nga nyika Maria?

¹⁵ Ka zana ga malembe go sangula Nguveni ya Hina ni xikhatanyana mahlweni, Jehova i lo katekisa vavasati vo hlaya hi ku va nyika malungelo yo saseka. A munwe wabye i nhwana a vitwako Maria. I wa tsumbisilwe hi Josefa, kanilezi na va nga se tekana, i lo xura nyimba hi moya wa ku basa. Hikuyini Nungungulu a nga mu hlawula lezaku ava mamani wa Jesu? Handle ko kanakana i wova ni matshamela ya ma nene ya moya lawa ma nga laveka kasi ku wundla n’wana wakwe wo mbhelela kusukela wunwananeni kala a kula. Hi nga wona a lungelo ga hombe legi a vileko nago ga kuva mamani wa wanuna wa hombe ka vontlhe va hanyileko misaveni! — Mat. 1:18-25.

16. Nyika xikombiso xa lezi Jesu a nga va khomisa zona vavasati.

¹⁶ Jesu i wa va khoma khwatsi vavasati. Hi xikombiso, ehleketa hi wasati loyi a nga hi ni kuphophoma ka nkhata hi 12 wa malembe. I lota ka Jesu hi lenzhako a ta khumba nguwo yakwe. Wutshanwini ga ku mu bhongela, Jesu i lo wula lezi hi wunene: “Nwananga, a kukholwa ka wena ku ku hanyisile; famba hi kurula, u hanyiswa nghumbeni ya wena.” — Mar. 5:25-34.

17. Zini zi nga humelela hi Pentekosta wa 33 Nguveni ya Hina?

¹⁷ A vavasati vo kari va nga hi vapizani va Jesu va wa mu tirela yena ni vapostoli vakwe. (Luka 8:1-3) Niku hi Pentekosta wa 33 Nguveni ya Hina, a xipimo xa 120 wa vavanuna ni vavasati va lo amukela moya wa Nungungulu hi ndlela yo hlawuleka. (Gonza Mitiro 2:1-4.) A kuchululwa loko ka moya wa kubasa ku wa profetilwe hi magezu lawa: “[Mina Jehova] nzi ta chulula a moya wa mina hehla ka nyama yontlhe; a varisanyana va nwina ni vanhanyana va nwina va ta profeta . . . Nzi ta chulula a moya wa mina kambe hehla ka malanza ya mina ya xinuna ni ya xisati masikwini lawo.” (Joe. 2:28, 29) Hi xihlamaliso lexo xa siku ga Pentekosta, Nungungulu i lo komba lezaku i rurisile tipswalo takwe ka tiko go hluwuka ga Israeli tiya ka “vaIsraeli va Nungungulu,” va wumbiwako hi vavanuna ni vavasati. (Gal. 3:28; 6:15, 16) Xikari ka vavasati va maKristu lava va nga hlengela wutirelini ka zana ga malembe go sangula ku wa hi ni mune wa vanhwana va muvangeli Filipu. — Miti. 21:8, 9.

‘XIDLEMO XA HOMBE’ XA VAVASATI

18, 19. a) Xungetano hi wukhozeli ga lisine, i lungelo muni legi Nungungulu a nyikako vavanuna ni vavasati ke? b) A mutsali wa tisimu i va tlhamuselisa kuyini a vavasati lava va xumayelako mahungu yo saseka?

¹⁸ Kumbheleni ka va 1800, ku wa hi ni vavanuna va tsongwani ni vavasati va nga tsakela nguvu a wukhozeli ga lisine. Va vile vabhoxi va ndlela mahlweni ka lava zalezi va hlengelako kutatiseni ka xiprofeto xa Jesu xaku: “A ivangeli leyi ya mufumo yi ta kanelwa misaveni yontlhe, kasi yiva wukustumunyu ka matiko wontlhe; hi kona ku ta nga chikela a kugumesa.” — Mat. 24:14.

¹⁹ A ntlawa lowo wa wu tsongwani wa zigonzani za Biblia wu lo kula wuva xipimo xa 8.000.000 wa Timboni ta Jehova inyamutlha. A vanhu vanwani va ku hunza 11.000.000 va kombisa ku tsakela Biblia ni ntiro wa hina hi kuta Xialakanyisweni xa lembe ni lembe xa kufa ka Jesu. Ka matiko yo tala, a kutala ka lava va tako vavasati. Xikari ka vahuweleli va Mufumo va xikhati xontlhe lava va nga kona misaveni yontlhe va hunzako 1.000.000 wa vona, a kutala kabye vavasati kambe. Hakunene Nungungulu wa nyika vavasati vo tsumbeka a lungelo ga ku hlengela kutatiseni ka magezu lawa ya mutsali wa tisimu: “[Jehova i] lo zwata a gezu, xa hombe a xidlemo xa vavasati va bako hungu ga kutsaka.” — Tis. 68:11.

MAKATEKWA MA VEKELWAKO VAVASATI VA CHAVAKO NUNGUNGULU

20. Mahungu muni ma ringanako kuva hi gonza hi wona?

²⁰ A wutshamu a gi hi vumeleli ku wulawula hi vontlhe vavasati va kukholwa va nga kona lomu ka Biblia. Kanilezi hontlheni hi nga gonza matimu yabye lomu ka Mhaka ya Nungungulu ni ka tinzima ti humesiwako mabhukwini ya hina. Hi xikombiso, hi nga ehleketa hi kutsumbeka ka Rute. (Rute 1:16, 17) A ku gonza a bhuku ga Biblia legi gi tako hi vito ga Muzinza Estere ni tinzima ti wulawulako hi yena zi nga tiyisa kukholwa ka hina. Hi nga vuneka hi zigonzo zo kota lezo Wukhozelini ga hina ga Ngango. Loku hi hanya hoce, hi nga ha gonza timhaka leto ka xigonzo xa munhu wutsumbu.

21. Xana a vavasati va kukholwa va kombisa kuyini a kutsumbeka kabye zikhatini zo nonoha?

²¹ Handle ko kanakana, Jehova wa katekisa a ntiro wa kuxumayela lowu wu mahiwako hi vavasati va maKristu a tlhela a va seketela zikhatini za zikarato. Hi xikombiso, i vunile vavasati va kukholwa lezaku va simama va tsumbekile xikhatini xa vaNazi ni xa Komunismo laha a votala va nga xanisiwa hambu ku dawa hi kota ya ku ingisa Nungungulu. (Miti. 5:29) Ni nyamutlha kambe, a vamakabye va hina va xisati zinwe ni vontlhe vakhozeli-kulobye lava vanwani va khomelela ka wuhosi ga Nungungulu. Hi ndlela yo kari, Jehova i va khoma hi woko, a ku fana ni lezi a nga maha vaIsraeli, aku: “U nga chavi, hakuva nzi na wena.” — Isa. 41:10-13.

22. Malungelo muni hi nga rinzelako ku ti buza hi wona lokuloku?

²² Lokuloku, a vavanuna ni vavasati va kukholwa va ta hunzula misava yiva paradise va tlhela va vuna timiliyoni ta vanhu ti to vuka hi ka vafileko lezaku va gonza makungo ya Jehova. Zalezi, ngha hina hontlheni, vavanuna ni vavasati, hi nyika lisima a lungelo ga hina ga ku tira “hi mbilu yinwe.” — Zef. 3:9.