“Vanhu lava Jehova a nga Nungungulu wabye”
“Va katekile a vanhu lava Jehova a nga Nungungulu wabye.” — TIS. 144:15.
1. Zini lezi a vokari va zi alakanyako xungetano hi kuva Nungungulu a hi ni vanhu laha misaveni?
A VANHU vo tala va nga ni kupima, ku ngava nzeni kutani handle ka wuKristu ga mawunwa, a zi va karateli ku wula lezaku a varangeli va wukhongeli va maha zitsongwani kasi ku vuna vanhu. A vokari va kholwa lezaku a tixaka leto ta wukhongeli ta chakisa Nungungulu hi tigonzo ni mahanyela ya tona, hikwalaho a ti nge amukelwi hi Nungungulu. Hambulezo, va kholwa lezaku ku na ni vanhu vo tsumbeka ka tixaka tontlhe ta wukhongeli niku Nungungulu wa va wona a tlhela a va amukela kota vakhozeli vakwe laha misaveni. A va woni xilaveko xa ku a vanhu lavo va tsika wukhongeli ga mawunwa kasi ku khozela hi ndlela yinwani. Kanilezi xana hi yalawo a maalakanyo ya Nungungulu? A hi woneni a hlamulo wa xiwutiso lexi hi ku hlola a matimu ya vakhozeli va lisine va Jehova lomu ka Mitsalo.
XIVUMELWANO XA NUNGUNGULU NI VANHU VAKWE
2. Hi vamani lava hi kufamba ka xikhati va vileko vanhu va hlawulilweko va Jehova, niku xini xi nga va hambanisa ni vanwani? (Wona mufota laha hehla.)
2 Kwale ka zana ga malembe ga wu 20 Mahlweni ka Nguva ya Hina, Jehova i wa hi ni vanhu a va hlawulileko misaveni. Abrahama, loyi a vitwako “raru wa vontlhe va kholwako,” i wa hi hloko ya ngango wu nga wumbiwa hi mazanazana ya vanhu. (Rom. 4:11; Gen. 14:14) A tihosi ta le Kanani ti wa mu wona kota “nduna ya Nungungulu” ti tlhela ti mu kombisa xichawo. (Gen. 21:22; 23:6) Jehova i lo maha xivumelwano na Abrahama ni pswalo wakwe. (Gen. 17:1, 2, 19) Nungungulu i lo byela Abrahama aku: “Lexi hi xivumelwano xa mina xikari ka mina na wena, ni pswalo wa wena anzhako ka wena: Vontlhelele vavanuna va nga xikari ka nwina va ta enghena wukwera. . . . Ku tava xifungo xa xivumelwano xikari ka mina na nwina.” (Gen. 17:10, 11) Abrahama ni vontlhe vavanuna ngangweni wakwe va lo nghena wukwera. (Gen. 17:24-27) A wukwera gi wa hi xikombiso xa xiviri lexi xi nga hambanisa a pswalo wa Abrahama kota vona voce va nga hi ni xivumelwano na Jehova.
3. A pswalo wa Abrahama wu anzisile kuyini?
3 Jakobe, kutani Israeli, a zukulu wa Abrahama, i lova ni 12 wa vana. (Gen. 35:10, 22b-26) Hi kufamba ka xikhati, a vana lavo va wa tava tihloko ta mingango ya 12 wa tixaka ta Israeli. (Miti. 7:8) Hi kota ya ndlala, Jakobe ni ngango wakwe va lo rura vaya Gipite, laha Josefa, a munwe va vana vakwe, a nga mahile muwoneleli wa zakuga za Faro tlhelo museketeli wakwe wa hombe. (Gen. 41:39-41; 42:6) A vana va Jakobe va lo enzeleka nguvu va maha “matiko manyingi.” — Gen. 48:4; gonza Mitiro 7:17.
JEHOVA A PONISA VANHU VAKWE
4. A vaGipite ni pswalo wa Jakobe va wa hanyisa kuyini kusanguleni?
4 Hi wutsongwani ga kona a pswalo wa Jakobe wu simamile Gipite ku hunza mazana mambiri ya malembe le Goxeni, kusuhani ni congo wa Nilo. (Gen. 45:9, 10) Zi wonekisa ku khwatsi a khihlanya ga ga xikhati lexo, va wa hanya zinwe kuruleni ni vaGipite, na va tshama zidoropaneni zitsongwani ni ku risa mitlhambi yabye ya zihari. Va amukelwe hi matsenya hi Faro, loyi a nga tiva a tlhela a tsakela Josefa. (Gen. 47:1-6) A vaGipite va wa va nyenya nguvu vanhu va nga hi varisi va tiyivu. (Gen. 46:31-34) Hambulezo, va wa fanele ku timisela a kuvakona ka vaIsraeli.
5, 6. a) A xiyimo xa vanhu va Nungungulu xi cicisile kuyini le Gipite? b) Mosi i ponisile kuyini ku dawa, niku zini lezi Jehova a maheleko vanhu Vakwe vontlhe?
5 Kanilezi a xiyimo xa vanhu va Jehova xi lo cica hi xitshuketi. Hi kufamba ka xikhati “ku lo fuma a hosi yiswa le Gipite, leyi yi nga mu tiviko Josefa. Yiku ka vanhu va yona: Leli lixaka la vanana va ka Israeli, la hi hunza hi kutala ni ntamu; Zonake a vaGipite va lo tirisa a vanana va ka Israeli hi timbiti. Va lo va hlokisa kuhanya kabye hi mitiro yo binza ya zitini, ni mitiro yontlhe ya masimu; a mitiro yontlhe leyo va wo va tirisa hi timbiti.” — Ekso. 1:8, 9, 13, 14.
6 Faro i tlhelile a nyikela xileletelo xa ku a vafana vontlhe va vaHeberu va dawa na va ha pswaliwa. (Ekso. 1:15, 16) Kuve xikhati xalexo Mosi a nga pswaliwa hi xona. Laha a nga hi ni tihweti tinharu, a mamani wakwe i lo mu fihla lomu ka hlanga congweni wa Nilo, laha a nhanyana wa Faro a nga mu kuma kona. Hi kufamba ka xikhati, i lo mu maha n’wana wakwe. Hambulezo, ka malembe yakwe yo sangula, Mosi i lo wundliwa hi mamani wakwe wo tsumbeka, Jokebede. Hikwalaho, i lo maha nanza go tsumbeka ga Jehova. (Ekso. 2:1-10; Maheb. 11:23-25) Jehova “i lo cuwuka” a kuxaniseka ka vanhu vakwe, a boha ku va tlhatlhisa ka vahlokisi vabye hi ku tirisa Mosi. (Ekso. 2:24, 25; 3:9, 10) Hi ndlela leyo va wa tava vanhu va ‘tlhatlhisilweko’ hi Jehova. — Ekso. 15:13; gonza Deuteronome 15:15.
VA LO MAHA TIKO
7, 8. A vanhu va Jehova va cicisile kuyini va maha tiko gi basileko?
7 Hambu lezi Jehova a nga kala a nga se xaxameta a vaIsraeli kota tiko, i lo va xaxameta kota vanhu wakwe. Hikwalaho, Mosi na Aroni va lo runwa ku ya byela Faro vaku: “Jehova, Nungungulu wa ka Israeli, i ngalo: Tsika a vanhu [va mina] va ya nzi mahela a nkhozo Ie xiwuleni.” — Ekso. 5:1.
8 Ku lavekile khume ga mitungu ni kuloviswa ka Faro ni mabutho yakwe matini ya Bimbi go Pswhuka kasi ku tlhatlhisa vaIsraeli ka hlokiselelo ya vaGipite. (Ekso. 15:1-4) Na ku nga se hunza tihweti tinharu, Jehova i lo maha xivumelwano ni vaIsraeli Xitsungeni xa Sinai a tlhela a maha xitsumbiso lexi: “Loku mu ingisa a gezu ga mina, mu hlayisa a xivumelwano xa mina, mu tava tshomba ya mina nwinyi ku hunza manwani matiko, . . . a tiko gi basileko.” — Ekso. 19:5, 6.
9, 10. a) Maringano ni Deuteronome 4:5-8, a Nayo wu wa hambanisisa kuyini a vaIsraeli ni vanhu vanwani? b) A vaIsraeli va wa ta kombisisa kuyini lezaku “vanhu va basileko va Jehova”?
9 Na va nga se mahiwa tikhumbi, a vaHeberu le Gipite va wa xaxametilwe hi tixaka, na va rangelwa hi tihloko ta mingango kutani vanyapanze. A tihloko leto ta mingango ti wa tira kota tihosi, valamuli, ni vapristi mingangweni ya tona, a ku fana ni malanza ya Jehova ma hanyileko mahlweni ka tona. (Gen. 8:20; 18:19; Joba 1:4, 5) Hambulezo, hi ku tirisa Mosi, Jehova i lo va nyika milayo leyi yi nga wa ta va hambanisa ni matiko wontlhe lawa manwani. (Gonza Deuteronome 4:5-8; Tis. 147:19, 20.) A Nayo wu wa hi ni lulamiselo ga ku hlawula vokari kota vapristi, niku a kululama ku wa rangelwa hi “masingalakati,” lawa ma nga kombiswa xichawo hi kota ya wutivi ga wona ni wutlhari. (Deut. 25:7, 8) A Nayo wu wa rangela a mitiro ya wukhozeli ni ya wutomi ya tiko lego ga giswa.
10 Laha a vaIsraeli va nga hi kusuhani ni ku nghena Tikweni gi Tsumbisilweko, Jehova i lo phinda milayo yakwe ka vona, zonake Mosi a va byela lezi: “Jehova i tiyisile nyamutlha lezaku mu vanhu vakwe wutsumbu, khwatsi hi lezi a ku tsumbisileko loku u kari u ingisa yontlhe milayo yakwe; lezaku yena i ta ku tlakusa hehla ka matiko wontlhe lawa a ma mahileko, a ku nyika wudumo, ni vito, ni wudzunzo, muva vanhu va basileko va Jehova Nungungulu wa wena.” — Deut. 26:18, 19.
KUAMUKELWA KA VALUVELI
11-13. a) Hi vamani va nga hanya zinwe ni vanhu va hlawulilweko va Nungungulu? b) Zini lezi a munhu a nga hiko muIsraeli a nga fanele ku maha loku a lava ku khozela Jehova?
11 Hambu lezi makunu Jehova a nga hi ni tiko a gi hlawulileko laha misaveni, i wa nga beleteli lezaku a vanhu va nga hiko vaIsraeli va hanya ni vanhu vakwe. I lo vumelela “vanhu va tinwani tixaka,” a ku patsa ni vaGipite, lezaku va famba zinwe ni vanhu vakwe a xikhati lexi a nga va tlhatlhisa le Gipite. (Ekso. 12:38) Ka ntungu wa wuntlhanu ni yimbiri, a vokari “xikari ka malanza ya Faro” va wa chava a mhaka ya Jehova niku handle ko kanakana vave xipanze xa vanhu va tinwani tixaka lava va sukileko le Gipite zinwe ni vaIsraeli. — Ekso. 9:20.
12 Na va hi kusuhani ni ku tsemakanya Jordani kasi ku nghena tikweni ga Kanani, Mosi i lo va byela lezaku va fanele ku ‘ranza valuveli’ va nga xikari kabye. (Deut. 10:17-19) A vanhu va hlawulilweko va Nungungulu va wa fanele ku vumela ku hanya zinwe ni valuveli vontlhe lava va nga vumela ku hanya hi milayo leyi va nga nyikilwe hi Mosi. (Levi 24:22) A valuveli vo kari va lo maha vakhozeli va Jehova, a ku fana na Rute wa muMoabi, loyi a nga byela Naomi wa muIsraeli aku: “A vanhu va wena mbanhu va minawu; a Nungungulu wa wena i Nungungulu wa minawu.” (Rute 1:16) A valuveli lavo va lo maha makholwa, niku a vavanuna va lo ngheniswa wukwera. (Ekso. 12:48, 49) Jehova i wa va amukela khwatsi kota xipanze xa vanhu vakwe va hlawulilweko. — Mitse. 15:14, 15.
A vaIsraeli va wa va ranza a valuveli (Wona nzimana 11-13)
13 A xikhati lexi a tempeli ya Solomoni yi nga hendleletwa ka Jehova, ku lo mahiwa lulamiselo mayelano ni vakhozeli va nga hiko vaIsraeli kota lezi hi zi wonako ka mukhongelo wa Solomoni waku: “Xungetano ni wamatiko, loyi a nga hiko wa ka Israeli, na a sukela tikweni ga le kule hi kota ya vito ga wena ga hombe, hi kota ya canja ga wena ga ntamu, ni woko ga wena gi nawulutilweko, loku yena a khongela na cuwukile ngomama ni yindlu leyi, zonake ingisa wena na u hi kwaleyo tilweni, laho u akileko kona, u maha zontlhe lezi a wamatiko a zi kombelako ka wena; kasi a vanhu vontlhe va misava va fela ku zi tiva lezaku a vito ga wena gi khongeliwa lomu ndlwini leyi nzi yi akileko, va ku chava kukotisa tiko ga wena ga Israeli.” (2 Kro. 6:32, 33) Khwatsi hi lezi zi nga ha tshamisile zona ni masikwini ya Jesu, ni wihi munhu a nga hiko muIsraeli, loyi a nga tsakela ku khozela Jehova, i wa ti patsa ni vanhu Vakwe lava a mahileko navo xivumelwano. — Joh. 12:20; Miti. 8:27.
TIKO GA TIMBONI
14-16. a) A vaIsraeli va wa fanele kuva tiko ga timboni ta Jehova hi ndlela muni? b) Zini zi nga xikurumeta a kuva a vanhu va Jehova inyamutlha va zi maha?
14 A vaIsraeli va wa khozela Nungungulu wabye Jehova, kuveni a matiko lawa manwani ma wa khozela a vanungungulu va wonawo. Masikwini ya muprofeti Isaya, Jehova i lo fananisa a xiyimo xa tiko ni xa hubye ya kulamula. I lo wisa tingana a vanungungulu va vamatiko hi ku wula lezaku va fanele kuva ni timboni to tiyisa wunungungulu gabye, aku: “A matiko wontlhe a ma tsombanyiswe, ni vanhu vontlhe va hlengeletana. Himani xikari kabye a nga hi byelako a zilo lezi? A va hi tivise hi lezi va nga zi vumba; a va humese a timboni tabye to kombisa a kululama kabye, kasi vanhu loku va zizwa va taku: Lisine!” — Isa. 43:9.
15 A vanungungulu va matiko va wa nga zi koti ku nyika xikombiso xa wunungungulu gabye. Va wa hi zifananiso ntsena zi nga wulawuliko lezi zi nga lava munhu wa ku zi tlakula. (Isa. 46:5-7) Hi tlhelo ginwani, Jehova i lo byela a vanhu vakwe a vaIsraeli aku: “Nwina mu timboni ta mina . . . ; mu nanza ga mina legi nzi gi hlawuleko, kasi ma fela ku zi tiva, mu kholwa hi mina, mu pima lezaku hi mina yena. Hi mahlweni ka mina a ku na nga mahiwa Nungungulu, ge hambu nzhako ka mina a nga ta kuva kona munwani. Mina, hi mina Jehova, a handle ka mina a ku na muhanyisi. . . . Hikwalaho nwina ma nzi kustumunyela lezaku nzi Nungungulu.” — Isa. 43:10-12.
16 Ka mhaka leyo yi nga wa ta hunzuka yi maha ya misava yontlhe xungetano hi xiwutiso xaku, “Himani a Nungungulu loyi a Hunzeleleko Kutlakuka?,” a vanhu va hlawulilweko va Jehova va wa fanele ku huwelela ni ku kombisa ziku dlunya lezaku Jehova hi yena Nungungulu wa lisine. Hikwalaho i lo va wula lezaku i “tiko legi nzi ti maheleko gona [kasi] gi ta nzi dzunza.” (Isa. 43:21) Va wa hi vanhu va nga vitaniwa hi vito gakwe. Kota lezi va tlhatlhisilweko hi Jehova le Gipite, zi wa hi xikurumeta a kuva va seketela wuhosi gakwe mahlweni ka vanhu vanwani laha misaveni. Va wa fanele ku maha lezi muprofeti Mika a nga zi wula hi kufamba ka xikhati xungetano hi vanhu va Nungungulu masikwini ya hina aku: “A matiko wontlhe, a ginwe ni ginwani gi famba vitweni ga nungungulu wa gona, kanilezi hina hi ta famba vitweni ga Jehova a Nungungulu wa hina kala kupinzuka ni kupinzuka.” — Mika 4:5.
VANHU VA HLUWUKILEKO
17. Kuwoneni ka Jehova, Israeli i vile “vina wu tlhumileko nguvu” hi ndlela muni?
17 Lexi xi nga tsakisiko hi lezaku vaIsraeli a va simamangi a tsumbekile ka Nungungulu wabye, Jehova. Va lo vumela ku kucetelwa hi matiko lawa ma nga khozela a vanungungulu va tisinya ni va maribye. Ka zana ga malembe ga wu 8 Mahlweni ka Nguva ya Hina, muprofeti Hosea i lo tsala lezi: “Israeli i vina wu tlhumileko nguvu . . . I anzisile a maalati yakwe . . . A timbilu tabye ti khohlakele, hikwalaho va ta koneka.” (Hos. 10:1, 2) Na ku hunzile a xipimo xa zana ga malembe ni khihlanya, Jeremia i lo phinda a magezu lawa ya Jehova ka vanhu vakwe va nga tsumbekangiko: “Nzi lo ku byala na u hi sinya yo saseka ya vina, ya lixaka li nene; hikuyini makunu u hunzukileko u maha sinya ya limbe lixaka ke? . . . Va kwihi a vanungungulu va wena lava u ti maheleko ke? Hi nga va tsika va yima, hi wona loku va zi kota ku ku hanyisa xikhatini xa makhombo! . . . A tiko ga mina gi nzi rivele.” — Jer. 2:21, 28, 32.
18, 19. a) Jehova i wulisile kuyini na ka ha hi mahlweni lezaku i wa ta humesa tiko giswa gi yimelako vito gakwe? b) Hi ta wulawula hi yini ka nzima yi lanzelako?
18 Wutshanwini ga ku pswala mihanzu ya yi nene hi ku lanzela wukhozeli gi basileko ni kuva Timboni ta Jehova to tsumbeka, Israeli i lo pswala a mihanzu yo nyenyeza ya wukhozeli ga zifananiso. Hikwalaho, Jesu i lo byela a varangeli va vakanganyisi va xiJuda va masikwini yakwe aku: “A Mufumo wa Nungungulu wu ta tekiwa ka nwina, wu nyikiwa a tiko ginwani legi gi ta nga humesa a mihanzu ya wona.” (Mat. 21:43) Ntsena lava va nga ka “xivumelwano xiswa,” va profetilweko hi Jehova hi ku tirisa muprofeti wakwe Jeremia, hi vona va nga wa tava xipanze xa tiko lego ga giswa, ku nga Israeli wa moya. Xungetano hi vaIsraeli va moya lava va nga wa tava ka xivumelwano lexo xa xiswa, Jehova i wa profetile lezi: “Nzi tava Nungungulu wabye, na vona va tava vanhu va mina.” — Jer. 31:31-33.
19 A xikhati lexi a vaIsraeli va mabeleko va nga tsanzeka ku simama va tsumbekile, ka zana ga malembe go sangula Jehova i lo hlawula vaIsraeli va moya kota vanhu vakwe, kota lezi hi sinako hi zi wonile. Kanilezi hi vamani a vanhu vakwe laha misaveni nyamutlha? A vanhu va timbilu ti nene va nga va tivisa kuyini a vakhozeli va lisine va Nungungulu? Ka nzima yi lanzelako hi ta wulawula hi mhaka leyi.