Zvini lezvi a bhuku ga Kuvhululelwa gi wulako ka valala va Nungungulu?

1. Zvini lezvi a bhuku ga Kuvhululelwa gi wulako xungetano hi vanhu va Nungungulu?

A BHUKU ga Kuvhululelwa gi komba lezvaku a Mufumo wa Nungungulu wa le tilweni wu yimisilwe niku Sathani i hlongolilwe le tilweni. (Kuv. 12:1-9) Lezvo zvi mahile ku le tilweni kuva ni kurula kanilezvi zvi hi vangela zvikarato. Hikuyini? Hakuva Sathani i zangarela lava va tirelako Jehovha hi kutsumbeka laha misaveni. — Kuv. 12:12, 15, 17.

2. Zvini zvi to hi vhuna ku simama hi tsumbekile ka Jehovha?

² Hi nga simamisa kuyini hi tsumbekile ka Jehovha hambu loku hi vhukelwa hi Sathani? (Kuv. 13:10) A cin’we ca zvilo ci to hi vhuna ku tiva lezvi zvi to humelela cikhatini ci tako. Hi cikombiso, lomu ka bhuku ga Kuvhululelwa, mupostoli Johani i wulawulile hi makatekwa lawa hi to ti buza hi wona zvezvanyana. A gin’we ga makatekwa lawo ku lovisiwa ka valala va Nungungulu. A hi woneni lezvi a bhuku ga Kuvhululelwa gi va tlhamuselisako zvona a valala lavo ni lezvi zvi to va humelela.

A VALALA VA NUNGUNGULU VA TLHAMUSELWA HI “ZVIWONISO”

3. Zviwoniso muni zvi tirisiwako ka bhuku ga Kuvhululelwa?

³ A ka vhesi go sangula, Kuvhululelwa i hi byela lezvaku a mahungu lawa hi lavako ku ma lera ma tlhamuselwa hi “zviwoniso”, lezvi zvi wulako lezvaku ku wulawuliwa hi ndlela yo fananisa. (Kuv. 1:1) Loku hi ya mahlweni hi lera ku wulawuliwa hi zvivandza zvo tala zvi yimelako a valala va Nungungulu. Hi cikombiso, ku wulawuliwa hi “civandza ca 10 wa timhondzo ni 7 wa tihloko na ci huma hi lomu bimbini.” (Kuv. 13:1) A civandza leco ci landzelwa hi cin’wani civandza ‘ci humako hi laha misaveni’. A civandza leco, ci wulawulisa ku khwatsi hi dragawu ci tlhela “ci relelisa ni ndzilo hi le tilweni”. (Kuv. 13:11-13) Hi ku landzela, hi wona civandza co pswhuka co hambana ni lezvi zvin’wani ci khilelweko hi cibhayi. A zvivandza lezvi zva zvinharu zvi yimela lava va nga valala va Jehovha Nungungulu ni Mufumo wakwe hi malembe yo tala. Hikwalaho, zva lisima a ku hi va tiva a ku hi vamani a valala lavo.— Kuv. 17:1, 3.

4-5. Lezvi zvi wuliwako ka Danieli 7:15-17 zvi hi vhunisa kuyini a ku zwisisa a tlhamuselo wa zviwoniso lezvi?

⁴ Na hi nga se tiva ku a valala lavo hi vamani, hi fanele ku tiva ku a zvivandza ni cibhayi zvi yimela yini? A ndlela ya yinene ya ku zwisisa khwatsi a mhaka leyi ku tsika Bhibhiliya gi ti tlhamusela ha goce. A miwoniso yo tala leyi yi kumekako ka bhuku ga Kuvhululelwa yi sina yi tlhamuselwe ka man’wani mabhuku ya Bhibhiliya. Hi cikombiso, muphrofeti Dhaniyeli i nova ni noro, laha a ‘mune wa zvihari zva hombe zvi nga huma hi lomu bimbini’. (Dan. 7:1-3) Dhaniyeli i tsalile a tlhamuselo wa kona. A zvihari lezvi zva hombe zvi yimela a mune wa “tihosi” kutani mifumo. (Lera Danieli 7:15-17.) A tlhamuselo lowo wo zwisiseka wu hi vhuna a ku zwisisa lezvaku a zvivandza lezvi zvi nga ka bhuku ga Kuvhululelwa zvonawu zvi yimela a mifumo ya politika.

⁵ A hi kambisiseni a zviwoniso zvo kari zvi nga ka bhuku ga Kuvhululelwa. Laha hi mahako lezvo, hi ta wona lezvi a Bhibhiliya gi hi vhunisako zvona a ku zwisisa lezvi a zviwoniso lezvo zvi wulako zvona. Hi ta sangula hi ku wulawula hi zvivandza zvo landzelana. A kuranga hi ta tiva ku a zvivandza lezvo zvi yimela vamani. Hi ku landzela, hi ta wona lezvi zvi to humelela a zvivandza lezvo. Hi gumesa hi wona lezvi a zvimaho lezvo zvi wulako zvona ka hina.

A VALALA VA NUNGUNGULU VA TIVEKISIWA

6. Cini a civandza ca 7 wa tihloko, leci ci kumbukiwako ka Kuvhululelwa 13:1-4?

⁶ Cini a civandza ca 7 wa tihloko? (Lera Kuvhululelwa 13:1-4.) A miri wa civandza leci wontlhe wu wa fana ni yingwe, kanilezvi a mikondzo ya cona yi wa fana ni ya urso, ni nomu wa cona wu wa ku khwatsi i nomu wa nghala, niku ci wa hi ni 10 wa timhondzo. A matshamela lawo wontlhe ma kumeka ka zvivandza lezvi zva mune zvi kumbukiwako ka Dhaniyeli cipimo 7. Hambulezvo, lomu ka bhuku ga Kuvhululelwa a matshamela lawo wontlhe ma kumeka laha ka civandza cin’we, na ku nga hi ka mune wa zvivandza zvo hambana. A civandza leci a ci yimeli a mufumo wun’we basi kutani mufumo wa misava yontlhe. Ku wulawuliwa hi cona kota leci ci fumako “hehla ka tontlhe tixaka, ni mifumo, ni tirimi, ni matiko”. Hikwalaho, a civandza leci ca hombe nguvhu a kuhundza ni wihi mufumo wa tiko gin’we. (Kuv. 13:7) A civandza leci ci yimela a mifumo yontlhe ya politika leyi yi fumelako vanhu kala nyamutlha lezvi.b — Mutsh. 8:9.

7. Ka 7 wa tihloko, a hloko yin’we ni yin’wani yi yimela yini?

⁷ Ka 7 wa tihloko, a hloko yin’we ni yin’wani yi yimela yini? Kuvhululelwa cipimo 17 wa hi vhuna ku kuma hlamulo hakuva i wulawula hi cifananiso ca civandza leci ci kumbukiwako ka Kuvhululelwa cipimo 13. Ka Kuvhululelwa 17:10 hi byeliwa lezvi: “Ku na ni 7 wa tihosi: A ntlhanu ti wile, a yin’we yi kona, leyi yin’wani a yi se chikela; kanilezvi a cikhati yi to chikela yi ta tshama cikhatana basi.” Ka mifumo yontlhe ya politika leyi Sathani a yi tirisako, a 7 wa yona yi fananisiwa ni 7 wa tihloko hakuva yi ni ntamu nguvhu. Leyo mifumo ya misava yontlhe yi khumbako nguvhu a vanhu va Nungungulu. Masikwini ya mupostoli Johani a 5 wa yona makunu yi wa fumile, ku nga Gibhite, Asiriya, Bhabhuloni, Medho-Persia ni Grekia. Niku a mufumo wa misava yontlhe wa wu 6, ku nga Roma, wu wa ha fuma a cikhati leci Johani a nga nyikwa a Kuvhululelwa. Maku ku wa tava wihi a mufumo wo gumesa wa misava yontlhe wa wu 7 kutani hloko?

8. A hloko ya wu 7 ya civandza yi yimela yini?

⁸ A zviphrofeto zvi nga ka bhuku ga Dhaniyeli zvi ta hi vhuna a ku wona lezvaku a hloko yo gumesa ya civandza yi yimela yini. Hi wihi a mufumo wa misava yontlhe wu fumako masikwini lawa yo gumesa, “sikwini ga Hosi”? (Kuv. 1:10) Ku patsana ka mifumo yimbiri, ku nga Reino Unido ni Estados Unidos da América, hi magezu man’wani mufumo wa misava yontlhe wa Anglo-América. Hikwalaho, hi nga chikelela magumo ya ku a mufumo lowo hi wona a hloko ya wu 7 ya civandza ci kumbukiwako ka Kuvhululelwa 13:1-4.

9. A civandza ca “timhondzo timbiri to fana ni ta yivhana” ci yimela yini?

⁹ Ka Kuvhululelwa cipimo 13 hi gondza kambe lezvaku a hloko leyi ya wu 7, ku nga mufumo wa misava yontlhe wa Anglo-América, yi tira kambe kota civandza ca “timhondzo timbiri to fana ni ta yivhana, kanilezvi ci no sangula ku wulawulisa ku khwatsi hi dragawu”. A civandza leci “ci maha zviwoniso zva hombe, ciza ci relelisa ni ndzilo hi le tilweni wuta laha misaveni na zvi woniwa hi vanhu”. (Kuv. 13:11-15) Kuvhululelwa cipimo 16 ni 19 i ci vitana ku “muphrofeti wa mawunwa”. (Kuv. 16:13; 19:20) Dhaniyeli i kumbuka nchumu wo fana ku nga lezvaku a mufumo wa misava yontlhe wa Anglo-América wu wa ta “hahlula hi ku hlamalisako”. (Dan. 8:19, 23, 24) Hi zvalezvo futsi zvi nga humelela yimpini ya wumbiri ya misava. A mabhomba mambiri ya hombe, lawa ma mahileko ku a yimpi yi mbhela le Pacífico, ma wa mahilwe hi titlhari ta Grã-Bretanha ni ta América. Hi ku maha mabhomba lawo, a mufumo wa misava yontlhe wa Anglo-América wu wo ‘relelisa ndzilo hi le tilweni wuta laha misaveni’.

10. A “cifananiso ca civandza” ci yimela yini? (Kuvhululelwa 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Hi ku landzela hi wona cin’wani civandza. A civandza leci ci fana nguvhu ni leci ca 7 wa tihloko, ntsena lezvaku leci co pswhuka. Ci vitaniwa ku “cifananiso ca civandza” niku ci tlhamuselwa kota “hosi ya wu 8”.c (Lera Kuvhululelwa 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Ku wuliwa lezvaku a “hosi” leyi yi vile kona yi gumesa yi nga havi kona, hi ndzhako ka cikhati yi tlhela yi humelela. Lezvo zvi tlhamusela khwatsi a hlengeletano ya ma Nações Unidas, leyi yi vhuvhumisako a zvilaveko zva politika zva misava yontlhe. Kusanguleni ma vile kona kota Liga das Nações ma gumesa ma nga havi kona yimpini ya wumbiri ya misava. Hi ndzhako ka cikhati ma tlhela mava kona kota ma Nações Unidas.

11. Zvini lezvi a mifumo yi mahako niku hikuyini hi nga faneliko ku chava?

¹¹ A zvivandza kutani mifumo yi tirisa mawunwa kasi ku kucetela vanhu lezvaku va vhukela Jehovha ni vanhu vakwe. Hi ndlela yo fananisa, va hlengeleta “a tihosi ta misava yontlhe” yimpini ya Armagedhoni, leyi ku nga “siku ga hombe ga Nungungulu wa Ntamu Wontlhe”. (Kuv. 16:13, 14, 16) Kanilezvi a hi faneli ku chava. A Nungungulu wa hina wa hombe, Jehovha, i ta tekela ku maha cokari kasi ku ponisa vontlhe lava va seketelako a wuhosi gakwe.— Ezek. 38:21-23.

12. Zvini zvi to humelela a zvivandza zvontlhe?

¹² Zvini zvi to humelela a zvivandza zvontlhe? Kuvhululelwa 19:20 wa hlamula: “A civandza ci no khon’wa zvin’we ni muphrofeti wa mawunwa, loyi a nga kari a maha zviwoniso phambeni ka cona, a hambukisa hi zvona lava va nga amukela a cifungo ca civandza ni lava va nga khozela a cifananiso ca cona. Hi wumbiri gabye va no hoxiwa na va ha hanya lomu tiveni ga ndzilo, legi gi vhurako hi solufa.” Hikwalaho, na ya ha fuma, a mifumo leyi yi nga valala va Nungungulu yi ta lovisiwa kala kupindzuka.

13. Cikarato muni leci a maKristu ma vangelwako hi mifumo ya tiko?

¹³ Lezvo zvi wula yini ka hina? Kota maKristu hi fanele ku tsumbeka ka Nungungulu ni Mufumo wakwe. (Joh. 18:36) Kasi ku maha lezvo, hi fanele ku simama hi nga ti ngheniseli ka timhaka ta politika ya tiko legi. Kanilezvi zvi nga hi karatela nguvhu a ku hi simama hi nga ti ngheniseli ka timhaka ta politika hakuva a mifumo ya tiko legi yi kurumeta ku hi tsumbeka ka yona hi magezu ni mitiro. Lava va vhumelako a kucetelo lowo va nyikiwa a cifungo ca civandza. (Kuv. 13:16, 17) Hambulezvo, ni wihi a amukelako a cifungo leco a nga ta amukeleka ka Jehovha niku i ta luza a wutomi ga pindzukelwa. (Kuv. 14:9, 10; 20:4) Hikwalaho, zva lisima nguvhu a ku hi simama hi nga ti ngheniseli ka timhaka ta politika hambu loku a mifumo yo hi kucetelisa kuyini.

A MAGUMO YA TINGANA YA CIBHAYI CA HOMBE

14. I nchumu muni wo hlamalisa lowu mupostoli Johani a wu wonileko hi ku landzela kota lezvi zvi tlhamuselwako ka Kuvhululelwa 17:3-5?

¹⁴ Mupostoli Johani i wulile lezvaku i no “hlamala nguvhu” hi nchumu wun’wani a wu wonileko. I nchumu muni? Wasati a nga khilele a cin’we ca zvivandza. (Kuv. 17:1, 2, 6) A wasati loye “cibhayi leci ca hombe” niku i vitaniwa ku i “Bhabhuloni wa Hombe”. I maha “wubhayi” ni “tihosi ta misava”. — Lera Kuvhululelwa 17:3-5.

15-16. Himani a “Bhabhuloni wa Hombe” niku hi zvi tivisa kuyini?

¹⁵ Himani a Bhabhuloni wa Hombe”? A wasati loyi a nga yimeli a hlengeletano ya politika hiku ku wuliwa lezvaku i maha wubhayi ni varangeli va politika. (Kuv. 18:9) Niku a kuva a tshamile laha ka civandza zvi komba ku i zama a ku rangela a tihosi leto. A cin’wani kambe, a wasati loyi a nga yimeli a tihlengeletano ta mabhindzu ta tiko legi ga Sathani. A tihlengeletano leto ti kumbukiwa kun’wani lomu ka bhuku ga Kuvhululelwa niku ti vitaniwa ku “vaxavisi va laha misaveni”. — Kuv. 18:11, 15, 16.

¹⁶ Lomu ka Mitsalo, a gezu “cibhayi” gi nga wula lava va nge va tirela Nungungulu kanilezvi na va khozela zvifananiso kutani hi ndlela yo kari na va hi vanghana va tiko. (1 Kro. 5:25; Jak. 4:4) A kuhambana ni lezvo, lava va khozelako Nungungulu hi kutsumbeka va vitaniwa ku ‘vabasileko’ kutani ‘vanhwana’. (2 Kor. 11:2; Kuv. 14:4) A Bhabhuloni wa kale ku wa hi tsindza ga wukhongeli ga mawunwa. Hikwalaho, a Bhabhuloni wa Hombe i yimela a tixaka tontlhe ta wukhongeli ga mawunwa. Kunene, a Bhabhuloni wa Hombe wukhongeli gontlhe ga mawunwa. — Kuv. 17:5, 18; wona a ndzima “O que é Babilónia, a Grande”? lomu ka jw.org.

17. Zvini zvi to humelela a Bhabhuloni wa Hombe?

¹⁷ Zvini zvi to humelela a Bhabhuloni wa Hombe? Kuvhululelwa 17:16, 17 i hlamula a ciwutiso leci hi ndlela leyi: “A 10 wa timhondzo leti u nga ti wona, ni civandza, zvi ta venga a cibhayi zvi ci phanga zvi ci maha cimbyiri. Va taga a nyama ya cona va tlhela va ci hisa ndzilweni ciswa ciku bhi. Hakuva Nungungulu i chelile timbilwini tabye a maalakanyo ya ku maha kurandza kakwe”. Jehovha i ta kuca a mifumo lezvaku yi tirisa a civandza co pswhuka, ku nga ma Nações Unidas, lezvaku ci vhukela a wukhongeli gontlhe ga mawunwa ci gi lovisa.— Kuv. 18:21-24.

18. Hi nga zvi kombisa kuyini ku a hi seketeli a Bhabhuloni wa Hombe?

¹⁸ Lezvo zvi wula yini ka hina? Hi fanele ku simama hi khozela hi ndlela yi ‘basileko ni yi nga solekiko mahlweni ka Nungungulu’. (Jak. 1:27) A hi faneli ku tshuka hi vhumela a kucetelo wa tigondzo ta mawunwa, mibuzo ya wukhongeli ga mawunwa, milayo yi nga hlazvekangiko ya mahanyela, ni zvilo zva wudhimoni zva Bhabhuloni wa Hombe. Niku hi fanele ku simama hi byela vanhu lezvaku va huma ka yena kasi va nga hlengeli a nandzu wakwe mahlweni ka Nungungulu. — Kuv. 18:4.

KULAMULIWA KA NALA WA HOMBE WA NUNGUNGULU

19. Himani “Dragawu wo pswhukisa ku khwatsi i ndzilo”?

¹⁹ A bhuku ga Kuvhululelwa gi tlhela gi wulawula hi “dragawu wo pswhukisa ku khwatsi i ndzilo”. (Kuv. 12:3) Dragawu loyi ilwa na Jesu Kristu ni tingilozi takwe. (Kuv. 12:7-9) I vhukela a vanhu va Nungungulu a tlhela a nyika ntamu wakwe ka mifumo. (Kuv. 12:17; 13:4) Himani dragawu? I “nyoka leyi ya kale, yi vitaniwako ku hi Sathani ni Mulumbeti”. (Kuv. 12:9; 20:2) Hi yena kambe a rangelako a valala vontlhe lava van’wani va Jehovha.

20. Zvini zvi to humelela dragawu?

²⁰ Zvini zvi to humelela dragawu? Kuvhululelwa 20:1-3 i tlhamusela lezvaku a ngilozi yo kari yi ta hoxela Sathani nkeleni wo eta wo kala magumo, lezvi zvi to fana ni ku ngha a hi paxweni. Ndzeni ka cikhati leco Sathani a nga ta ha ‘kanganyisa matiko kala ku mbhela a 1000 wa malembe’. Hi magumo, Sathani ni madhimoni yakwe va ta hoxiwa “tiveni ga ndzilo ni solufa”. Lezvi zvi wulako ku i ta lovisiwa kala kupindzuka. (Kuv. 20:10) Hi nga alakanyela laha misaveni na ku nga ha hi na Sathani ni madhimoni yakwe. Handle ko kanakana, leco ci tava cikhati co tsakisa nguvhu!

21. Hikuyini hi faneleko ku tsaka hi lezvi hi gondzako ka bhuku ga Kuvhululelwa?

²¹ A hi ku tiyisa ka zvona a ku zwisisa a zviwoniso zvi tsalilweko ka bhuku ga Kuvhululelwa! A hi tivangi basi a ku hi vamani a valala va Jehovha kanilezvi hi tlhelile hi wona ni lezvi zvi to va humelela. Kunene “i katekile loyi a gondzako a ciphrofeto leci hi gezu ga hombe ni lava va zwako a magezu ya cona”! (Kuv. 1:3) Kanilezvi makatekwa muni a vanhu vo tsumbeka va to ma kuma andzhako ka loku a valala va Nungungulu va lovisilwe? Hi ta bhula hi mhaka leyi ka ndzima yi landzelako ya xaxamelo lowo.